Το υποβρύχιο Λάμπρος Κατσώνης ήταν ένα από τα 6 υποβρύχια τα οποία παραγγέλθηκαν στην Γαλλία το 1925 κι ήταν 2 τύπων: το Κατσώνης και Παπανικολής τα μικρότερα 300- 460 τόνων και τα Γλαύκος, Πρωτεύς, Νηρεύς και Τρίτων τα μεγαλύτερα 410-550 τόνων. Τα Υ/Β αυτά με την έναρξη του πολέμου ήταν ήδη γερασμένα!
Ο Βασίλης Λάσκος ήταν τότε απότακτος, αλλά όπως θα δούμε στην συνέχεια έζησε κι αυτός την δική του πολεμική περιπέτεια...
Ο Βασίλης Λάσκος γεννήθηκε στην Ελευσίνα στις 17 Αυγούστου του 1899. Το 1922 τον βρίσκει Ανθυποπλοίαρχο στο ΑΣΠΙΣ, κατά τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου του '22 και το κίνημα του Πλαστήρα, ο Λάσκος προσχωρεί στο κίνημα ευρισκόμενος στον Πειραιά και αποπλέει αφήνοντας τον Κυβερνήτη του στην ξηρά, προκειμένου να συναντήσει τον επαναστατημένο στόλο στον Κάβο Ντόρο.
Όταν ο Πάγκαλος καταλαμβάνει την Αρχή με στρατιωτικό κίνημα, ο Λάσκος βρίσκεται Υπασπιστής του και μένει μαζί του μέχρι το άλλο κίνημα του Κονδύλη, που τον έριξε ένα χρόνο αργότερα και τον συνέλαβε! Ο Πάγκαλος φυλακίζεται στο Τσεδίν και ο Λάσκος πέφτει σε δυσμένεια και τοποθετείται προϊστάμενος αποθήκης 50 αχρήστων τορπιλών οι οποίες από χρόνια δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν λόγω τεχνικού προβλήματος. Εδώ φάνηκε το Αρβανίτικο πείσμα του Λάσκου! Έβαλε σκοπό να διορθώσει τις τορπίλες αυτές και τελικά τα κατάφερε.
Για το θέμα αυτό δέχτηκε τα συγχαρητήρια του Υπουργού Ναυτικών και σαν ανταμοιβή στάλθηκε στην Αγγλία για να εποπτεύσει στην κατασκευή 50 νέων τορπιλών που είχαν παραγγελθεί.
Γυρίζοντας στην Ελλάδα αποφάσισε να πάει στα Υποβρύχια. Το 1930 ήταν στην ηλικία των 32 ετών, αλλά σαν ημέτερος, το εμπόδιο αυτό το ξεπέρασαν και τοποθετήθηκε στον ΚΑΤΣΩΝΗ σαν τρίτος Αξιωματικός με όμοιο βαθμό του κυβερνήτη.
Μετά τις αποτυχημένες εκλογές του 33 οι Βενιζελικοί άρχιζαν να σχεδιάζουν πως θα πάρουν την εξουσία, με ένα στρατιωτικό πραξικόπημα. Ο Λάσκος δεν πίστεψε ποτέ στην αναγκαιότητα αυτού του κινήματος και δεν θέλησε να προσχωρήσει παρά τις πιέσεις που του έγιναν. Δέχτηκε μόνο όταν του είπανε ότι φοβόταν.
Τα αποτελέσματα του κινήματος της 1-3-1935 είναι γνωστά, ο Βασίλης Λάσκος κατάφερε να καταλάβει την βάση Υ/Β και τον Ναύσταθμο και βοήθησε τα πλοία να παραλάβουν τα πυρομαχικά τους και να φύγουν όχι και τόσο ανενόχλητα, διότι τους βομβάρδιζε από το Κερατσίνι μια κυβερνητική πυροβολαρχία.
Ο υπόλοιπος στόλος, όταν απέτυχε το κίνημα στην ξηρά αναγκάστηκε να επιστρέψει αφού οι πρωταγωνιστές αποβιβάστηκαν στα Ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα και προωθήθηκαν ως εξόριστοι στην Ιταλία. Ο Λάσκος αναγκαστικά τους ακολούθησε και το Ναυτοδικείο τον καταδίκασε δυο φορές σε θάνατο και καθαίρεση!
