Το παιδομάζωμα υπήρξε ο βαρύτερος φόρος αίματος που κλήθηκε ένα έθνος να πληρώσει κατά τη διάρκεια ξενικής κατοχής. Κι αυτό διότι στόχος του δεν ήταν μόνο η αποδυνάμωση του ηττημένου αλλά η ενδυνάμωση του νικητή.

Το παιδομάζωμα μόνο νοσηροί εγκέφαλοι όπως των Τούρκων θα μπορούσαν να έχουν συλλάβει καθώς δεν κάτι παρόμοιο, σε αυτή την έκταση, δεν έχει συμβεί ποτέ στην ιστορία. Οι γνώμες για το πότε ξεκίνησε το παιδομάζωμα διίστανται. Ο Γιάννης Κορδάτος το τοποθετεί στο τελευταίο τέταρτο του 13ου αι. μ.Χ. Άλλες πηγές προσδιορίζουν την έναρξή του στο 1362 επί σουλτάνου Μουράτ Α.

 
Έναρξη, περιοδικότητα, αρπαγή

Ο ιστορικός του γένους Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος το συνδέει με την συγκρότηση του σώματος των γενιτσάρων και τοποθετεί την έναρξή του χρονικά επί σουλτάνου Ορχάν και συγκεκριμένα περί του 1326 μ.Χ.

Φαίνεται πως όντως το παιδομάζωμα ξεκίνησε επί Ορχάν, αλλά συστηματοποιήθηκε επί Μουράτ. Τα παιδιά που στρατολογούνταν ήταν χριστιανόπαιδες ηλικίας 8-20 ετών. Από την στρατολογία εξαιρούνταν οι Αρμένιοι και οι Εβραίοι.

Επί Μωάμεθ Β παιδομάζωμα διεξαγόταν κάθε 5 έτη. Αργότερα όμως γινόταν κάθε 4, η ή και λιγότερα ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε σουλτάνου. Από το παιδομάζωμα εξαιρούντο παιδιά από περιοχές όπου είχε παραχωρηθεί σχετικό προνόμιο, το οποίο όμως μπορούσε αργότερα να αρθεί.

Θεωρητικά εξαιρούντο επίσης τα ορφανά παιδιά, οι έγγαμοι, οι μοναχογιοί. Για αυτό τον λόγο οι γονείς πάντρευαν πολλές φορές τα παιδιά τους σε πολύ μικρή ηλικία. Οι εξαιρέσεις όμως υπήρχαν, συνήθως, για να καταπατούνται και οι υπεύθυνοι για την συλλογή των παιδιών Τούρκοι αξιωματούχοι σπάνια τις σέβονταν καθώς τα παραπάνω παιδιά τα πωλούσαν σκλάβους και καρπώνονταν τα κέρδη.

Γράφει σχετικά ο Κ. Παπαρρηγόπουλος: «…και ο γάμος σε παιδική ηλικία ήταν τελείως ανώφελος γιατί και τους παντρεμένους τους έπαιρναν και όχι μόνο σε ηλικία που ο γάμος δεν μπορούσε να θεωρηθεί άξιος λόγου, αλλά και μέχρι τα 20 και τα 24 χρόνια».

Τυχόν προσπάθεια των γονέων να αποτρέψουν την αρπαγή του παιδιού τους τιμωρούνταν με θάνατο. Ο υπεύθυνος Τούρκος αξιωματούχος πήγαινε από χωριό σε χωριό και ζητούσε από τον ιερέα τους καταλόγους των ραγιάδων. Άκουγε τα ονόματα, τον αριθμό και την ηλικία των παιδιών και αποφάσιζε αυθαίρετα.

Αναφέρει ο Απόστολος Βακαλόπουλος, στην Ιστορία του Νέου Ελληνισμού: «Στην περιοχή… όπου θα γινόταν το παιδομάζωμα, έστελναν έναν αξιωματικό των γενιτσάρων που είχε το σχετικό φιρμάνι στρατολογίας, ένα γραφέα και μερικούς συνοδούς γενιτσάρους. Ο αξιωματικός αυτός είχε απόλυτη εξουσία και κανείς δεν είχε το δικαίωμα να επεμβαίνει στα καθήκοντά του… η άφιξή του κοινοποιούνταν με ντελάληδες στα χωριά.

“Στον κάθε τόπο συνεννοούνταν πρώτα με τον καδή και τον προεστό ή τον ιερέα και κατόπιν ήλεγχε… τα βιβλία των γεννήσεων της εκκλησίας και επιθεωρούσε ο ίδιος τους υποψηφίους… Διάλεγε τους πιο ρωμαλέους, όμορφους και ευφυείς νέους που φαίνονταν κατάλληλοι…». Τα παιδιά οδηγούντο πρώτα στην Πόλη όπου τους γινόταν περιτομή και ξεκινούσε ο προσηλυτισμός τους στο Ισλάμ.

 
Αριθμός παιδιών, εκπαίδευσή τους

Ουδείς γνωρίζει τον αριθμό των χριστιανοπαίδων που αρπάχτηκαν. Τουρκική πηγή του 16ου αιώνα κάνει λόγο για 200.000 παιδιά, έως τότε. Αυστριακός ιστορικός του 19ου αι. κάνει λόγο για 500.000 παιδιά ενώ ο Κ. Παπαρρηγόπουλος αναφέρει 1.000.000 παιδιά. Ο Γάλλος ιστορικός Λα Βαλέ κάνει λόγο για 5.000.000 παιδιά.

