Κείμενο από το έντυπο «Ορθοδοξία και αίρεσις» της Ιεράς Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας, τευχ. 66, Ιαν. – Φεβρ. 2010.
Ποιά ήταν η ιστορική Υπατία
Η Αλεξανδρινή νεοπλατωνική φιλόσοφος Υπατία υπήρξε η πρώτη γυναίκα που διακρίθηκε στα μαθηματικά. Μολονότι θεωρείται ότι ο βίος της απλώνεται στην Αλεξάνδρεια, περίπου από το 370 ως το 415 μ.Χ., η μαρτυρία του χρονογράφου Ιωάννη Μαλάλα και άλλες σοβαρές ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι γεννήθηκε γύρω στο 355 και επομένως πέθανε περίπου 60 ετών (M. Dzielska, Υπατία η Αλεξανδρινή, Αθήνα 1997, σ. 188). Κόρη του Θέωνος, επίσης μαθηματικού και φιλοσόφου, αναδείχθηκε στην αναγνωρισμένη ηγέτιδα της Νεοπλατωνικής Σχολής στην Αλεξάνδρεια. Σύμφωνα με το βυζαντινό λεξικό Σούδα του 10ου αι., η Υπατία συνέταξε σχόλια στην Αριθμητική του Διοφάντη του Αλεξανδρέως, στα Κωνικά του Απολλώνιου από την Πέργη και στον Αστρονομικό κανόνα του Πτολεμαίου. Αυτά τα έργα μπορεί να χάθηκαν, αλλά οι τίτλοι τους, σε συνδυασμό με τις επιστολές του Συνεσίου επισκόπου Κυρήνης, ο οποίος την συμβουλευόταν για θέματα όπως η κατασκευή ενός αστρολάβου, δείχνουν ότι η Υπατία είχε αφοσιωθεί ιδιαίτερα στην αστρονομία και τα μαθηματικά, ενώ η ύπαρξη κάποιων αυστηρά φιλοσοφικών έργων της είναι άγνωστη. Γι’ αυτό και η φιλοσοφία της, περισσότερο λόγια και επιστημονική ως προς τη φύσης της και λιγότερο απόκρυφη, αποτέλεσε την πεμπτουσία του αλεξανδρινού νεοπλατωνισμού. Η ευγλωττία της, η σπάνια μετριοφροσύνη της και η ομορφιά της σε συνδυασμό με τα αξιοσημείωτα πνευματικά χαρίσματά της προσείλκυσαν μεγάλο αριθμό μαθητών. Τα κατά πάσα πιθανότητα ιδιωτικά μαθήματα που παρέδιδε για θέματα φιλοσοφίας, συμπεριλαμβανομένων των μαθηματικών, κρίνονταν πολύ επιτυχημένα. Μολονότι τη διδασκαλία της αποτελούσαν τα συνήθη υπομνήματα στα έργα του Πλάτωνος, του Αριστοτέλους και των άλλων φιλοσόφων, στην εποχή της ξεσήκωσε μεγάλο θόρυβο επειδή την ασκούσε μία γυναίκα.
Η Υπατία θαυμαζόταν εξίσου και για την ηθική της αυστηρότητα. Ζούσε λιτά, σχεδόν ασκητικά. «Πάντες γαρ, δι’ υπερβάλλουσαν σωφροσύνην, πλέον αυτήν ηδούντο, και κατεπλήττοντο» (Σωκράτους, Εκκλ. Ιστ., 7,15). Στις πηγές αναφέρεται χαρακτηριστικό περιστατικό Κυνικής συπεριφοράς της σε μαθητή, που ήταν ερωτευμένος μαζί της (Σούδα Ι.4, 664-646)· αυτό όμως μπορεί να θεωρηθεί δείγμα πλωτινισμού. Ενδεχομένως στη νεοπλατωνική διανόησή της να είχε επηρεαστεί, όπως άλλωστε και ο μαθητής της Συνέσιος, περισσότερο από τον Πλωτίνο και τον Πορφύριο, παρά από τον Ιάμβλιχο. Μεταξύ των μαθητών της ήταν και ο Συνέσιος, ο μετέπειτα επίσκοπος Πτολεμαΐδος (περ. 410), του οποίου σώζονται επτά επιστολές απευθυνόμενες προς αυτήν, όπου την αποκαλούσε μητέρα του, αδελφή του, διδάσκαλο και ευεργέτιδά του.
