Οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες Βασιλίσκος, Εὐτρόπιος καὶ Κλεόνικος κατάγονταν ἀπὸ τὴν Ἀμάσεια τοῦ Πόντου καὶ ἔζησαν κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορος Μαξιμιανοῦ (286 – 305 μ.Χ.).
Ἦταν στρατιῶτες καὶ συγγενεῖς τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος. Ὡς Χριστιανοὶ διαβλήθηκαν στὸν ἡγεμόνα Ἀσκληπιόδοτο, ὁ ὁποῖος τοὺς συνέλαβε καὶ τοὺς βασάνισε σκληρά. Ὅμως οἱ Μάρτυρες, ἀφοῦ παρουσιάσθηκε σὲ αὐτοὺς ὁ Κύριος καὶ ὁ Ἅγιος Μεγαλομάρτυρας Θεόδωρος, ἔγιναν ὑγιεῖς.
Μέσα στὴ φυλακὴ οἱ τρεῖς νέοι δὲν ἔχασαν οὔτε τὸ θάρρος οὔτε τὴν πίστη τους. Ἀντιθέτως ἐξακολούθησαν νὰ λατρεύουν τὸν Ἕνα καὶ Ἀληθινὸ Θεό. Μὲ τὸ κήρυγμά τους καὶ τὸ παράδειγμα ποὺ προσέφερε τὸ ἦθος, ἡ ἀντοχὴ καὶ τὸ θάρρος τους, ὁδήγησαν πολλοὺς συγκρατούμενούς τους στὴν ἀληθινὴ πίστη. Ὁ Ἀσκληπιόδοτος πληροφορήθηκε τὴν Χριστιανικὴ δράση τῶν τριῶν κρατουμένων καὶ τὴν ἐπίδραση ποὺ ἀσκοῦσαν στοὺς φυλακισμένους εἰδωλολάτρες καὶ διέταξε νά τοὺς ὁδηγήσουν καὶ πάλι ἐνώπιόν του.
Ὁ ἡγεμόνας τότε ἄρχισε νὰ κολακεύει τὸν Ἅγιο Κλεόνικο, γιὰ νὰ ἀρνηθεῖ τὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ, ὑποσχόμενος δῶρα καὶ τιμές. Ὁ Ἅγιος ὅμως ἀφοῦ γέλασε, χλεύασε τὴν ἀρρώστια τῶν εἰδώλων. Καὶ ἐνῷ ἐτελεῖτο θυσία, μὲ προσευχὴ κατέρριψε τὸ εἴδωλο τῆς Ἀρτέμιδος. Ἀμέσως ὁ ἡγεμόνας ἔδωσε ἐντολὴ νὰ βασανισθοῦν. Τότε ὁ Κύριος ἐμφανίσθηκε στοὺς τρεῖς νέους καὶ στὸ πλῆθος τῶν εἰδωλολατρῶν, οἱ ὁποῖοι παρακολουθοῦσαν τὸ μαστίγωμα τῶν Χριστιανῶν, ἔχοντας στὸ πλευρό Του τὸν Ἅγιο Μεγαλομάρτυρα Θεόδωρο. Οἱ τρεῖς Χριστιανοὶ ἀξιώθηκαν τῆς θαυματουργικῆς ἰάσεως τῶν τραυμάτων τους, ἐνῷ πολλοὶ εἰδωλολάτρες ποὺ εἶδαν τὸ θαῦμα, βαπτίσθηκαν Χριστιανοί. Ὁ Ἀσκληπιόδοτος ὅμως ὄχι μόνο δὲν ἄλλαξε στάση, ἀλλὰ διέταξε νὰ ἀποκεφαλισθοῦν ὅλοι οἱ νεοφώτιστοι Χριστιανοί. Ὁ Ἀσκληπιόδοτος καὶ οἱ εἰδωλολάτρες, τυφλοὶ ἀπὸ ὀργή, διέταξαν τοὺς δημίους νὰ περιχύσουν τοὺς τρεῖς Μάρτυρες μὲ καυτὴ πίσσα. Ὅμως, νέα θαυματουργικὴ ἐνέργεια ἀπὸ τὴ Θεία Χάρη δὲν ἐπέτρεψε οἱ πιστοὶ νέοι νὰ πάθουν τὸ παραμικρό, ἐνῷ ἡ καυτὴ πίσσα ἔπεσε καὶ κατέκαψε τοὺς δημίους.
