Τὸ πρόβλημα τῆς μεταφράσεως τῶν κειμένων τῆς λατρείας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὴ Δημοτικὴ γλῶσσα.

: Κυριάκου Παπακυριάκου; Ορθόδοξη Πίστη και Ζωή; Λειτουργικά Θέματα και Ορθόδοξη Λατρεία; 06 Αυγούστου 2012; Εμφανίσεις: 7724

Το τελευταίο κείμενο που στάλθηκε για δημασίευση στην Π. Ε. Θ

Τοῦ Κυριάκου Παπακυριάκου, Θεολόγου,

τ. διευθυντοῦ Γυμνασίου Λυκείου.

1) Ἔρευνα στὸ ὡς ἄνω θέμα [1]

Ἀπὸ χρόνια σκέπτομαι τό θέμα τῆς μεταφράσεως των εκκλησιαστικῶν κειμένων. Έψαξα σὲ διάφορες βιβλιογραφίες, πλὴν τῆς τελευταίως ἐκδοθείσης Τριμηνιαίας ἔκδοσης Ὀρθοδόξου Διδαχῆς τῆς Θεοδρομίας τοῦ 2005, καί δὲ βρῆκα ἀξιόλογες σχετικὲς ἢ παραπλήσιες ἐμπεριστατωμένες ἐργασίες, ἀλλὰ ἁπλὲς μόνο ἐργασίες, διότι δὲν ἀπασχολοῦσε ἔντονα τοὺς συγγραφεῖς. Τὸ θέμα εἶναι σύγχρονο, τῆς τελευταίας τριακονταετίας, ἀπὸ τότε ποὺ ἡ Ἑλληνικὴ κυβέρνηση κατάργησε τὴν καθαρεύουσα ὡς ἐπίσημη γλώσσα τοῦ κράτους .

Κατέφευγα κυρίως σὲ φιλικὲς συζητήσεις μὲ πρόσωπα πεπειραμένα ποὺ τοὺς ἀπασχολεῖ τὸ ἴδιο θέμα ἀπὸ καιιρό.

Ἔβαλα στοὺς μαθητές του Γυμνασίου-Λυκείου, πού ὑπηρετούσα, «τέστ» μὲ τὶς ἑξῆς δυὸ ἐρωτήσεις:1) Τι καταλαβαίνω κατά τον εκκλησιασμό μου στο ναό ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ψάλλονται καὶ διαβάζονται; 2) Πῶς θέλω να γίνονται οι ἱερές ακολουθίες στους ναούς για να προσεύχομαι και να λατρεύω το Θεό καλύτερα;

Οἱ μαθητὲς ἀνώνυμα ἐκφράσθηκαν ἐλεύθερα καὶ διατύπωσαν πολλὲς σοφὲς γνῶμες ποὺ λήφθηκαν ὑπόψη στὴν ἀνάπτυξη τοῦ θέματος .

Ζήτησα τὴ γνώμη ἑνὸς ὑπεύθυνου, πανελληνίως γνωστοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου και μοῦ ἀπάντησε: «Μὴν τὸ συζητᾶς τὸ θέμα σὲ πολὺ εὐρὺ κύκλο, γιατί θὰ θεωρηθεῖς νεωτεριστὴς θεολόγος. Ἡ λύση τοῦ προβλήματος αὐτοῦ μπορεῖ νὰ προκαλέσει διχασμὸ στοὺς πιστούς τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καὶ νὰ δημιουργήσει δημοτικιστὲς καὶ συντηρητικοὺς στὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα. Καλὸ εἶναι νὰ τὸ ἀφήσουμε νὰ λυθεῖ μόνο του τὸ πρόβλημα μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου.»

. Ὅσο καὶ ἂν τὸ ἀποσιωπήσουμε τὸ πρόβλημα, δὲ θὰ πάψει νὰ ὑπάρχει καὶ νὰ γίνεται αἰτία προφάσεων ἀπομάκρυνσης πολλῶν πιστῶν ἀπὸ τὴ λατρεία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας .

2 . Ἐνστάσεις τῶν ἐπιμενόντων στή μετάφραση τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων καὶ ἀναίρεση αὐτῶν .

Οἱ επιμένοντες στὴν μετάφραση τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων φέρνουν ὡς επιχείρημα τά κείμενα τοῦ Ὁμήρου, τά ὁποῖα θὰ ἦταν ἄγνωστα στούς περισσότερους ἕλληνες ἂν δὲ μεταφράζονταν στὴν Νεοελληνικὴ γλώσσα. Παραδέχονται ὅμως ὅτι μειώθηκε η λογοτεχνική τους ἀξία.

Δὲν ἐξομοιώνεται ἡ ἀναγκαιότητα τῆς μετάφρασης τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων μὲ τὴ μετάφραση τῶν Ὁμηρικῶν ἔργων, διότι ἡ γλώσσα αὐτῶν δὲν εἶναι τόσο δύσκολη καὶ ἀπλησίαστη ὅπως ἡ Ὁμηρικὴ γλώσσα. .Εἶναι πολὺ εὐκολότερο, μὲ λιγότερο κόπο, νὰ ἐξοικειωθεῖ κανεὶς στὴν ἐκκλησιαστική γλώσσα παρὰ στὴν ὁμηρική. Δὲν διαφέρει πολὺ τὸ λεξιλόγιο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς γλώσσας ἀπὸ τὴν καθημερινὴ στρωτὴ Ἑλληνικὴ γλώσσα. Τὸ 90% τῶν λέξεων των εἶναι ἴδιες μὲ διαφορετικοὺς μόνο τύπους διατυπώσεως γραμματτικῶν καταλήξεων.

Προτιμοῦν νὰ θυσιάσουμε τὴ παραδοσιακὴ ελληνική γλώσσα για να προσελκύσουμε τούς ἀνθρώπους στὴν ὀρθόδοξο λατρεία.

Φέρνουν ὡς παράδειγμα τά λόγια τοῦ Ἀποστόλου Παύλου : «Καὶ ἐγενόμην τοῖς Ἰουδαίοις ὡς Ἰουδαῖος, ἵνα Ἰουδαίους κερδίσω. . . Τοῖς ἀνόμοις ὡς ἄνομος, μὴ ὧν ἄνομος Θεῶ ἀλλ’ ἔννομος Χριστῷ, ἴνα κερδίσω ἀνόμους. Ἐγενόμην τοὶς ἀσθενέσιν ὡς ἀσθενής, ἴνα τοὺς ἀσθενεῖς κερδίσω· τοὶς πάσι γέγονα τὰ πάντα ἴνα πάντως τινὰς κερδίσω.» (Ἅ΄ Κορινθίους. Θ΄ 20-22) καὶ ἐπιμένουν ὅτι πρέπει νὰ προσαρμοσθοῦμε στὶς ἀνάγκες τοῦ λαοῦ.

Τὸ ζήτημα τῆς μεταφράσεως τῶν λειτουργικῶν κειμένων δὲν μπορεῖ νὰ συμπεριληφθεῖ στὰ θέματα τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ της Εκκλησίας, διότι όπως δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ἀλλάξουμε τὸ δογματικὸ περιεχόμενο τοῦ συμβόλου τῆς πίστεώς μας , τὸ ἴδιο δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀλλάξουμε μὲ τὶς μεταφράσεις καὶ τό νόημα τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων. Στὴ διατύπωση τῶν δογματικῶν ἀληθειῶν ὑπάρχουν φράσεις ἀναντικατάστατες. Ἡ Α΄Οἰκουμενική Σύνοδος το 325 μ. Χ επέμεινε στο δόγμα τῆς ὀρθόδοξης πίστεως για ἕνα ι μεταξύ τῶν λέξεων ομοούσιος και ομοιούσιος Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὡς γνωστὸ δὲν βιάζεται στὶς ἀποφάσεις της, καὶ καλὰ κάνει, γιατί ἀλλοίμονο άν ἄκουγε τὸν οἱονδήποτε καὶ ἔκανε κάθε φορὰ ἀλλαγὲς στὴν ὀργάνωση τῆς λατρείας. Τότε δὲ θὰ ἦταν ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀλλὰ μία ἀπὸ τὶς ἑκατοντάδες παραφυάδες ὁποιασδήποτε ἄλλης Ἐκκλησίας.. Παρέμεινε h

η Ἐκκλησία ( μας) Ὀρθόδοξη, διότι τήρησε τὴν ἱερὴ παράδοσή και δέν ἐπηρέαστηκε ἀπὸ τοὺς νεωτεριστές .

3 . Τὰ αἴτια τῆς ὀξύνσεως τοῦ προβλήματος τῆς μεταφράσεως τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων

Τὸ πρόβλημα ἔγινε ὀξύτερο ἀπὸ τῆς καθιερώσεως τῆς Δημοτικῆς ὡς ἐπίσημης γλώσσας τῶν Ἑλλήνων, μὲ τὴ φράση τοῦ ὑπογράψαντος ὅτι σήμερα ὑπογράφουμε τὴ ληξιαρχικὴ πράξη τοῦ θανάτου τῆς Ἑλληνικῆς καθαρεύουσας. Ἔκτοτε οἱ νέοι μας βλέπουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ Ἑλληνικὴ γλώσσα σὰν νεκρή. Τὰ παιδιὰ, πού δυσανασχετοῦν νὰ διαβάσουν βιβλία τῆς πρὸ τεσσαρακονταετίαςς ὁμιλουμένης ἁπλῆς καθαρεύουσας, πῶς εἶναι δυνατὸ νὰ διαβάζουν καὶ νὰ καταλαβαίνουν κείμενα τῆς ελληνιστικής ἐποχῆς ; Δυσανασχετοῦν νὰ διαβάσουν τὰ βιβλία τοῦ Παπαδιαμάντη καὶ ἄλλων συγγραφέων τῆς καθαρεύουσας. Τα ἀπορρίπτουν σὰν νὰ εἶναι γραμμένα σὲ ξένη γλώσσα ποὺ τὴν ἀγνοοῦν. Μερικοὶ νεωτεριστὲς κατηγόρησαν τὴν καθαρεύουσα στὰ παιδιὰ, για να εἶναι προκατειλημμένα ἐναντίον της καὶ νὰ τὴν ἀπεχθάνονται. Ἀποστρέφονται ἀκόμη καὶ τὰ πολυτονικὰ κείμενα. Θέλουν να ἁπλοποιηθεῖ ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερο ἡ γλώσσα μας. Ἄν εἶναι δυνατόν να ἀλλάξει τὸ Ἑλληνικὸ ἀλφάβητο καὶ νὰ εἰσαχθεῖ τὸ Λατινικὸ γιὰ νὰ καταργηθοῦν τὰ φωνήεντα η, υ, ω , οἱ δίφθογγοι αι , οι, ει ευ, η καί η ορθογραφία τας Ἑλληνικῆς γλῶσσας. Τὰ θέλουν ὅλα στὸ ἔπακρον ἁπλοποιημένα, ἕτοιμα, μασημένα. Θέλουν νὰ ἔχουν ὅσο τὸ δυνατὸ λιγότερα γράμματα και λέξεις στὸ λεξιλόγιο τους..

