Το σχέδιο για τον περιορισμό της χρήσης μετρητών ή για την σταδιακή κατάργηση τους, δεν έχει καμία σχέση με την καταπολέμηση του εγκλήματος. Ο πραγματικός λόγος είναι ότι τα κράτη (και οι κεντρικές τους τράπεζες) θέλουν να εισαγάγουν αρνητικά επιτόκια.
Αβάσιμα αφελή και επικίνδυνα τα επιχειρήματα για την κατάργηση των μετρητών
Οι πολιτικοί θέλουν να απαγορεύσουν τα μετρητά, υποστηρίζοντας ότι αυτά βοηθούν τους εγκληματίες να μην εντοπίζονται. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή με την διακοπή έκδοσης των χαρτονομισμάτων των 500 ευρώ, με τα ανώτατα όρια που έχουν επιβληθεί στις πληρωμές σε μετρητά, καθώς και με άλλα μέτρα.
Οι υποστηρικτές της απαγόρευσης, ισχυρίζονται ότι αυτό θα βοηθήσει στην καταπολέμηση των εγκληματικών συναλλαγών – που εμπλέκονται στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, την τρομοκρατία και τη φοροδιαφυγή. Αυτές οι υποσχέσεις περί σωτηρίας από το έγκλημα, χρησιμοποιούνται για να αγγίξουν το ευρύ κοινό ώστε να συμφωνήσει αυτό σε μια κοινωνία χωρίς μετρητά. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία πειστική απόδειξη για τον ισχυρισμό ότι ένας κόσμος χωρίς μετρητά θα είναι καλύτερος. Ακόμη και αν η ανεπιθύμητη συμπεριφορά χρηματοδοτείται πράγματι από μετρητά, πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα: θα εξαλειφθούν οι εγκληματικές συμπεριφορές χωρίς μετρητά; Ή θα βρουν οι εγκληματίες νέους τρόπους ώστε να διαπράττουν τις πράξεις τους και νέα μέσα για να επιτύχουν το στόχο τους;
Πάρτε για παράδειγμα το χαρτονόμισμα των 500 ευρώ. Αλλάζει κάτι που καταργήθηκε; Δεν μπορούν να πληρώσουν με πέντε χαρτονομίσματα των 100 ευρώ όσοι επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν μετρητά; Ή με δέκα των 50 ευρώ; Και τι συμβαίνει με το κόστος που επιβάλλεται στη μεγάλη πλειοψηφία των έντιμων πολιτών; Χρησιμοποιώντας την ίδια λογική, πρέπει να απαγορευτεί το αλκοόλ, επειδή κάποιοι δεν μπορούν να το χειριστούν σωστά; Η πρέπει να απαγορευτούν όλα τα αυτοκίνητα, επειδή κάποιοι οδηγούν επικίνδυνα;
Οι πραγματικοί λόγοι πίσω από τις μεθοδεύσεις
Το σχέδιο για τον περιορισμό της χρήσης μετρητών ή για την σταδιακή κατάργηση τους, δεν έχει καμία σχέση με την καταπολέμηση του εγκλήματος. Ο πραγματικός λόγος είναι ότι τα κράτη (και οι κεντρικές τους τράπεζες) θέλουν να εισαγάγουν αρνητικά επιτόκια.
Παρόλο που οι κεντρικές τράπεζες έχουν ακολουθήσει επί μακρόν πληθωριστικές πολιτικές που υποτιμούν το χρέος που οφείλουν οι κυβερνήσεις, τα αρνητικά επιτόκια προσφέρουν ένα νέο και ισχυρό εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση. Αλλά, για να λειτουργήσουν καλά τα αρνητικά επιτόκια, πρέπει οι κυβερνήσεις να απαλλαγούν από τα μετρητά στη φυσική τους μορφή.
Διαφορετικά, αν εφαρμοστούν αρνητικά επιτόκια στις τραπεζικές καταθέσεις, οι πελάτες βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα θα προσπαθήσουν να αποφύγουν το κόστος που επιβάλλουν στις τραπεζικές τους καταθέσεις τα αρνητικά επιτόκια. Έτσι, οι καταθέτες, σε πολλές περιπτώσεις θα αποσύρουν τα μετρητά από το τραπεζικό σύστημα. Για να μπλοκάρουν αυτή την τελευταία οδό διαφυγής, οι υποστηρικτές της απαγόρευσης των μετρητών θέλουν να τα καταργήσουν.