Στην Ιταλία ήταν η πιο οδυνηρή και δύσκολη περίοδος της ζωής του. Στους κινηματίες δόθηκε χάρη τον επόμενο χρόνο και έτσι μπόρεσαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Μετά από μια περίοδο ανεργίας του εμπιστεύθηκαν την δημιουργία και την οργάνωση ενός εργοστασίου στην Ελευσίνα και τα κατάφερε περίφημα.
Η 28η Οκτωβρίου 1940, βρίσκει τον Λάσκο έτοιμο να μπαρκάρει. Αμέσως επιστρατεύεται και τον τοποθετούν αρχηγό ομάδος Μεταγωγικών. Η είσοδος των Γερμανών τον βρίσκει πάλι εκτός Ναυτικού. Μια απόπειρα να φύγει με τα πλοία επιφανείας δεν έγινε δεκτή. Ο Λάσκος ζει με ένα και μόνο όνειρο να φύγει για την Μέση Ανατολή, να του δοθεί η ευκαιρία να πολεμήσει κι αυτός όπως οι άλλοι συνάδελφοί του. Η πρώτη απόπειρα απέτυχε, οι Τούρκοι τον γύρισαν πίσω στην Χίο όπου κρύφτηκε σε μια κλινική για αρκετό καιρό μασκαρεμένος σε νοσοκόμο! Η δεύτερη απόπειρα πέτυχε κι έφτασε στην Μέση Ανατολή την άνοιξη του 1942.
Επιθυμία του Λάσκου ήταν να γυρίσει πίσω στα Υ/Β, είχε όμως δύο μεγάλα μειονεκτήματα: πρώτον ήταν μεγάλος στην ηλικία 43 ετών και Αντιπλοίαρχος και δεύτερον η οκτάχρονη απομάκρυνση του από το Ναυτικό, του στέρησε πολύτιμη εμπειρία η οποία δεν μπορούσε εύκολα να αντικατασταθεί. Είχε όμως από την άλλη πλευρά δυο σοβαρούς υποστηρικτές, δυο πατριώτες Αρβανίτες, τον Ναύαρχο Αλέξανδρο Σακελλαρίου και τον Πλοίαρχο Παναγιώτη Κώνστα, οι οποίοι του έδωσαν την κυβέρνηση του ΚΑΤΣΩΝΗΣ. Ήταν το Υ/Β με τα μεγαλύτερα τεχνικά προβλήματα! Η επισκευή του ΚΑΤΣΩΝΗΣ στο Πόρτ-Σουδάν κράτησε πάνω από 7 μήνες και όταν τελείωσε ήρθε το Υ/Β στο Πόρτ-Σαΐντ για δεξαμηνισμό. Εκεί το ΚΑΤΣΩΝΗΣ δεμένο στο μώλο, άρχισε να βουλιάζει από κάποιο ανθρώπινο λάθος και σε λίγο εξαφανίστηκε στο βυθό του λιμανιού! Ο Λάσκος για μια στιγμή λύγισε, γρήγορα όμως συνήλθε και με προσπάθεια έπεισε τους Άγγλους να το ανελκύσουν. Σε μερικούς μήνες το Υ/Β ήταν έτοιμο!
Αναχώρησε για την πρώτη του πολεμική περιπολία στις 24 Μαρτίου 1943. Αποστολή του ήταν η περιπολία στο Ν. Αιγαίο και η αποβίβαση κομάντος στην Λακωνία. Μετά συναντά 3 καΐκια όπου κανονικά θα έπρεπε να τα βυθίσει, αυτές ήταν οι εντολές, ο Λάσκος όμως τους άφησε! Δεν μπορούσε να βουλιάξει τα ιστιοφόρα αυτά που μετέφεραν τρόφιμα στην πεινασμένη πρωτεύουσα.