Ἐπιβάλλεται να αμυνθούμε για ἐθνικούς λόγους ἐναντίον της γενικής καταστροφῆς της Ελληνικῆς γλῶσσας., και να διατηρήσουμε τα κείμενα της λατρείας τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας γιὰ νὰ καταλαβαίνουν οἱ Ἕλληνες ἕνα μέρος ἀπό τη γνήσια πατριοπαράδοτη ἑλληνικὴ γλώσσα

Πρὸ πεντηκονταετίας, παρ’ ὅλη τὴν ἀγραμματοσύνη χιλιάδων ἀναλφάβητων, παρακολουθοῦσαν πολλοί νέοι με εὐλάβεια τὶς ἱερὲς ἀκολουθίες τῆς ἐκκλησίας. Τὶς ἔνιωθαν περισσότερο μὲ τὴν καρδιά τους καὶ λιγότερο μὲ τὴ λογική. Πολλὲς οἰκογένειες διάβαζαν καὶ ἔψαλλαν κατ’ οἶκο τὸ Μικρὸ καὶ Μεγάλο ἀπόδειπνο, τὸν Μικρὸ καὶ Μεγάλο Παρακλητικὸ κανόνα, τὴ Θεία Μετάληψη καὶ ἄλλες ἱερὲς ἀκολουθίες τῆς ἐκκλησίας μας. Εἶχαν τριβεῖ τόσο πολὺ μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα ποὺ τὴν ἔνιωθαν σὰν μητρική τους γλώσσα. Ἡ τριβή συντελεῖ πολύ στη μάθηση τῆς γλώσσας. Ὅσες φορὲς τούς ζητούσες νὰ ἑρμηνεύσουν ὁρισμένες δύσκολες λέξεις καὶ προτάσεις τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων κατόρθωναν ἐκ τῶν συμφραζομένων καὶ μὲ τὴν φώτιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νὰ δίδουν σωστὴ ἀπάντηση. Δὲν καταλάβαίναν στὴν ἀρχὴ τὸ νόημα, ἀλλὰ με την συνεχή τριβή στην εκκλησιαστική γλῶσσα και μὲ τὴ φώτιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως συνέβη και με στοὺς Ἀποστόλους, τὰ κατανοοῦσαν μὲ τὴν καρδιά τους. Αὐτό μοῦ θυμίζει ἕναν ἱεραπόστολο τῆς Ἀφρικῆς ποὺ δὲ γνώριζε νὰ μεταφράσει σὲ μία ἀφρικανικὴ διάλεκτο τὴ λέξη «πιστεύω» καὶ ρώτησε ἕναν ἰθαγενῆ χριστιανό. Ἐκεῖνος τοῦ ἀπάντησε: «Πιστεύω σημαίνει ὅτι ἀκούω καὶ καταλαβαίνω μὲ τὴν καρδιά μου.» Τὸ ἴδιο κάνουν καὶ πολλοὶ φτωχοὶ ἀγράμματοι χριστιανοί. Ἀκούγουν καὶ καταλαβαίνουν μέ τή μακροχρόνια τριβή τὰ λειτουργικὰ κείμενα καὶ τοὺς ὕμνους τῆς ἐκκλησίας μὲ τὴν καρδιά τους.

4 . Μειονεκτήματα στὴν παιδεία τῶν Χριστιανῶν γιὰ τή μάθηση τῆς Ἐκκλησιαστικὴς γλώσσας

Ἄλλοτε στὰ σχολεῖα μάθαιναν πολλοὺς ὕμνους. Ἀποστήθιζαν τὰ περισσότερα ἀπολυτίκια καὶ κοντάκια τῶν Δεσποτικῶν καὶ Θεομητορικῶν γιορτῶν καὶ τῶν Ἁγίων της ἐκκλησίας μας καὶ τὰ ἔψαλλαν μὲ πίστη καὶ ζῆλο σὲ κάθε γιορτὴ .

Ἐπί τῶν ἡμερῶν μας μεγάλος ἀγώνας καταβλήθηκε στὸ ὑπουργεῖο Παιδείας γιὰ νὰ ἀφαιρέσουν ἀπό τὸ καθορισμὸ τοῦ σκοποῦ τῆς Ἑλληνικῆς Παιδείας τὴ φράση «Ἑλληνοχριστιανικὴ ἀγωγὴ» . Σήμερα σκοπὸς τῆς παιδείας γιὰ πολλοὺς Ἕλληνες δὲν εἶναι ἡ ψυχικὴ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου στὴν ἀρετή, , ἀλλά οἱ ἐγκυκλοπαιδικές γνώσεις καί ἡ ἐξασφάλιση ἑνός βιοποριστικού επαγγέλαματος. .Μὲ αὐτὸ τὸ σκοπὸ τῆς παιδείας οἱ μαθητές μας αποξενώνονταιι ἀπ’ τὸν ἐκκλησιασμὸ μὲ τὴν πρόφαση ὅτι δὲν καταλαβαίνουν τὴ γλώσσα. Τὴν θεωροῦν σὰν ξένη γλώσσα καὶ γι’ αὐτὸ δὲν ἐνδιαφέρονται νὰ τὴ μάθουν. Ἀρκοῦνται οἱ περισσότεροι στὶς πλέον βασικὲς λέξεις τοῦ ἑλληνικοῦ λεξιλογίου καὶ ἀποφεύγουν τὶς ἄλλες.

Ἡ συντακτικὴ ἐπιτροπὴ τοῦ πολυλεξικοῦ «Ἐπιστήμη καὶ Ζωή», γράφει στὸ πρόλογό τοῦ πολυλεξικοῦ, ὅτι τὸ πρόβλημα γίνεται δυσκολότερο στὴ γλώσσα μας, ἐπειδὴ λείπουν τὰ σαφῆ ὅρια ἀνάμεσα στὶς δυὸ γλωσσικὲς μορφὲς τῆς δημοτικῆς καὶ τῆς καθαρεύουσας. Γίνεται μεγάλη κακοποίηση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας ἀπὸ ἀνεύθυνα ἄτομα καὶ ἀπὸ νεωτερίζοντες λογοτέχνες. Ἀσύδοτη κατάντησε ἡ πολιτογράφηση ξένων λέξεων στὴ γλώσσα μας. Ἂν εἶναι δυνατὸν νὰ πνίξουν τὴ γλώσσα τῶν προγόνων μας γιὰ χάρη τοῦ νεωτερισμοῦ . Ἐκβαρβαρίζουν πολλὲς λέξεις τὶς μὲ τὴν ἐσφαλμένη γνώμη ὅτι δῆθεν τὶς κάνουν σύγχρονες. Ἀλλάζουν τὰ ὀνόματα τῶν μηνῶν, καὶ ἀντὶ Ἰούνιος καὶ Ἰούλιος γράφουν «Γιούνι» καὶ «Γιούλι».. Ποῦ ἄραγε θὰ καταλήξει τὴ γλώσσα μας ; Κανεὶς δὲ ξέρει. Θὰ λέγαμε ὅτι πάει νά καταλήξει στὴν ἐποχὴ τῆς γλώσσας τῆς συγχύσεως τῶν οἰκοδόμων τῆς Βαβέλ. Σήμερα ἁπλοποιήθηκε τόσο πολὺ τὸ λεξιλόγιο μας ποὺ τὸ ρῆμα κάνω ἢ φτιάχνω ἀντικατέστησε δεκάδες ἄλλα ρήματα Ἀντὶ γεννάω λένε κάνω παιδί, αντί μαγειρεύω λένε κάνω φαγητὸ, ἀντί υπακούω κάνω ὑπακοή καὶ οὕτω καθεξῆς

Τὸ λεξιλόγιο ποὺ χρησιμοποιοῦν πολλοὶ σύγχρονοι Ἕλληνες περιορίζεται σ’ ἕνα ἀριθμὸ δυὸ ἑὡς τριῶν χιλιάδων λέξεων, ἐνῶ μόνο τὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ λεξιλόγιο τοῦ Λίντε Σκὸττ ἔχει 360.000 λέξεις καὶ τὸ σύγχρονο πολυλεξικὸ «Ἐπιστήμη καὶ Ζωή» περίπου 250.000 λήμματα. Τὸ σύνολο τῆς Ἀρχαίας καὶ Νέας ἑλληνικῆς γλώσσας πρέπει νὰ φθάνει – κατὰ μέσο ὄρο – περίπου τὶς 500.000 λέξεις, ἐνῶ ἡ γαλλικὴ γλώσσα ἔχει μόνο 80.000 λέξεις. Πῶς θὰ ἦταν δυνατὸ μὲ τὶς τόσο λίγες λέξεις ποῦ ξέρει ὁ νεοέλληνας, ἀπό τὸ πλουσιότατο λεξιλόγιο τῆς γλώσσας του, νά ἀντιλαμβάνεται τὸ νόημα τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων πού ἔχουν σχεδὸν τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἑλληνικοῦ λεξιλογίου; Πῶς εἶναι δυνατόν μέ τρείς χιλιάδες μόνο ἑλληνικές λέξεις να μεταφράσεις τά ἐκκλησιαστικά κείμενα γιά να ανταποκριθεῖς στο αἴτημα τῶν νεωτεριστῶν ;

Ἡ ὑμνολογία ἀπὸ τοὺς νεωτεριστὲς καὶ τοὺς περισσότερους νέους θεωρεῖται κάτι τὸ ἀπαρχαιωμένο καὶ τὸ κατεστημένο. Ἡ ἀπασχόλησή τους μὲ αὐτὴ θεωρεῖται ὀπισθοδρόμηση. Οἱ νέοι μας σήμερα εὐφραίνονται μὲ τὰ ξένα τραγούδια. Οἱ Σιωνιστὲς πληρώνουν τεράστια χρηματικὰ ποσὰ στὶς ἑταιρεῖες δίσκων γιὰ νὰ ἀπαλλοτριώσουν τοὺς νέους ἀπὸ τὸ ἐθνικὸ λαϊκὸ τραγούδι καὶ ἀπὸ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς ὕμνους. Γιὰ νὰ ἐπικρατήσουν δὲ οἱ ἰδεολογίες μερικῶν ἐξ Ἀνατολῶν καὶ ἐκ Δυσμῶν, πρέπει πρῶτα νὰ ἐκτοπισθοῦν, ἢ καλλίτερα νὰ ἐκριζωθοῦν, οἱ ἐθνικὲς ἰδεολογίες κάθε λαοῦ, τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα, τὰ τραγούδια τους, καὶ πρὸ πάντων οἱ ἐθνικὲς των παραδόσεις, ἡ θρησκευτική τους πεποίθηση καὶ τὰ μέσα ποὺ ἐνισχύουν καὶ ἐνδυναμώνουν αὐτήν, π.χ. ἡ θρησκευτικὴ παράδοση, ἡ ἐκκλησιαστικὴ ὑμνολογία, οἱ θρησκευτικὲς καὶ ἐθνικὲς γιορτὲς καὶ ἄλλα.

