«'Aγγελον εστιν ουσία αεικίνητος, αυτεξούσιος, ασώματος, θεω λειτουργουσα, κατά χάριν εν τη φύσει το αθάνατον ειληφυία...» μας περιγράφει ο Ιερός Δαμασκηνός για την παρουσία των Αγγέλων οι οποίοι έκθαμβοι προ του Θείου Μεγαλείου υμνούν τον Θεόν «διά του τρισαγίου ύμνου» (Ησ. στ΄ 3, Λουκ β΄ 13). Οι 'Aγγελοι αποτελούν μια ιδιαίτερη τάξη πνευματικών και άυλων όντων (Ψαλμ. Πβ΄ 4, Εβρ. α΄ 14) τα οποία προσλαμβάνουν ενίοτε μορφή ανθρώπινη ανδρός (Β΄ Βασιλ. Στ΄ 17, Γενεσ. λβ΄ 25), ομιλούν με ανθρώπινη φωνή (Λουκ. κδ΄ 4, Ματθ. κη΄ 3) φέροντες ενίοτε πτέρυγες (Αποκ. Ιδ΄ 6, Ησ. Στ΄ 2).
Επίσης οι 'Aγγελοι σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοσή μας είναι «αποστελλόμενα Λειτουργικά πνεύματα» που διακονούν, δηλαδή υπηρετούν τον Θεό και τους ανθρώπους (ψαλμ. ρβ΄ 20,21). «'Yπηρετουν εις τό έργον της σωτηρίας» (Εβρ. α΄ 14), και συνεργάζονται για την πνευματική βοήθεια και σωτηρία του ανθρώπου. Καθώς είναι πνευματικά όντα εύκολα μεταβαίνουν από τόπο σε τόπο. Η δύναμη αυτών είναι μεγάλη (ψαλμ. ρβ΄ 20, β΄ Πετρ. β- 11) η θέληση δε αυτών η οποία δοκιμάσθηκε κατά την πτώση του Εωσφόρου κατέστη με την Θεία Χάρη δυνατή και ανίκητη από το κακό για τον λόγο αυτό και καλούνται άγιοι.
Οι 'Aγγελοι ως δημιουργήματα του Θεού μας (Κολοσ. α΄ 16 ) αποστέλλονται από Εκείνον για να υπηρετήσουν όλους εκείνους που μέλλουν να κληρονομήσουν την αιώνια ζωή «ουχί πάντες εισί λειτουργικά πνεύματα εις διακονίαν αποστελλόμενα διά τούς μέλλοντας κληρονομειν σωτηρίαν» (Εβρ. α΄ 14). Επίσης ο Θεός στέλνει τους Αγγέλους για να καθοδηγήσουν και να ενισχύσουν την πίστη που πρέπει να έχει ο θνητός άνθρωπος απέναντι στον δημιουργό του ώστε να αποφεύγει επάξια κάθε διαβολική πρόκληση και σατανική απειλή.
Το αληθινό ενδιαφέρον των Αγγέλων προς τον άνθρωπο φανερώνεται με το ότι «χαρά γίνεται ενώπιον των αγγέλων του Θεου επί ενί αμαρτωλω μετανοούντι» (Λουκ ιε' 10) και επίσης ότι «εις τά έργα της σωτηρίας επιθυμούσιν άγγελοι παρακύψαι» ( Πετρ. α΄ 12). Επομένως ο κόσμος των αγγέλων επικοινωνεί με τον άνθρωπο « διά της ευνοίας του Θεου καί διά το καλόν του ανθρώπου» γεγονός που φαίνεται σε πολλά χωρία της Αγίας Γραφής. Στην Παλαιά διαθήκη για παράδειγμα αναφέρεται στο ιστ΄ κεφάλαιο της Γέννεσης, στίχος 78, για πρώτη φορά το τάγμα των αγγέλων «ώφθη άγγελος τη 'Aγαρ», όπως επίσης και στο κεφάλαιο λβ΄ των Δευτερονομιών, στίχοι 8,9, όπου αναφέρονται από τον Μωυσή τα εξής «ότε διεμέριζεν ο 'Yψιστος έθνη ως διέσπειρεν υιούς Αδάμ έστησεν όρια εθνών κατ' αριθμόν αγγέλων Θεου». Επίσης στο βιβλίο του Ιώβ διαβάζουμε «ιδού ήλθον οι άγγελοι του Θεου παραστήναι ενώπιον του Κυρίου, και ο διάβολος ήλθε μετ' αυτών» (Ιώβ α 6 λη΄ 7) και «'Oτε εγενήθη άστρα, ήνεσάν με εν φωνή μεγάλη πάντες άγγελοί μου» (Ιώβ μ΄ 14) γεγονός που επιβεβαιώνει την ύπαρξη των Αγγέλων πρίν την δημιουργία του υλικού κόσμου.
Στην Καινή Διαθήκη ο ίδιος ο Χριστός λέει ότι «οράτε μή καταφρονήσητε, ενός των μικρών τούτων, λέγω γάρ υμίν οτι οι άγγελοι αυτών εν ουρανοίς βλέπουσι τό πρόσωπον του πατρός μου τόν εν ουρανοίς» (Ματθ. ιη΄ 10). Σε κομμάτια της Καινής Διαθήκης συναντάμε τους Αγγέλους να αποστέλλονται από τον Θεό για να εκτελέσουν και να ανακοινώσουν την Θεία Βουλή. Για παράδειγμα άγγελοι ανήγγειλαν στους ποιμένες την γέννηση του Χριστού και απεκάλυψαν επανειλημμένως στον δίκαιο Ιωσήφ τις βουλές του Θεού (Λουκ. β΄9 Ματθ. α΄20 β΄ 19). 'Aγγελοι ανήγγειλαν στις Μυροφόρες γυναίκες την Ανάσταση του Χριστού (Μαρκ. ιστ΄ 4).