Η Υπατία αποτελούσε σύμβολο μάθησης και επιστήμης. Λόγω των συνθηκών της εποχής, κατέστη επίκεντρο της έντασης και της αναταραχής μεταξύ Χριστιανών και μη-Χριστιανών, που ταλαιπώρησαν την Αλεξάνδρεια περισσότερες από μία φορές. Μετά την άνοδο του αγίου Κυρίλλου στον πατριαρχικό θρόνο της Αλεξάνδρειας το 412, η Υπατία δολοφονήθηκε με χαρακτηριστική αγριότητα από μια φανατική ομάδα Χριστιανών και μοναχών, υποτίθεται εξαιτίας της σχέσης της με τον Ορέστη, τον ειδωλολάτρη έπαρχο της πόλης (Σωκράτους, Εκκλ. Ιστ., 7, 13-15). Ο χριστιανικός πληθυσμός της πόλης την θεώρησε ως υπεύθυνη για τη διατήρηση της αδιαλλαξίας του επάρχου έναντι του αγίου Κυρίλλου. Ο λαός επιθυμούσε την υπέρβαση της διαμάχης μεταξύ επάρχου και επισκόπου, όμως οι φανατικοί της εποχής, οι έχοντες ζήλον «ου κατ’ επίγνωσιν» (Ρωμ. 10,2), κατέληξαν στο έγκλημα. Σημειωτέον πως βασική ιστορική πηγή για τη ζωή και το τέλος της Υπατίας είναι ο ιστορικός Σωκράτης ο Σχολαστικός, σύγχρονος και αντίπαλος του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας. Ο Σωκράτης ανήκε στην αίρεση των Νοβατιανών, τους οποίους καταπολέμησε ο άγιος Κύριλλος μαζί με τους Εβραίους κατοίκους της πόλης.
Από τον φανατισμό μιας εποχής στον σκοταδισμό της λογοτεχνίας
Στη νεώτερη βιβλιογραφία υπερίσχυσε η αναφορά στο «μαρτύριο» της Υπατίας παρά στην πνευματική δραστηριότητά της. Λόγω των δραματικών περιστάσεων του βίου της στο μεταίχμιο μιας οριακής σύγκρουσης νέου και παλαιού ιστορικού κόσμου, χριστιανισμού και παγανισμού, η επίδρασή της στην ύστερη αρχαιότητα υπήρξε μεγάλη, αλλά περίπου άλλη τόση φήμη απέκτησε οφειλόμενη εν μέρει στην αντιθρησκευτική προπαγάνδα του κινήματος του Διαφωτισμού.
Το 1720 ο νεαρός ένθερμος προτεστάντης John Toland δημοσίευσε ένα εκτενές ιστορικό δοκίμιο με θέμα «Υπατία, η Η ιστορία της πιο όμορφης, της πιο ενάρετης, της πιο μορφωμένης και χαρισματικής από κάθε άποψη γυναίκας, η οποία κατακρεουργήθηκε από τον κλήρο της Αλεξάνδρειας για να ικανοποηθεί η υπεροψία, η ζήλεια και η σκληρότητα του αρχιεπισκόπου ο οποίος, κοινώς αλλά αναξίως, ονομάζεται άγιος Κύριλλος».
Ο Βολταίρος επίσης εκμεταλλεύθηκε το πρόσωπο της Υπατίας, για να εκφράσει το αντιεκκλησιαστικό μένος του προς τις εκκλησιαστικές αρχές. Στο δοκίμιό του «Σημαντική εξέταση του Μυλόρδου Μπολινγκμπρόκ η Το μνημείο του φανατισμού» (1736) σε ύφος παρόμοιο με του Toland γράφει για «την κτηνώδη δολοφονία που διεπράχθη από τα κουρεμένα σκυλιά του Κυρίλλου με μια φανατισμένη συμμορία να τρέχει ξοπίσω τους», διαβεβαιώνοντας τους αναγνώστες του ότι η Υπατία δολοφονήθηκε επειδή πίστευε στους έλληνες θεούς, στους νόμους της λογικής φύσης και στις ικανότητες του ανθρωπίνου πνεύματος.
Το μυθιστόρημα «Υπατία» (Λονδίνο 1853) του άγγλου Charles Kingsley (1819-1876) την έκανε ευρέως γνωστή, καθώς η συγκινητική παρουσίαση της «τελευταίας Ελληνίδας» διαβάστηκε από πολλούς Γερμανούς ιστορικούς και βάσει αυτού γράφτηκαν πολλές διατριβές στηριγμένες στο βιβλίο του Kingsley.