Την ίδια μέρα συναντά κι άλλο ένα ιστιοφόρο. Ο ένας ναύτης του πληρώματος προθυμοποιήθηκε να του δώσει πληροφορίες για τις κινήσεις του Γερμανικού περιπολικού στο Γύθειο και ζήτησε να επιβιβαστεί στο Υ/Β. Ο Λάσκος τον δέχτηκε. Του έδωσαν το παρατσούκλι το λάφυρο. Με τις πληροφορίες του νεαρού αυτού ναυτικού φτάνουν στο λιμάνι του Γυθείου. Το ΚΑΤΣΩΝΗΣ προχωρεί παράτολμα και ρίχνει τις τορπίλες του σχεδόν έξω από το λιμάνι και το αποτέλεσμα ήταν -σύμφωνα με το Βρετανικό ανακοινωθέν-, ότι: «συμμαχικόν Υ/Β την 2α Απριλίου έβαλε τορπίλας εναντίον πλοίου του άξονος εις Γύθειον, το οποίον έφερε τορπίλας και βόμβας βυθού. Αι τορπίλαι εξερράγησαν στο κρηπίδωμα και ανατίναξαν δύο πλοιάρια με πυρομαχικά. Η δυναμις της εκρήξεως προκάλεσε την βύθιση του εχθρικού πλοίου και επί του κρηπιδώματος φόνον 20 Ιταλών Αξιωματικών και στρατιωτών».
Η επόμενη περιπολία του ΚΑΤΣΩΝΗΣ άρχισε την 1η Ιουλίου στην περιοχή του Νοτιοανατολικού Αιγαίου. Σ’ αυτήν ο Λάσκος προσπάθησε να βυθίσει με ανάλογο τρόπο Ιταλικό φορτηγό που ήταν αγκυροβολημένο μέσα στο λιμάνι του Καρλοβασίου της Σάμου.
Η επιχείρηση ήταν τολμηρή και παρά το άτυχο αποτέλεσμα, ο Λάσκος δέχτηκε τα συγχαρητήρια του Υπουργού Ναυτικών.
Η τελευταία περιπολία του ΚΑΤΣΩΝΗΣ αρχίζει την 5η Σεπτεμβρίου 1943. Αποστολή ήταν περιπολία στο Β. Αιγαίο και αποβίβασις ομάδος κομάντος.
Τα τεχνικά προβλήματα άρχισαν σχεδόν αμέσως! Ο Γέρο ΚΑΤΣΩΝΗΣ είχε πια αρχίσει να δείχνει την "ηλικία" του... Το σπουδαιότερο ήταν η αχρήστευση του ενός κινητήρα και έτσι η περιπολία με το πείσμα του Λάσκου συνεχίστηκε με ένα μόνο κινητήρα! Το μόνο χαρούμενο γεγονός ήταν το κρυπτογραφικό σήμα που έλαβαν στις 8 Σεπτεμβρίου που τους ανάγγελλε την συνθηκολόγηση της Ιταλίας!
Στις 11 Σεπτεμβρίου αποβιβάζει τους Έλληνες κομάντος στην Εύβοια χωρίς πρόβλημα.
Στις 12 Σεπτεμβρίου εντοπίζουν δυο καΐκια και απ’ αυτούς μαθαίνουν ότι εκείνες τις μέρες θα έφευγε από την Θεσσαλονίκη για τον Πειραιά ένα επιταγμένο Γαλλικό επιβατηγό το ΣΙΜΦΡΑ, με Γερμανούς στρατιώτες αδειούχους.
Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ Υ1 - ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΟΥΡΟΥΠΟ - 13 Σεπτεμβρίου 1943
Ελαιογραφία (40Χ60cm) του Αγγελή Κορρού
Την νύχτα 13 προς 14 Σεπτεμβρίου το ΚΑΤΣΩΝΗΣ αφού φόρτωσε τις μπαταρίες του, καταδύθηκε και άρχισε να περιπολεί ανάμεσα σε Πήλιο και Σκιάθο περιμένοντας το ΣΙΜΦΡΑ. Ενώ σκοτείνιαζε εντοπίζει ακόμα ένα καΐκι και ο Λάσκος αποφασίζει να πάρει και πάλι πληροφορίες... Ενώ μιλούσαν, φάνηκε καπνός από τον βορρά και δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία σε όλους ότι ήταν το ΣΙΜΦΡΑ. Μόλις νύχτωσε το Υ/ Β αναδύθηκε, γέμισε το πυροβόλο του και κατευθύνθηκε προς το υποτιθέμενο ΣΙΜΦΡΑ. Σε λίγο παίρνουν από το Γερμανικό πλοίο οπτικά σήματα αναγνώρισης και ο Λάσκος διατάζει ταχεία κατάδυση.