Ο κόσμος των αγγέλων σύμφωνα με την εκκλησιαστική μας παράδοση διαιρείται σε τρεις ιεραρχίες και εννέα τάγματα. Τα Σεραφείμ, τα Χερουβείμ και οι Θρόνοι είναι τα τρία ανώτατα αγγελικά τάγματα τα οποία αποτελούν την πρώτη και ανώτατη Αγγελική Ιεραρχία η οποία λατρεύει και υμνολογεί τον Θεό ακατάπαυστα. Τα τρία αυτά τάγματα εκφράζουν την αγιότητα, την σοφία και την μεγαλοπρέπεια του Θεού. Την δεύτερη και μέση Αγγελική Ιεραρχία αποτελούν οι Κυριότητες οι Εξουσίες και οι Δυνάμεις. Τα τρία τάγματα της Δευτέρας Αγγελικής Ιεραρχίας παρουσιάζονται συνδεδεμένα και αχώριστα κατανοώντας την απόλυτη κυριότητα του Θεού και παρουσιάζοντας αυτή σε όλο τον Αγγελικό κόσμο εκτελώντας αμέσως και με ακρίβεια κάθε θέλημα του Αγίου Θεού. Την Τρίτη και τελευταία Αγγελική Ιεραρχία, αποτελούν οι Αρχές, οι Αρχάγγελοι και οι 'Αγγελοι . Οι Αρχές το πρώτο τάγμα της τρίτης και τελευταίας Αγγελικής Ιεραρχίας κατανοεί το αρχικόν της βουλήσεως του Θεού και ακριβώς απομιμείται αυτό. Οι Αρχάγγελοι άρχονται των Αγγέλων και κατευθύνουν αυτούς σύμφωνα με τις οδηγίες και τις κατευθύνσεις των Αρχών. Οι 'Aγγελοι το τελευταίο τάγμα της τρίτης Αγγελικής Ιεραρχίας κατανοεί και απομιμείται το πειθαρχικό της βουλήσεως του Θεού. 'Oλα τα Αγγελικά τάγματα και των τριων Αγγελικών Ιεραρχιών είναι συσχετισμένα αλληλένδετα και αχώριστα, υπηρετώντας την βουλή του Θεού με ακρίβεια, αρμονία και τάξη καθώς οι 'Αγγελοι πειθαρχούν στους Αρχαγγέλους οι Αρχάγγελοι στις Αρχές και οι Αρχές στους νόμους του Θεού. Όλη δε η Ιεραρχία κατανοεί και εκφράζει το αρχικό, ηγεμονικό και πειθαρχικό της βουλήσεως του Θεού με αποτέλεσμα να γίνεται ταγμένη στην εποπτεία και την διοίκηση του κόσμου τούτου.
Και φυσικά εν τη ημέρα της κρίσεως «αυτός ο Κύριος εν κελεύσματι εν φωνή αρχαγγέλου καί εν σάλπιγγι Θεού καταβήσεται εξ ουρανού και οι νεκροί εν Χριστώ αναστήσονται πρώτον» (Α΄Θεσσαλ. Δ΄16). Οι 'Αγγελοι θα συγκεντρώσουν τους εκλεκτούς και θα συλλέξουν «πάντα τά σκάνδαλα» και «βαλούσιν αυτούς εις τήν κάμινον» (Ματθ. ιγ΄24 κδ΄ 31).
Οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ αντιστάθηκαν στον Εωσφόρο, ο οποίος μετά την αποστασία του ονομάστηκε Διάβολος ή Σατανάς, και έπεισαν και τους άλλους Αγγέλους να παραμείνουν στην πειθαρχία και την υπακοή του Θεού λέγοντες: «Στώμεν καλώς στώμεν μετά φόβου εις τήν θέσιν καί τήν αξίαν τήν οποίαν έδωκεν εις εμάς ο Θεός και ας μή μιμηθώμεν τον αχάριστον τούτον ασεβή αποστάτην».
'Eτσι ξεχώρισαν οι καλοί από τους κακούς Αγγέλους. Και τούτο διότι οι καλοί 'Αγγελοι βοηθούν και ενισχύουν τον άνθρωπο να προσεγγίζει και να αντιλαμβάνεται τον Δημιουργό του μεταφέροντάς του το κύριο χαρακτηριστικό αυτών των ταγμένων και αφοσιωμένων προς τον Θεό Αγγέλων, την αγάπη.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ παρουσιάζεται ως ο 'Αγγελος του Ευαγγελισμού ο οποίος στον μεν Ζαχαρία ανήγγειλε το χαρμόσυνο μήνυμα της συλλήψεως του Ιωάννου του Βαπτιστού από την στείρα και ηλικιωμένη σύζυγό του την Ελισσάβετ ( Λουκ α΄11), στην δε Θεοτόκο Μαρία την σύλληψη του Υιού και Λόγου του Θεού (Λουκ α' 26). Ο ίδιος 'Αγγελος παρουσιάστηκε στον Ιωσήφ και του είπε ότι μπορεί να υρίσει με το «παιδίον» στην Αίγυπτο κατόπιν του θανάτου του Ηρώδου.
Από την άλλη πλευρά οι ιστορικές παρεμβάσεις και αποστολές του Αρχαγγέλου Μιχαήλ αναφέρονται σε γεγονόντα προ της Χριστιανικής χρονολογίας. Για παράδειγμα βλέπουμε τον Αρχάγγελο Μιχαήλ να εμφανίζεται στον Αβραάμ λίγο πρίν εκείνος θυσιάσει τον γιό του τον Ισαάκ. Ο ίδιος Αρχάγγελος παρουσιάζεται με το σπαθί του στον Ιησού του Ναυή παρέχοντας τις κατάλληλες οδηγίες για την πτώση της Ιεριχούς. Επίσης τον συναντάμε και σε άλλα σημεία της παλαιάς Διαθήκης όπωςστην ιστορία του Μανουέ, του Δαυίδ και του Ηλιού.
Πανηγυρίζοντας και εορτάζοντας τις παραπάνω Θείες Αποστολές και σε ανάμνηση του έργου που επιτέλεσαν, επιτελούν και θα επιτελούν μέχρι το τέλος του κόσμου τούτου για την πνευματική βοήθεια και σωτηρία του ανθρώπου η εκκλησία μας όρισε ως ημέρα μνήμης και τιμής την 8ην Νοεμβρίου κατά την οποίαν εορτάζουμε την σύναξη των Αγίων Αρχαγγέλων.
Γιατί οι άγγελοι γιορτάζουν 8 Νοεμβρίου;
Κατά τον άγιο Δημήριο του Ρωστώφ, η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει τοποθετήσει τη "σύναξη" των αγίων αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και όλων των "επουράνιων δυνάμεων" στις 8 Νοεμβρίου, για τον εξής λόγο:
Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο, πρώτος μήνας του χρόνου ήταν ο Μάρτιος και ο Νοέμβριος ήταν ένατος (το λέει και τ' όνομά του, "ένατος" στα λατινικά). Επειδή οι άγγελοι διακρίνονται σε εννέα "τάγματα", η γιορτή τους τοποθετήθηκε τον ένατο μήνα. Επειδή εξάλλου οι άγγελοι (όπως φαίνεται π.χ. στο Ματθ. 25, 31, και σε όλη την έκταση της Αποκάλυψης) θα συνοδεύσουν τον Ιησού Χριστό κατά τη δευτέρα παρουσία Του και θα συνεργαστούν ποικιλότροπα στην υπόθεση της σωτηρίας των ανθρώπων κατά την ανατολή της αιώνιας ημέρας, της "Όγδοης Ημέρας της Δημιουργίας", η γιορτή τους τοποθετήθηκε την όγδοη ημέρα του ένατου μήνα. Τέλος, την ίδια μέρα, 8 Νοεμβρίου, γιορτάζεται και το όνομα Σταμάτης (αν και υπάρχει άγιος Σταμάτιος), σε ανάμνηση της παρέμβασης του αρχαγγέλου Μιχαήλ, που "σταμάτησε" την αποστασία των αγγέλων προς τον Εωσφόρο φωνάζοντας "στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου Θεού" (ας σταθούμε σωστά, με συστολή απέναντι στο Θεό), ερχόμενος "εν τω μέσω του ουρανού".
