Ο Άγιος Φωκάς έζησε στις αρχές του 2ου αιώνα, κατά τα χρόνια του αυτοκράτορα Τραϊανού (98 - 117). Κατάγονταν από την Σινώπη του Πόντου. Ο πατέρας του Πάμφυλος (ναυπηγός στο επάγγελμα) και η μητέρα του Μαρία, μετέδωσαν από την παιδική του ηλικία τη φλόγα της θερμής και αγνής πίστης τους και την μεγάλη ευσέβειά τους. Ο Άγιος Φωκάς, από μικρό παιδί εντρυφούσε στην ανάγνωση των Ιερών Γραφών και εκείνο που ιδιαίτερα τον διέκρινε ήταν η θερμή και ειλικρινή αγάπη που είχε προς το Θεό, αλλά και προς τους συνανθρώπους του. Γιατί οδηγό στην αγάπη του αυτή είχε πάντα τα θεόπνευστα λόγια της Αγίας Γραφής, που λέει:
«Εκείνος που αγαπά τον αδελφό του, μένει μέσα στο πνευματικό και ηθικό φως. Ενώ εκείνος που μισεί τον αδελφό του, μένει μέσα στο πνευματικό και ηθικό σκοτάδι.»
Ο Άγιος Φωκάς, με την αγάπη που τον διέκρινε, διέδιδε τον λόγο του Θεού και της χριστιανικής πίστης στο πλήρωμα της εκκλησίας της Σινώπης και παρηγορούσε με τα λόγια του, όλους τους χριστιανούς που είχαν ανάγκη στήριξης. Οι ευσεβείς χριστιανοί του πρότειναν να γίνει ιερέας, πράγμα που ο Άγιος Φωκάς δέχθηκε.
Μετά από λίγο καιρό, αναδείχθηκε Επίσκοπος της Σινώπης και ευτύχησε να έχει το χάρισμα της επιτέλεσης θαυμάτων στο όνομα του Τριαδικού Θεού. Κήρυττε άφοβα το Ευαγγέλιο και με τα θαύματα που έκανε, κατόρθωσε να φέρει πολλούς ειδωλολάτρες στην αληθινή πίστη. Ανέπτυξε έντονη ιεραποστολική δραστηριότητα, όχι μόνο στην περιοχή της Επισκοπής του, αλλά και πέρα από αυτή, γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο σε κάποιους φανατικούς ειδωλολάτρες.
Καταγγέλθηκε στον έπαρχο της περιοχής Αφρικανό, ο οποίος διέταξε την σύλληψή του, όπως και έγινε. Αφού παρουσιάστηκε μπροστά του, σε ερώτηση που του έγινε, ομολόγησε ότι πιστεύει στον Έναν και μόνο αληθινό Θεό, τον Ιησού Χριστό. Ύστερα από αυτήν του την ομολογία, ο έπαρχος άρχισε να βρίζει τον Χριστό και προσπάθησε να χτυπήσει τον Άγιο Φωκά. Τότε έγινε ένας τρομερός σεισμός και ο έπαρχος έπεσε αμέσως κάτω νεκρός, όπως επίσης και οι στρατιώτες του. Τότε ο Άγιος Φωκάς, μετά από τις παράκληση της γυναίκας του έπαρχου, ανάστησε τον Αφρικανό και τους άντρες του.
Μετά από αυτό το γεγονός οι φανατικοί ειδωλολάτρες γεμάτοι μίσος για αυτή του την πράξη, τον οδήγησαν στον αυτοκράτορα, που περιόδευε εκείνη την εποχή στην επαρχία του Πόντου. Αλλά και μπροστά στον αυτοκράτορα, ο Άγιος Φωκάς ομολόγησε και πάλι την πίστη του στον Θεό. Αμέσως τότε, ο αυτοκράτορας διέταξε να τον βασανίσουν.
Πρώτα τον κρέμασαν από ένα ξύλο και του έσκισαν το σώμα με σιδερένια νύχια και μετά τον έριξαν μέσα σε ένα λάκκο με ασβέστη. Ο Άγιος Φωκάς υπέμενε καρτερικά όλα αυτά τα βασανιστήρια και ευλογούσε τους βασανιστές του. Με την δύναμη που του έδινε ο Θεός άντεξε τις δοκιμασίες αυτές και έμεινε σταθερός μέχρι τέλους. Ύστερα, τον έβαλαν σε μια δεξαμενή γεμάτη με βραστό νερό, όπου μετά από θερμή προσευχή στον Θεό, ο Άγιος Φωκάς παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο. Η Εκκλησία μας εορτάζει και τιμά την ιερά μνήμη του στις 22 Σεπτεμβρίου.
«Σσσσσώπα!…Είναι ο Άγιος ιερομάρτυς Φωκάς!…»
Μια νύχτα, ξημέρωνε η γιορτή του Αγίου ιερομάρτυρος Φωκά (22 Σεπτεμβρίου). Είχαν συγκεντρωθεί όλες οι αδελφές που τον διακονούσαν για τον Όρθρο. Μια από τις κατά πνεύμα θυγατέρες του, ήταν δίπλα του από τα δεξιά και όπως ήταν όρθια, την πήρε ένας ελαφρύς ύπνος. Και βλέπει πίσω από τον Άγιο Πατέρα Νικόλαο (τον Πλανά) να βρίσκεται ένας μεγαλοπρεπής Ιερέας με επανωκαλύμμαυχο και να παρακολουθεί την ακολουθία.
Συνήλθε αμέσως και λέει σιγά στον Πατέρα Νικόλαο:
«Πάτερ… ένας μεγαλοπρεπής Ιερέας πίσω σας, παρακολουθεί προσεκτικά πώς ψάλλουμε την ακολουθία…»
Ο Άγιος Νικόλαος έφερε το δάχτυλο στο στόμα του και της λέει:
«Σσσσσώπα!…Είναι ο Άγιος ιερομάρτυς Φωκάς!…»
Και σώπαινε να μη το ακούσουν αυτό και οι άλλες. Όσο μπορούσε, τέτοια συμβάντα τα έκρυβε. Είχε μεγάλη επικοινωνία με τους Αγίους και το νόμιζε πολύ φυσικό να τους βλέπει.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ἐκ βρέφους τοῦ Πνεύματος, ὀφθεὶς δοχεῖον λαμπρόν, θαυμάτων ἐπλούτησας, τὴν παρ’ αὐτοῦ δωρεάν, Φωκᾶ ἱερώτατε· ὅθεν ἱερουργήσας, τῷ Σωτῆρι ὁσίως, ἔπιες ἐν ἀθλήσει, τὸ ποτήριον τούτου· ᾧ πρέσβευε δεόμεθα, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Κοντάκιον. Ἦχος πλ. γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν πλουσιόδωρον χάριν, ὡς πηγὴν θεόβρυτον, ἐν τῇ ψυχῇ κεκτημένος, ἔσβεσας, πόνων ἱδρῶσι πλάνης τὴν φλόγα, βρύεις δὲ, θαυμάτων ῥεῖθρα τοῖς ἐκβοῶσι· χαίροις κλέος Ἱερέων, καὶ τῶν Μαρτύρων Φωκᾶ μακάριε.
Μεγαλυνάριον
Τοῦ Εὐαγγελίου μυσταγωγός, ἱερῶν θαυμάτων, θεοδόξαστος αὐτουργός, Ἐκκλησίας στῦλος, Φωκᾶ Ἱερομάρτυς, ἐδείχθης διασώζων, τοὺς προσιόντας σοι.
