Είχαμε δει εδώ ότι στις 10/08/1943 είχε υπογραφεί ένα σύμφωνο συνεργασίας μεταξύ ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, Αλβανών κομμουνιστών και Τσάμηδων. Η πηγή απ’όπου αντλήθηκε η συγκεκριμένη πληροφορία ήταν σκληροπυρηνική κομμουνιστική, αλλά δεν ανέφερε το σύμφωνο αυτό καθεαυτό.
Το συγκεκριμένο σύμφωνο όμως δεν είναι ούτε άγνωστο ούτε απόρρητο.
Μεταξύ άλλων παρατίθεται απ’τον υπασπιστή του Ζέρβα, Μιχάλη Μυριδάκη στις σελ.339-341 του βιβλίου του «Αγώνες της φυλής» και έχει ως εξής:
.
.
Επειδή κάποιοι μπορεί να αμφισβητούν την γνησιότητα του, να τονίσουμε ότι το σύμφωνο αναφέρεται και απ΄τον εαμίτη Μενέλαο Δαλιάνη στο έργο του «Η εθνική αντίσταση της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία» σελ.129-131
Ήταν γνωστό και ως σύμφωνο της Κονίσπολης, απ΄την τοποθεσία που υπεγράφη.
Διαβάζοντας τους όρους του παρατηρούμε ότι πρακτικά ταυτίζονταν οι Τσάμηδες με τους Βορειοηπειρώτες.Οι πρώτοι θεωρούνταν ως αλβανική μειονότητα στην Ελλάδα και οι δεύτεροι ως ελληνική μειονότητα στην Αλβανία.
Από καθαρά γεωγραφικής και εθνολογικής απόψεως αυτό ήταν σωστό, μόνο που από εθνικής και πολιτικής άποψης η ταύτιση Τσάμηδων-Βορειοηπειρωτών ήταν τελείως λάθος.
Οι Τσάμηδες είχαν ευθύς εξαρχής ταυτιστεί με τους Ιταλούς κατακτητές και συνεργάζονταν ανοικτά μαζί τους κατά των Ελλήνων στοχεύοντας στην απόσπαση της Θεσπρωτίας (Τσαμουριά) απ΄την Ελλάδα.
Αντιθέτως δεν υπάρχει καμμία ένδειξη ότι οι Βορειοηπειρώτες είχαν δώσει αντίστοιχα δείγματα γραφής. Το ακριβώς αντίθετο. Πουθενά δεν αναφέρεται οποιασδήποτε μορφής σύμπραξή τους με τις κατοχικές δυνάμεις, ενώ είχαν κάθε έννομο και ηθικό δικαίωμα να διεκδικούν την αυτονομία τους (βλ. συμφωνία της Κέρκυρας, απελευθέρωση της Β.Ηπείρου κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του ’40-41) αλλά και να διαμαρτύρονται για τις εις βάρος τους διώξεις από τα αλβανικά καθεστώτα του μεσοπολέμου.
Παρ’ολ’αυτά το ΕΑΜ με το παραπάνω σύμφωνο της Κονίσπολης τους έβαζε στο ίδιο τσουβάλι με τους Τσάμηδες, προφανέστατα κατόπιν σχετικής απαίτησης των Αλβανών κομμουνιστών.
Άλλωστε όπως φαίνεται και στο έγγραφο, ενώ στην αρχή γίνεται λόγος για «Απελευθερωτικό Μέτωπο Τσαμουριάς»στο τέλος δεν υπογράφει κανείς εκπρόσωπος αυτής της άγνωστης οργάνωσης.
Αντ΄αυτού υπογράφει ένας εκπρόσωπος του ΕΑΜ Αλβανίας (ονομαζόταν FNCL). Αυτό προκαλεί την υποψία ότι το «Απελευθερωτικό Μέτωπο Τσαμουριάς» ήταν μία πρακτικά ανύπαρκτη οργάνωση-σφραγίδα, έμπνευση των Αλβανών κομμουνιστών που ήλεγχαν φυσικά και το FNCL, οι οποίοι έτσι σκόπευαν να υποβαθμίσουν τους Έλληνες Βορειοηπειρώτες.
Ανεξάρτητα όμως απ΄τις προθέσεις των Αλβανών κομμουνιστών, ήταν απαράδεκτο για μία ελληνική οργάνωση που αυτοπροσδιοριζόταν ως εθνικοαπελευθερωτική, όπως ήταν το ΕΑΜ, να βάζει στην ίδια μοίρα Τσάμηδες και Βορειοηπειρώτες. Φαίνεται όμως πως για μία ακόμη φορά οι κομμουνιστές που ήλεγχαν το ΕΑΜ έβαζαν το διεθνιστικό τους «καθήκον» πάνω απ΄το εθνικό συμφέρον.
Τελικώς, το σύμφωνο της Κονίσπολης δεν εφαρμόστηκε ποτέ ολοκληρωμένα και λίγο καιρό μετά ακυρώθηκε και τυπικά με την σύμφωνη γνώμη Ελλήνων και Αλβανών κομμουνιστών.