Πρὸ ολίγων ετών ἄκουγε κανεὶς σ’ ὅλα τὰ προαύλια τῶν σχολείων τῆς Στοιχειώδους καὶ Μέσης ἐκπαίδευσης τὶς ἀγγελικὲς φωνὲς τῶν παιδιῶν νὰ ψάλλουν στὴν πρωινὴ προσευχὴ κάποιο ἐκκλησιαστικὸ ὕμνο, π.χ. τὴ Μ. Τεσσαρακοστὴ τὸ «Τὴ ὑπερμάχω στρατηγῶ τὰ νικητήρια». Μετὰ τὸ Πάσχα τὸ «Χριστὸς Ἀνέστη», καὶ στὶς ἄλλες περιόδους τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἑορτολόγιου κάποιον ἄλλο ὕμνο. Σήμερα σε πολλά σχολεῖα δὲν ψάλλεται ὕμνος στὴν προσευχὴ, παρότι ὑπάρχουν σ’ αὐτὰ καθηγητὲς μουσικῆς. Οἱ καθηγητὲς τῆς μουσικῆς δυσκολεύονται νὰ διδάξουν στοὺς μαθητὲς τῆς χορωδίας των ὄχι μόνο τὸ μέλος τῶν θρησκευτικῶν ὕμνων, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐθνικῶν μας ἀκόμη τραγουδιῶν, διότι οἱ νέοι μας ἀποξενώθηκαν ἀπ’ τὴν ἑλληνικὴ μουσική. Συνέχεια ἀκοῦνε ξένη μουσικὴ..

5 . Μερικές αφορμές των υπηρετούντων στους ναούς πού ἀπομακρύνουν τούς χριστιανούς ἀπὸ τὴ θεία λατρεία

Τί τέλος πάντων εἶναι αὐτὸ ποὺ ἀπωθεῖ τοὺς νέους καὶ πολλοὺς μεγάλους ἀγράμματους και ἐγγραμμάτους ἀπό τὴν Ορθδόδοξη λατρέία; Θὰ ἀπαντήσει κάποιος ὅτι εἶναι ἡ ἔλλειψη πίστεως, ευσέβειας καὶ καλῆς διαθέσεως. Ὄχι δέν εἶναι πάντοτε ἡ ἔλλειψη αὐτῶν, διότι ὑπάρχουν πολλοὶ πού ἐκκλησιάζονται μὲ πίστη καὶ καλή διάθεση, ἀλλά ἀπογοητεύονται ἀπὸ μερικὲς παράτυπες ἐνέργειες μερικῶν ἱερέων καὶ ἱεροψαλτῶν τῆς Ἐκκλησίας, που διώχνουν μέ τίς ἐνέργειές των πολλούς ανθρώπους από τη λατρεία.

Πολλοὶ ἐκκλησιαζόμενοι παρακολουθοῦν μὲ ἀφοσίωση τὶς λατρευτικὲς ἀκολουθίες, ἀλλὰ δὲν καταλαβαίνουν τὶς λέξεις τῶν ὕμνων, διότι μερικοί ψάλτες και ιερείς ψάλλουν μὲ συρόμενη φωνὴ, ὑπερτονίζοντας μόνο τὰ φωνήεντα αὐτῶν. Δέν καταλαβαίνεις οὔτε μία λέξη ἀπὸ τὴ ψαλμωδία τους. Ἐπιδίδονται περισσότερο στὴν ἐπίδειξη τῆς φωνῆς καὶ τῆς ψαλμωδίας τους καὶ ὄχι στὴν καθαρὴ διατύπωση τοῦ νοήματος τῶν ὕμνων .

Σὲ μερικούς ναοὺς καὶ μοναστήρια οἱ ψάλτες καὶ οἱ ἱερεῖς γιὰ νὰ τελειώσουν γρήγορα τὶς μακρὲς ἐκκλησιαστικὲς ἱερὲς ἀκολουθίες τὶς ἀναγινώσκουν ἢ τὶς ψάλλουν πολύ βιαστικά, ποὺ περικόπτουν συλλαβὲς και λέξεις. Οἱ ἐκκλησιαζόμενοι, δὲν καταλαβαίνουν τίποτε ἀπὸ ὅσα ἀναγιγνώσκονται καὶ ψάλλονται . Ἀκοῦν μόνον μία ψαλμωδία, χωρὶς νὰ διακρίνουν τὶς λέξεις. Τὸ κίνητρο μερικῶν ἱεροψαλτῶν εἶναι νὰ φανοῦν καλλίφωνοι, μὲ ἐντυπωσιακὴ φωνή. Ἐπίσης βάζουν τὰ μεγάφωνα σ’ ἐκκωφαντικὴ ἔνταση, ποὺ δεν διαφέρει ἀπό τὴν ἔνταση τῶν μεγαφώνων ἑνὸς κέντρου διασκέδασης. Ἀντὶ νὰ περιέλθει ὁ ἐκκλησιαζόμενος σὲ κατάνυξη προσευχῆς, ἐκνευρίζεται, κουράζεται ψυχικὰ καὶ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τοὺς ναούς στη μέση της Θείας Λειτουργίας.

Ἡ κατανόηση τοῦ περιεχομένου τῶν ὕμνων ἐξαρτᾶται περισσότερο ἀπὸ τὴ σωστή, χωρὶς λάθη, καθαρὴ , κατανοητὴ ἀνάγνωση καὶ ψαλμωδία. Τίθεται τὸ ἐρώτημα καὶ ἂν ἀκόμα μεταφράσουμε στὴν ὁμιλουμένη γλώσσα ὅλο τὸ περιεχόμενο τῶν βιβλίων τῆς λατρείας μας καὶ συνεχίσουν μερικοὶ ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς ἱεροψάλτες μας νὰ ψάλουν καὶ νὰ ἀναγιγνώσκουν κατὰ τὸν ἴδιο ἀκατανόητο τρόπο δὲν θὰ καταλαβαίνουν καὶ πάλι τὸ νόημα τῶν ὕμνων οἱ ἐκκλησιαζόμενοι. Σὲ τί θὰ ὠφελήσει ἡ μετάφραση ; Πρέπει νὰ διορθωθοῦν αὐτὰ τὰ τρωτά της λατρείας ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς ψάλτες πρῶτα καὶ μετὰ νὰ σκεφθοῦμε ἂν πρέπει νὰ μεταφραστοῦν ἡ ὄχι τὰ Ἐκκλησιαστικὰ κείμενα .

6 . Τρόποι ἐξοικειώσεως καὶ τριβῆς τῶν χριστιανῶν

στὴν Ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα.

1)Νὰ στρέψουμε τὴ προσοχὴ καὶ τὸ ἐνδιαφέρον τῶν χριστιανῶν στὴν πνευματικὴ γνήσια Θεία Λατρεία. Νὰ γνωρίσουν οἱ νέοι τὴν πλούσια σὲ λέξεις καὶ νοήματα ἐκκλησιαστική γλώσσα ἀπὸ τὸ σχολεῖο. Στὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν ὁ θεολόγος νὰ ἐξοικονομεῖ ἀπὸ τὸ ἀναλυτικὸ πρόγραμμά του ὁρισμένα λεπτὰ τῆς ὥρας τῆς διδασκαλίας του γιὰ τὴν ἑρμηνεία τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ τῶν ἄλλων ἱερῶν ἀκολουθιῶν καὶ ὅλων τῶν ἀντιπροσωπευτικῶν ἐκλεκτῶν ὕμνων τῶν μεγάλων ἑορτῶν τῆς ἐκκλησίας μας. Νὰ ἐπωφελεῖται κάθε εὐκαιρία στὸ μάθημά του γιὰ νὰ ἑρμηνεύει στοὺς μαθητὲς του τὶς φράσεις τῆς ἁγίας Γραφῆς καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνολογίας ποὺ συναντοῦν οἱ μαθητὲς κατὰ τὴν ἐξέταση καὶ τὴν παράδοση τῶν μαθημάτων του τὴν ὥρα διδασκαλίας. Νὰ γίνεται ἀνάλυση τῆς Θείας Λειτουργίας καί τῶν ὕμνων τῆς ἐκκλησίας ὅταν παρουσιάζεται εὐκαιρία στὴ διδασκαλία του . Μὲ τὴν ἑρμηνεία τριάντα - σαράντα δύσκολων λέξεων τής Θείας Λειτουργίας κατάλαβαίνουν ὅλο τὸ νόημα αυτής. Αγνοοῦν τὶς καταλήξεις τῶν ὀνομάτων, τῶν ἐπιθέτων και τῶν ρημάτων της καθαρεύουσας καὶ γι’ αὐτὸ ζητούν νὰ τοὺς ἐξηγήσεις ἀπὸ τὴ θεία λειτουργία καὶ τὶς πιὸ γνωστὲς λέξεις.

Ἡ ἐξοικείωση τῶν χριστιανῶν στὴν ἐκκλησιαστικὴ ὑμνολογία ἐπιτυγχάνεται καὶ μὲ τὴ συμμετοχὴ αὐτῶν στὶς ψαλμωδίες τῶν ὕμνων. Οἱ μαθητὲς πρέπει ἀπὸ μικροὶ νὰ ψάλλουν ὕμνους τῶν ἑορτῶν τῆς Ἐκκλησίας Ὁ Θεολόγος καθηγητὴς, ὅταν ἔχει γνώσεις Βυζαντινῆς μουσικῆς ἢ πρακτικῆς ψαλτικῆς ἢ μὲ μαγνητοφωνημένες κασέτες, μπορεῖ νὰ συμβάλλει πάρα πολὺ καὶ σὲ αὐτὸ . Ἡ διοργάνωση σχολικῆς χορωδίας Βυζαντινῆς μουσικῆς στὸ σχολεῖο και στις ἐνορίες θὰ βοηθήσει πολὺ στὸ σκοπὸ αὐτὸ . Ἡ οἰκογένεια, γιά χάρη τῆς διατηρήσεως τῆς προγονικῆς μας γλώσσας καὶ τῆς καλῆς θρησκευτικῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν της,, νὰ τά προτρέπει μὲ τὸ παράδειγμά της στὸν τακτικὸ ἐκκλησιασμὸ. Νὰ τὰ προμηθεύσει ἐγκόλπια τῆς Θείας Λειτουργίας, καθὼς καὶ ἄλλα βιβλιαράκια μὲ κείμενο καὶ μετάφραση τῶν ἄλλων ἱερῶν ἀκολουθιῶν

7 . Προσπάθειες τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴ διόρθωση τῆς καταστάσεως

Όπως γράφει ὁ Ἄπ. Παῦλος πρὸς τοὺς Κορινθίους: ὅτι «Καὶ ἐγὼ ἀδελφοί, οὐκ ἠδυνήθην ὑμὶν λαλῆσαι ὡς πνευματικοιίς, ἀλλ’ ὡς σαρκικοίς, ὡς νηπίοις ἐν Χριστῷ. Γάλα ὑμᾶς ἐπότισα καὶ οὐ βρῶμα. Οὔπω γὰρ ἠδύνασθε. Ἀλλ’ οὔτε ἔτι νῦν δύνασθε ἔτι γὰρ σαρκικοὶ ἐστέ» (Α΄ Κορινθ. Γ΄ 1-2) το ἴδιο νά κάνει και ἡ Ἐκκλησία, με τό τακτικὸ της κήρυγμα στοὺς ἱεροὺς ναούς. Να προσφέρει διά της ἑρμηνείας καὶ ἀναλύσεως τῶν κείμενων καὶ τῶν ὕμνων τῆς λατρείας την πνευματικὴ τροφή ἁπλοποιημένη σὲ ὅσους δὲν μποροῦν νὰ την κατανοήσουν. Ἐπίσης να συνιστά ή να παραχωρεῖ ἐντός τοῦ ναοῦ τη χρήση βιβλιαρίων ἑρμηνείας τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ ὅλων τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν της λατρείας . Με αὐτό τό τρόπο οἱ ἐκκλησιαζόμενοι θα παρακολουθοῦν τὸ κείμενο καὶ ὅπου δὲν καταλαβαίνουν θα προστρέχουν στὴ μετάφραση.