Η γιορτή των αγγέλων δεν είναι "μνήμη", αφού δεν υπάρχει ημέρα κοίμησης στους αγγέλους, αλλά μόνο "σύναξη", δηλ. συγκέντρωση των χριστιανών για να τους τιμήσουν. Άλλες γιορτές των αγγέλων είναι η Σύναξη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ στις 26 Μαρτίου (μια μέρα μετά τον Ευαγγελισμό, δηλ. την επίσκεψή του στην Παναγία), και το θαύμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στις Κολοσσές της Φρυγίας (6 Σεπτεμβρίου). Επίσης η Δευτέρα κάθε εβδομάδας είναι αφιερωμένη στους αγγέλους μάλλον λόγω της δευτέρας παρουσίας. Κάθε μέρα της εβδομάδας είναι αφιερωμένη σε συγκεκριμένα πρόσωπα ή γεγονότα: η Δευτέρα στους αγγέλους, η Τρίτη στον άγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο, η Τετάρτη στην Παναγία, η Πέμπτη στους Αποστόλους & στον άγ. Νικόλαο, η Παρασκευή στο Σταυρό του Χριστού, το Σάββατο στους νεκρούς και η Κυριακή, φυσικά, στην Ανάσταση του Χριστού.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
Η Εκκλησία μας, αιώνες τώρα, ζει την παρουσία των αγίων αγγέλων του Θεού σ' όλο της το μεγαλείο μέσα από τη λατρευτική -προσευχητική της εμπειρία. Ιδιαίτερα στη Θεία Λειτουργία, οι πιστοί, εικονίζοντας τα Χερουβείμ, υποδέχονται «τον Βασιλέα των όλων ...ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν».
Στο σύμβολο της Πίστεως ομολογούμε: «Πιστεύω εις ένα Θεόν, Πατέρα, παντοκράτορα, ποιητή ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και α ο ρ ά τ ω ν...».
Πιστεύουμε δηλαδή πως ότι υπάρχει στο σύμπαν, από τον ήλιο, τα δισεκατομμύρια των γαλαξιών, τη γη ακόμα και ο αόρατος κόσμος των πνευμάτων, είναι δημιούργημα του Θεού «εκ του μηδενός».
Όπως γράφει και ο Απόστ. Παύλος: «Δι αυτού εκτίσθηκαν τα πάντα, τα υπάρχοντα εις τον ουρανόν, τα υπάρχοντα στη γη, τα ορατά και τα αόρατα, είτε θρόνοι είτε κυριότητες είτε αρχές είτε εξουσίες, τα πάντα δι' αυτού θα τελειοποιηθούν και αυτός υπάρχει προ πάντων, και όλα δι' αυτού διατηρούνται στην ύπαρξη και κυβερνώνται» (Κολ. 1:16-17).
ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
Στο υπέροχο βιβλίο του Ιώβ, μιλώντας ο Θεός, δηλώνει: «Όταν γεννήθηκαν τα άστρα, με ύμνησαν με αίνους και με μεγάλη φωνή, όλοι οι άγγελοί μου». (38:7)
Έτσι πρώτα δημιουργήθηκε ο πνευματικός κόσμος και ύστερα ο υλικός και τέλος ο άνθρωπος.
Από την υμνολογία: «Έθεσες των κτισμάτων σου αρχή, των αγγέλων την ασώματον ουσία, ποιητά».
ΤΡΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
Δεν μας έχει αποκαλυφθεί ο τρόπος της δημιουργίας των αγγέλων. Κατά τον άγιο Γρηγόριο το Θεολόγο, δημιουργήθηκαν όπως και η υπόλοιπη κτίση: Ο Θεός, λέει, «εννοεί τας αγγελικάς δυνάμεις και ουρανίους και το εννόημα έργο ην». Δηλαδή δημιουργούνται με το που συλλαμβάνει ο Θεός την ιδέα της δημιουργίας τους.
ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ
Γνωρίζουμε πως είναι πλασμένοι «κατ' εικόνα Θεού» και ασώματοι. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, συνοψίζοντας τη πατερική διδασκαλία γράφει: «Ο άγγελος είναι φύση νοερή, αεικίνητη, αυτεξούσια, ασώματη. Υπηρετεί το Θεό και είναι κατά χάρη αθάνατος, αλλά τα ουσιώδη γνωρίσματα και τη σύσταση της φύσεώς του μόνο ο Κτίστης τα γνωρίζει.
ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ
Ο άγιος Ιωάνης ο Χρυσόστομος λέει πως ο Θεός: «ανενδεής ων αεί, εποίησεν αγγέλους, αρχαγγέλους και τας άλλας των ασωμάτων ουσίας δι' αγαθότητα μόνην». Ο Θεός δεν έχει ανάγκη από τίποτα, όλη η δημιουργία δεν προσθέτει το παραμικρό στη μακαριότητά του, ούτε θα του αφαιρούσε τίποτε, αν δεν υπήρχε. Δημιουργήθηκαν και οι άγγελοι με κίνητρο την «εκστατική» Του αγάπη και αγαθότητα και με σκοπό να συμμερισθούν και αυτοί, ως λογικά όντα, τη μακαριότητά Του. Η μετοχή τους αυτή στη θεία μακαριότητα εκφράζεται με την αδιάκοπη θεωρία του προσώπου του Θεού. Αυτή η θέα είναι η κατεξοχή ζωή τους, αυτή και η τροφή τους.
Πρέπει να τονισθεί, πως η συμμετοχή των αγγέλων στη θεία μακαριότητα δεν είναι στατική κατάσταση, αλλά μια συνεχής ανοδική πορεία χωρίς τέλος και χωρίς ολοκληρωτική κατανόηση της δόξας του Θεού. Γιατί δεν είναι τέλειες φύσεις, αλλά οδεύουν προς την τελειότητα, μετέχοντας στις άκτιστες ενέργειες και όχι βέβαια στην άκτιστη ουσία του Θεού.
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ
Οι άγγελοι δεν δημιουργήθηκαν σε νηπιώδη κατάσταση, αλλά μένουν όπως κτίσθηκαν από την αρχή. Το αναλλοίωτο αυτό χαρακτηριστικό των αγγέλων αναφέρεται στη σύσταση και κατασκευή τους και όχι στη προαίρεσή τους. Γιατί ως υπάρξεις κτιστές και λογικές είναι ελεύθερες και μεταβλητές. Έτσι οι άγγελοι έχουν τη δυνατότητα να τελειοποιούνται ολοένα και περισσότερο με τη μετοχή τους στη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Από τη μετοχή αυτή απορρέει και ο αγιασμός τους. Είναι δηλαδή άγιοι όχι από τη φύση τους, αλλά από τη κοινωνία τους με το φύσει 'Aγιο Πνεύμα.