Επηρεασμένος από τον ίδιο αστικό θρύλο του Διαφωτισμού και αντικληρικαλισμού ο Άγγλος ιστορικός Eduard Gibbon στο κλασικό έργο του «Η παρακμή και η πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» (1898) επεξεργάστηκε τον θρύλο της Υπατίας και παρουσίασε τον Κύριλλο σαν υπεύθυνο για όλες τις συγκρούσεις στην Αλεξάνδρεια των αρχών του 5ου αι., στις οποίες συμπεριλαμβανόταν και η δολοφονία της Υπατίας.
Στα μέσα του 19ου αι. ο θρύλος της Ύπατίας έφτασε στο αποκορύφωμά του με τα ποιήματα του Λεκόντ ντε Λιλ, που δημοσίευσε δύο παραλλαγές ενός ποιήματος το 1847 και το 1874. Στην πρώτη η Υπατία έπεφτε θύμα των νόμων της ιστορίας, ενώ κατά τη δεύτερη ευθύνονταν οι Χριστιανοί. Τα πολυδιαβασμένα ποιήματα του Λεκόντ ντε Λιλ για τη γυναίκα με το πνεύμα του Πλάτωνα και το κορμί της Αφροδίτης στοίχειωσαν τη νεώτερη λογοτεχνία και φαντασία. Το 1986 ιδρύθηκε ένα περιοδικό φεμινιστικής φιλοσοφίας με το όνομά της.
Το 2004 ο Ισπανός μυθιστοριογράφος Πέδρο Γκάλβεθ κυκλοφόρησε τη μυθιστορηματική βιογραφία της, εκθειάζοντάς την και μυκτηρίζοντας τους φανατικούς Χριστιανούς που ενεργώντας υπό τις διαταγές του πατριάρχη της πόλης την βίασαν αλλεπάλληλα, την βασάνισαν και την διαμέλισαν.
Από τον Τόλαντ και τον Βολταίρο μέχρι τις νεώτερες φεμινίστριες η Υπατία κατέστη σύμβολο σεξουαλικής απελευθέρωσης όσο και παρακμής του παγανισμού. Αργότερα κάποιοι την ταύτισαν με την πιο γνωστή μάρτυρα της Αλεξανδρείας, την αγία Αικατερίνη. Ίσως το δεύτερο όνομα της Υπατίας να ήταν Αικατερίνη. Τον ιδιότυπο λογοτεχνικό μύθο πραγματεύτηκε επιτυχώς μία Πολωνή ερευνήτρια, υπότροφος του Χάρβαρντ από το 1990, η Maria Dzielska σε μονογραφία της που κυκλοφόρησε το 1995. Η ειδικός κατέληγε στο συμπέρασμα ότι τα προσωπικά κίνητρα και οι πολιτικοί λόγοι ενέχονται στη δολοφονία της: ο φθόνος για την επιτυχία και το γόητρό της στους κύκλους της άρχουσας τάξης.
Ο κινηματογράφος
Τον Ιανουάριο του τ.ε. άρχισε η προβολή και στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες της ταινίας «Agora» που πραγματεύεται τη ζωή της Υπατίας. Ο σκηνοθέτης Αλεχάντρο Αμεναμπάρ, κατά δική του ομολογία μεγάλωσε σε χριστιανική οικογένεια, αλλά αργότερα έγινε αγνωστικιστής και πλέον είναι άθεος. Αξίζει να σταθούμε στις ιστορικές ανακρίβειες και στα σκηνοθετικά μυθεύματα της ταινίας, όπου παρουσιάζονται οι Χριστιανοί σαν φονταμενταλιστές, σκοταδιστές, αδαείς, φανατικοί και ο άγιος Κύριλλος σαν ένας φανατικός κληρικός και ο ηθικός αυτουργός της δολοφονίας της Υπατίας.
