Ιωάννης Β. Δασκαρόλης, Ιωάννης Μεταξάς - Παναγής Τσαλδάρης: Η άγνωστη αντιβενιζελική σύγκρουση (1924-1928) από τις εκδόσεις Επίκεντρο  

Μικρασιατική Καταστροφή, αποτυχημένο κίνημα Γαργαλίδη – Λεοναρδόπουλου, το αιματηρό συλλαλητήριο της 9^ης Δεκεμβρίου 1923  και η πτώση της Βασιλείας. Ο κατακερματισμένος αντιβενιζελισμός κυμαινόμενος μεταξύ λύπης και θυμού, απελπισίας και παραίτησης, με σημαίες όμως που δεν υποστέλλονται αλλά παραμένουν αναπεπταμένες.

Σε αντίθετους ρόλους από αυτούς που τους έχουμε συνηθίσει, ο Ιωάννης Μεταξάς οπαδός της Αβασίλευτης Δημοκρατίας και κατά δήλωσή του υπέρμαχος τους κοινοβουλευτισμού, από την άλλη ο διαλλακτικός και μετριοπαθής Παναγής Τσαλδάρης επικεφαλής των ακραίων και των αδιαλλάκτων, αρνείται να συμβιβαστεί με την Αβασίλευτη. Δύο διαφορετικές νοοτροπίες διοίκησης, δύο διαφορετικές ιδεολογίες, δύο κόμματα που ερίζουν για τον ίδιο πολιτικό χώρο, δύο ηγέτες που συγκρούονται μέχρι τελικής πτώσης.

Πολιτικό παρασκήνιο, προσωπικές στρατηγικές, αδυσώπητοι πολιτικοί ανταγωνισμοί με φόντο την κατακερματισμένη μεσοπολεμική κοινωνία και την ανείπωτη προσφυγική δυστυχία. Παρασκηνιακές επεμβάσεις του στρατού, προσωπικά διλήμματα, κοινοβουλευτικοί διαξιφισμοί και επεισόδια, δωροδοκίες, αναπτυξιακά έργα και αντικομμουνισμός σε μια εποχή ακραίων πολιτικών παθών και αδιαλλαξίας.

Η μελέτη Ιωάννης Μεταξάς - Παναγής Τσαλδάρης: Η άγνωστη αντιβενιζελική σύγκρουση (1924-1928), που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Επίκεντρο αποτελεί ουσιαστικά μια ανατομία του αντιβενιζελισμού την τετραετή περίοδο που ακολούθησε μετά το Δημοψήφισμα του 1924. Το ιστορικό πλαίσιο της σύγκρουσης Λαϊκού Κόμματος - Ελευθεροφρόνων είναι η δικτατορία του Παγκάλου, οι κυβερνήσεις συνεργασίας της περιόδου 1926-1928, η επιστροφή του Βενιζέλου στο πολιτικό προσκήνιο το 1928 και οι εκλογές του ίδιου έτους.

   

Η μελέτη για πρώτη φορά στην σχετική βιβλιογραφία ακτινογραφεί τον αντιβενιζελισμό της περιόδου και για πρώτη φορά παρουσιάζονται η αδιάλλακτοι αντιβενιζελικοί ως διακριτή ιδεολογική συνιστώσα τους. Αλλά το εντελώς καινοφανές είναι ότι παρουσιάζει τον Μεταξά υπέρμαχο της νομιμότητας και της Αβασίλευτης Δημοκρατίας, οπαδό του συμβιβασμού με τον βενιζελισμό και ενώ ο μετριοπαθής Τσαλδάρης παρουσιάζεται επικεφαλής των αδιαλλάκτων αντιβενιζελικών. Παρουσιάζεται ένα αναλυτικό ψηφιδωτό όλων των αντιβενιζελικών πολιτευτών της εποχής, καθώς επίσης δίνονται νέες πληροφορίες για τους ρόλους των Καφαντάρη, Μιχαλακόπουλου και Παπαναστασίου κατά την περίοδο αυτή.

 
Αναλυτικά Περιεχόμενα

Πρόλογος του συγγραφέα

Ευχαριστίες

Συντομογραφίες

Εισαγωγή

Το δημοψήφισμα της 13ης Απριλίου 1924 και η πτώση της Βασιλείας

1. Ο αντιβενιζελισμός μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922-1924)

2. Ο αντιβενιζελισμός και οι διαπραγματεύσεις με τον Παπαναστασίου για την αναγνώριση της Πολιτειακής μεταβολής (Μάρτιος - Απρίλιος 1924)

• Από το Μπρίντιζι στον Πειραιά

3. Ο αντιβενιζελισμός και το δημοψήφισμα της 13ης Απριλίου 1924

4. Τα τελικά αποτελέσματα του Δημοψηφίσματος του 1924 και οι λόγοι ήττας των βασιλοφρόνων