β Στις ἕδρες των Μητρόπολεων να λειτουργεῖ Σχολὴ Βυζαντινῆς μουσικῆς, γιὰ νὰ προετοιμάζονται πιστοί ἱεροψάλτες μὲ πολλά πνευματικὰ καὶ φωνητικὰ προσόντα καὶ γνώσεις μουσικῆς καί νά διοργανώνονται τακτικὰ σεμινάρια γιά τὰ καθήκοντα τῶν ἱερέων καὶ τῶν ἱεροψαλτῶν.

γ) Ὁ προϊστάμενος τῆς ἐνορίας νὰ εἶνα ὑπεύθυνος γιὰ τὴν ἀκριβῆ τήρηση τῆς ἐφαρμογῆς τῆς ὀρθῆς ἀναγνώσεως καὶ ψαλμωδίας ὅλων τῶν ἱερῶν ἀκολουθειῶν Οἵ ἐκκλησιαζόμενοι νά διατυπώνουν γραπτῶς τίς παρατηρήσεις των καί νά τίς βάζουν σε ἕνα γραμματοκυβώτιο του ναοῦ, ἡ δέ ἐκκλησιαστική ἐπιτροπή νά φροντίζει γιά τή διόρθωση τῶν ἀναφερομένων παρατηρήσεων .

δ) Νά ἀποφεύγονται οἱ πολύ ἀργοί ρυθμοί τῆς ψαλμωδίας καί νὰ ψάλλονται μόνον μία φορά όλοι οἱ ὗμνοι στή Θεία Λειτουργία καί τίς ιερές ἀκολουθίες γιά νὰ μὴν παρατείνονται πολὺ

8 . Εἶναι δυνατὸν νὰ μεταφραστοῦν ἢ νὰ γραφοῦν νέοι ἐφάμιλλοι ὕμνοι τῆς Ἐκκλησίας στη δημοτική γλώσσα ;

Τὸ ἐρώτημα εἶναι κατὰ πόσο εἶναι δυνατὸν νὰ μεταφραστοῦν στη δημοτική γλώσσα τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα ἤ να γραφοῦν καινούργια σε ἁπλῆ σὲ ἐφάμιλλο ὕψος τοῦ περιεχομένου τους; Δυστυχῶς κατεβάσαμε τὴν ὁμιλουμένη νεοελληνικὴ γλώσσα σὲ τόση πολὺ χαμηλὴ στάθμη, ποὺ δὲ μπορεῖ νὰ ἀποδώσει πλήρως τὸ οὐσιαστικὸ καὶ κύριο νόημα τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων ἔστω καὶ γιὰ βοήθημα .

Ὑπάρχουν ἐκκλησιαστικοὶ ὕμνοι ἀναντικατάστατοι καὶ ἀνεπανάληπτοι στὸ ὕφος, στὸ νόημα, στὸ εἶδος καί στό μέλος τους . Δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ διατηρήσουν ὅλα, τὸ βάθος καὶ τὸ ὕψος τοῦ λογοτεχνικοῦ καὶ νοηματικοῦ μεγαλείου τους μὲ ὁποιαδήποτε ἀρίστη μετάφραση στὴν ὁμιλουμένη Ἑλληνικὴ γλώσσα. Ὅπως συμβαίνει στὶς εἰκαστικὲς τέχνες, τῆς γλυπτικῆς, τῆς ζωγραφικῆς κ. λ. π., ποῦ τὰ ἔργα τῶν μεγάλων καλλιτεχνῶν καθίστανται ἀνεπανάληπτα, ὁσονδήποτε καὶ ἂν προσπαθήσουν νὰ τὰ ξαναφτιάξουν οἱ ἴδιοι ἢ ἄλλοι διακεκριμένοι καλλιτέχνες , ἔτσι καὶ στὴν ἐκκλησιαστικὴ ποίηση καὶ λογοτεχνία ὑπάρχουν κείμενα καὶ ὕμνοι ποὺ δὲ μποροῦν νὰ ξαναγίνουν παρόμοια μὲ κανένα τρόπο μὲ ἄλλες λέξεις. Εἶναι ἔργα τόσο μεγάλης ἀξίας, ποὺ καὶ αὐτὸς ὁ πανδαμάτωρας χρόνος τὰ σεβάστηκε καὶ τὰ ἀναγνώρισε ὡς ἀριστουργήματα τῶν αἰώνων, π.χ. οἱ ὕμνοι τῶν Χριστουγέννων, τῶν Θεοφανείων, τας Ὑπαπαντῆς,τοῦ Τριωδίου, τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, τῆς Μ. Ἑβδομάδας, τοῦ Πάσχα, τῆς Πεντηκοστῆς καὶ ἄλλων ἑορτῶν,οι ὁποῖοι εἶναι ἀδύνατο νὰ τούς μεταφράσει κανείς στὴν ὁμιλουμένη γλώσσα, με τὴν ἴδια λογοτεχνικὴ δύναμη καὶ συμπύκνωση τῶν νοημάτων και μέ τό ίδιο μέλος . Ἡ προσέγγιση τοῦ ἑνὸς σημείου θὰ εἶναι πάντα σὲ βάρος τοῦ ἄλλου. Θὰ ἀπωλέσουμε μεγάλο μέρος ἀπὸ τὸ βαθὺ νόημα, τὸ λογοτεχνικὸ μεγαλεῖο και τὴν ἀσύγκριτη ἀξία,τῶν λειτουργικῶν μας κειμένων καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν μας ὕμνων στή μεταφραση . Ὅσο καὶ ἂν προσπαθήσουμε δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ πετύχουμε τὴν ἴδια λογοτεχνικὴ ὡραιότητα καὶ τὸ ἴδιο κατανυκτικὸ μέλος.

Ἡ μετάφραση ομοιάζει μὲ τὴν ἀρχιτεκτονικὴ ποὺ ἐπιδιορθώνει καὶ τροποποιεῖ τὰ παλιὰ ρυμοτομικά σχέδια καί τά οἰκοδομήματα μίας πόλης. Δὲ μπορεῖ νὰ κινηθεῖ ἐλεύθερα στὸ ἔργο τῆς ρυμοτομίας καὶ τῶν ἀρχιτεκτονικῶν σχεδίων. Ὁ μεταφραστὴς δεσμεύεται ἀπὸ τὴν ὑμνολογία τῆς ἐκκλησίας , γιατί τὸ ἀπαιτεῖ να κρατηθεῖ γνήσιο τὸ δόγμα καὶ ἡ παράδοσή τῆς πίστεώς μας. Ο μεταφραστὴς ὁσαδήπτε προσόντα καὶ ἂν ἔχει, εὐσέβεια, πίστη, εὐφυΐα μόρφωση , μακροχρόνια πείρα, δὲν θὰ κατορθώσει νὰ μεταφράσει τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα στὸ ἴδιο μεγαλεῖο τῆς λογοτεχνικῆς των ἐκφράσεως καὶ δύναμης τῶν νοημάτων των. Θὰ εἶναι ἀμφίβολη σὲ μεγάλο ποσοστὸ ἡ διατήρηση τοῦ ἀρχικοῦ ὕφους, τῆς λογοτεχνικῆς ἀξίας τοῦ μέλους καὶ τοῦ βάθους τοῦ νοήματος τοῦ κάθε ὕμνου.

Τὰ εκκλησιαστικά κείμενα συντάχθηκαν κάτω ἀπὸ εἰδικὲς συνθῆκες πίστεως, ἀφοσιώσεως καὶ θερμῆς, εἰλικρινοῦς ἀγάπης πρὸς τὸ Θεό. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς συγγραφεῖς των ἔζησαν σὲ πολὺ δύσκολα χρόνια, βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, μακροχρόνιων αἱματηρῶν ἐμφυλίων ἢ ἀλλόφυλων πολέμων, συχνῶν θανατηφόρων ἐπιδημικῶν ἀσθενειῶν, ποὺ δὲν ὑπῆρχε ἄλλο καταφύγιο παρὰ μόνο ὁ Τριαδικὸς Θεός, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, οἱ ἅγιοι, οἱ μάρτυρες καὶ Ὅσιοί της ἐκκλησίας μας. Ὅταν έγραφαν ὕμνους ἀνέθεταν τὶς ἐλπίδες τῆς σωτηρίας των μὲ πολλὴ θερμή πίστη καὶ ἀφοσίωση στὴν Ἁγία Τριάδα , στὴν Παναγία καὶ στοὺς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ ὕμνοι εἶναι τὸ ξεχείλισμα τῆς ψυχῆς των. Πρέπει νὰ βρεθοῦν ἄνθρωποι τῆς ἴδιας πνευματικῆς στάθμης, πίστεως, ταπεινώσεως καὶ ἀγάπης πρὸς τὸ Θεό, μὲ τὶς ἴδιες κατανυκτικὲς συνθῆκες τῶν συγγραφέων ποὺ ἔγραψαν τοὺς μέχρι σήμερα ὑπάρχοντας ὕμνους για να μεταφράσουν ἤ να γράψουν καινούργιους ὕμνους . Τὸ νὰ γράφει κανεὶς ὡραῖα κοσμικὰ ποιήματα λογοτεχνίας εἶναι ἐν μέρει ἔμφυτο, ἀλλὰ τὸ νὰ γράψει ἐκκλησιαστικοὺς ὕμνους πίστεως καὶ δόγματος εἶναι θεῖον χάρισμα καὶ χριστιανικὸ βίωμα τοῦ συγγραφέα.

