Το Barrow–in–Furness (Μπάροου ιν Φέρνες) είναι μια μικρή πόλη της Cumbria (Κάμπρια), στις ακτές της Ιρλανδικής Θάλασσας, απέναντι από το νησί Man (Μαν), στην βορειοδυτική Αγγλία. Από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη χάρη στις ναυπηγική βιομηχανία που δημιουργήθηκε στην περιοχή. Η γνωστή εταιρεία Vickers (Βίκερς) είχε εκεί ένα από τα μεγαλύτερα ναυπηγικά της συγκροτήματα. Ένα σημαντικό τους τμήμα ειδικεύονταν – ήδη από τον 19ο αιώνα – στη ναυπήγηση υποβρυχίων. Στην άλλη πλευρά της Βρετανίας, στη Βόρεια Θάλασσα, στην βορειοανατολική Αγγλία και στην περιοχή Tyne and Wear (Τάιν εντ Γουίαρ), βρίσκεται το Newcastle-upon-Tyne (Νιούκασλ απόν Τάιν). Μια πόλη με επίσης μεγάλη ιστορία στη ναυπηγική βιομηχανία και δεσπόζουσα την παρουσία της Vickers. Ως προς το μέγεθός του τώρα το Newcastle–upon–Tyne, έχει σχεδόν πενταπλάσιους κατοίκους από το Barrow–in–Furness.
Η αναφορά μας σ’ αυτές τις δύο πόλεις δεν γίνεται για τις γνωρίσουμε τουριστικά αλλά για ένα πολύ διαφορετικό – και απλό – λόγο. Εκεί ναυπηγήθηκαν – από τρία σε κάθε μία – τα έξι υποβρύχια τύπου U και V που εντάχθηκαν στο Ναυτικό. Να πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Έτσι λοιπόν αν και το πρώτο απ’ αυτά τα υποβρύχια που έγιναν ελληνικά ήταν τύπου V εμείς θα ξεκινήσουμε με τα U, που προηγήθηκαν χρονικά ως προς τη ναυπήγησή τους.
Τα υποβρύχια U
Ο τύπος των υποβρυχίων U ήταν ένα από τα προγράμματα «Έκτακτης πολεμικής ανάγκης» (War Emergency) και προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν ως εκπαιδευτικά αφενός των πληρωμάτων των υποβρυχίων κι αφετέρου των πλοίων επιφανείας για ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Η αρχική παραγγελία – για 3 πλοία – δόθηκε το 1936 αλλά πριν καλά-καλά αρχίσει η ναυπήγηση τους, τροποποιήθηκαν τα σχέδια προκειμένου να φέρουν τορπιλοσωλήνες και πυροβόλο. Μια δεύτερη παραγγελία για 12 πλοία δόθηκε το 1937, για να ακολουθήσει η τρίτη που αφορούσε 34 συνολικά πλοία. Αυτή δόθηκε σε τρεις δόσεις. Η πρώτη στις 11.03.1940 για 10. Η δεύτερη στις 23.08.1940 για 12 και η τρίτη – επίσης για 12 – στις 12.06.1941. Σε αυτά τα τελευταία ανήκαν και τα δύο που έγιναν ελληνικά.
Τα τεχνικά χαρακτηριστικά των U ήσαν τα εξής:
- ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ: 60×4.90×4.65 m.
- ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ: 646 t στην επιφάνεια, 732 t σε κατάδυση.
- ΠΡΟΩΣΗ: 2 diesel Davey Paxman με συνολική ισχύ 800 hp. 2 γεννήτριες General Electric HC320 με συνολική ισχύ 540 kW, 2 κινητήρες General Electric CS 08/2319 Ricardo με συνολική ισχύ 824/900 hp.
- Έλικες: 2, Ταχύτητα: 14.25 κόμβοι στην επιφάνεια, 9 σε κατάδυση.
- ΟΠΛΙΣΜΟΣ: Τορπίλες: 4 τορπιλοσωλήνες των 21in(533mm) με 8 τορπίλες. Πυροβόλα: 1Vickers QF MkV των 3in/50, 3 πολυβόλα Vickers των 0.303in. Νάρκες: Δυνατότητα μεταφοράς έως και 12 τύπου М2.
- RADAR: Έρευνας επιφανείας: 291W.
- SONAR: ASDIC 129A/B.
- ΠΛΗΡΩΜΑ: 34.