• Η παρέμβαση του Στρατού στο δημοψήφισμα υπέρ της Αβασίλευτης
• Εκλογική νοθεία
• Ζήτημα νομιμότητας και λαϊκή αδιαφορία για το αποτέλεσμα

5. Το Πολιτειακό και ο Κατοχυρωτικός Νόμος ως συστατικά αναθέρμανσης και διατήρησης του Εθνικού Διχασμού

Πρώτο Κεφάλαιο

Ο κομματικός ανταγωνισμός εντός του αντιβενιζελισμού εντείνεται (Απρίλιος - Δεκέμβριος 1924)

1. Η εσωστρέφεια του αντιβενιζελισμού και το αίτημα για την κομματική του ενοποίηση (Απρίλιος - Δεκέμβριος 1924)

• Οι Ελευθερόφρονες και η πολιτική «εντός πλαισίου» 39
• Το Λ.Κ. και το ζήτημα της ηγεσίας του 43
• Οι θνησιγενείς προσπάθειες πολιτικής σύμπραξης Λαϊκών και Ελευθεροφρόνων (Μάιος - Σεπτέμβριος 1924)

2. Η ανάδυση των αδιαλλάκτων ως τρίτου πόλου εντός του αντιβενιζελισμού και η απειλή διάσπασης των Ελευθεροφρόνων (Μάιος - Σεπτέμβριος 1924)

• Η επίθεση των αδιαλλάκτων κατά του Μεταξά και η προσπάθεια άλωσης των Ελευθεροφρόνων
• Η ιδεολογία των αδιαλλάκτων
• Η δημιουργία της Επιτροπής διεξαγωγής αντιβενιζελικού Αγώνος από τους αδιάλλακτους και η κλήση Στρέιτ για την γενική αρχηγία (27 Ιουλίου - 2 Νοεμβρίου 1924)
• Λόγοι για την αποτυχία των αδιαλλάκτων να αναλάβουν την ηγεσία του αντιβενιζελικού αγώνα και η επιβίωση των Ελευθεροφρόνων

Δεύτερο Κεφάλαιο

Ο αντιβενιζελισμός απέναντι στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση (Μάιος 1924 - Ιούνιος 1925)

1. Η αδιάλλακτη στάση των κομμάτων του αντιβενιζελισμού απέναντι στα βενιζελικά κόμματα της Δ΄ Εθνοσυνέλευσης μετά το Δημοψήφισμα (Μάιος - Οκτώβριος 1924)

2. Η συνέχιση του αδιάλλακτου αντιπολιτευτικού αγώνα των εξωκοινοβουλευτικών κομμάτων επί της κυβέρνησης Μιχαλακόπουλου (Οκτώβριος 1924 - Ιούνιος 1925)

Τρίτο Κεφάλαιο

Η κομματική διαπάλη των αντιβενιζελικών κομμάτων κατά την περίοδο της δικτατορίας του Πάγκαλου (25 Ιουνίου 1925 - 22 Αυγούστου 1926)

1. Η άνοδος στην εξουσία του Πάγκαλου και η αρχική απρόσμενη συμπόρευσή του με τον αντιβενιζελισμό (Ιούνιος - Οκτώβριος 1925)

2. Η διάσπαση του αντιβενιζελισμού στις δημοτικές εκλογές του 1925

3. Οι έντονες αντιπαραθέσεις Λαϊκών και Ελευθεροφρόνων αμέσως μετά την ήττα του Μερκούρη στην Αθήνα και η διεύρυνση του χάσματος μεταξύ τους (Οκτώβριος - Νοέμβριος 1925)

4. Οι άκαρπες προσπάθειες για ένωση του αντιβενιζελισμού χωρίς τους Ελευθερόφρονες (Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1925)

5. Η σύμπραξη των αντιβενιζελικών κομμάτων στις προεδρικές εκλογές του 1926

6. Η φθορά του καθεστώτος του Πάγκαλου και ο αντιβενιζελισμός (Απρίλιος - Αύγουστος 1926)

Τέταρτο Κεφάλαιο

Ο αντιβενιζελισμός, οι εκλογές του 1926 και ο σχηματισμός της Οικουμενικής Κυβέρνησης (22 Αυγούστου - 30 Δεκεμβρίου 1926)

1. Η πτώση του Πάγκαλου και η κυβέρνηση Κονδύλη (22 Αυγούστου - Σεπτέμβριος 1926)

2. Η διάλυση των Δημοκρατικών Ταγμάτων και η σύλληψη των αντιβενιζελικών πολιτευτών (9 Σεπτεμβρίου 1926)