Ἀπὸ μία σύντομη ἀνασκόπηση των δέκα τελευταίων αἰώνων, φαίνεται ὅτι ἀνάμεσα στὰ δισεκατομμύρια τῶν πιστῶν χριστιανῶν ποὺ ἔζησαν, ἐλάχιστοι χριστιανοὶ συγγραφεῖς βρέθηκαν νὰ γράψουν ὕμνους διαχρονικοὺς ἐφάμιλλους μὲ τοὺς πρώτους ἐκκλησιαστικοὺς ὕμνους. Εἶναι δύσκολο νὰ βρεθοῦν σήμερα κατὰ παραγγελία ἐφάμιλλοι ὑμνογράφοι γιὰ νὰ μεταφράσουν ἢ νὰ γράψουν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ στὴν ἐξασθενημένη ἀπὸ ἀπόψεως βάθους νοημάτων και πλούτο λέξεων Νεοελληνικὴ Δημοτικὴ γλώσσα νέους ὕμνους ἐξ ἴσου ὡραίους στό ὗφος καί στό μέλος μὲ τοὺς παλαιούς ὕμνους . Δὲν ὑπάρχουν οἱ ἴδιες ψυχολογικὲς συνθῆκες ἀπό κάθε ἄποψη.

9 .Συμπεράσματα από τό τέστ τῶν 336 μαθητών Γυμνασίου –Λυκείου σέ δύο ερωτήσεις

Δόθηκαν σὲ 205 μαθητές τοῦ Τρίτου Γυμνασίου καὶ 131 τοῦ Τρίτου Λυκείου Σερρῶν οἱ ἐρωτήσεις: 1) Τί καταλαβαίνω κατά τόν εκκλησιασμό μου στό ναό ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ψάλλονται καὶ διαβάζονται; 2) Πῶς θέλω νά γίνονται οι ἱερές ακολουθίες στούς ναούς για να προσεύχομαι καί νά λατρεύω τό Θεό καλύτερα; Κατόπιν προσεκτικῆς μελέτης καὶ ταξινόμησης τῶν χωρίς ὄνομα ἀπαντήσεων, σταχυολόγησα τὶς ἑξῆς περίπου ἀπαντήσεις:

1)Πολλοί ζητοῦν νὰ μεταφραστοῦν ὅλα τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα καί μερικοί μόνο τά δύσκολα σημεῖα αὐτῶν . Οἱ διδασκόμενοι ‘αρχαῖα Ἑλληνικά καταλαβαίνουν περισσότερα κατά τον εκκλησιασμό τους. Ἐπίσης καταλαβαίνουν και ἐκεῖνα πού διδάχθηκαν στὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν.

2) Ἡ κατανόηση τῶν περισσότερων ἐκκλησιαστικών κειμένων εξαρτάται ἀπὸ τὴν καθαρὴ προφορὰ καὶ διάρθρωση τῶν συλλαβῶν καὶ τῶν λέξεων ἀπὸ τοὺς ἀναγνῶστες, τοὺς ψάλτες καὶ τοὺς ἱερεῖς. Ζητοῦν τή συντόμευση τῶν μακρῶν ἱερῶν άκολουθιών μέ τήν ἀποκοπή τῶν ἐπαναλήψεων τῶν ἴδίων ὕμνων καί τή σύντομη ψαλμωδία στή λατρεία

3) Ἀποστρέφονται τὴ φωνητικὴ ἐπίδειξη τῶν ψαλτῶν καὶ τῶν ἱερέων στὶς ψαλμωδίες, 4) Η ἡσυχία, η κατανυκτικότητα στό ναό και ἡ ήρεμη ψαλμωδία, χωρὶς την ὑπερένταση τῶν μεγαφώνων συμβάλλουν στήν κατανόηση τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων. Ζητοῦν τήν εύταξία καί τήν ἄνεση στούς χώρους τῆς λατρέιας.

5) ΄Εξοικειώνονται εὔκολα στήν γλῶσσα τῆς λατρείας τῆς Ἐκκλησίας μέ τόν τακτικό ἐκκλησιασμό , τό θεῖο κήρυγμα καί τά βοηθητικά βιβλία ἑρμηνείας τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ τῶν ἄλλων ἱερῶν ἀκολουθιῶν.

6) Μερικοί άπορρίπτουν τή μετάφραση έκκλησιαστικῶν κειμένων, διότι θὰ ξεχαστεῖ ἐντελῶς ἡ πατριοπαράδοτη Ἑλληνικὴ γλώσσα από τό λαό. Ὅσα κατάστρεψαν και καταστρέφουν οι ἀδιάφοροι προς την πίστη και το ἔθνος καλεῖται να τό σώσει η Εκκλησία χωρίς κανένα δισταγμό. Δέν πρέπει ν’ ἀλλάξει ἡ ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα, ἀλλὰ ὁ τρόπος τῆς σκέψης καὶ τῆς ζωῆς μας. Τὸ πρόβλημα εἶναι περισσότερο ἠθικὸ, ἀπό την ἔλλειψη θελήσεως για μάθηση και πίστεως προς το έθνος μας καί τήν Όρθόδοξη Έκκλησία μας καί ὄχι γλωσσικό..

Πίνακας ποσοστοῦ των μαθητών πού καταλαβαίνουν τά κείμενα.

Ποσοστό κατανοήσεως	Γυμνάσιο	Λύκειο	Σύνολο	Ποσοστό
Σχεδόν τίποτα 1-2%	8	2	10	3,36
Ελάχιστα 2-10%	45	27	72	21,07
Λίγα 10-30%	54	31	85	25,74
Αρκετά 30-50%	56	20	76	22,61
Καλά 50-70%	20	14	34	10
Πολύ καλά 70-90%	0	8	8	0,32
Άριστα 90-100%	0	0	0	0
Ό, τι διδάχθηκαν στο σχολεῖο.	22	29	51	15,1
Ἀπό τη μετάφραση των κειμένων στη Δημοτική	145	75	220	65,40%
Να διατηρηθεῖ ἡ εκκλ. γλώσσα	42	11	53	15,77%
Δεν διατύπωσαν γνώμη	18	45	63	18,83

10. Ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας στὸ θέμα τῆς μεταφράσεως

τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων.

Τὸ πρόβλημα τῆς μεταφράσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων καί ὕμνων συγκρούεται μεταξύ τῆς προσελκύσεως τῶν ἀγνοούντων τή γλώσσα τῆς ὀρθόδοξης λατρείας καί τῆς διατηρήσεως τῶν ἀριστουργημάτων τῶν εκκλησιαστικῶν κειμένων στή γλώσσα πού γράφτηκαν . Ἡ διατηρησή των θά ἀπομακρύνει τούς νέους ἀπό τόν ἐκκλησιασμό, ἐνώ ἠ μετάφρσή των θά ἀχρηστεύσει καί θά καταστρέψει τά ἀσύγκριτα, άνεπανάληπτα λογοτεχνικά ἔργα τῆς Ἑλληνικῆς ὑμνολογίας τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Θὰ παραγκωνισθεί και θα ξεχαστεῖ ἐντελῶς ἡ πλούσια σέ λέξεις και νόήματα ἐμπνευσμένη Ἑλληνικὴ γλώσσα. Θά παραβιάσουμε τὴν ἱερὰ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καὶ θα περιφρονήσουμε τὁ θησαυρὸ τῆς εκκλησιαστικής λογοτεχνίας τοῦ ἔθνους μας.

Ἡ Ἐκκλησία δὲν πρέπει νὰ ἐνεργήσει βεβιασμένα στὸ ζήτημα αὐτὸ, οὔτε κατὰ οὔτε ὑπέρ. Ἂς ἀφήσει νὰ ὡριμάσει τὸ θέμα. Μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου θὰ τῆς δείξει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ τί πρέπει νὰ κάνει. Μὲ σύνεση νὰ σφυγμομετρήσει τοὺς κτύπους τῆς διαθέσεως τῶν πιστῶν της και νὰ ἐξετάσει προσεκτικὰ μὲ κατανόηση καὶ τὶς δυὸ παρατάξεις, Πρωτεύει νὰ καλύψει τὰ κενὰ τῶν γνώσεων τῆς ἐκκλησιαστικῆς γλώσσης στὸ ποίμνιό της καὶ νὰ προσπαθήσει για νὰ διατηρήσει στὴ λατρεία της τὰ ἀριστουργήματα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς λογοτεχνίας,.

Νὰ μὴν παρασυρθεῖ ἀπὸ τὶς φωνὲς ὁρισμένων «προοδευτικῶν» νεωτεριστῶν, ποὺ θέλουν νὰ τὰ γκρεμίσουν ὅλα γιὰ νὰ κτίσουν δῆθεν μία νέα κοινωνία, ἀλλ’ οὔτε πάλι νὰ ἀρκεσθεῖ μόνο στὶς γνῶμες ὁρισμένων μορφωμένων ποὺ ἀδιαφοροῦν γιὰ τοὺς ἀγράμματους. . Πολλά από τά αιτήματα εἶναι προφάσεις γιὰ νὰ δικαιολογοῦνται γιὰ τὴ παράληψη τῶν θρησκευτικῶν των καθηκόντων Πολλοὶ ζήτησαν νὰ μετεφρασθεῖ τὸ Εὐαγγέλιο στὴν κοινὴ γλώσσα γιὰ νὰ τὸ διαβάζουν κατ’ οἶκον, ἀλλὰ δεν φάνηκαν συνεπεῖς ὅταν μεταφράστηκε.

Ἡ Ἐκκλησία νὰ ἀντιμετωπίσει τό θέμα κατόπιν μακρᾶς προετοιμασίας μὲ πολὺ σύνεση ἐπ’ ὠφελεία τῆς σωτηρίας τῶν πιστῶν καὶ τῆς διατηρήσεως τοῦ πνευματικοῦ θησαυροῦ της .

Λύνεται ανώδυνα τό πρόβλημα αὐτό, εάν, σύμφωνα με τις δημοκρατικές ἀρχές, ἀνεβάσουμε σέ ὅλες τίς τάξεις τοῦ λαοῦ τήν πνευματική στάθμη αὐτοῦ στή μάθηση, στήν τριβή καί στήν ἐξάσκηση του στήν γνήσια Ἑλληνική γλῶσσα.

Το κείμενο που σταλθηκε στην Π. Ε. Θ περιληπτικότερο από το αρχικό

Τὸ πρόβλημα τῆς μεταφράσεως τῶν κειμένων τῆς λατρείας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὴ Δημοτικὴ γλῶσσα.

Τοῦ Κυριάκου Παπακυριάκου , Θεολόγου,

τ. διευθυντοῦ Γυμνασίου Λυκείου.

