Η μελέτη των Θείων Γραφών και η φιλανθρωπία
O Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε κατά το 260 μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας από γονείς χριστιανούς. Γι’ αυτό έμαθε από πολύ μικρός να μελετά τα θεόσταλτα λόγια της Αγίας Γραφής και να είναι ταυτόχρονα προσεκτικός στις συναναστροφές του, εξαιτίας δε των μελετών του αυτών καταρτιζόταν κατά το βιογράφο του Συμεών το Μεταφραστή «προς τε των Θείων Γραφών γνώσιν και περί των του Θεού δογμάτων», ενώ ταυτόχρονα «μυρίαις χάρεσιν εκοσμείτο». Ύστερα δε από την κοίμηση των γονέων του, ο νεαρός ακόμη Νικόλαος άρχισε να χρησιμοποιεί την περιουσία που κληρονόμησε σε έργα φιλανθρωπίας, προδιαγράφοντας αυτό που θα γινόταν στο μέλλον και κάνοντας έργα όλα εκείνα που μελετούσε στις Αγιες Γραφές. Στο μυαλό του άλλωστε αντηχούσαν ακατάπαυστα όχι μονάχα το «ταύτα μελέτα» αλλά και το «εν τούτοις ίσθι» (1 Τιμ. 4,15) του Απ. Παύλου.
O κρυφός τρόπος των ελεημοσυνών του ως ιερέα
Η φιλανθρωπική δραστηριότητα του Αγίου, όμως, και η ενάρετη ζωή επέσυραν το γενικό θαυμασμό των χριστιανών, που ζήτησαν από τον επίσκοπο του τόπου τους να τον χειροτονήσει ιερέα, όπως και έγινε. Βλέποντας δηλαδή και ο επίσκοπος την ψυχή του νέου «αρεταίς κατάκοσμον», χειροτόνησε πράγματι αυτόν ιερέα, για να γίνει στο εξής όχι μονάχα «όλος Θεού» για τα αφορώντα τον εαυτό του αλλά και «εγκρατείας διδάσκαλος» για τους άλλους. Η κυριότερη όμως μέριμνά του ήταν η ανακούφιση των ενδεών, στην οποία επιδιδόταν κατά τρόπο κρυφό, εφαρμόζοντας το «μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου». Πασίγνωστο είναι για τούτο το περιστατικό εκείνο κατά το οποίο έριξε από το παράθυρο στο σπίτι κάποιου πτωχού κρυφά κατά τη διάρκεια της νύχτας 300 χρυσά νομίσματα για να παντρέψει τη μία από τις τρεις θυγατέρες του. Το ίδιο δε έκανε και για δεύτερη και τρίτη φορά, κατά την οποία όμως αναγνωρίσθηκε από τον πτωχό που παραμόνευε και αργότερα φανέρωσε το γεγονός.
Εξαιτίας δε αυτής της κρυφιότητας των αγαθών έργων του και γενικότερα της ταπείνωσης, ο Άγιος απέκτησε, κατά τον υμνογράφο της Εκκλησίας, «τη ταπεινώσει τα υψηλά» και «τη πτωχεία τα πλούσια», δηλαδή τους απόκρυφους θησαυρούς του Αγίου Πνεύματος.
Η δύναμη της προσευχής του κατά το θαλάσσιο ταξίδι προς τους Αγίους Τόπους
Φλεγόμενος από τον πόθο της προσκύνησης των Αγίων Τόπων, ο Άγιος έπλευσε κάποια στιγμή προς τα λιμάνια της Παλαιστίνης. Κατά την πλεύση όμως αυτή έπνευσαν άνεμοι θυελλώδεις, που προκάλεσαν σφοδρότατη θαλασσοταραχή ώστε το πλοίο τους να κινδυνεύει από στιγμή σε στιγμή να καταποντισθεί. Στην περίσταση όμως εκείνη, που όλοι τα έχασαν και άρχισαν να κραυγάζουν από το φόβο τους υστερικά, ο Άγιος επιδόθηκε σε μια ολόθερμη προσευχή, παρακαλώντας τον παντοδύναμο Θεό να καταπαύσει τον κλύδωνα. Και το θαύμα έγινε. Η θάλασσα δηλαδή, κατά το βιογράφο του Συμεών το Μεταφραστή, «ημερούτο (αιφνίδια) και εις γαλήνην ακριβή μετεβάλλετο», ενώ ταυτόχρονα γαλήνευαν μαζί τους και οι ταραγμένες καρδιές των επιβατών. «Εντεύθεν, λέγει και πάλι ο Συμεών, Θεώ μεν και τω Αυτώ θεράποντι» την χάριν διωμολόγουν. Εξαιτίας δε της κατάπαυσης αυτής, ο Άγιος έγινε αργότερα προστάτης όλων των ναυτικών και γενικότερα των ναυτιλλομένων, που στις τρικυμίες επικαλούνται τη βοήθειά του λέγοντας: «Άγιε Νικόλα, βοήθει μοι». Αυτή δε ακριβώς η επίκληση έγινε κατά βάση και ο ύμνος του ναυτικού μας, που μεταξύ άλλων αναφέρει και το «Άγιε Νικόλαε βοήθα στις τρικυμίες της θαλάσσης τα παιδιά...» και που πρέπει να τραγουδούμε όλοι μας.