Ο αγιασμός τους αυτός είναι δώρο, και διατηρείται με προσοχή και επιμέλεια. Όσοι άγγελοι δεν ακολούθησαν τον Εωσφόρο στη πτώση του, έλαβαν το χάρισμα της τελείας ατρεψίας και ακινησίας προς το κακό. Και πότε το έλαβαν; Όταν έγινε η ενανθρώπηση του Θεού και έμαθαν έμπρακτα το δρόμο που οδηγεί στην ομοίωση του Θεού που δεν είναι η έπαρση, αλλά η ταπείνωση. Και κυρίως μετά το πάθος και την ανάσταση του Χριστού, έγιναν από «δυσκίνητοι στο κακό», «ακίνητοι όχι στη φύση, αλλά χάριτι του μόνου αγαθού». (Αγ.Ιω.Δαμασκηνός)
Η ακινησία τους αυτή στο κακό και η στερέωσή τους στην αρετή, δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται το αυτεξούσιό τους, αλλά ότι με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος εξαγιάζεται. Τώρα δηλαδή διαφέρουν από τους δαίμονες μόνο στην αγαθή προαίρεση, στην αγαθή βούληση και στην υπακοή τους προς το Θεό. Η γνωστική τους ικανότητα και η δύναμη των αγγέλων είναι μεγάλες και πολύ ανώτερες από όλους μαζί τους ανθρώπους, χωρίς βέβαια να αγγίζουν την παντοδυναμία του Θεού, όπου μπροστά στην παγγνωσία του Θεού, είναι μηδαμινή. Δεν προγνωρίζουν τα μέλλοντα, αν δεν τους τα αποκαλύψει ο Θεός, ούτε πότε θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, «ουδείς οίδεν, ουδέ οι άγγελοι των ουρανών» (Ματθ.24:36). Η περιορισμένη γνωστική δύναμη των αγγέλων, επίσης φαίνεται που δεν ήξεραν: «το αποκεκρυμμένον από των αιώνων εν τω Θεώ» σχέδιο της οικονομίας Του για την απολύτρωση του ανθρώπου (Εφ.3:9 Α' Τιμ.3:16) καθώς και «η έκπληξή» των αγγελικών ταγμάτων μπροστά στο θάνατο του Ιησού, τη μετάσταση της Θεοτόκου κ.λ.π.
Οι άγγελοι δεν έχουν φύλο, γιατί η φύση τους είναι πνευματική. Δεν έχουν ανάγκη από υλική τροφή ή ανάπαυση και δεν πεθαίνουν. Είναι αθάνατοι «κατά χάριν». (Αγ.Ιω.Δαμ.) Είναι ταχύτατοι στις κινήσεις τους αλλά όχι και «πανταχού παρόντες». Δεν περιορίζονται από τοίχους, πόρτες κλπ τοπικούς και χρονικούς περιορισμούς. Όταν είναι στον ουρανό δεν είναι στη γη και όταν είναι στη γη δεν είναι στον ουρανό.
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ
Η τελειότητα της αγγελικής φύσεως είναι, όπως είδαμε, σχετική. Κάθε φορά που συγκρίνεται με την ανθρώπινη, τονίζεται η υπεροχή της. 'Οταν όμως αντιπαραβάλλεται με την τελειότητα του Θεού, θεωρείται μηδαμινή. Οι πατέρες χαρακτηρίζουν τους αγγέλους ομόδουλους, σύνοικους και γείτονες του ανθρώπου. Είναι και αυτοί, όπως και εμείς, μέλη της Εκκλησίας του Χριστού, αλλά λόγω της διαφορετικής φύσεως και θέσεώς τους, είναι ανώτεροί μας.
Ωστόσο, η υπεροχή τους αυτή δεν είναι απόλυτη, γιατί ο άνθρωπος με την εν Χριστώ θέωσή του μπορεί να φτάσει στη μακαριότητά τους, να γίνει ομότιμος με αυτούς, ακόμα και να τους ξεπεράσει. 'Οπως η Παναγία μας που έχει ήδη ξεπεράσει σε δόξα και τιμή όλες τις ασώματες δυνάμεις. «Τιμιωτέρα των Χερουβείμ και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ» και «ανωτέρα πάντων των ποιημάτων» και ως «έχουσα τα δευτερεία της Τριάδος» (Υμνολογία της Εκκλησίας).
Στον μέλλοντα αιώνα, οι μεγάλες διαφορές μεταξύ αγγέλων και ανθρώπων θα πάψουν να υπάρχουν. Θα υπάρχουν μόνο διαφορές μεταξύ λιγότερο και περισσότερο δοξασμένων λογικών όντων, χωρίς να έχουν σημασία οι επί μέρους διακρίσεις μεταξύ αγγελικής και ανθρωπίνης φύσεως.
ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ
Ο αριθμός των αγγέλων είναι απροσμέτρητος και ανυπολόγιστος. «Χίλιαι χιλιάδες ελειτούργουν αυτώ και μύριαι μυριάδες παρειστήκεισαν αυτώ» (Δανιήλ 7:10). Στη γέννηση του Χριστού «εγένετο... πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούντων τον Θεόν» (Λουκ. 2:13). Στη Γεσθημανή, όταν ο απόστολος Πέτρος τράβηξε το μαχαίρι του και έκοψε το αυτί του Μάλχου, ο Κύριος τον μάλωσε και είπε ότι αν δεν ήθελε να συλληφθεί θα αντιπαρέτατε: «πλείους ή δώδεκα λεγεώνας αγγέλων» (Ματθ.26:53). Στην Αποκάλυψη ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (5:11) είδε και άκουσε αγγελική χορωδία γύρω από το θρόνο του Θεού, που ο αριθμός των μελών της ήταν: «μυριάδες μυριάδων και χιλιάδες χιλιάδων».
ΤΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ
Το πλήθος των αγγέλων που αναφέραμε είναι θα λέγαμε, οργανωμένο και διακρίνεται σε διάφορα τάγματα. Κάθε τάγμα είναι επιφορτισμένο με ιδιαίτερη λειτουργική διακονία και έχει το δικό του όνομα. Τα ονόματά τους είναι κατάσπαρτα μέσα στην Αγία Γραφή. Με βάση τις αγιογραφικές μαρτυρίες, αριθμούνται σε εννέα. Ο θεολογικότατος συγγραφέας στα αρεοπαγιτικά του συγγράμματα τα ταξινομεί σε τρείς τρίχορδες ιεραρχίες: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι - Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες - Αρχές, Αρχάγγελοι, 'Αγγελοι.
Ο όσιος Νικήτας ο Στηθάτος επιβεβαιώνει και μιλά για τη πρώτη στη σειρά τριάδα που βρίσκεται πλησιέστερα στο Θεό και ιδίωμά τους είναι η πύρινη σοφία και η γνώση των ουρανίων και κύριο έργο τους ο θεοπρεπής ύμνος του «γελ». Η δεύτερη στη σειρά τριάδα, έχει ιδίωμα τη διευθέτηση των μεγάλων πραγμάτων και τις διενέργειες των θαυμάτων και κύριο έργο τους είναι ο τρισάγιος ύμνος, το «'Αγιος, άγιος, άγιος». Η τρίτη στη σειρά ιεραρχία βρίσκεται πάνω από μας και κάτω από τη δεύτερη και έχει ιδίωμα να εκτελεί θείες υπηρεσίες και κύριο έργο τους είναι ο ιερός ύμνος «Αλληλούια».