Το φυσικό επιτόκιο
Ορισμένοι mainstream οικονομολόγοι, υποστηρίζουν το σχέδιο, ισχυριζόμενοι ότι το φυσικό επιτόκιο(1) έχει καταστεί αρνητικό. Εξαιτίας αυτού, σύμφωνα με αυτό το αφήγημα, οι κεντρικές τράπεζες αναγκάστηκαν να ωθήσουν τα επιτόκια κάτω από το μηδέν και είναι ο μόνος τρόπος για να προωθηθεί η ανάπτυξη και η απασχόληση. Ο ισχυρισμός, ωστόσο, ότι το επιτόκιο έχει καταστεί αρνητικό, δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική εξέταση.
Είναι εγγενώς αδύνατο να έχει καταστεί αρνητικό το φυσικό επιτόκιο. Το επιβαλλόμενο επιτόκιο της αγοράς, μπορεί να οριστεί κάτω από το μηδέν από τις κεντρικές τράπεζες, αλλά όχι και το ίδιο το φυσικό επιτόκιο. Η πολιτική των αρνητικών επιτοκίων δεν αποτελεί θεραπεία για την οικονομία, τουναντίον, προκαλεί τεράστια οικονομικά προβλήματα.(2)
Ανταγωνισμός και δικαιώματα ιδιοκτησίας
Η απαγόρευση των μετρητών παραβιάζει την ελευθερία των πολιτών σε μαζική κλίμακα. Απαγορεύοντας τα μετρητά, ο πολίτης δεν έχει δικαίωμα επιλογής στις πληρωμές του. Εξάλλου, το κράτος έχει το μονοπώλιο στην παραγωγή χρημάτων. Δεν υπάρχει ανταγωνισμός στα μετρητά και, συνεπώς, κανένας άλλος πέρα από το κράτος δεν μπορεί να ικανοποιήσει τη ζήτηση για χρήματα εκ μέρους των πολιτών.
Εάν το κράτος απαγορεύσει τα μετρητά, όλες οι συναλλαγές θα πρέπει να εκτελούνται ηλεκτρονικά. Είμαστε μόνο ένα μικρό βήμα μακριά από το να παρακολουθεί το κράτος ποιος αγοράζει τι και πότε και ποιος ταξιδεύει πού και γιατί. Έτσι, ο πολίτης καθίσταται εντελώς ευάλωτος και χάνεται η οικονομική του – και όχι μόνο – ιδιωτικότητα. Η προοπτική ότι ένας πολίτης μπορεί να κατασκοπεύεται ανά πάσα στιγμή, αποτελεί σοβαρή παραβίαση του δικαιώματός του για ελευθερία και αυτοκτησία.
Κατάργηση ελέγχου αφρόνων οικονομικών πολιτικών
Τα μετρητά βοηθούν στην προστασία του πολίτη από την κρατική εισβολή και αυθαιρεσία. Αν το κράτος αυξάνει υπερβολικά τους φόρους, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα για παράδειγμα, οι πολίτες έχουν τουλάχιστον την επιλογή να αποφύγουν την λεηλασία καταβάλλοντας τις πληρωμές τους στην αγορά σε μετρητά. Οι κυβερνήσεις το γνωρίζουν αυτό και έτσι, ως τώρα, έχουν κάποιους περιορισμούς στην τάση τους για υπερφορολόγηση. Με την κατάργηση των μετρητών, ωστόσο, ο έλεγχος αυτός εξαλείφεται. Οι κυβερνήσεις μπορούν ανεξέλεγκτες να ασκήσουν όποιου είδους ακραία αρπακτική πολιτική επιθυμούν.
Αυτός είναι και ο λόγος που στη χώρα μας τα μετρητά έχουν, ουσιαστικά ποινικοποιηθεί δεδομένου πως η χρήση μετρητών στην Ελλάδα επισύρει ήδη πρόστιμα. Τα μετρητά δεν αναγνωρίζονται ως δαπάνες για να υπολογιστούν στο αφορολόγητο ενώ επιβάλλονται πρόστιμα σε συναλλαγές άνω των 500 ευρώ με αυτά. Μη αποδοχή πιστωτικών καρτών για πληρωμή, επισύρει επίσης πρόστιμα και ποινική δίωξη. Πρακτικά, η ποινικοποίηση σε κάθε χρήση μετρητών είναι γεγονός καθώς αυτή τιμωρείται με ποινές, χρηματικές και άλλες, σε κάθε περίπτωση συναλλαγής.
Τα κράτη θα απαλλαχθούν από κάθε περιορισμό μετά την απαγόρευση των μετρητών. Η δικαιολογημένη ανησυχία δεν καθίσταται καθόλου παρωχημένη λόγω των περιπτώσεων της Σουηδίας και της Δανίας όπου, όπως υποστηρίζεται, οι κοινωνίες χωρίς μετρητά, λειτουργούν τέλεια. Οι πολίτες των χωρών αυτών μπορούν ακόμα να χρησιμοποιήσουν ξένα μετρητά αν το θέλουν.