Οι λόγοι της ακύρωσής του αναφέρονται απ΄τον εαμίτη Μενέλαο Δαλιάνη και είχαν να κάνουν με την προβλεπόμενη απ΄το σύμφωνο της Κονίσπολης συγκρότηση Αρχηγείου της ελληνικής μειονότητας. Αυτό συγκροτήθηκε στις 3 Σεπτέμβριο του ΄43 με πρωτοβουλία του Γιάνναρη (αυτός που υπέγραψε το συμφωνητικό για λογαριασμό του ΕΑΜ).
Σχετικά με αυτό, ο Δαλιάνης λέει στο έργο του «Η εθνική αντίσταση της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία» (σελ.138):
«Όμως είναι γεγονός ότι την εκπροσώπηση της Μειονότητας στο Αρχηγείο την έβαλε στα χέρια της η δεξιά παράταξη με τους προσκείμενους στο ΕΔΕΣ-Ζέρβα Αριστοτέλη Χαρμπάτση και Λευτέρη Γκουβέλη που διορίστηκε διοικητής της ομάδας φρουράς του Αρχηγείου».
Παρακάτω λέει (σελ.144):
«Όταν η ηγεσία της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΑ Αργυροκάστρου έμαθε τις λεπτομέρειες της συμφωνίας της Κονίσπολης και διαπίστωσε ότι η συμφωνία αυτή ήταν αντίθετη με την πολιτική γραμμή,που είχε θεσπίσει το ΚΚΑ και το FNCL Αλβανίας απέναντι του προβλήματος της Μειονότητας, πήρε απόφαση και την ακύρωσε. Ο απεσταλμένος της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΑ Χακί Τόσκα μετέβη το τελευταίο δεκαήμερο του Οκτωβρίου του ΄43 στον Θεολόγο και στην συγκέντρωση των παρτιζάνων που υπηρετούσαν στο Αρχηγείο μαζί με τον Λευτέρη Τάλιο, αφού ανέλυσε ότι τόσο το Συμφωνητικό της Κονίσπολης όσο και η συγκρότηση του Αρχηγείου της Μειονότητας αντέβαιναν στην γραμμή του FNCL για την Μειονότητα, ανακοίνωσε την απόφαση για απόρριψη του Συμφωνητικού της Κονίσπολης και την διάλυση του Αρχηγείου της Μειονότητας. Αντιτάχθηκαν στην απόφαση οι ιθύνοντες της δεξιάς παράταξης, της προσκείμενης στο ΕΔΕΣ-Ζέρβα».
Μερικές μέρες μετά, οι του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ έσπευσαν να πράξουν το διεθνιστικό καθήκον ακολουθώντας κατα πόδας τους Αλβανούς συντρόφους τους, και απέρριψαν επίσης το σύμφωνο της Κονίσπολης. Λέει ο Δαλιάνης (σελ.147):
«Την παρέκκλιση που έγινε, με το Συμφωνητικό της Κονίσπολης και την σύσταση του Αρχηγείου της Μειονότητας, από την καθορισθείσα πολιτική γραμμή που θα εφαρμοζόταν στις μειονότητες, όπως είχε συμφωνηθεί μεταξύ του ΚΚΕ και του ΕΑΜ Ελλάδος και του ΚΚΑ και FNCL Αλβανίας, την κατέκρινε και η Πανηπειρωτική Επιτροπή του ΕΑΜ Ελλάδας και η ηγεσία του 15ου συντάγματος του ΕΛΑΣ. Την θέση τους γι’αυτό το ζήτημα την κάνανε γνωστή στο λαό με την παρακάτω προκήρυξή τους στις 14 Νοεμβρίου 1943″.
Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα απ΄αυτήν την προκήρυξη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ που διατάσσει ουσιαστικά τους βορειοηπειρώτες να ακολουθούν την γραμμή του αλβανικού ΕΑΜ (FNCL) και να ενταχθούν στους αλβανούς παρτιζάνους παραθέτουμε εδώ (σελ.147-8):
Το λογικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι το συμφωνητικό της Κονίσπολης ακυρώθηκε απ΄τους κομμουνιστές, Αλβανούς και Έλληνες, μόλις έγινε γνωστό ότι οι εκπρόσωποι των βορειοηπειρωτών στο αρχηγείο της ελληνικής μειονότητας ήταν φιλικά προσκείμενοι στον ΕΔΕΣ, και τους οποίους το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ κατηγορούσε ότι προέβαιναν σε «αντιπατριωτικές πράξεις και δημιουργούσαν δικαιολογημένη προκατάληψη στα αδέλφια τους Αλβανούς».…
Προφανώς απέτυχαν στο σχέδιό τους να ελέγξουν πλήρως τους βορειοηπειρώτες και έτσι αναγκάστηκαν να ακυρώσουν το σύμφωνο, συκοφαντώντας παράλληλα και τους εδεσίτες βορειοηπειρώτες. Αν βέβαια οι εκπρόσωποι των βορειοηπειρωτών στο Αρχηγείο ήταν φιλο-εαμικοί δεν θα είχαν κανέναν λόγο να το διαλύσουν.
Με τον τρόπο αυτό και με την σύμφωνη γνώμη του ΚΚΕ/ΕΑΜ, η ελληνική μειονότητα της Β.Ηπείρου τέθηκε ολοκληρωτικά υπό τον έλεγχο των Αλβανών κομμουνιστών τους οποίους οι ελληνόφωνοι ομοϊδεάτες τους αποκαλούσαν «αδέλφια»…
Πηγή: Ιστορία της κατοχής, Αβέρωφ