Στο Ναυτικό εντάχθηκαν δύο υποβρύχια τύπου U. Ο «Ξιφίας» Υ10 και η «Αμφιτρίτη» Υ14. Τα στοιχεία των δύο αυτών πλοίων είναι τα ακόλουθα:
ΟΝΟΜΑ: «Ξιφίας»
ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ10.
ΠΡΩΗΝ: «HMS Untiring» P59 (09.06.1943–09.08.1945).
ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers–Armstrong Ltd, Newcastle–upon–Tyne, Ην. Βασίλειο.
Έναρξη: 23.12.1941, Καθέλκυση: 20.12.1943, Ένταξη: 09.08.1945.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή του έγινε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου.
Παροπλίστηκε στις 29.05.1952 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Βυθίστηκε, αποτελώντας στόχο σε άσκηση, στις 25.07.1957, στο Start Point του Devon της Μ. Βρετανίας.
ΟΝΟΜΑ: «Αμφιτρίτη»
ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ11.
ΠΡΩΗΝ: «HMS Upstart P65» (03.04.1943– 09.08.1945).
ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers–Armstrong Ltd, Barrow–in–Furness, Ην. Βασίλειο.
Έναρξη: 17.03.1942, Καθέλκυση: 24.11.1942, Ένταξη: 09.08.1945.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή της έγινε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου.
Παροπλίστηκε στις 29.05.1952 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Βυθίστηκε, αποτελώντας στόχο σε άσκηση, στις 29.07.1959, έξω από το Isle of Wight της Μ. Βρετανίας.
Από τα παραπάνω μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι και τα δύο πλοία παραδόθηκαν – και παροπλίστηκαν – την ίδια ημερομηνία στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας, ενώ και τα δύο βυθίστηκαν ως στόχοι σε ασκήσεις.
Τα υποβρύχια «Αργοναύτης» Υ15, «Δελφίν» Υ9, «Πιπίνος» Υ8 και «Τρίαινα» Υ14, στη Βάση Υποβρυχίων, στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Η παράταξη των πληρωμάτων είναι απόδειξη ότι η φωτογραφία τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια κάποιας τελετής. Αξιοσημείωτα είναι δύο στοιχεία: (1) Το χρώμα, που είναι γκρίζο όπως των πλοίων επιφανείας και (2) Η λευκή κάθετη γραμμή στους πυργίσκους, αγνώστου συμβολισμού. ΦΩΤΟ: Ν.Ε.
Τα υποβρύχια V
Τα V αποτελούσαν την εξέλιξη των U. Ήσαν κατά 2.33m μακρύτερα και συνεπώς με ελαφρώς μεγαλύτερο εκτόπισμα. Προκειμένου να μπορούσαν να καταδύονται σε μεγαλύτερο βάθος, τα ελάσματα του ανθεκτικού τους είχαν πάχος ¾ της ίντσας (19.05mm), σε αντίθεση με των U που ήταν ½ (12.7mm). Είχαν επιμηκυνθεί στην πρύμη ενώ είχε βελτιωθεί η γραμμή της πλώρης, προκειμένου να μειωθεί το ηχητικό τους ίχνος και να είναι καλύτερος ο χειρισμός τους όταν ήσαν σε κατάδυση. Τα V προορίζονταν από την εποχή που σχεδιάζονταν για επιχειρήσεις.
Στις 05.12.1941 παραγγέλθηκαν 8 πλοία. Η επόμενη παραγγελία ήταν στις 21.05.1942 και αφορούσε 18 πλοία, από τα οποία όμως ναυπηγήθηκαν μόνο 12. Στις 17.11.1942 παραγγέλθηκαν άλλα 6, για να φτιαχτούν τελικά μόνο 2. Τέλος μια ακόμα παραγγελία για 10 ακόμα, δεν δόθηκε ποτέ.
Συνολικά ενώ η αρχική σχεδίαση έκανε λόγο για 42 υποβρύχια τύπου V, ναυπηγήθηκαν μόνο 22.
Τα τεχνικά χαρακτηριστικά των V ήσαν τα εξής:
- ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ: 62.33×4.90×4.65 m.
- ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ: 658 t στην επιφάνεια, 740 t σε κατάδυση.