1) Ἔρευνα στὸ ὡς ἄνω θέμα [2]

Ἀπὸ χρόνια σκέπτομαι τό θέμα τῆς μεταφράσεως των εκκλησιαστικῶν κειμένων. Έψαξα σὲ διάφορες βιβλιογραφίες, πλὴν τῆς τελευταίως ἐκδοθείσης Τριμηνιαίας ἔκδοσης Ὀρθοδόξου Διδαχῆς τῆς Θεοδρομίας τοῦ 2005 τεῦχος και δὲ βρῆκα ἀξιόλογες σχετικὲς ἢ παραπλήσιες ἐμπεριστατωμένες ἐργασίες, ἀλλὰ ἁπλὲς μόνο ἐργασίες, διότι δὲν ἀπασχολοῦσε ἔντονα τοὺς συγγραφεῖς.. Τὸ θέμα εἶναι σύγχρονο, τῆς τελευταίας πεντηκονταετίας, ἀπὸ τότε ποὺ ἡ Ἑλληνικὴ κυβέρνηση κατάργησε τὴν καθαρεύουσα ὡς ἐπίσημη γλώσσα τοῦ κράτους .

Δὲν στηρίχθηκα σὲ γραπτὲς πηγές, ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχουν ἀξιόλογες , ἀφ’ ἑτέρου δὲ γιὰ νὰ μὴν ἐπηρεασθῶ εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ἐξ αὐτῶν καὶ δεσμεύσω τὴ σκέψη μου σὲ γνῶμες ἄλλων. Κατέφευγα κυρίως σὲ φιλικὲς συζητήσεις μὲ πρόσωπα πεπειραμένα ποὺ τοὺς ἀπασχολεῖ τὸ ἴδιο θέμα ἀπὸ καιρό.

Ἔβαλα στοὺς μαθητές του Γυμνασίου-Λυκείου πού ὑπηρετούσα «τέστ» μὲ τὶς ἑξῆς δυὸ ἐρωτήσεις:1) Τι καταλαβαίνω κατά τον εκκλησιασμό μου στο ναό ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ψάλλονται καὶ διαβάζονται; 2) Πῶς θέλω να γίνονται οι ἱερές ακολουθίες στους ναούς για να προσεύχομαι και να λατρεύω το Θεό καλύτερα;

. Οἱ μαθητὲς ἀνώνυμα ἐκφράσθηκαν ἐλεύθερα καὶ διατύπωσαν πολλὲς σοφὲς γνῶμες ποὺ λήφθηκαν ὑπόψη στὴν ἀνάπτυξη τοῦ θέματος .

Ζήτησα τὴ γνώμη ἑνὸς ὑπεύθυνου, πανελληνίως γνωστοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου και μοῦ ἀπάντησε: «Μὴν τὸ συζητᾶς τὸ θέμα σὲ πολὺ εὐρὺ κύκλο, γιατί θὰ θεωρηθεῖς νεωτεριστὴς θεολόγος. Ἡ λύση τοῦ προβλήματος αὐτοῦ μπορεῖ νὰ προκαλέσει διχασμὸ στοὺς πιστούς τῆς Ὀρθόδόξης Ἐκκλησίας καὶ νὰ δημιουργήσει δημοτικιστὲς καὶ συντηρητικοὺς στὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα. Καλὸ εἶναι νὰ τὸ ἀφήσουμε νὰ λυθεῖ μόνο του τὸ πρόβλημα μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου.»

2 . Ἐνστάσεις τῶν ἐπιμενόντων στη μετάφραση τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων καὶ ἀναίρεση αὐτῶν .

Οἱ ἰσχυριζόμενοι τὴν ἀναγκαιότητα τῆς μετάφρασης τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων φέρνου ὡς επιχείρημα τά κείμενα τοῦ Ὁμήρου, τά ὁποῖα θὰ ἦταν ἄγνωστα στούς περισσότερους ἕλληνες ἂν δὲ μεταφράζονταν στὴν Νεοελληνικὴ γλώσσα. Παραδέχονται ὅμως ὅτι μειώθηκε η λογοτεχνική τους ἀξία.

Δὲν ἐξομοιώνεται ἡ ἀναγκαιότητα τῆς μετάφρασης τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων μὲ τὴ μετάφραση τῶν Ὁμηρικῶν ἔργων, διότι ἡ γλώσσα αὐτῶν δὲν εἶναι τόσο δύσκολη καὶ ἀπλησίαστη ὅπως ἡ Ὁμηρικὴ γλώσσα. .Εἶναι πολὺ εὐκολότερο, μὲ λιγότερο κόπο, νὰ ἐξοικειωθεῖ κανεὶς στὴν ἐκκλησιαστική γλώσσα παρὰ στὴν ὁμηρική.. Δὲν διαφέρει πολὺ τὸ λεξιλόγιο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς γλώσσας ἀπὸ τὴν καθημερινὴ στρωτὴ Ἑλληνικὴ γλώσσα. Τὸ 90% τῶν λέξεων των εἶναι ἴδιες μὲ διαφορετικοὺς μόνο τύπους διατυπώσεως γραμματτικῶν καταλήξεων.

Και για αὐτή ἀκόμη τη διαφορά ἰσχυρίζονται ὅτι δὲν ὑποχρεοῦται νὰ μάθει ὁ λαὸς τὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα.. Προτιμοῦν νὰ θυσιάσουμε τὴ παραδοσιακὴ ελληνική γλώσσα για να προσελκύσουμε τούς ἀνθρώπους στὴν ὀρθόδοξο λατρεία.

Φέρνου ὡε παράδειγμα τά λόγια τοῦ Ἀπόστολου Παύλου : «Καὶ ἐγενόμην τοῖς Ἰουδαίοις ὡς Ἰουδαῖος, ἵνα Ἰουδαίους κερδίσω. Τοῖς ἀνόμοις ὡς ἄνομος, μὴ ὧν ἄνομος Θεῶ ἀλλ’ ἔννομος Χριστῷ, ἴνα κερδίσω ἀνόμους. Ἐγενόμην τοὶς ἀσθενέσι ὡς ἀσθενής, ἴνα τοὺς ἀσθενεῖς κερδίσω· τοὶς πάσι γέγονα τὰ πάντα ἴνα πάντως τινὰς κερδίσω.» (Ἅ΄ Κορινθίους. Θ΄ 20-22) καὶ ἐπιμένουν ὅτι πρέπει νὰ προσαρμοσθοῦμε στὶς ἀνάγκες τοῦ λαοῦ. Λέγουν ὅτι οἱ χριστιανοί ποὺ ἀγνοοῦν τὴ γλώσσα τῆς λατρείας μας εἶναι ἄσθενεῖς ἀδελφοί μας καὶ πρέπει νὰ μεταφράσουμε τὰ Ἐκκλησιαστικὰ κείμενα γιὰ νὰ τοὺς φέρουμε στὸ νοσοκομεῖο τῶν ψυχῶν ποὺ λέγεται Ἐκκλησία. Ἐπιμένουν νὰ προσαρμόζεται ἡ ἐκκλησία μὲ τὴν ἑκάστοτε ἐποχὴ γιὰ νὰ φέρουμε τὶς νέες γενεὲς στοὺς κόλπους της.

Τὸ ζήτημα τῆς μεταφράσεως τῶν λειτουργικῶν κειμένων δὲν μπορεῖ νὰ συμπεριληφθεῖ στὰ θέματα τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ της Εκκλησίας , διότι ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι κοσμικὸ ἵδρυμα ἀλλὰ θεῖον . Ὁ ἱδρυτής της, ὁ Κύριος ἠμῶν Ἰησοῦς Χριστός, χθὲς καὶ σήμερα καὶ σὲ ὅλους τους αἰῶνες ἦταν , εἶναι καὶ θὰ εἶναι ὁ αὐτός, δὲν ἀλλάζει. Παραμένει ὃ ἴδιος ὡς πρὸς τὴ διδασκαλία του καὶ τὰ δόγματα τῆς πίστεώς μας, τὰ ὁποῖα οἱ ὑμνογράφοι σαφῶς διατύπωσαν στοὺς ὕμνους τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὅπως δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ἀλλάξουμε τὸ περιεχόμενο τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου καὶ τὸ δογματικὸ περιεχόμενο τοῦ συμβόλου τῆς πίστεώς μας , τὸ ἴδιο δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀλλάξουμε κατὰ χιλιοστὸ μὲ τὶς μεταφράσεις καὶ τό νόημα τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων. Στὴ διατύπωση τῶν δογματικῶν ἀληθειῶν ὑπάρχουν φράσεις ἀναντικατάστατες Ἡ Α΄Οἰκουμενική Σύνοδος το 325 μ. Χ επέμεινε στο δόγμα τῆς ὀρθόδοξης πίστεως για ἕνα ι μεταξύ τῶν λέξεων ομοούσιος και ομοιούσιος Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὡς γνωστὸ δὲν βιάζεται στὶς ἀποφάσεις της , καὶ καλὰ κάνει, γιατί ἀλλοίμονο ἂν ἄκουγε τὸν οἱονδήποτε καὶ ἔκανε κάθε φορὰ ἀλλαγὲς στὴν ὅλη ὀργάνωση τῆς λατρείας. Τότε δὲ θὰ ἦταν ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀλλὰ μία ἀπὸ τὶς ἑκατοντάδες παραφυάδες ὁποιασδήποτε ἄλλης Ἐκκλησίας. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία παρέμεινε Ὀρθόδοξη, διότι τήρησε τὴν ἱερὴ παράδοσή της και δέν ἐπηρέαστηκε ἀπὸ τοὺς νεωτεριστές .

3 . Τὰ αἴτια τῆς ὀξύνσεως τοῦ προβλήματος τῆς μεταφράσεως τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων

Τὸ πρόβλημα ἔγινε ὀξύτερο ἀπὸ τῆς καθιερώσεως τῆς Δημοτικῆς ὡς ἐπίσημης γλώσσας τῶν Ἑλλήνων, μὲ τὴ φράση τοῦ ὑπογράψαντος ὅτι σήμερα ὑπογράφουμε τὴ ληξιαρχικὴ πράξη τοῦ θανάτου τῆς Ἑλληνικῆς καθαρεύουσας. Ἔκτοτε οἱ νέοι μας βλέπουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ Ἑλληνικὴ γλώσσα σὰν νεκρή. Τὰ παιδιὰ πού δυσανασχετοῦν νὰ διαβάσουν βιβλία τῆς πρὸ τεσσαρακονταετίαςς ὁμιλουμένης ἁπλῆς καθαρεύουσας πῶς εἶναι δυνατὸ νὰ διαβάζουν καὶ νὰ καταλαβαίνουν κείμενα τῆς ελληνιστικής ἐποχῆς ; Δυσανασχετοῦν νὰ διαβάσουν τὰ βιβλία τοῦ Παπαδιαμάντη καὶ ἄλλων συγγραφέων τῆς καθαρεύουσας. Τα ἀπορρίπτουν σὰν νὰ εἶναι γραμμένα σὲ ξένη γλώσσα ποὺ τὴν ἀγνοοῦν. Μερικοὶ νεωτεριστὲς κατηγόρησαν τόσο πολὺ τὴν καθαρεύουσα στὰ παιδιὰ, για να εἶναι προκατειλημμένα ἐναντίον της καὶ νὰ τὴν ἀπεχθάνονται. Ἀποστρέφονται ἀκόμη καὶ τὰ πολυτονικὰ κείμενα. Θέλουν να ἁπλοποιηθεῖ ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερο ἡ γλώσσα μας. Ἄν εἶναι δυνατόν να ἀλλάξει τὸ Ἑλληνικὸ ἀλφάβητο καὶ νὰ εἰσαχθεῖ τὸ Λατινικὸ γιὰ νὰ καταργηθοῦν τὰ φωνήεντα η, υ, ω καὶ οἱ δίφθογγοι αι , οι, ει ευ, η και η ορθογραφία τας Ἑλληνικῆς γλῶσσας. Τὰ θέλουν ὅλα στὸ ἔπακρον ἁπλοποιημένα, ἕτοιμα, μασημένα. Θέλουν νὰ ἔχουν ὅσο τὸ δυνατὸ λιγότερα γράμματα και λέξεις στὸ λεξιλόγιο τοὺς.. Ἐπιβάλλεται να αμυνθούμε για ἐθνικούς λόγους ἐναντίον της γενικής καταστροφῆς της Ελληνικῆς γλῶσσας., και να διατήρήσουμε τα κείμενα της λατρείας τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας γιὰ νὰ καταλαβαίνουν οἱ Ἕλληνες ἕνα μέρος ἀπό τη γνήσια πατριοπαράδοτη ἑλληνικὴ γλώσσα