3. Ο αντιβενιζελισμός και οι διαπραγματεύσεις για τις εκλογές του 1926

4. Η προεκλογική περίοδος του 1926 για τα δύο αντιβενιζελικά κόμματα

• Το Λ.Κ.
• Οι Ελευθερόφρονες

5. Τα αποτελέσματα των εκλογών της 7ης Νοεμβρίου 1926

• Αποτίμηση των αποτελεσμάτων

6. Ο σχηματισμός της Οικουμενικής Κυβέρνησης και η στάση των αντιβενιζελικών κομμάτων έναντι αυτής (Ιανουάριος - Αύγουστος 1927)

Πέμπτο κεφάλαιο

Αντιβενιζελισμός και Οικουμενική

1. Οι δυσκολίες διακυβέρνησης της Οικουμενικής Κυβέρνησης

2. Οι διαδοχικές πολιτικές κρίσεις της Οικουμενικής Κυβέρνησης και ο ρόλος των αντιβενιζελικών κομμάτων σε αυτές (Ιανουάριος - Ιούνιος 1927)

• Δελτία πληροφοριών του Α΄ Σώματος Στρατού (16-29 Ιανουαρίου 1927)
• Απόλυση Κατσώνα από την ηγεσία της Χωροφυλακής (9-11 Απριλίου 1927)
• Απειλούμενη παραίτηση Κουντουριώτη (18 Απριλίου - 2 Μαΐου 1927)
• Ζήτημα παραπομπής του Πάγκαλου και των υπουργών του σε δίκη (15 Ιανουαρίου -29 Αυγούστου 1927)
• Ζήτημα διορισμού του Νικολάου Πολίτη ως πρέσβη της Ελλάδας στη Γαλλία (17-21 Μαΐου 1927)

Έκτο κεφάλαιο

Οι πρώτες συγκρούσεις Λ.Κ.–Ελευθεροφρόνων κατά την περίοδο της Οικουμενικής Κυβέρνησης

1. Αντιπαράθεση Λαϊκών–Ελευθεροφρόνων στους κόλπους της Οικουμενικής Κυβέρνησης

• Σύμβαση Power and Traction (31 Ιανουαρίου - 10 Φεβρουαρίου 1927)
• Ενοικιοστάσιο (16 Φεβρουαρίου - 10 Απριλίου 1927)
• Επεισόδια για άρση της μονιμότητας δικαστικών και λογοκρισία των τηλεγραφημάτων (11 και 18 Μαΐου 1927)
• Επεισόδιο για μισθούς στην εταιρία Ullen (25 Μαΐου 1927)
• Αποτακτικό (18 Μαρτίου - Ιουνίου 1927)

2. Η εσωκομματική αντίθεση των αντιβενιζελικών κομμάτων στην Οικουμενική Κυβέρνηση

3. Η τελική αποχώρηση του Λ.Κ. από την Οικουμενική Κυβέρνηση (Ιούνιος - Αύγουστος 1927)

• Η τελική αφορμή: τα καλύμματα σε χρυσό της Εθνικής Τράπεζας

Έβδομο Κεφάλαιο

Ο ανταγωνισμός Λ.Κ.–Ελευθεροφρόνων κορυφώνεται

1. Η τακτική του Λ.Κ. μετά την αποχώρησή του από την Οικουμενική Κυβέρνηση και την προσχώρησή του στην αντιπολίτευση

2. Η πολιτική αντιπαράθεση Ελευθεροφρόνων – Λαϊκών στη Βουλή (Αύγουστος-Δεκέμβριος 1927)

• Foundation
• Αποχώρηση βουλευτών του Λ.Κ. για μια φράση του Καφαντάρη
• Ενοικιοστάσιο
• Νομοσχέδια δημόσιας εκπαίδευσης
• Νομοσχέδιο αύξησης στατιστικών τελών
• Τα νομοσχέδια οδοποιίας (σύμβαση Μακρή)

3. Ο αντικομμουνιστικός χαρακτήρας της κυβέρνησης συνασπισμού και τα αντιβενιζελικά κόμματα (1926-1927)

4. Η εμφάνιση του Βενιζέλου στο προσκήνιο, η κυβερνητική κρίση λόγω της οδοποιίας και η πτώση της κυβέρνησης ευρέως συνασπισμού

5. Οι προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης συνασπισμού και η στάση του Λ.Κ. (16 Φεβρουαρίου 1928)

6. Το περίφημο ζήτημα της οδοποιίας στο τελικό στάδιο διευθέτησής του και η στάση του Λ.Κ.