Στην αρχή της ταινίας οι ειδωλολάτρες προκαλούν με λόγια τους Χριστιανούς και εκείνοι τους επιτίθενται. Σύμφωνα με τον ιστορικό Σωκράτη, ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος (385-412 μ.Χ.), θείος του αγίου Κυρίλλου, έλαβε αυστηρά μέτρα κατά των ειδωλολατρών και κατέστρεψε τα ιερά τους Σεράπειον και Μίθρειον με τη συνδρομή του αυτοκράτορα. Αιτία ήταν ότι μετά από επιθέσεις των οχυρωμένων στα ιερά ειδωλολατρών κατά των Χριστιανών, οι πρώτοι φοβούνταν την οργή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Β (Σωκράτους, Εκκλ. Ιστ. 5, 16-17). Μολονότι στην ταινία ο πατέρας της Θέων τραυματίζεται κατά την καταστροφή του Σεραπείου ιερού και πεθαίνει αργότερα εξαιτίας του τραυματισμού του, στην πραγματικότητα δεν αναφέρεται από καμμία πηγή η αιτία του θανάτου του (που πιθανολογείται γύρω στο 405 π.Χ.). Κατά την ταινία, η άτεγκτη στάση του πατριάρχη Θεοφίλου ευθυνόταν για τον προσηλυτισμό πολλών ειδωλολατρών στους κόλπους του Χριστιανισμού, ενώ στην πραγματικότητα αναφερόταν ότι στο Σεράπειον βρισκόταν άγαλμα που στη βάση του διακρινόταν σταυρός και αυτό έκανε πολλούς ειδωλολάτρες να μεταστραφούν στον Χριστιανισμό.
Αναντίστοιχη προς την αλήθεια είναι και η σκηνή όπου ο άγιος Κύριλλος αυτοχρίεται διάδοχος του θείου του μετά τον θάνατό του φορώντας δαχτυλίδι (!). Οι πατριάρχες δεν φόρεσαν ποτέ δαχτυλίδια και ο άγιος Κύριλλος αναδείχθηκε μετά από αναμέτρησή του με τον αρχιδιάκονο Τιμόθεο. Ο Κύριλλος αναμφιβόλως τήρησε σκληρή στάση κατά των εθνικών θεωρώντας τους υπεύθυνους για τη ροπή μερικών Χριστιανών στη μαγεία, την αστρολογία - αστρονομία και τις απόκρυφες επιστήμες, που συγχέονταν με τη φιλοσοφική γεωμετρία, και για το ότι παρέμεναν δέσμιοι των προκαταλήψεων και των δεισιδαιμονιών. Ο ίδιος είχε μελετήσει τους μεγάλους φιλοσόφους Πλάτωνα και Πλωτίνο, όπως φαίνεται από το έργο του Κατά Ιουλιανού (PG 76, 504A-1064B).
Ο Αμμώνιος στην ταινία παρουσιάζεται σαν φανατικός «παραβολανεύς» που χάριν εντυπωσιασμού των ειδωλολατρών περπατούσε ξυπόλητος πάνω στη φωτιά. Οι παραβολανείς η παραβολάνοι ήσαν ιδιαίτερη παρεκκλησιαστική οργάνωση, με φιλανθρωπικές αρμοδιότητες, αλλά ιδιαίτερα επιρρεπείς σε κοινωνικές αναταραχές, κατά τον Σωκράτη. Πολλές φορές μάλιστα λειτουργούσαν εν αγνοία του πατριάρχη, γι’ αυτό και με νόμο που εκδόθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο τον Β τὸν Σεπτέμβριο του 416 υπήχθησαν στη δικαιοδοσία του επάρχου. Το ιστορικό πρόσωπο Αμμώνιος ήταν μοναχός από τη Νιτρία, που εξαιτίας φραστικής επίθεσής του στον έπαρχο Ορέστη και ρίψης πέτρας στο κεφάλι του επάρχου συνελήφθη, βασανίστηκε και θανατώθηκε. Ο Κύριλλος, που μόνασε αρκετά χρόνια κοντά στους μοναχούς της Νιτρίας, τον αποκάλεσε μάρτυρα και τον έθαψε με τιμές, δεν τον αγιοποίησε όμως όπως παρουσιάζεται στην ταινία, καθώς δεν αγιοποιούν οι άνθρωποι.