Ὅμως, ὁ σκληρόκαρδος ἡγεμόνας δὲν μποροῦσε νὰ δεῖ τὴν ἀλήθεια, ἡ ὁποία παρουσιαζόταν μπροστὰ στὰ μάτια του. Ἔτσι, πρόσταξε τὴν σταυρικὴ καταδίκη τοῦ Εὐτροπίου καὶ τοῦ Κλεονίκου καὶ τὴ φυλάκιση τοῦ Βασιλίσκου. Οἱ δύο νέοι πέρασαν τὴν τελευταία νύχτα τῆς ζωῆς τους προσευχόμενοι. Καὶ πάλι ὁ Κύριος ἐμφανίσθηκε μπροστά τους, γιὰ νὰ τοὺς ἐνθαρρύνει.
Στὶς 3 Μαρτίου τοῦ 308 μ.Χ., ὁ Εὐτρόπιος καὶ ὁ Κλεόνικος κοσμήθηκαν μὲ τοὺς στέφανους τῆς ἁγιότητας καὶ τοῦ μαρτυρίου διὰ τοῦ σταυρικοῦ τους θανάτου. Ὁ Βασιλίσκος παρέμεινε ἔγκλειστος στὴ φυλακή, ὅπου καὶ πέθανε μετὰ ἀπὸ μερικὰ χρόνια, κερδίζοντας τὴν αἰώνια ζωή.
(Πηγή: «Ἅγιοι Βασιλίσκος, Εὐτρόπιος καὶ Κλεόνικος οἱ Μάρτυρες (3 Μαρτίου)», Ιερά Μητρόπολις Κυθήρων και Αντικυθήρων)
Ο άγιος Θεοφάνης ο υμνογράφος αξιοποιεί καταρχάς την τριάδα των μαρτύρων, προκειμένου να τονίσει την πίστη τους στην αγία Τριάδα, με την έννοια ότι αφενός την κήρυξαν ενώπιον πολλών ανθρώπων, αφετέρου έχουν την παρρησία να πρεσβεύσουν σ᾽Αυτήν υπέρ ημών. ῾῾Την σεπτή Τριάδα η τριάδα των μαρτύρων την ομολόγησε ενώπιον πολλών ανθρώπων᾽᾽ (῾῾Τριάδα την σεπτήν η τριάς των Μαρτύρων, ενώπιον πολλού ωμολόγησε δήμου᾽᾽) (κάθισμα όρθρου). ῾῾Άγιοι, που έχετε ίσο αριθμό με την Αγία Τριάδα, εξευμενίστε αυτήν για εμάς᾽᾽ (ωδή α´). Κι ακόμη: το ισάριθμό τους με Αυτήν γίνεται αφομή για να φανερώσει ο υμνογράφος το ίσο φρόνημά τους, αλλά και την ίδια ανταμοιβή των κόπων τους. ῾῾Αναδειχθήκατε ισάριθμοι της αγίας Τριάδος, μάρτυρες, με τρανό τρόπο, διότι είχατε το ίδιο φρόνημα πίστης σ᾽Αυτήν και γι᾽αυτό βρήκατε και το ίδιο στεφάνι᾽᾽ (῾῾Ισάριθμοι της Τριάδος, Μάρτυρες, αναδειχθέντες τρανώς, ίσα φρονούντες πίστει εις αυτήν, ίσον εύρατε στέφανον᾽᾽) (ωδή α´). Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι ο υμνογράφος τα πάντα προσπαθεί να αξιοποιήσει από τους αγίους, ακόμη και τον αριθμό τους, προκειμένου να τους δει όχι ως ένα αποκομμένο και μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά ενταγμένο μέσα στα πλαίσια του Τριαδικού Θεού μας.
Την τριαδικότητά τους την βλέπει κατ᾽επέκταση και ως στοιχείο ενότητάς τους. Οι άγιοι δηλαδή κατά τον άγιο Θεοφάνη ήταν συνδεδεμένοι μεταξύ τους με τον σύνδεσμο της ειρήνης, κι αυτός ο σύνδεσμός τους τους έδωσε τη δύναμη με τη χάρη του Θεού να κατατροπώσουν την πλάνη του εχθρού. Εξηγεί όμως ότι ο σύνδεσμός τους αυτός δεν στηριζόταν σε κάτι εξωτερικό, αλλά στην κοινή πίστη τους, απότοκο της αποδοχής των λόγων του Θεού στην καρδιά τους. Κι αυτό θα πει: όποιος αληθινά και με συναίσθηση νιώσει την ενέργεια των λόγων του Θεού, αυτός συνδέεται με δεσμούς ειρήνης με τους συνανθρώπους τους και παίρνει τη δύναμη να υπερνικά όλες τις επιθέσεις του πονηρού και των οργάνων του. ῾῾Ακούσατε στην καρδιά σας τα θεϊκά λόγια κατά τρόπο πνευματικό, και ενωμένοι στον ίδιο σκοπό, με τον σύνδεσμο της ειρήνης μεταξύ σας, κατατροπώσατε την πλάνη του εχθρού᾽᾽(῾῾Ρημάτων ενηχηθέντες, μάρτυρες, πνευματικώς θεϊκών, και συνημμένοι επί το αυτό, της ειρήνης τον σύνδεσμον εν εαυτοίς κατέχοντες, εχθρού την πλάνην ετροπώσασθε᾽᾽) (ωδή α´). Την ίδια αλήθεια ο Θεοφάνης προβάλλει και αλλού (ωδή δ´) με διαφορετικό τρόπο. ῾῾Στερεωμένοι στην πέτρα της αλήθειας, δηλαδή τον Χριστό, φανήκατε ακλόνητοι στις προσβολές των βασάνων᾽᾽ (῾῾Ηδρασμένοι εν τη πέτρα της αληθείας, ταις προσβολαίς ακλόνητοι ώφθητε βασάνων᾽᾽).