• Χρηματίστηκε ο Μεταξάς για τις συμβάσεις οδοποιίας;

7. Η τελική επίθεση του Λ.Κ. κατά των Ελευθεροφρόνων (Μάρτιος-Μάιος 1928)

• Το δημοψήφισμα της 13ης Απριλίου 1924 και η πτώση της Βασιλείας
• Νέα σοβαρά κοινοβουλευτικά επεισόδια μεταξύ των δύο αντιβενιζελικών κομμάτων (Μάρτιος-Απρίλιος 1928)
• Απολογία Πάγκαλου
• Ο ισχυρός σεισμός και η καταστροφή της Κορίνθου (22 Απριλίου 1928)
• Νομοσχέδια κατάργησης Κεντρικού Συμβουλίου Καπνού και προσάρτηση τμημάτων του Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης

Όγδοο Κεφάλαιο

Η εμφάνιση του Βενιζέλου στο προσκήνιο και η πτώση των κυβερνήσεων συνασπισμού

1. Οι επιτυχίες και τα επιτεύγματα των κυβερνήσεων συνεργασίας μέχρι τον Μάιο του 1928

2. Η επίσημη επάνοδος του Βενιζέλου στο πολιτικό προσκήνιο και τα αντιβενιζελικά κόμματα (Απρίλιος-Μάιος 1928)

3. Η τελευταία κυβέρνηση συνασπισμού

• Αναζωπύρωση των κοινοβουλευτικών συγκρούσεων Λ.Κ. – Ελευθεροφρόνων
• Το ζήτημα των βυθοκόρων (13-14 Ιουνίου 1928)

4. Η φημολογούμενη αλλαγή του εκλογικού συστήματος και τα αντιβενιζελικά κόμματα (26-28 Ιουνίου 1928)

5. Το ξέσπασμα της πολιτικής κρίσης για την υπεραξία των καλυμμάτων και τον διακανονισμό των γαλλικών χρεών (27-28 Ιουνίου 1928)

6. Η πτώση της κυβέρνησης συνασπισμού και η πραξικοπηματική αλλαγή του εκλογικού νόμου (29 Ιουνίου - 10 Ιουλίου 1928)

Ένατο Κεφάλαιο

Οι εκλογές του 1928 και η συντριβή των αντιβενιζελικών κομμάτων

1. Η αντανακλαστική συσπείρωση των αντιβενιζελικών γύρω από το Λ.Κ.

2. Η τραγική προεκλογική περίοδος για τους Ελευθερόφρονες και προσωπικά για τον Μεταξά στην Κεφαλονιά

3. Η προεκλογική περίοδος για το Λ.Κ.

Η εμφάνιση Στρέιτ στο προεκλογικό προσκήνιο

4. Εκλογικά αποτελέσματα – ήττα του αντιβενιζελισμού, κοινοβουλευτική του συντριβή και τα επακόλουθα αυτής

• Η εσωστρέφεια στο Λ.Κ. μετά την εκλογική συντριβή του 1928
• Η προσωρινή διάλυση των Ελευθεροφρόνων (1928-1932)

5. Οι σοβαρές επιπτώσεις των αντισυνταγματικών νομοθετικών αυθαιρεσιών που σημάδεψαν τις εκλογές του 1928 στην τελική κατάλυση της Αβασίλευτης Δημοκρατίας

Δέκατο κεφάλαιο

Συμπεράσματα – Λόγοι της τελικής επικράτησης των Λαϊκών εις βάρος των Ελευθεροφρόνων στον χώρο του αντιβενιζελισμού

1. Γενική προσέγγιση της σύγκρουσης Λ.Κ. – Ελευθεροφρόνων

2. Η κομματική διάσταση – Τα κοινά στοιχεία των δύο κομμάτων

• Το Λ.Κ.
• Ελευθερόφρονες

3. Η προσωπική διάσταση

Οι πολιτικοί αρχηγοί

• Παναγής Τσαλδάρης
• Ιωάννης Μεταξάς
• Σύγκριση και σύγκρουση των δύο πολιτικών αρχηγών

Οι πολιτευτές

• Οι πολιτευτές του Λ.Κ.
• Οι πολιτευτές των Ελευθεροφρόνων
• Σύγκριση και σύγκρουση των δύο ομάδων πολιτευτών

4. Η ιδεολογική διάσταση Οι ιδεολογικές διαφορές Λ.Κ. – Ελευθεροφρόνων

• Κοινοβουλευτισμός και Ιωάννης Μεταξάς – Μια ασύμβατη σχέση;
• Ο αφανής πρωταγωνιστικός ρόλος των αδιαλλάκτων εντός του αντιβενιζελισμού και τα ολέθρια αποτελέσματά του (1924-1928)

Εν Κατακλείδι

Βιβλιογραφία

 

Πηγή: Θέματα Ελληνικής Ιστορίας