Το πλοίο δεν ήταν το ΣΙΜΦΡΑ αλλά ένα εξοπλισμένο Γερμανικό ανθυποβρυχιακό! Πριν προλάβουν να εκτιμήσουν την κατάσταση, δέχονται την πρώτη δέσμη βομβών βάθους! Τα φώτα σβήνουν, ανάβει ο βοηθητικός φωτισμός και αμέσως ακολουθεί η δεύτερη και τρίτη δέσμη βομβών! Το Υ/Β υφίσταται σοβαρές βλάβες, η πρυμναία καθόδου του πυργίσκου υποχωρεί και η θάλασσα άρχισε να μπαίνει με ορμή από τα ανοίγματα!
Τα μηχανήματα του Υ/Β έπαψαν να λειτουργούν και το πλοίο άρχισε να βυθίζεται! Τότε ο κυβερνήτης διατάζει ανάδυση και εξοπλισμό πυροβόλων. Ο Λάσκος θεώρησε ότι ο αγώνας του δεν μπορούσε να τελειώσει έτσι, χωρίς να κάνει ακόμα μία έστω και απελπισμένη προσπάθεια...
Στην πρώτη βολή του ΚΑΤΣΩΝΗΣ οι Γερμανοί ξαφνιάζονται, αλλά συνέρχονται και αρχίζουν να χρησιμοποιούν κι εκείνοι τα πυροβόλα τους! Η ομοχειρία του πυροβόλου αφανίστηκε, οι γεμιστές σκοτώθηκαν, ποιός θα γεμίσει; Μόλις το βλέπει ο Λάσκος δίνει ένα σάλτο από την γέφυρα και γεμίζει ο ίδιος! Το πυροβόλο ρίχνει και ξαναρίχνει κι εκεί όπως ήταν σωματώδης και χωρίς προφύλαξη, τον βρίσκει ένα βλήμα και τον ρίχνει νεκρό πάνω στο αγαπημένο του Υ/Β κοντά στο πυροβόλο του...
Ο Λάσκος πέθανε πολεμώντας όπως ακριβώς το επιθυμούσε! Δεν ήταν ο τύπος που θα μπορούσε ποτέ να πεθάνει στο κρεβάτι...
Σε λίγο το Υ/Β, ανήμερα του Σταυρού, σημαδιακή μέρα για τον Λάσκο, βυθίζεται μετά από εμβολισμό του Γερμανικού Υ/Β, με απώλειες εκτός από τον κυβερνήτη τους Υποπλοίαρχο Μυκώνιο, Ανθυποπλοίαρχο Τρουπάκη και τους Σημαιοφόρους Λαμπρινούδη και Ξένο. Aπό το πλήρωμα απωλέσθηκαν 27 υπαξιωματικοί και ναύτες, μεταξύ των οποίων και το λάφυρο! 17 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι μεταξύ των οποίων και οι Άγγλοι σύνδεσμοι, ενώ τρεις, ο Πλωτάρχης Τσουκαλάς, οι υπαξιωματικοί Τσίγκρος και Αντωνίου μετά από προσπάθεια, κολυμπώντας επί 8 με 9 ώρες, κατόρθωσαν να φτάσουν στην πλησιέστερη ακτή! Τσουκαλάς και Τσίγκρος στην Σκιάθο και ο Αντωνίου στο Πήλιο.
Αυτό ήταν το τέλος του ΚΑΤΣΩΝΗΣ...
(του ΝΑΥΑΡΧΟΥ ε.α. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΑΪΖΗ)
Πηγή: Περί Πάτρης