Η επισήμανση του προηγουμένου ύμνου ότι οι μάρτυρες ῾῾ενηχήθησαν των θεϊκών ρημάτων πνευματικώς᾽᾽ χρήζει περαιτέρω σχολιασμού. Διότι δεν αρκεί να ακούσει κανείς τα λόγια του Θεού ή να διαβάσει απλώς την αγία Γραφή. Πολλοί ακούνε και διαβάζουνε, αλλά δεν επενεργεί σ᾽αυτούς ο λόγος. Χρειάζεται η μελέτη ή η ακρόαση να γίνεται ῾῾πνευματικώς᾽᾽, δηλαδή με φωτισμό από το Πνεύμα του Θεού, άρα με διάθεση ταπείνωσης. ῾῾Ουχ οι ακροαταί, αλλ᾽ οι ποιηταί του Νόμου δικαιωθήσονται᾽᾽ σημειώνει ο λόγος του Θεού. Είναι αυτό που λέει ο Κύριος στην παραβολή του καλού σπορέως. Ο σπόρος μπορεί να πέφτει σε πολλά εδάφη, αλλά στο καλό έδαφος μόνον καρποφορεί. Στο πατημένο και σκληρυμένο μάλιστα έδαφος δεν προλαβαίνει ούτε καν να ριζώσει. ῾῾Εχθρός άνθρωπος᾽᾽, δηλαδή ο διάβολος, έρχεται και παίρνει τον λόγο. Συνεπώς ο λόγος του Θεού έχει πράγματι τεράστια δύναμη, όπως βλέπουμε και στους τρεις άγιους σήμερα μάρτυρες, αλλ᾽ όταν και ο ίδιος ο άνθρωπος έχει τη διάθεση να τον ακούσει, ώστε να τον αποδεχτεί στην καρδιά του και εκεί να καρποφορήσει. Και διάθεση αποδοχής του λόγου του Θεού σημαίνει αναζήτηση του Θεού καρδιακά από τον άνθρωπο. Οι άγιοι τρεις μάρτυρες μας καθοδηγούν και σ᾽αυτό. ῾῾Όλη την έφεση του εαυτού τους την έτειναν προς τον Δημιουργό τους᾽᾽, σημειώνει και πάλι ο Θεοφάνης, και έτσι ῾῾φάνηκαν ακλόνητοι᾽᾽. ῾῾Τετακότες όλην έφεσιν προς τον Κτίστην...ώφθητε ανάλωτοι᾽᾽ (ωδή δ´).
(Πηγή: «ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΕΥΤΡΟΠΙΟΣ, ΚΛΕΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΣΚΟΣ (3 ΜΑΡΤΙΟΥ)», π. Γεώργιος Δορμπαράκης, ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΝ)
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Τὸ τρίστοιχον ἄθροισμα, τῶν Ἀθλητῶν τοῦ Χριστοῦ, Εὐτρόπιον μέλψωμεν, σὺν Βασιλίσκῳ ὁμοῦ, τὸν θεῖον Κλεόνικον· οὗτοι γὰρ τῆς Τριάδος, τὸ ὑπέρθεον κράτος, ἄθλοις ὑπερφυέσιν, ὡμολόγησαν πᾶσιν· ᾗ πάντοτε πρεσβεύουσι, σώζεσθαι ἅπαντας.
Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Ἀρμονίᾳ πίστεως, συνδεδεμένοι, τοῦ ἐχθροῦ διέλυσαν, τὰς παρατάξεις ἐμφανῶς, σὺν Εὐτροπίῳ Κλεόνικος, καὶ Βασιλίσκος, γενναίως ἀθλήσαντες.
Μεγαλυνάριον.
Χαίροις τῶν Μαρτύρων τριὰς κλυτή, τρίφωτε λυχνία, Τρισηλίου μαραρμαρυγῆς, Εὐτρόπιε μάκαρ, Κλεόνικε θεόφρον, μετὰ τοῦ βασιλίσκου· οὓς μακαρίσωμεν.
Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Κυθήρων και Αντικυθήρων, ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΝ, Μέγας Συναξαριστής