Κατά τον 'Αγιο Ιωάννη Δαμασκηνό μεταδίδουν ιεραρχικά το φωτισμό και τη γνώση το ένα στο άλλο από το ανώτερο στο κατώτερο και μετά σε μας τους ανθρώπους. Δηλαδή τις αποκαλύψεις και τα μυστήρια του Θεού τα διδάσκουν οι ανώτερες τάξεις στις κατώτερες, αλλά και πάλι σε μια ορισμένη τάξη φυλάγονται «εν σιωπή». Και μόλις επιτρέψει ο Θεός να αποκαλυφθεί κάποιο μυστήριο σε νου αγίου ανθρώπου, θα ακολουθήσει τη πορεία από τάξη σε τάξη και τέλος θα μεταδοθεί στον άνθρωπο από τη κατώτερη. Στη μέλλουσα ζωή όμως, όπως βεβαιώνει ο αββάς Ισαάκ Σύρος, θα καταργηθεί αυτή η μετάδοση, γιατί ο καθένας θα δέχεται τη χάρη και τον αγιασμό από τον ίδιο το Χριστό, σύμφωνα πάντα με τη προσωπική του αξία και το βάθος δεκτικότητος που θα έχει.
ΟΝΟΜΑΤΑ ΑΓΓΕΛΩΝ
Εκτός από την αρίθμηση και ονομασία των εννέα ταγμάτων, η αγία Γραφή μας αναφέρει και τα ονόματα μερικών αγγέλων. Ο Θεός που έδωσε ονόματα σε όλα τα άστρα, ασφαλώς έδωσε και σε όλους του αγγέλους Του. Εμείς όμως μόνο τρείς αγγέλους γνωρίζουμε ονομαστικά.
Ο πρώτος είναι ο Γαβριήλ. Το όνομά του στα εβραϊκά σημαίνει «ήρωας του Θεού». Για πρώτη φορά παρουσιάστηκε στο προφήτη Δανιήλ και του εξήγησε μερικά συμβολικά οράματα. (Δαν.8:16) και επίσης στον ίδιο προφήτη που του φανέρωσε πόσα χρόνια θα περνούσαν μέχρι τον ερχομό του Χριστού (Δαν.9:21-28). Ο Γαβριήλ παρουσιάστηκε στό Ζαχαρία και πολλές φορές στη Θεοτόκο (Λουκ.1:19,28).
Δεύτερος άγγελος γνωστός με το όνομά του είναι ο Μιχαήλ. Το όνομά του σημαίνει «τις ως ο Θεός ημών;». Αναφέρεται πολλές φορές στη Παλαιά Διαθήκη και μάλιστα σαν άρχοντας: «Μιχαήλ ο άρχων ο μέγας» (Δαν.12:1). Γι' αυτόν επίσης κάνει λόγο και ο Ιησούς του Ναυή, που τον είδε σαν «αρχιστράτηγον δυνάμεως Κυρίου» (Ι.Ναυή 5:14).
Ο τρίτος άγγελος, που αναφέρεται με το όνομά του στη γνωστή ιστορία του Τωβίτ, είναι ο Ραφαήλ. Το όνομά του σημαίνει: «ο Κύριος ιάται» και είναι ένας από τους επτά αρχαγγέλους, που μεταφέρουν από τη γη στον ουρανό τις προσευχές των αγίων (Τωβίτ 12:15), (Αποκ. 8, 3-5).
Η εβραϊκή παράδοση αναφέρει και τέταρτον άγγελο με το όνομα Ουριήλ, ο οποίος εμφανίζεται και σε ένα όραμα του αγίου Νήφωνα για τη δευτέρα παρουσία. Η ονομασία του σημαίνει πως ο Θεός είναι φως! Γεγονός είναι πως γι' αυτόν δεν έχουμε καμία αγιογραφική τεκμηρίωση, όμως αντλούμε αρκετές σχετικές πληροφορίες από την Ιουδαϊκή και τη Χριστιανή παράδοση. Προβάλλεται ως ο Αρχάγγελος του Άδη, με ειδική μάλιστα αποστολή και λειτούργημα την επιμέλεια των ψυχών. Σε όραμα που είδε ο Άγιος Νήφων, επίσκοπος Κωνσταντιανής «της κατ' Αλεξάνδρειαν» (4ος αιώνας μ.Χ.), ο Ουριήλ ήταν «αρχηγός αγγελικής παράταξης, λευκός σαν το χιόνι, ολοφώτεινος και σαγηνευτικός» (βλ.: «Ένας ασκητής επίσκοπος», Έκδοση Ιεράς Μονής Παρακλήτου Ωρωπού, 2004). Είναι ο Αρχάγγελος που ζει τη δυστυχία των κολασμένων και με βαθιά συμπόνια σ' αυτούς, ψάλλει τον όγδοο στίχο του 81ου ψαλμού: «Ανάστα, ο Θεός, κρίνον την γην». Προσεύχεται να έλθει γρήγορα η ημέρα της Κρίσεως. Μαζί με τον Ουριήλ προσδοκούμε κι εμείς τη Δεύτερη του Χριστού Παρουσία και ικετεύουμε τον Αρχάγγελο Ραφαήλ να σταθεί ως τότε βοηθός πλάι μας, φύλακας του σώματος και της ψυχής μας, όπως κάποτε στον Τωβίτ. Το ελπίζουμε!
Στη Ρωσική Ορθοδοξία αναγνωρίζονται κι άλλοι αρχάγγελοι, που τα ονόματά τους είναι παρμένα από εξωβιβλικές πηγές, απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης και άλλα αρχαία έργα. Συγκεκριμένα αναφέρονται:
Σελαφιήλ (Sealtiel) σημαίνει "μεσίτης του Θεού" (Γ΄ Εσδράς 5:16) και θεωρείται ο αρμόδιος για την άνοδο των ανθρώπινων προσευχών στον ουρανό. Απεικονίζεται με το πρόσωπο και τα μάτια του συνεσταλμένα, κρατώντας τα χέρια του στο στήθος σε στάση προσευχής.
Ιελουδιήλ (Jegudiel) σημαίνει "δοξάζοντας το Θεό". Θεωρείται ο άγγελος που σχετίζεται με την εντιμότητα και το ήθος των επίγειων βασιλέων και αρχόντων. Απεικονίζεται να φέρει ένα χρυσό στέμμα στο δεξί του χέρι και ένα τριπλό μαστίγιο στο αριστερό.
Βαραχιήλ (Barachiel) σημαίνει «Ευλογία του Θεού». Απεικονίζεται να κρατάει ένα λευκό τριαντάφυλλο στο χέρι, μπροστά στο στήθος του.
Ιερεμιήλ (Jeremiel) σημαίνει "ανάταση του Θεού". Θεωρείται ο εμπνευστής και αφυπνιστής της έγερσης ενός ανθρώπου προς τον Θεό (Γ΄ Έσδρας 4:36). [Είναι ο αρχάγγελος με τη ζυγαριά στην εικόνα].
ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ
Κύριο έργο των αγγέλων είναι η ακατάπαυστη δοξολογία του Θεού.