Στο κινηματογραφικό έργο ο έπαρχος Ορέστης παρουσιάζεται σαν Χριστιανός που προσπαθούσε να τηρεί τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ Ιουδαίων, Εθνικών και Χριστιανών κατοίκων της πόλης της Αλεξάνδρειας. Ο πραγματικός Ορέστης μάλλον είχε ασπαστεί τον Χριστιανισμό από πολιτικό συμφέρον, κάτι που αποκαλύπτεται και στην ταινία από την ερώτηση που του έκανε ο Συνέσιος Κυρήνης· τον ρώτησε αν πραγματικά πίστευε στον Θεό των Χριστιανών η αν έγινε Χριστιανός από συμφέρον. Ο Σωκράτης μάλιστα αναφέρει ότι πολλοί Χριστιανοί κάτοικοι τον αποκαλούσαν «θύτην και Έλληνα», δηλ. ειδωλολάτρη, λόγω της άδικης συμπεριφοράς του προς τους Χριστιανούς. Ο ίδιος ιστορικός μνημονεύει μάλιστα και το μίσος που ένιωθε ο έπαρχος για τους Χριστιανούς επισκόπους (Εκκλ. Ιστ. 7,7). Ούτε γίνεται λόγος στην ταινία για τα βασανιστήρια στα οποία υπέβαλε ο Ορέστης τον Ιέρακα, άνθρωπο της εμπιστοσύνης του Κυρίλλου.
Όσον αφορά στο παρουσιαζόμενο επεισόδιο με τους Ιουδαίους στο θέατρο, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές δεν τους λιθοβόλησαν οι Χριστιανοί, αλλά τους κατηγόρησαν ότι αντί να ακούν τον λόγο του Θεού στις Συναγωγές τους, όπως όριζε η θρησκεία τους, σύχναζαν τα Σάββατα στο θέατρο.
Η κινηματογραφική Υπατία παρουσιάζεται νέα και ελκυστική (πρωταγωνιστεί η γνωστή από τη «Μούμια» ηθοποιός Ρέϊτσελ Βάϊς), αλλά σημειώσαμε παραπάνω πως το πιθανώτερο είναι να βρισκόταν σε ηλικία 60 ετών, ηλικία πολύ μεγάλη και για γυναίκα και για άνδρα την εποχή εκείνη. Εξάλλου, πουθενά δεν αναφέρεται ιστορικά ότι ο Κύριλλος θεωρούσε τις γυναίκες κατώτερες, ο οποίος κατ’ εξοχήν τόνιζε στα συγγράμματά του ότι η γυναίκα εξυψώθηκε στο πρόσωπο της Θεοτόκου, της νέας Εύας. Κατά την αναφορά του Σωκράτους, ο Κύριλλος έκρινε τον Ορέστη για τα ατοπήματα που είχε υποπέσει σε σχέση με την Αγία Γραφή. Επίσης, καμμία από τις πηγές δεν αναφέρει ότι θεωρούσε την Υπατία μάγισσα. Αντιθέτως, μάλλον σεβόταν, όπως και οι προηγούμενοι Πατέρες, την επιστημονική γνώση.
Ως γνωστόν, μαθητές της Υπατίας υπήρξαν πολλοί Χριστιανοί, ακόμη και επίσκοποι η κληρικοί της Εκκλησίας, όπως ο Συνέσιος Κυρήνης, ο αδελφός του Ευπόπτιος Πτολεμαΐδος, ο Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης, κ.α. Ωστόσο, στην ταινία οι Χριστιανοί παρουσιάζονται εξοργιστικά αφελείς και σε μία συζήτηση ακούγεται να υποστηρίζουν ότι η γη και ο ουρανός μοιάζουν με κιβώτιο και απορρίπτουν συλλήβδην την αστρονομία, ενώ κάτι τέτοιο είναι ανακριβές καθώς πολλοί σπούδαζαν αστρονομία και μαθηματικά, όπως ο Μέγας Βασίλειος.
Τέλος, κατά την ταινία, ο άγιος Κύριλλος θεωρείται ηθικός αυτουργός της δολοφονίας. Αν όμως υπήρχε μεταξύ των συγχρόνων του, έστω μία αμυδρή υποψία, ο αντίπαλός του αιρετικός Νεστόριος δεν θα την εκμεταλλευόταν στη θεολογική διαμάχη τους; Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ιστορικός Σωκράτης, ο οποίος είχε σοβαρούς λόγους να αντιπαθεί τον άγιο Κύριλλο, δεν αποδίδει σ’ αυτόν την ευθύνη, αλλά αναφέρει σαφώς ότι την Υπατία δολοφόνησαν «άνδρες το φρόνημα ένθερμοι», των οποίων ηγείτο κάποιος αναγνώστης, ονομαζόμενος Πέτρος (7,15). Γενικά η παρουσία του αγίου Κυρίλλου στην πόλη της Αλεξανδρείας εθεωρείτο εγκύηση ενότητας και ειρήνης ακόμη και από τους αντιπάλους του. Ο Σωκράτης εμμέσως αποδίδει τα γεγονότα στη ροπή του λαού της Αλεξανδρείας στις έριδες και στις διαμάχες»: «Ο των Αλεξανδρέων δήμος, πλέον των άλλων δήμων, χαίρει ταις στάσεσιν· ει δε ποτε και προφάσεως επιλάβηται, εις αφόρητα καταστρέφει κακά. Δίχα γαρ αίματος, ου παύεται της ορμής» (Εκκλ. Ιστ. 7,13).