Ιδιωτικοποίηση του χρήματος για μια δίκαιη κοινωνία
Το σχέδιο για την κατάργηση των μετρητών – βήμα προς βήμα – είναι ένα σημάδι της κύριας ασθένειας της εποχής μας: το κράτος εξαλείφει ολοένα και περισσότερο την ελευθερία των πολιτών και των επιχειρήσεων, μόλις μετατραπεί σε εδαφικό μονοπώλιο και ανώτατο δικαστή όλων των συγκρούσεων.
Ο αγώνας για τη διατήρηση των μετρητών μπορεί να αναδείξει ωστόσο κάτι θετικό: Να ρίξει φως στην ανάγκη να απομακρυνθεί η εξουσία από το κράτος όπως τη γνωρίζουμε. Να εφαρμοστούν οι ίδιες αρχές του νόμου για τις ενέργειές του όπως ισχύει για κάθε πολίτη. Με αυτόν τον τρόπο, θα τερματιστεί το κρατικό μονοπώλιο παραγωγής χρήματος και ο πολίτης δεν θα χρειάζεται να ανησυχεί για το ότι μπορεί να στερηθεί τα χρήματά του ενάντια στη θέλησή του.
- Δες, Ευθύμης Μαραμής: Χρονική προτίμηση, επιτόκιο και κυβερνητική στρέβλωσηΗ σχέση μεταξύ της αξίας των αγαθών που είναι διαθέσιμα στο παρόν (σημερινά αγαθά) και της αξίας των αγαθών που θα είναι διαθέσιμα στο μέλλον (μελλοντικά αγαθά) εκφράζει το φυσικό επιτόκιο (ή, όπως το έθεσε ο von Mises, originary interest rate). Παράδειγμα: αν οι άνθρωποι αξιολογούν ένα ευρώ, διαθέσιμο σε ένα χρόνο, σε 0,9524 του ευρώ διαθέσιμα σήμερα, το φυσικό επιτόκιο ανέρχεται σε περίπου 5% ετησίως ([1/0.9524] – 1).Όσο υψηλότερη είναι η (δια)χρονική προτίμηση των ανθρώπων, τόσο πιο πολύτιμο θεωρούν ένα σημερινό αγαθό σε σχέση με ένα μελλοντικό αγαθό – και ως εκ τούτου, τόσο υψηλότερο καθίσταται το φυσικό επιτόκιο. Ομοίως, όσο χαμηλότερα αξιολογείται ένα ευρώ διαθέσιμο σήμερα, σε σχέση με ένα ευρώ διαθέσιμο στο μέλλον, τόσο χαμηλότερη είναι η (δια)χρονική προτίμηση των ανθρώπων – και τόσο χαμηλότερο θα είναι το φυσικό επιτόκιο.Ο Murray N. Rothbard εξηγεί: «Αυτό το αυθεντικό επιτόκιο, καθορίζεται αποκλειστικά από τις (δια)χρονικές προτιμήσεις των ατόμων στην κοινωνία και από κανένα άλλο παράγοντα».Είναι το αποτέλεσμα των ατομικών αποτιμήσεων για τα σημερινά αγαθά σε σχέση με τα μελλοντικά αγαθά. Πρέπει να σημειωθεί ότι το φυσικό επιτόκιο διαφέρει από το επιτόκιο της αγοράς : το επιτόκιο της αγοράς περιλαμβάνει επίσης ένα επιχειρηματικό στοιχείο και ένα ασφάλιστρο που αντισταθμίζει τις αναμενόμενες μεταβολές της αγοραστικής δύναμης του χρήματος (τον πληθωρισμό).
- Δείτε σχετικά την ανάλυση του Frank Shostak: Τωρινά έναντι μελλοντικών αγαθών. Η θεωρία της θετικής προτίμησης χρόνου και τα αρνητικά επιτόκια.Οι παρατηρούμενες αρνητικές αποδόσεις σε ορισμένα ευρωπαϊκά εταιρικά ομόλογα υποτίθεται ότι έρχονται σε αντίθεση με τη θεωρία της θετικής χρονικής προτίμησης του επιτοκίου. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, το υποκείμενο επιτόκιο δεν μπορεί να είναι αρνητικό. Λόγω διαφόρων στρεβλώσεων, κυρίως λόγω των δραστηριοτήτων των κεντρικών τραπεζών, προέκυψε θετικό χάσμα μεταξύ του επιτοκίου της χρονικής προτίμησης και των παρατηρούμενων επιτοκίων. Εάν αυτό το χάσμα διευρυνθεί περαιτέρω, είναι πιθανό να οδηγήσει σε οικονομική καταστροφή.