Επίσης έργο τους είναι και η διακονία στα μεγάλα γεγονότα της θείας οικονομίας, καθώς και η φροντίδα για τη σωτηρία των ανθρώπων.
Το δοξολογικό έργο των αγγέλων είναι κάτι το εντελώς αυθόρμητο, που ξεπηγάζει όταν ατενίζουν εκστατικοί το άπειρο κάλλος του προσώπου του Θεού και τα μεγαλεία της δημιουργίας Του. Ο προφήτης Ησαϊας σε ένα εκπληκτικό του όραμα, είδε τον Κύριο να κάθεται πάνω σε μεγαλοπρεπή θρόνο και μέσα σε ανείπωτη δόξα, ενώ δίπλα του έστεκαν με θαυμασμό και δέος τα Σεραφείμ με τα έξι φτερά τους. Με τα δύο σκέπαζαν το πρόσωπό τους, μην αντέχοντας να αντικρύσουν κατάματα τη θεία δόξα. Με τα άλλα δύο σκέπαζαν με συστολή και σεμνότητα τα πόδια τους και τέλος με τα άλλα δύο πετούσαν ψάλλοντας όλα μαζί σε μια θεϊκή αρμονία το: «'Aγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης πάσα η γη της δόξης αυτού» (Ησ.6:1-3).
Αλλά και στη νύκτα των Χριστουγέννων «εξαίφνης εγένετο... πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούντων τον Θεόν και λεγόντων, δόξα εν υψίστοις Θεώ και επι γης ειρήνη, εν ενθρώποις ευδοκία» (Λουκά 2:13-14).
Ο απόστολος Παύλος ονομάζει τους αγγέλους «λειτουργικά πνεύματα εις διακονία αποστελλόμενα δια τους μέλλοντας κληρονομείν σωτηρίαν» (Εβρ. 1:14).
Η φροντίδα των αγγέλων για τη σωτηρία μας είναι η πιό γνωστή και ευεργετική για μας αγγελική διακονία, που αποτελεί καρπό τόσο της αγάπης και της ευγνωμοσύνης προς τον Πλάστη μας, όσο και της σφοδρής τους επιθυμίας για τη δική τους πρόοδο πρός την «ατέλεστη τελειότητα».
Γνωρίζουμε μάλιστα πως την εκτελούν με πολλή προθυμία και χαρά, από το γεγονός ότι πανηγυρίζουν στον ουρανό «επί ενί αμαρτωλώ μετανοούντι» (Λουκά 15;7,10).
Παντού βλέπουμε τους αγγέλους, είτε στις Γραφές, είτε στους βίους των αγίων μας, να επιμελούνται, να φυλάνε, να παρηγορούν, να διδάσκουν, να ενισχύουν και να αποκαλύπτουν στους δικαίους και προφήτες τα μέλλοντα.
Επίσης τους βλέπουμε να φρουρούν την Εδέμ, να τιμωρούν παιδαγωγικά τους αμαρτωλούς, να αντιμετωπίζουν τα πονηρά πνεύματα, να διαχωρίζουν τους εκλεκτούς από τους ασεβείς κατά την ημέρα της Κρίσεως και τόσα άλλα.
Ὅσιος Ἰωάννης Δαμασκηνός - Περὶ ἀγγέλων
Ο ίδιος είναι κτίστης και δημιουργός των αγγέλων, τους οποίους έφερε στην ύπαρξη από το μηδέν, και τους έκαμε σύμφωνα με τη δική του εικόνα να είναι ασώματη φύση, σαν κάποιος άνεμο ή άϋλη φωτιά, όπως το λέει ο θείος Δαβίδ: «Αυτός που κάνει τους αγγέλους ασώματα πνεύματα και τους λειτουργούς του σαν φλόγα φωτιάς» έτσι περιγράφει την ευκινησία, τη φλογερότητα, τη θερμότητα, τη διεισδυτικότητα και την ταχύτητά τους στον πόθο και τη διακονία του Θεού, καθώς και την προσήλωσή τους προς τα άνω και την απομάκρυνση από κάθε υλική φροντίδα.
Ο άγγελος, λοιπόν, είναι νοερή ουσία, αεικίνητη, αυτεξούσια, ασώματη, που διακονεί το Θεό και έλαβε κατά χάριν στη φύση της την αθανασία τη μορφή και την κατάσταση αυτής της υπάρξεως μόνον ο δημιουργός της γνωρίζει. Σε σχέση με μας είναι ασώματη και άϋλη αλλά, κάθε τι που συγκρίνεται με τον μόνο ασύγκριτο Θεό είναι παχύ και υλικό διότι, μόνο το θείο είναι όντως άϋλο και ασώματο.
Ο άγγελος, λοιπόν, είναι φύση λογική, νοερή και αυτεξούσια, μεταβλητή στην προαίρεση, δηλαδή στη θέληση διότι κάθε κτιστό είναι και μεταβλητό, ενώ μόνο το άκτιστο είναι αμετάβλητο. Κάθε λογικό επίσης είναι και αυτεξούσιο. (Ο άγγελος), λοιπόν, σαν λογική και νοερή φύση είναι αυτεξούσιος σαν κτιστή φύση είναι μεταβλητή, έχοντας τη δυνατότητα και να διατηρείται και να προοδεύει στο αγαθό αλλά και να πηγαίνει προς το χειρότερο.
(Ο άγγελος) δεν έχει τη δυνατότητα να μετανοήσει, διότι είναι και ασώματος. Αντίθετα ο άνθρωπος, εξαιτίας της αδυναμίας του σώματός του, μπορεί να μετανοήσει. Είναι αθάνατος κατά χάριν και όχι από τη φύση του διότι ό,τι έχει αρχή έχει και τέλος, σύμφωνα με τους νόμους της φύσεως. Και μόνον ο Θεός είναι αιώνιος και μάλιστα πέρα από τους αιώνες διότι ο δημιουργός του χρόνου δεν εξαρτάται από το χρόνο, αλλά τον υπερβαίνει.
(Οι άγγελοι) είναι δεύτερα νοερά φώτα, τα οποία δέχονται το φωτισμό από το πρώτο και άναρχο φως δεν έχουν γλώσσα και ακοή, αλλά μεταδίδουν μεταξύ τους τις σκέψεις και τις αποφάσεις τους χωρίς προφορικό λόγο. Ο Λόγος δημιούργησε όλους τους αγγέλους και το Άγιο Πνεύμα με τον αγιασμό του τους τελειοποίησε μετέχουν στο φωτισμό και τη χάρη αναλογικά με την αξία και το τάγμα τους.
Ο χώρος τους περιορίζει διότι όταν είναι στον ουρανό, δεν βρίσκονται στη γη κι όταν ο Θεός τους αποστέλλει στη γη, δεν παραμένουν στον ουρανό. Βέβαια, τα τείχη, οι πόρτες, οι κλειδαριές και τα λουκέτα δεν τους περιορίζουν διότι είναι ακαθόριστοι. Και λέγοντας «ακαθόριστοι», εννοώ, ότι φανερώνονται στους αξίους, στους οποίους θέλει ο Θεός να εμφανισθούν, όχι όπως πραγματικά είναι, αλλά με άλλη μορφή, ανάλογα με τη δυνατότητα που έχουν να τους δουν. Διότι, στην κυριολεξία, μόνο το άκτιστο είναι ακαθόριστο ενώ κάθε δημιούργημα έχει τα όριά του, όπως τα όρισε ο Θεός.