Το συμπέρασμα
Στην αναθέρμανση του νεοπαγανιστικού κινήματος, στοιχείου παρακμής μιας δήθεν πιθηκίζουσας ευρωπαϊκής κοινωνίας, η ιστορική παραχάραξη και η κατασκευή τηλεοπτικών μύθων μαζικής κουλτούρας έχει τον ρόλο της. Ανέκαθεν ο φανατισμός ενεχόταν στην πρόκληση εγκλημάτων. Όμως οι εύκολες κατηγορίες, η ψευδοεπιστημονική γνώση, η προβολή «αντιπροτύπων αγίων» και άλλες εφευρέσεις φαντάζουν αποτελεσματικά κόλπα, προκειμένου να πληγεί η συνείδηση των λιγότερο εγγραμμάτων και να χρησιμοποιηθεί στον ύπουλον αυτόν αγώνα ακόμη και μία χαρισματική προσωπικότητα, όπως η Υπατία. Αντί δηλαδή να σπουδάζουμε την πνευματική κληρονομιά της, πλουτίζουμε με την ανέξοδη προβολή του «μαρτυρίου» μιας ωραίας, μορφωμένης και ελκυστικής γυναίκας που «έπεσε θύμα της εκκλησίας»! Δυστυχώς, ακόμη και για για πολλούς από εμάς, όταν η χριστιανική ζωή είναι προκάλυμμα και ευκαιριακή επιλογή, τότε η ενασχόληση με τα θρησκευτικά θέματα, ιδίως όταν πλεονάζουν τα προσωπικά αδιέξοδα, συνήθως αποτελεί αφορμή τραγωδίας.
Στην ιστορία της Υπατίας διακρίνουμε και τον δεύτερο στόχο των νεωτέρων θιασωτών της αναβίωσης της ειδωλολατρίας, την προσωπικότητα του αγίου Κυρίλλου πατριάρχου Αλεξανδρείας (412-444). Οι εχθροί του προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την ορμητικότητα του χαρακτήρα του, το μαχητικό φρόνημά του κατά των αιρετικών, των σχισματικών, των Ιουδαίων και των Εθνικών. Αυτός ο πολυγραφότατος εκκλησιαστικός συγγραφέας, ανυποχώρητος σε δογματικά ζητήματα, με την ακράδαντη πίστη του στην αλήθεια της Εκκλησίας, αντιμετώπισε με σθένος –εκτός των άλλων– τις αιρετικές θέσεις του αρχιεπισκόπου Κων/πόλεως Νεστορίου που απέρριπτε την πραγματική ένωση των δύο φύσεων του Χριστού. Μία τόσο χαρισματική προσωπικότητα δεν είχε προφανώς ανάγκη από οχλαγωγίες και εξεγέρσεις, για να υποστηρίζει τις θέσεις του. Αντιθέτως, οι αντίπαλοί του, παλαιότεροι και σύγχρονοι, καταφεύγουν στην εύκολη «λύση» της μυθοπλασίας, προκειμένου να πλήξουν την έξωθεν μαρτυρία των Πατέρων της Εκκλησίας. Βεβαίως, επιλέγουν προς τούτο και μια ταραγμένη εποχή με έντονα θρησκευτικά πάθη και μισαλλοδοξία μεταξύ Εθνικών και Χριστιανών: οι πρώτοι διεκδικούσαν την προηγούμενη κατάσταση και προκαλούσαν ευκαίρως-ακαίρως, ενώ οι δεύτεροι προσπαθούσαν να συγκρατηθούν από το να απαντήσουν εξίσου δυναμικά.
πηγή : http://www.zoiforos.gr