Τὸ πρόβλημα τῆς γλῶσσας ὑπῆρχε πάντοτε , διότι πάντοτε ὑπῆρχαν ἀγράμματοι καὶ μάλιστα περισσότεροι ἀπὸ ὅτι σήμερα, πού εἰσάχθηκε ἡ ὑποχρεωτικὴ ἐννεαετὴς κρατικὴ ἐκπαίδευση. Καὶ ὅμως οἱ ἄλλοτε ἐντελῶς ἀγράμματοι καταλάβαιναν καλύτερα τὴν κκλησιαστικὴ γλώσσα ἀπὸ τοὺς σημερινοὺς ἀπόφοιτους του Γυμνασίου. Γιατί; Διότι ἄλλοτε ὑπῆρχε μεγαλύτερη θρησκευτικὴ διάθεση ἀκροάσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀκολουθιῶν ἀπὸ τους περισσοτέρους Ὀρθόδοξους Ἕλληνες. Ἄκουγαν εὐχαρίστως τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα καὶ τοὺς ὕμνους στὴ γλώσσα ποὺ εἶναι γραμμένα καὶ χαίρονταν , ἐνῶ σήμερα προκατειλημμένοι πολλοὶ βρίσκουν ὡς δικαιολογία τὴ γλώσσα γιὰ νὰ μὴν ἐκκλησιάζονται. Ἂν γίνει ἕνα «τέστ» μεταξὺ τῶν νέων ἡλικίας 15- 30 ἐτῶν , θὰ διαπιστώσουμε ὅτι τὸ 50%, γιὰ νὰ δικαιολογηθεῖ πού δεν ἐκκλησιάζεται, θα ταχθεῖ ὑπὲρ τῆς μεταφράσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων.

Πρὸ ἐτῶν οἱ χριστιανοὶ θεωροῦσαν βεβήλωση νὰ ἀλλάξουν ὁτιδήποτε στὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Γνωστὴ εἶναι ἡ ὑπόθεση τῶν Εὐαγγελικῶν του 1900, ὅταν μετεφράσθηκε ἡ Καινὴ Διαθήκη στὴ γλώσσα τοῦ λαοῦ, ἀπὸ τὸν Πάλλη. Συλλαλητήρια διαμαρτυρίας ἔγιναν στὴν Ἀθήνα ἐναντίον τῆς μεταφράσεως αὐτῆς καὶ ὁλόκληρη κυβέρνηση ἔπεσε. Στὰ χρόνιά μας μπορεῖ νὰ συμβεῖ τὸ ἀντίθετο, δήλαδή νὰ διοργανώσουν συλλαλητήρια γιὰ νὰ γίνει ὁπωσδήποτε ἡ μετάφραση τῶν εκκλησιαστικών κειμένων.

Πρὸ πεντηκονταετίας, παρ’ ὅλη τὴν ἀγραμματοσύνη χιλιάδων ἀναλφάβητων, παρακολουθοῦσαν πολλοί νέοι με εὐλάβεια τὶς ἱερὲς ἀκολουθίες τῆς ἐκκλησίας. Τὶς ἔνιωθαν περισσότερο μὲ τὴν καρδιά τους καὶ λιγότερο μὲ τὴ λογική.. Πολλὲς οἰκογένειες διάβαζαν καὶ ἔψαλλαν κατ’ οἶκο τὸ Μικρὸ καὶ Μεγάλο ἀπόδειπνο, τὸν μικρὸ καὶ μεγάλο Παρακλητικὸ κανόνα, τὴ Θεία Μετάληψη καὶ ἄλλες ἱερὲς ἀκολουθίες τῆς ἐκκλησίας μας. Πολλὲς ἡλικιωμένες κυρίες ἀποστήθιζαν τὸ μεγαλύτερο μέρος αὐτῶν. Ἔψαλλαν μὲ πολὺ κατάνυξη τοὺς ὕμνους. Διάβαζαν ἀπ’ τὸ πρωτότυπο τὴν Εὐαγγελικὴ καὶ Ἀποστολικὴ περικοπῆ τῆς Κυριακῆς κάθε Σάββατο βράδυ καὶ προετοιμάζονταν μὲ πίστη καὶ πόθο γιὰ τὴ Θεία Λειτουργία. Γυναῖκες ἀγράμματες, τῆς δευτέρας Δημοτικοῦ, ποὺ μετὰ βίας γνώριζαν ἀνάγνωση καὶ γραφὴ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, ἤξεραν ἀπ’ ἔξω τὰ ἀπολυτίκια ὅλων τῶν κινητῶν καὶ ἀκίνητων ἑορτῶν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους καὶ ὅλες τὶς ἱερὲς ἀκολουθίες (μεσονυχτικό, ὧρες, ὄρθρο, ἑσπερινό.κ.λπ.). Εἶχαν τριβεῖ τόσο πολὺ μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα ποὺ τὴν ἔνιωθαν σὰν μητρική τους γλώσσα. Ἡ τριβή συντελεῖ πολύ στη μάθηση τῆς γλῶσσας. Ὅσες φορὲς τούς ζητούσες νὰ ἑρμηνεύσουν ὁρισμένες δύσκολες λέξεις καὶ προτάσεις τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων κατόρθωναν ἐκ τῶν συμφραζομένων καὶ μὲ τὴν φώτιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νὰ δίδουν σωστὴ ἀπάντηση.. Δὲν καταλαβαίνουν στὴν ἀρχὴ τὸ νόημα, ἀλλὰ με την συνεχή τριβή στην εκκλησιαστική γλῶσσα και μὲ τὴ φώτιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως συνέβη και με στοὺς Ἀποστόλους, τὰ κατανοοῦσαν μὲ τὴν καρδιά τους. Αὐτό μοῦ θυμίζει ἕναν ἱεραπόστολο τῆς Ἀφρικῆς ποὺ δὲ γνώριζε νὰ μεταφράσει σὲ μία ἀφρικανικὴ διάλεκτο τὴ λέξη «πιστεύω» καὶ ρώτησε ἕναν ἰθαγενῆ χριστιανό. Ἐκεῖνος τοῦ ἀπάντησε: «Πιστεύω σημαίνει ὅτι ἀκούω καὶ καταλαβαίνω μὲ τὴν καρδιά μου.» Τὸ ἴδιο κάνουν καὶ πολλοὶ φτωχοὶ ἀγράμματοι χριστιανοί. Ἀκούγουν καὶ καταλαβαίνουν μέ τή μακροχρόνια τριβή τὰ λειτουργικὰ κείμενα καὶ τοὺς ὕμνους τῆς ἐκκλησίας μὲ τὴν καρδιά τους.

4 . Μειονεκτήματα στὴν παιδεία τῶν Χριστιανῶν γιὰ τή μάθηση τῆς Ἐκκλησιαστικὴς γλώσσας

Ἄλλοτε στὰ σχολεῖα μάθαιναν πάρα πολλοὺς ὕμνους. Ἀποστήθιζαν τὰ περισσότερα ἀπολυτίκια καὶ κοντάκια τῶν Δεσποτικῶν καὶ Θεομητορικῶν γιορτῶν καὶ τῶν Ἁγίων της ἐκκλησίας μας καὶ τὰ ἔψαλλαν μὲ πίστη καὶ ζῆλο σὲ κάθε γιορτὴ .

Ἐπί τῶν ἡμερῶν μας μεγάλος ἀγώνας καταβλήθηκε στὸ ὑπουργεῖο Παιδείας γιὰ νὰ ἀφαιρέσουν» ἀπό τὸ καθορισμὸ τοῦ σκοποῦ τῆς Ἑλληνικῆς Παιδείας τὴ φράση «Ἑλληνοχριστιανικὴ ἀγωγὴ. Σήμερα σκοπὸς τῆς παιδείας γιὰ πολλοὺς Ἕλληνες δὲν εἶναι ἡ ψυχικὴ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου στὴν ἀρετή, , ἀλλά μόνο οἱ ἐγκυκλοπαιδικές γνώσεις καί ἡ ἐξασφάλιση ἑνός βιοποριστικού επαγγέλαματος. .Μὲ αὐτὸ τὸ σκοπὸ τῆς παιδείας οἱ μαθητές μας ἀπομακρύνονται σιγὰ – σιγὰ ἀπὸ τὴ Ἐκκλησία καὶ ἀπὸ ὅ,τι ἔχει σχέση μὲ τὴ θρησκεία και το ἔθνος . Ἀποξενώνονται ἀπ’ τὸν ἐκκλησιασμὸ μὲ τὴ πρόφαση ὅτι δὲν καταλαβαίνουν τὴ γλώσσα. Τὴν θεωροῦν σὰν ξένη γλώσσα καὶ γι’ αὐτὸ δὲν ἐνδιαφέρονται νὰ τὴ μάθουν. Ἂν πάλι τοὺς γράψεις στὸ πίνακα τῆς τάξης κάποια ἁγιογραφικὴ φράση ἀπὸ τὸ πρωτότυπό της Κ. Διαθήκης, τὴ θεωροῦν σὰν νὰ τοὺς γράφεις σὲ ξένη γλώσσα καὶ φωνάζουν: «Κύριε, ἐξηγῆστε τὸ στὰ Ἑλληνικά». Καὶ ὁ καθηγητὴς ἀπαντᾶ: «Στὰ Ἑλληνικὰ τὸ ἔγραψα παιδιὰ κι ὄχι στὰ Κινέζικα.» Γιὰ τοὺς μαθητὲς ὅμως τῆς ἐποχῆς μας ποὺ ἀποκόπηκαν ἀπὸ τὶς ρίζες τῆς καθαρεύουσας, ἡ ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα τοὺς φαίνεται ξένη, διότι πολλοὶ νέοι ἀγνοοῦν τὶς καταλήξεις τῶν ὀνομάτων, τῶν ἐπιθἐτων και τῶν διαφόρων χρόνων καὶ ἐγκλίσεων τῶν ρημάτων τῆς καθαρεύουσας, καὶ ἐξαιτίας τούτου δὲν καταλαβαίνουν τὸ νόημα καὶ τῶν πιὸ ἁπλουστέρων συνηθισμένων λέξεων .