Έχουν τον αγιασμό από το Άγιο Πνεύμα, έξω από την ουσία τους προφητεύουν με τη θεία χάρη και δεν έχουν ανάγκη από γάμο, επειδή δεν είναι θνητοί. Επειδή είναι πνευματικά όντα, ζουν σε τόπους πνευματικούς, χωρίς να περιορίζονται όπως τα σώματα διότι δεν παίρνουν το σχήμα του σώματος σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, ούτε έχουν τρεις διαστάσεις, αλλά παρουσιάζονται και ενεργούν πνευματικά, όπου διαταχθούν δεν μπορούν βέβαια στο ίδιο χρονικό διάστημα να βρίσκονται και να ενεργούν εδώ κι εκεί.
Δεν γνωρίζουμε εάν οι άγγελοι είναι μεταξύ τους ίσοι στην ουσία ή διαφέρουν. Το γνωρίζει μόνον ο παντογνώστης Θεός, ο οποίος τους έπλασε. Διαφέρουν, βέβαια, μεταξύ τους στο φωτισμό και τη θέση δηλαδή, ή βρίσκονται σε θέση δεκτική φωτισμού ή μετέχουν στο φωτισμό ανάλογα με τη θέση τους και φωτίζονται μεταξύ τους εξαιτίας της υπεροχής του τάγματος ή της φύσεως. Είναι φανερό ότι οι άγγελοι που υπερέχουν μεταδίδουν το φωτισμό και τη γνώση στους κατώτερους.
Είναι ικανοί και πρόθυμοι στην εκτέλεση του θελήματος του Θεού και, λόγω της ταχύτητος της φύσεώς τους, βρίσκονται αμέσως παντού, όπου τους δώσει εντολή ο Θεός. Φυλάγουν τα μέρη της γης, διοικούν έθνη και τόπους, όπου ο Δημιουργός τους έταξε, και φροντίζουν για τα ανθρώπινα και μας βοηθούν. Πάντως, είναι ανώτεροι από μας, σύμφωνα με το θέλημα και την εντολή του Θεού, και βρίσκονται πάντοτε στην υπηρεσία του Θεού.
Είναι δυσκίνητοι προς το κακό, όχι όμως ακίνητοι τώρα όμως έχουν γίνει και ακίνητοι (στο κακό), όχι εξαιτίας της φύσεώς τους, αλλά κατά χάριν και με την προσήλωσή τους στο μόνο αγαθό. Βλέπουν το Θεό όσο τους επιτρέπεται και έχουν τη θέα του σαν τροφή.
Ως ασώματοι είναι ανώτεροι από μας έχουν απαλλαγεί από κάθε πάθος του σώματος, αλλά δεν είναι απαθείς διότι μόνον ο Θεός είναι απαθής. Αλλάζουν τη μορφή τους, σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου και Θεού, και έτσι φανερώνονται στους ανθρώπους και τους αποκαλύπτουν τα θεία μυστήρια. Ζουν στον ουρανό και έχουν ένα έργο, να υμνούν το Θεό και να διακονούν το θείο του θέλημα. Έτσι το λέει και ο αγιώτατος, ιερώτατος και θεολογικώτατος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης: «Όλη η θεολογία, δηλαδή η Αγία Γραφή, έχει ξεχωρίσει τις ουράνιες δυνάμεις σε εννέα τάγματα» ο θείος διδάσκαλος τις κατατάσσει αυτές σε τρία τριαδικά συστήματα.
«Πρώτη τριάδα», λέει, «είναι αυτή που είναι πάντοτε γύρω από το Θεό και είναι έτοιμη να ενωθεί μαζί του αμέσως, δηλαδή η τάξη των εξαπτέρυγων Σεραφίμ, των πολυόμματων Χερουβίμ και των αγιώτατων Θρόνων δεύτερη τριάδα είναι των Κυριοτήτων, των Δυνάμεων και των Εξουσιών και τρίτη και τελευταία τριάδα είναι των Αρχών, των Αρχαγγέλων και των Αγγέλων».
Μερικοί λένε ότι δημιουργήθηκαν πριν απ’ όλη τη δημιουργία, όπως ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, που λέει: «(Ο Θεός) πρώτα συλλαμβάνει στο νου τις ουράνιες δυνάμεις των αγγέλων, και η σκέψη του έγινε πράξη». Άλλοι λένε ότι δημιουργήθηκαν μετά τη δημιουργία του πρώτου ουρανού. Όλοι βέβαια συμφωνούν ότι έγιναν πριν την πλάση του ανθρώπου. Εγώ συμφωνώ με το Θεολόγο Γρηγόριο. Διότι έπρεπε πρώτα να δημιουργηθούν οι νοερές ουσίες, έπειτα τα αισθητά, και στο τέλος και από τα δύο ο άνθρωπος.
Όσοι τέλος ισχυρίζονται ότι οι άγγελοι είναι οι δημιουργοί των διαφόρων υπάρξεων, αυτοί αποτελούν το στόμα του πατέρα τους, του Διαβόλου διότι οι άγγελοι είναι κτίσματα και όχι δημιουργοί. Δημιουργός, προνοητής και συντηρητής όλων είναι μόνον ο άκτιστος Θεός, ο οποίος υμνείται και δοξάζεται στο πρόσωπο του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
Οι "άγγελοι" ΔΕΝ είναι πάντα άγγελοι!
Το αυξημένο ενδιαφέρον για τους αγγέλους, που παρατηρείται στις μέρες μας, δεν είναι πάντα υγιές και κρύβει κινδύνους. Ας δούμε ένα παράδειγμα:
Ένας νεαρός Ρουμάνος διάκονος, που ήρθε να μονάσει στο Άγιο Όρος το 19ο αιώνα, εξομολογούνταν στο μεγάλο όσιο Αγιορείτη γέροντα Σάββα τον Πνευματικό (1821-1908). Κάποια μέρα του λέει: «Γέροντα, σε παρακαλώ, αύριο μνημόνευσε στη λειτουργία τη μητέρα μου, που κοιμήθηκε και της κάνουν τα τριήμερα». Ο γέροντας θορυβήθηκε από αυτή την ξαφνική πληροφορία και τον ρώτησε πώς έμαθε τόσο σύντομα ότι η μητέρα του είχε κοιμηθεί στη Ρουμανία (σημειωτέον ότι δεν υπήρχαν τηλέφωνα).
«Μου το είπε ο φύλακας άγγελός μου» είπε ντροπαλά ο διάκονος. Ο γέροντας ξαφνιάστηκε. «Βλέπεις το φύλακα άγγελό σου;» ρώτησε. Ο διάκονος το παραδέχτηκε. «Πόσο καιρό;» «Κάπου δύο χρόνια. Μου παρουσιάστηκε και με συντροφεύει στην προσευχή. Λέμε μαζί τους Χαιρετισμούς, κάνουμε μετάνοιες και ανοίγουμε πνευματικές συζητήσεις». «Και γιατί, παιδί μου, τόσο καιρό, δε μου ανέφερες τίποτε;». «Μου είπε ο άγγελός μου ότι… δεν είναι απαραίτητο».