Η ακούσια χειροτονία του σε επίσκοπο Μύρων και η επίταση της αγάπης του
Όταν ο επίσκοπος Μύρων εκοιμήθη ειρηνικά, οι αρχιερείς της περιοχής αναζητούσαν τον πιο ικανό για την πλήρωση της θέσης του. Στην περίπτωση δε αυτή ένας άγγελος Κυρίου εμφανίσθηκε σε όραμα στο γεροντότερο από αυτούς και είπε: «Όστις αν πρώτος τον ναόν εισέλθη, τούτον είναι τον τω εμώ κινούμενον Πνεύματι». Αυτός δηλαδή που θα εισέλθει το πρωί πρώτος στο ναό, αυτός είναι άνθρωπος πνευματοκίνητος και άξιος για αρχιερέας.
Όταν λοιπόν ο Άγιος χειροτονήθηκε επίσκοπος Μύρων, κάνοντας υπακοή στους αρχιερείς ή ακριβέστερα στο Πνεύμα το Άγιον που τον διάλεξε, επεξέτεινε τις δραστηριότητές του σε όλους τους τομείς, προσθέτοντας «κόπον εις τον κόπον, ελεημοσύνη στις ελεημοσύνες» και γενικότερα αγαθά έργα σε όλους τους τομείς της πνευματικής ζωής. Εκτός από τις αθόρυβες ελεημοσύνες του, δηλαδή, ο Άγιος προχώρησε ως επίσκοπος και στη δημιουργία έργων για την ανακούφιση των πασχόντων, ιδρύοντας ένα πτωχοκομείο στην πόλη των Μύρων και στη συνέχεια έναν ξενώνα και ένα νοσοκομείο, ώστε να περιποιείται συστηματικότερα τους πτωχούς και αρρώστους της περιοχής, βοηθούμενος τώρα από τους πλέον ζηλωτές και ευσεβείς χριστιανούς. Κατά τον τρόπο αυτό «διήλθε» και αυτός «ευεργετών και ιώμενος πάντας», ακολουθώντας το παράδειγμα του Κυρίου και προïδεάζοντας τη Βασιλειάδα του Μ. Βασιλείου, ενώ δεν έπαψε να διδάσκει «τον λόγον της αληθείας», δηλαδή «τα της ευσεβείας σωτηριώδη δόγματα, βίω τε και λόγω».
Η ενθάρρυνση των συγκαταδίκων κατά τη φυλάκισή του
Την περίοδο όμως εκείνη που αρχιεράτευε, δηλαδή το 321, ξέσπασε ο διωγμός του Λικινίου, κατά τον οποίο συνέλαβαν τον Άγιο και τον υπέβαλαν σε παντοειδή βασανιστήρια για να αρνηθεί την πίστη του, ενώ τελικά τον έριξαν στις φυλακές. Όλα όμως αυτά, δηλαδή η πείνα, η δίψα, οι δαρμοί και οι άλλοι βασανισμοί που άφησαν τα στίγματά τους στο σώμα τους δεν άγγιξαν την πίστη της καρδιάς τους «κατά την προαίρεσιν» μάρτυρα Αγίου. Για το λόγο αυτό εξακολούθησε να διδάσκει και να εγκαρδιώνει τους πιστούς συγκαταδίκους του, ώστε για τίποτε στον κόσμο να μην αρνηθούν την πίστη τους και να καθίστανται ταυτόχρονα αξιόμαχοι μάρτυρες της αλήθειας και ομολογητές της ορθόδοξης πίστης τους, εφόσον ο ίδιος ο Κύριος είπε ότι «όστις ομολογήσει εν εμοί έμπροσθεν των ανθρώπων, ομολογήσω καγώ εν αυτώ έμπροσθεν του Πατρός μου του εν ουρανοίς». Προικισμένος με υψηλό χριστιανικό φρόνημα, σημειώνει στα πιο πάνω και ένας εκ των νεοτέρων βιογράφων του, ακαταμάχητο θάρρος και ζωτικότητα ενεψύχωνε τους διωκομένους υπό των Ρωμαίων χριστιανούς (Ν. Εγκ. Λεξ. Ηλιου, τ. 14, σ. 447). Αυτή δε η εμψύχωση και η παρηγοριά είναι το πιο υπέροχο έργο κάθε αληθινού χριστιανού, γιατί αυτό είναι το κατ’ εξοχήν έργο της αγάπης που «πάντα στέγει».