Να πως περιγράφει ο απεσταλμένος του Γερμανού αυτοκράτορα ο Τσέχος ευγενής  Βάσλαβ Βράτισλαβ φον Μίτροβιτς το παιδομάζωμα το 1591: «Οι εν λόγω γενίτσαροι είναι κατά το πλείστον πρόσωπα εξανδραποδισθέντα ή τέκνα χριστιανών ζώντων…

«Εκατοντάδες από αυτούς συναθροίζονται έκαστον τρίτο έτος μετά των αρρένων τέκνων τους ηλικίας 8,9 ή 10 ετών. Επί τόπου υπάρχουν ιατροί κρίνοντες την πνευματική ικανότητα εκάστου παιδιού… Όσα υπόσχονται περισσότερα αποστέλλονται στην υπηρεσία του Τούρκου σουλτάνου, τα άλλα στην υπηρεσία άλλων αξιωματούχων και τα λοιπά πωλούνται στην Ανατολή ή την Ασία.

«Φυλάσσονται δε εκεί μέχρις της ηλικίας των 18 ή 20 ετών και ανατρέφονται με στερήσεις, πείνα… τα μεταχειρίζονται λίγο καλύτερα από σκύλους… Περί την ηλικία των 20 μεταφέρονται στην Κωνσταντινούπολη και τα δραστηριότερα καταγράφονταν ως γενίτσαροι και τάσσονταν υπό παλαιούς γενιτσάρους για να μάθουν να πολεμούν… Σε περίπτωση μάχης βαδίζουν στην πρωτοπορία… Από αυτούς προέρχονται οι ανδρειότεροι και αγριότεροι πολεμιστές των Τούρκων».

Δεν κατέληγαν όμως όλα τα παιδιά γενίτσαροι. Τα πλέον κατάλληλα προορίζονταν για την άμεση υπηρεσία του σουλτάνου. Πολλά δε εξ’ αυτών έφτασαν σε πολύ υψηλά αξιώματα.

 
Το “νεκρό” παιδί

Η πρώτη ιστορική καταγραφή του παιδομαζώματος προέρχεται από τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ισίδωρο και χρονολογείται στο 1395. Ακόμα και ο όρος παιδομάζωμα πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1675. Προηγουμένως ονομαζόταν «γενιτσαριά».

«Ανάθεμά σε, βασιλιά, και τρις ανάθεμα σε,

με το κακό οπόκαμες, και το κακό που κάνεις.

Στέλνεις, δένεις τους γέροντας, τους πρώτους τους παπάδες

Να μάσης παιδομάζωμα, να κάμης γενιτσάρους.

Κλαιν’ οι γοναίοι τα παιδιά, κ’ οι αδελφές τ’ αδέλφια,

Κλαίγω κ’ εγώ και καίγομαι και όσο θα ζω θα κλαίγω.

Πέρσι πήραν τον γιόκα μου, φέτο τον αδελφό μου»

Αυτό ανέφερε σχετικό δημοτικό τραγούδι της εποχής. Όπως πάντα όμως υπήρχαν και οι καιροσκόποι, ή απλώς αυτοί που ήθελαν το παιδί τους να έχει καλύτερο μέλλον από τους ίδιους τους ραγιάδες γονείς. Αυτοί έδιναν πρόθυμα τα παιδιά τους. Ήταν όμως οι λίγοι.

Για τους πολλούς η αρπαγή του παιδιού ισοδυναμούσε με θάνατο. Για αυτό μετά την αρπαγή τελούνταν η νεκρώσιμη ακολουθία του ζωντανού αλλά χαμένου για το έθνος, τους γονείς και την Ορθοδοξία παιδιού.

Αναφέρει άλλο δημοτικό τραγούδι:

“Φέρτε της χήρας το παιδί πού’ ναι γραμματισμένο.

Και πάνε και τον έφεραν ‘πό μέσ’ άπ’ τ’ Άγιο Βήμα, με τα μαλλάκια ξέπλεγα, με το χαρτί στα χέρια.

Πααίνει κι η μάνα του κοντά, κοντά παρακαλώντας

Τι είν’ το κακό πού γίνηκε σε μένα την καημένη;

Στην πρώτη τη γενιτσαριά πήραν τον αδερφό μου, στη δεύτερη τον άντρα μου και τώρα τον υγιό μου”.

Η γυναίκα μετά την αρπαγή του άντρας της ονομάζεται χήρα…

Ήταν τέτοιος ο τρόμος των γονέων που σώζονται επιστολές Ελλήνων της Μικράς Ασίας που ζητούν από τους Ιππότες του Αγ. Ιωάννου στη Ρόδο να τους μεταφέρουν στα εδάφη τους για να σώσουν τα παιδιά τους.

Παιδομάζωμα καταγράφεται για τελευταία φορά το 1705 στη Νάουσα. Απετράπη όμως λόγω εξέγερσης των κατοίκων. Η βασική αιτία κατάργησής του ήταν η εχθρότητα των Τούρκων που έβλεπαν εξισλαμισμένους έστω χριστιανούς να ανέρχονται στα ύπατα αξιώματα.

Πηγή: history-point.gr