Ὅλη μας ἡ ζωὴ εἶναι ἕνας παντοτινὸς πόλεμος πάνω στὴ γῆ καὶ πρέπει νὰ πολεμοῦμε πάντοτε μέχρι τὸ τέλος τῆς ζωῆς, ὅπως εἴπαμε στὸ ^{ιε´ κεφάλαιο} τοῦ α´ μέρους. Ὅμως ἡ κύρια κι ἡ πιὸ σπουδαία ἡμέρα τοῦ πολέμου εἶναι κατὰ τὴν τελευταία ὥρα τοῦ θανάτου. Διότι ὅποιος πέσῃ κατὰ τὴν ὥρα ἐκείνη δὲν μπορεῖ πλέον νὰ σηκωθῆ. Καὶ γι᾿ αὐτὸ μὴ θαυμάσης. Γιατὶ ἂν ὁ ἐχθρὸς τόλμησε νὰ πάῃ στὸν ἀναμάρτητο Κύριό μας στὸ τέλος τῆς ζωῆς του, ἴσως γιὰ νὰ βρῇ καὶ σὲ αὐτὸν κάποιο σφάλμα, ὅπως τὸ εἶπε μόνος ὁ Κύριος, «ἔρχεται ὁ ἄρχοντας τοῦ κόσμου, ἂν καὶ δὲν ἔχει πάνω μου καμμία ἐξουσία» ^{(Ἰω. 14,30)}, πολὺ περισσότερο τολμᾷ νὰ ἔρχεται στὸ τέλος τῆς ζωῆς μας ἐναντίον μας ποὺ εἴμαστε ἁμαρτωλοί ⁽¹⁾.

Γι᾿ αὐτὸ ἐκεῖνο ποὺ πρέπει νὰ κάνῃς γιὰ νὰ βρεθῇς τότε καλὰ ἑτοιμασμένος, εἶναι τὸ νὰ πολεμῆς μὲ ἀνδρεία αὐτὸ τὸν καιρὸ τῆς ζωῆς ποὺ σοῦ δόθηκε: γιατὶ ἐκεῖνος ποὺ πολεμεῖ καλὰ στὴ ζωὴ αὐτὴ μὲ τὴν καλὴ συνήθεια ποὺ ἔχει ἀποκτήσει, εὔκολα κερδίζει τὴν νίκη κατὰ τὴν ὥρα τοῦ θανάτου. Ἀκόμη νὰ σκέπτεσαι πολλὲς φορὲς τὸν θάνατο μὲ προσοχή. Γιατὶ ὅταν ἔλθη θὰ φοβηθῇς λιγότερο καὶ ὁ νοῦς σου θὰ εἶναι ἐλεύθερος καὶ πρόθυμος γιὰ τὸν πόλεμο. Οἱ ἄνθρωποι τοῦ κόσμου ἀποφεύγουν τὸ λογισμὸ αὐτὸ καὶ τὴν μνήμη τοῦ θανάτου, γιὰ νὰ μὴ κόψουν τὴν ὄρεξι καὶ τὴν ἐπιθυμία ποὺ ἔχουν στὰ γήινα πράγματα, στὰ ὁποῖα εἶναι προσκολημένοι καὶ λυποῦνται ἂν σκεφθοῦν ὅτι θὰ τὰ ἐγκαταλείψουν. Γι᾿ αὐτὸ καὶ δὲν λιγοστεύει ἡ ἄτακτη κλίσι ποὺ ἔχουν στὰ πράγματα, ἀλλὰ ἀποκτάει περισσότερη δύναμι. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὅταν πρόκειται νὰ χωρισθοῦν ἀπὸ τὴ ζωὴ αὐτὴ καὶ ἀπὸ τὰ τόσο ἀγαπητά τους πράγματα, αἰσθάνονται μεγάλη καὶ ἀνεκδιήγητη λύπη καὶ δοκιμάζουν ἕνα μεγάλο πόνο.

Λοιπὸν γιὰ νὰ κάνῃς ἐσὺ καλύτερα αὐτὴν τὴν ἀπαραίτητη προετοιμασία, πρέπει μὲ τὸ λογισμό σου νὰ βρεθῇς μόνος σου μερικὲς φορές, χωρὶς καμμία βοήθεια, ἐκτεθειμένος μέσα στὶς στενοχώριες τοῦ θανάτου καὶ νὰ σκεφθῇς ἐκεῖνα ποὺ μποροῦν νὰ σὲ πολεμήσουν τὸν καιρὸ ἐκεῖνο. Ἐδῶ θὰ σοῦ μιλήσω γιὰ τὴν θεραπεία αὐτῶν, γιὰ νὰ μπορέσῃς νὰ ἀντιμετωπίσῃς καλύτερα ἐκείνην τὴν τελευταία στενοχώρια. Γιατὶ τὸ κτύπημα ἐκεῖνο κι ὁ πόλεμος ἐκεῖνος ποὺ πρόκειται νὰ γίνῃ μία φορά, ὅποιος πρόκειται νὰ τὸν κάνῃ, πρέπει νὰ τὸν γνωρίζει καλά, γιὰ νὰ μὴ σφάλη κατὰ τὴ στιγμὴ ἐκείνη, διότι μετὰ δὲν ὑπάρχει τόπος γιὰ διόρθωσι.

^1. Λέγει καὶ ὁ Μέγας Βασίλειος στὴν ἑρμηνεία τοῦ ^{ζ´ ψαλμοῦ} ἐξηγώντας τὸ "μήποτε ἁρπάση ὡς λέων τὴν ψυχήν μου, μὴ ὄντος λυτρουμένου μηδὲ σῴζοντος", ὅτι καὶ αὐτοὶ οἱ γενναῖοι ἀθλητές, ὅσοι πάλαιψαν μὲ τοὺς δαίμονες σὲ ὅλη τους τὴ ζωὴ καὶ γλύτωσαν ἀπὸ τὶς παγίδες καὶ τὶς ἐπιθέσεις τους, στὸ τέλος ὅμως τῆς ζωῆς τους ἐξετάζονται ἀπὸ τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος, καὶ ἂν βρεθοῦν νὰ ἔχουν κάποιες πληγὲς ἢ μολυσμοὺς ἢ ρύπους τῆς ἁμαρτίας, κρατοῦνται ἀπὸ αὐτόν· ἂν ὅμως βρεθοῦν χωρὶς πληγὲς καὶ μολυσμούς, ἀναπαύονται ὡς ἐλεύθεροι ἀπὸ τὸ Χριστό. Μερικοὶ πάλι καὶ ἐκεῖνο ποὺ εἶπε ὁ Θεὸς στὸν ὄφι, τὸ "σὺ τηρήσεις αὐτοῦ _{(τοῦ ἀνθρώπου)} πτέρναν", τὸ ἐννόησαν ἀλληγορικὰ ὡς ἑξῆς: Ὅτι ὁ Διάβολος παρατηρεῖ πάντοτε τὸ τέλος τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου καὶ προσπαθεῖ νὰ βρῇ κάποιο ἁμάρτημα γιὰ νὰ τὸν παραλάβη. Σημαίνει δηλαδὴ ἡ πτέρνα τὸ τέλος τῆς ζωῆς, γιατὶ καὶ αὐτὴ εἶναι τὸ τέλος καὶ τὸ ἄκρο τοῦ σώματος.

Πηγή: (Ἀόρατος Πόλεμος - Μέρος 2ον - Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης), Ορθόδοξοι Πατέρες