Ο γέροντας επέστησε την προσοχή στο νεαρό μαθητή του ότι ένα τέτοιο όραμα δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο πνευματικά και τον κάλεσε να υποβάλει τον επισκέπτη του σε δοκιμασία. Να του ζητήσει να πει το «Θεοτόκε Παρθένε» και να κάνει το σημείο του σταυρού. Ο νεαρός δέχτηκε. Η δοκιμασία έγινε με επιτυχία –ο επισκέπτης έκανε ό,τι του ζητήθηκε– αλλά ο γέροντας δεν πείστηκε. Μετά από δύο χρόνια επιρροή, ένας αρχάριος είναι εύκολο να υποβληθεί στην απατηλή ιδέα ότι ακούει ένα τροπάριο ή ότι βλέπει το σημείο του σταυρού. Και ζήτησε μια τελευταία δοκιμασία:
«Ο διάβολος δε μπορεί να διαβάσει μια σκέψη, αν μείνει μέσα σου κρυπτή και αψηλάφητη. Θα κάνω λοιπόν τώρα μια τέτοια σκέψη κι εσύ θα ζητήσεις από τον άγγελό σου να σου αποκαλύψει τι σκέφτηκα».
Η δοκιμασία αυτή αποκάλυψε το αληθινό πρόσωπο του «αγγέλου»: στην αρχή αρνήθηκε, κατόπιν απείλησε το θύμα του ότι με την ασέβειά του θα χάσει τη θεϊκή εύνοια και τέλος εμφανίστηκε με σκοτεινή και τρομερή μορφή και τον διαβεβαίωσε ότι «αύριο τέτοια ώρα», ενισχυμένος από μια ομάδα δαιμόνων, θα τον πάρει στην κόλαση.
Ο διάκονος έμεινε μόνος, σωστό ερείπιο. Τράπηκε σε φυγή και έτρεξε στο καλύβι του πνευματικού του. Άρπαξε το ράσο του και δεν το άφηνε, τρέμοντας όλο και περισσότερο καθώς πλησίασε η ώρα να πραγματοποιηθεί η δαιμονική απειλή. Ο γέροντας Σάββας γονάτισε και προσευχήθηκε έντονα, καλώντας τη βοήθεια του Θεού, και με τη δύναμη της προσευχής του, η επόμενη νύχτα πέρασε χωρίς συνέπειες.
Ο νεαρός Ρουμάνος παρέμεινε στον Άθωνα και σιγά σιγά ωρίμασε πνευματικά και χειροτονήθηκε και ιερέας. Όμως σε όλη του τη ζωή ενοχλούνταν από πειρασμούς, καθώς έμειναν στην ψυχή του αμυχές από τα τραύματα εκείνης της νύχτας και την επήρεια της διετούς σχέσης με τον άγγελο, που δεν ήταν άγγελος.
Ἀπολυτίκιον (Κατέβασμα). Ἦχος δ’.
Τῶν οὐρανίωv στρατιῶν Ἀρχιστράτηγοι, δυσωποῦμεv ὑμᾶς ἡμεῖς οἱ ἀνάξιοι, ἵvα ταῖς ὑμῶv δεήσεσι, τειχίσητε ἡμᾶς, σκέπῃ τῶν πτερύγωv, τῆς ἀΰλου ὑμῶν δόξης, φρουροῦvτες ἡμᾶς προσπίπτοντας, ἐκτεvῶς καὶ βοῶντας· Ἐκ τῶν κινδύνων λυτρώσασθε ἡμᾶς, ὡς Ταξιάρχαι τῶν ἄνω Δυνάμεων.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τῆς ἀνάρχου Τριάδος λειτουργοὶ οἱ ἀσώματοι, τῶν ἀκαταλύπτων οἱ πρῶτοι, μυστηρίων ἐκφάντορες, σὺν Θρόνοις Χερουβεὶμ καὶ Σεραφείμ, Δυνάμεις Ἐξουσίαι καὶ Ἀρχαί, Κυριότητες Ἀρχάγγελοι οἱ λαμπροί, καὶ Ἄγγελοι ὑμνείσθωσαν. Δόξα τῷ ὑποστήσαντι ὑμᾶς, δόξα τῷ καταλάμποντι, δόξα τῷ ὑμνουμένῳ δι’ ὑμῶν, τρισαγίοις ᾄσμασι.
Κοντάκιον. Ἦχος β’.
Ἀρχιστράτηγοι Θεοῦ, λειτουργοῖ θείας δόξῃς, τῶν ἀνθρώπων ὁδηγοί, καὶ ἀρχηγοὶ Ἀσωμάτωv, τὸ συμφέροv ἡμῖv αἰτήσασθε, καὶ τὸ μέγα ἔλεος, ὡς τῶν Ἀσωμάτων Ἀρχιστράτηγοι.
Κάθισμα. Ἦχος πλ. δ'. Τὸ προσταχθὲν.
Τῶν ἀσωμάτων τοὺς χοροὺς ἐφιέμενοι, ἀνευφημεῖν οἱ ἐπὶ γῆς μιμησώμεθα, ὡς ἐφικτὸν τούτων τὴν ἁγιότητα, νεκροῦντες πάντα τὰ μέλη τὰ τῆς σαρκός, αἰτοῦντες, ὡς ὑπερμάχους τε καὶ φρουρούς, πάσης πλάνης λυτρώσασθαι, τοῦ ἀοράτου ἐχθροῦ, ἡμᾶς τοὺς ἀνυμνοῦντας αὐτούς, ὅπως εὕρωμεν ἔλεος.
Ὁ Οἶκος
Ἔφης φιλάνθρωπε ἐν Γραφαῖς σου, πλήθη χαίρειν Ἀγγέλων ἐν οὐρανῷ, ἐπ' ἀνθρώπῳ ἑνὶ μετανοοῦντι, Ἀθάνατε· ὅθεν ἡμεῖς οἱ ἐν ἀνομίαις, ἀναμάρτητε, μόνε καρδιογνῶστα, σὲ δυσωπεῖν καθ' ἑκάστην τολμῶμεν ὡς εὔσπλαγχνον, οἰκτεῖραι καὶ καταπέμψαι ἀναξίοις κατάνυξιν, Δέσποτα, παρέχων ἡμῖν συγχώρησιν· ὑπὲρ πάντων γὰρ ἡμῶν πρεσβεύουσιν, οἱ τῶν Ἀσωμάτων Ἀρχιστράτηγοι.
Μεγαλυνάριον
Πρόκριτοι Δυνάμεων νοερῶν, Μιχαὴλ πρωτάρχα, καὶ λαμπρόμορφε Γαβριήλ, σὺν ταῖς οὐρανίαις, αἰτεῖτε στρατηγίαις, ἡμῖν καταπεμφθῆναι τὸ μέγα ἔλεος.