Η αντιαιρετική δράση του
Μαζί όμως με τους εξωτερικούς εχθρούς ο Άγιος είχε να αντιπαλαίσει και με εσωτερικούς, δηλαδή με τις αιρέσεις. Η σπουδαιότερη δε από αυτές την εποχή που ζούσε ο Άγιος ήταν ο Αρειανισμός, για την αντιμετώπιση του οποίου συγκλήθηκε το 325 η Α’ Oικουμενική Σύνοδος στη Νίκαια της Βιθυνίας. Στη Σύνοδο δε αυτή έλαβε μέρος και ο Άγιος Νικόλαος, που με τα επιχειρήματα που πρόβαλε «εφίμωσε» τον αιρεσιάρχη, καταβάλλοντας «το δυσσεβές κράτος» του με τα όπλα της αλήθειας και με την ακτινοβολία ταυτόχρονα της εξαγνισμένης προσωπικότητάς του και με τις ευχές του. Κάποιοι βέβαια από τους συναξαριστές ισχυρίσθηκαν ότι δήθεν ερράπισε τον Άρειο «κατά πρόσωπον», ώστε να κλείσει το στόμα «το λαλούν βλάσφημα» κατά του Κυρίου. Το πιο πάνω όμως δεν ήταν δυνατόν να γίνει, όχι μονάχα εξαιτίας της παρουσίας του αυτοκράτορα (Μ. Κωνσταντίνου) στη Σύνοδο, αλλά προπάντων εξαιτίας της απέραντης ανεξικακίας του Αγίου που παρουσιάζεται και στο απολυτίκιό του ως «κανόνας πίστεως και εικόνα πραότητος». Για τους πιο πάνω λόγους, άλλωστε, αναφέρεται και από το βιογράφο του Συμεών το Μεταφραστή ότι ο Άγιος κατέβαλε «το δυσσεβές κράτος του Αρείου ευχή μόνη και λόγω» (Μ. 116,356 C).
Η ακράδαντη πίστη του κατά την ώρα του θανάτου
Μετά το τέλος των εργασιών της Α’ Oικουμενικής Συνόδου, ο Άγιος ξαναγύρισε στην Επισκοπή του, όπου για πέντε ολόκληρα χρόνια εξακολούθησε να διδάσκει ακούραστα το λόγο του Θεού και ταυτόχρονα να μεριμνά πάντοτε για το έργο της φιλανθρωπίας. Κατά το 330 όμως, έφθασε και ο ίδιος στο τέλος της επίγειας ζωής του. Πριν από την κοίμησή του όμως, αναφέρεται από τους βιογράφους του, ύψωσε το βλέμμα του προς τον ουρανό και βλέποντας τους αγίους αγγέλους που έρχονταν να παραλάβουν την ψυχή του, με ακράδαντη πίστη είπε: «Κύριε, επί Σοι ήλπισα». Λίγες δε στιγμές πριν ξεψυχήσει, τον άκουσαν να ψιθυρίζει: «Εις χείρας Σου, Κύριε, παρατίθημι το πνεύμα μου», ενώ άφησε στη γη τη μνήμη του ανθρώπου της ακράδαντης πίστης και της ανεξάντλητης αγάπης. Κλείνοντας τα πιο πάνω βιογραφικά στοιχεία, θα έλεγα ότι ο Άγιος Νικόλαος είναι ο κατ’ εξοχήν διδάσκαλος της ταπεινής αγάπης και για το λόγο αυτό σε πολλές χώρες της Δύσης θεωρείται, αντί για το Μ. Βασίλειο, ο Άγιος που την Πρωτοχρονιά φέρνει τα δώρα στα παιδιά. Και να ευχηθώ τελικά σε όλους τους εορτάζοντας (και γενικότερα τους χριστιανούς) το να καθίσει ο Άγιος στο τιμόνι της ζωής μας, οδηγώντας τον καθένα στο υπήνεμο λιμάνι της Βασιλείας του Χριστού.