- ΠΡΟΩΣΗ: 2 diesel Paxman Ricardo με συνολική ισχύ 800 hp. 2 γεννήτριες General Electric HC320 με συνολική ισχύ 540 kW, 2 κινητήρες General Electric CS 08/2319 Ricardo με συνολική ισχύ 824/900 hp.
- Έλικες: 2, Ταχύτητα: 11.25 κόμβοι στην επιφάνεια, 10 σε κατάδυση.
- ΟΠΛΙΣΜΟΣ: Τορπίλες: 4 τορπιλοσωλήνες των 21in(533mm) με 8 τορπίλες. Πυροβόλα: 1 Vickers QF MkV των 3in/50, 3 πολυβόλα Vickers των 0.303in. Νάρκες: Δυνατότητα μεταφοράς έως και 12 τύπου М2.
- RADAR: Έρευνας επιφανείας: 291W.
- SONAR: ASDIC 129A/B.
- ΠΛΗΡΩΜΑ: 34.
Στο Ναυτικό εντάχθηκαν τέσσερα υποβρύχια τύπου V. Ο «Πιπίνος» Υ8, ο «Δελφίν» Υ9, η «Τρίαινα» Υ14 και ο «Αργοναύτης» Υ15. Θα παρατηρήσατε βέβαια ότι λείπουν οι αριθμοί 12 και 13. Και για μεν το 13 δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι είχε καθιερωθεί ως γρουσούζικο, δεν υπήρχε η παραμικρή πιθανότητα να δοθεί σε υποβρύχιο.
Για το 12 όμως; Πιθανότατα ισχύει αυτό που μου είχε πει ένας παλαίμαχος του Β΄ Παγκ. Πολέμου, που διετέλεσε και Διοικητής Υποβρυχίων: «Μπορεί να είμαστε προληπτικοί αλλά δεν θέλουμε και να το διατυμπανίζουμε κιόλας!». Από αυτά ο μεν «Πιπίνος» Υ8 ανήκε στην πρώτη παραγγελία των V, ενώ τα υπόλοιπα στην δεύτερη.
Τα στοιχεία τους είναι τα εξής:
ΟΝΟΜΑ: «Πιπίνος»
ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ8.
ΠΡΩΗΝ: «Πιπίνος» Ρ71, «HMS Veldt» P71 (19.07.1943–01.11.1943).
ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers Armstrong Ltd, Barrow–in–Furness, Ην. Βασίλειο.
Έναρξη: 02.11.1942, Καθέλκυση: 19.07.1943, Ένταξη: 01.11.1943.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ, στις 13.10.1943, πριν την ολοκλήρωση της ναυπήγησής του. Απέπλευσε από τη Μ. Βρετανία στις 04.01.1944 για να καταπλεύσει στη Βηρυτό στις 09.02.1944. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Β΄ Παγκ. Πολέμου, όπου έφερε τον πλευρικό αριθμό Ρ71, και του Εμφυλίου. Στις 13.04.1944 βύθισε, ΒΔ της Μήλου, το πετρελαιοκίνητο/ιστιοφόρο «Ταξιάρχης». Στις 09.08.1944 βύθισε – έξω από το Καρλόβασι της Σάμου – το γερμανικό τορπιλοβόλο ΤΑ19 (πρώην ιταλικό Calatafimi CM), ένα από τα πυροβόλα του οποίου βρίσκεται στο μνημείο των πεσόντων του αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Όλγα», στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Την 01.11.1944 κατέπλευσε στον Πειραιά. Παροπλίστηκε στις 10.12.1957 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Πουλήθηκε για διάλυση, που άρχισε στις 23.02.1958 στο Dunston της Μ. Βρετανίας.
ΟΝΟΜΑ: «Δελφίν»
ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ9.
ΠΡΩΗΝ: «HMS Vengeful P86» (16.10.1944–23.04.1945).
ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers Armstrong Ltd, Barrow–in–Furness, Ην. Βασίλειο.
Έναρξη: 30.07.1943, Καθέλκυση: 20.07.1944, Ένταξη: 23.04.1945.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή του έγινε στον Πειραιά. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Παροπλίστηκε στις 10.12.1957 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Πουλήθηκε για διάλυση, που άρχισε στις 22.03.1958 στο Gateshead της Μ. Βρετανίας.
ΟΝΟΜΑ: «Τρίαινα»
ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ14.
ΠΡΩΗΝ: «HMS Volatile» P96 (04.11.1944– 29.05.1946).
ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers Armstrong Ltd, Newcastle–upon–Tyne, Ην. Βασίλειο.
Έναρξη: 30.03.1943, Καθέλκυση: 20.06.1944, Ένταξη: 29.05.1946.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή της έγινε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Παροπλίστηκε στις 02.10.1958 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Πουλήθηκε για διάλυση, που άρχισε στις 23.12.1958 στο Dunston της Μ. Βρετανίας.
ΟΝΟΜΑ: «Αργοναύτης»
ΠΛΕΥΡΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ: Υ15.
ΠΡΩΗΝ: «HMS Virulent» P95 (01.10.1944– 29.05.1946).
ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ: Vickers Armstrong Ltd, Newcastle–upon–Tyne, Ην. Βασίλειο.
Έναρξη: 30.05.1943,
Καθέλκυση: 23.05.1944,
Ένταξη: 29.05.1946.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Παραχωρήθηκε επί δανεισμώ και η παραλαβή του έγινε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου.
Παροπλίστηκε στις 02.10.1958 κι επιστράφηκε στο Royal Navy. Πουλήθηκε για διάλυση και στις 15.12.1958, ενώ βρισκόταν στον Βισκαϊκό κόλπο, ρυμουλκούμενο προς τη Μ. Βρετανία, έσπασαν τα ρυμούλκια και έμεινε έρμαιο. Το περισυνέλεξε ισπανικό αλιευτικό που το οδήγησε στο Pasajes, όπου και άρχισε η διάλυσή του την 01.04.1961.
Και στην προκειμένη περίπτωση έχουμε εντάξεις – με εξαίρεση αυτές των «Πιπίνου» Υ8 και «Δελφίνα» Υ9 – και παροπλισμούς ανά ζεύγη.
Κατά τα άλλα ο μεν Πιπίνος Υ8 ήταν ο μόνος που πήρε μέρος – και με ιδιαίτερη επιτυχία μάλιστα – σε πολεμικές επιχειρήσεις απ’ όλα τα ελληνικά U και V. Όσο για την περίπτωση του πρώην «Αργοναύτη» Υ15, να πούμε ότι αποτελεί ένα από τα παραδείγματα των περιπτώσεων ερμαίων στο Ναυτικό Δίκαιο, που διδασκόταν τουλάχιστον σε σχετικές σχολές στο Λονδίνο.
Πειραιάς, 23.04.1945. Από την τελετή ένταξης του «Δελφίνος» Υ9. Όπως σημειώνεται και στην φωτογραφία, εικονίζονται οι εξής αξιωματικοί (από αριστερά): Υποπλοίαρχος Ευάγγελος Κουρής. Υποπλοίαρχος Ηλίας Τσουκαλάς, κυβερνήτης. Αντιναύαρχος Πέτρος Βούλγαρης, Αρχηγός Στόλου και Αρχηγός ΓΕΝ. Πλοίαρχος Βασίλειος Κύρης, Ανώτερος Διοικητής Υποβρυχίων και Σημαιοφόρος Αντώνιος-Ευστάθιος Μπάδρας. ΦΩΤΟ: Ν.Ε.
Ευχαριστίες: Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον Σημαιοφόρο Γιώργο Μαστρογεωργίου ΠΝ για τη βοήθεια που μου προσέφερε κατά τη συγγραφή του παρόντος.
Βιβλιογραφία
Κατωπόδης Θωμάς – Μασούρας Τιμόθεος: Τα Ελληνικά Υποβρύχια, τόμοι 1, 2. 2010.
Μαδωνής Αλέξανδρος – Μαστρογεωργίου Γεώργιος: Ελληνικά Υποβρύχια 1885–2010. 2010.
Παΐζης-Παραδέλης Κωνσταντίνος: Τα Πλοία του Πολεμικού Ναυτικού 1830–1999. 1999.
Colledge J.J., Warlow Ben: Ships of the Royal Navy. 2006 & 2010.
Conway’s: All the World’s Fighting Ships 1922–1946. 1980.
Conway’s: All the World’s Fighting Ships 1947–1995. 1997.
Jane’s: Fighting Ships. Σχεδόν όλες οι εκδόσεις από το 1940 έως το 1958.
Πηγή: (Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ τ. 591, σ. 57, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, 2016. Αναδημοσιεύεται στο Περί Αλός με την έγκριση της Ν.Ε.), Περί Αλός, Αβέρωφ