Ἐὰν ἐρευνήσει κανεὶς τὸ ποσὸ καὶ τὸ ποιὸν τοῦ λεξιλογίου τῶν περισσότερων νέων μας θὰ διαπιστώσει μὲ λύπη ὅτι εἶναι πάρα πολὺ φτωχὸ καὶ ρηχό. Ἀρκοῦνται οἱ περισσότεροι στὶς πλέον βασικὲς λέξεις τοῦ ἑλληνικοῦ λεξιλογίου καὶ ἀποφεύγουν τὶς ἄλλες.

Τὸ λεξιλόγιο ποὺ χρησιμοποιοῦν πολλοὶ σύγχρονοι Ἕλληνες περιορίζεται σ’ ἕνα ἀριθμὸ δυὸ ἑὡς τριῶν χιλιάδων λέξεων, ἐνῶ μόνο τὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ λεξιλόγιο τοῦ Λίντε Σκὸττ ἔχει 360.000 λέξεις καὶ τὸ σύγχρονο πολυλεξικὸ «Ἐπιστήμη καὶ Ζωή» περίπου 250.000 λήμματα. Τὸ σύνολο τῆς Ἀρχαίας καὶ Νέας ἑλληνικῆς γλώσσας πρέπει νὰ φθάνει – κατὰ μέσο ὄρο – περίπου τὶς 500.000 λέξεις, ἐνῶ ἡ γαλλικὴ γλώσσα ἔχει μόνο 80.000 λέξεις. Πῶς θὰ ἦταν δυνατὸ μὲ τὶς τόσο λίγες λέξεις ποῦ ξέρει ὁ νεοέλληνας, ἀπ’ τὸ πλουσιότατο λεξιλόγιο τῆς γλώσσας του, ν’ ἀντιλαμβάνεται τὸ νόημα τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων ποῦ ἔχουν σχεδὸν τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἑλληνικοῦ λεξιλογίου; Πῶς εἶναι δυνατόν μέ τρείς χιλιάδες μόνο ἑλληνικές λέξεις να μεταφράσεις τά ἐκκλησιαστικά κείμενα γιά να ανταποκριθεῖς στο αἴτημα τῶν νεωτεριστῶν ;

Γνωστὸ εἶναι ὅτι μερικοὶ προτείνουν τὴν κατάργηση τῆς προσευχῆς στὰ σχολεῖα καὶ τοῦ ὁμαδικοῦ ἐκκλησιασμοῦ τῶν μαθητῶν, τῶν ἐθνικῶν ἑορτῶν καὶ παρελάσεων καὶ ἄλλα πολλὰ μὲ τὰ ὁποῖα θέλουν νὰ ἀπομακρύνουν τοὺς μαθητὲς ἀπὸ τὴ λατρεία τοῦ Θεοῦ και ἀπό τις ρίζες τοῦ ἔθνους τους. Πρὸ τριακονταετίας ἄκουγε κανεὶς σ’ ὅλα τὰ προαύλια τῶν σχολείων τῆς Στοιχειώδους καὶ Μέσης ἐκπαίδευσης τὶς ἀγγελικὲς φωνὲς τῶν παιδιῶν νὰ ψάλλουν στὴν πρωινὴ προσευχὴ κάποιο ἐκκλησιαστικὸ ὕμνο, π.χ. τὴ Μ. Τεσσαρακοστὴ τὸ «Τὴ ὑπερμάχω στρατηγῶ τὰ νικητήρια». Μετὰ τὸ Πάσχα τὸ «Χριστὸς Ἀνέστη», τὴ Πεντηκοστὴ τὸ «Εὐλογητὸς σοὶ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἠμῶν» καὶ στὶς ἄλλες περιόδους τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἑορτολόγιου κάποιον ἄλλο ὕμνο. Σήμερα σε πολλά σχολεῖα δὲν ψάλλεται ὕμνος στὴν προσευχὴ, παρότι ὑπάρχουν σ’ αὐτὰ καθηγητὲς μουσικῆς. Οἱ καθηγητὲς τῆς μουσικῆς δυσκολεύονται νὰ διδάξουν στοὺς μαθητὲς τῆς χορωδίας των ὄχι μόνο τὸ μέλος τῶν θρησκευτικῶν ὕμνων, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐθνικῶν μας ἀκόμη τραγουδιῶν, διότι οἱ νέοι μας ἀποξενώθηκαν ἀπ’ τὴν ἑλληνικὴ μουσική. Συνέχεια ἀκοῦνε τὴν μουσικὴ τῶν ἀγρίων φυλῶν, στὴν ὁποία ἔδωσαν διάφορα ὀνόματα γιὰ νὰ τὴ χαρακτηρίσουν ὡς σύγχρονη καὶ πολιτισμένη μουσικὴ .

5 . Μερικές αφορμές των υπηρετούντων στους ναούς πού ἀπομακρύνουν τούς χριστιανούς ἀπὸ τὴ θεία λατρεία

Τί τέλος πάντων εἶναι αὐτὸ ποὺ ἀπωθεῖ τοὺς νέους καὶ πολλοὺς μεγάλους ἀγράμματους και ἐγγραμμάτους ἀπό τὴν Ορθδόδοξη λατρέια; Θὰ ἀπαντήσει κάποιος ὅτι εἶναι ἡ ἔλλειψη πίστεως, ευσέβειας καὶ καλῆς διαθέσεως. Ὄχι δέν εἶναι πάντοτε ἡ ἔλλειψη αὐτῶν, διότι ὑπάρχουν πολλοὶ πού ἐκκλησιάζονται μὲ πίστη καὶ καλή διάθεση, ἀλλά ἀπογοητεύονται ἀπὸ μερικὲς παράτυπες ἐνέργειες μερικῶν ἱερέων καὶ ἱεροψαλτῶν τῆς Ἐκκλησίας, που διώχνουν μέ τίς ἐνέργειές των πολλούς ανθρώπους από τη λατρεία.

Πολλοὶ ἐκκλησιαζόμενοι παρακολουθοῦν μὲ ἀφοσίωση τὶς λατρευτικὲς ἀκολουθίες, ἀλλὰ δὲν ἀντιλαμβάνονται τὶς λέξεις τῶν ὕμνων, διότι μερικοί ψάλτες τους ψάλλουν μὲ συρόμενη φωνὴ ὑπερτονίζοντας μόνο τὰ φωνήεντα αὐτῶν . Δέν καταλαβαίνεις οὔτε μία λέξη ἀπὸ τὴ ψαλμωδία τους. Ἐπιδίδονται περισσότερο στὴν ἐπίδειξη τῆς φωνῆς καὶ τῆς ψαλμωδίας τους καὶ ὄχι στὴν καθαρὴ διατύπωση τοῦ νοήματος τῶν ὕμνων .

Τὸ ἴδιο κάνουν καὶ μερικοὶ ἱερεῖς στὶς ἐκφωνήσεις τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν. Λέγουν τὶς δεήσεις καὶ γενικὰ τὴ θεία Λειτουργία και τα ευαγγελικά αναγνώσματα μὲ παραττεταμένητη ψαλμωδία, σχεδὸν τραγουδιστά. διαστρευλώνοντας τὸ νόημα .

Σὲ μερικούς ναοὺς καὶ μοναστήρια οἱ ψάλτες καὶ οἱ ἱερεῖς γιὰ νὰ τελειώσουν γρήγορα τὶς μακρὲς ἐκκλησιαστικὲς ἱερὲς ἀκολουθίες τὶς ἀναγινώσκουν ἢ τὶς ψάλλουν τόσο βιαστικά, ποὺ περικόπτουν συλλαβὲς και λέξεις. Οἱ ἐκκλησιαζόμενοι, δὲν καταλαβαίνουν τίποτε ἀπὸ ὅσα ἀναγιγνώσκονται καὶ ψάλλονται . Ἀκοῦν μόνον μία ψαλμωδία, χωρὶς νὰ διακρίνουν τὶς λέξεις.. Τὸ κίνητρο μερικῶν ἱεροψαλτῶν εἶναι ἀποκλειστικὰ ἡ ἐπίδειξη φωνῆς. Σκοπὸς μερικῶν εἶναι νὰ δοξάσουν τὸν ἑαυτό τους καὶ ὄχι τὸ Θεό. Νὰ φανοῦν καλλίφωνοι, μὲ ἐντυπωσιακὴ φωνή. Ἐπίσης βάζουν τὰ μεγάφωνα σ’ ἐκκωφαντικὴ ἔνταση, ποὺ δεν διαφέρει ἀπ’ τὴν ἔνταση τῶν μεγάφωνων ἑνὸς κέντρου διασκέδασης. Ἀντὶ νὰ περιέλθει ὁ ἐκκλησιαζόμενος σὲ κατάνυξη προσευχῆς ἐκνευρίζεται, κουράζεται ψυχικὰ καὶ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τοὺς ναούς στη μέση της Θείας Λειτουργίας.

6 . Τρόποι ἐξοικειώσεως καὶ τριβῆς τῶν χριστιανῶν

στὴν Ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα.

Ἡ ἐξοικείωση τῶν χριστιανῶν στὴν ἐκκλησιαστικὴ ὑμνολογία ἐπιτυγχάνεται καὶ μὲ τὴ συμμετοχὴ αὐτῶν στὶς ψαλμωδίες τῶν ὕμνων. Οἱ μαθητὲς πρέπει ἀπὸ μικροὶ νὰ ψάλλουν ὕμνους τῶν ἑορτῶν τῆς Ἐκκλησίας Ὁ Θεολόγος καθηγητὴς ὅταν ἔχει γνώσεις Βυζαντινῆς μουσικῆς ἢ πρακτικῆς ψαλτικῆς ἢ μὲ μαγνητοφωνημένες κασέτες, μπορεῖ νὰ συμβάλλει πάρα πολὺ καὶ σὲ αὐτὸ . Ἡ διοργάνωση σχολικῆς χορωδίας Βυζαντινῆς μουσικῆς στὸ σχολεῖο και στις ἐνορίες θὰ βοηθήσει πολὺ στὸ σκοπὸ αὐτὸ . Ἡ οἰκογένεια, χάριν τῆς διατηρήσεως τῆς προγονικῆς μας γλώσσας καὶ τῆς καλῆς θρησκευτικῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν της, νὰ τά προτρέπει μὲ τὸ παράδειγμά της στὸν τακτικὸ ἐκκλησιασμὸ. Νὰ τὰ προμηθεύσει ἐγκόλπια τῆς Θείας Λειτουργίας, καθὼς καὶ ἄλλα βιβλιαράκια μὲ κείμενο καὶ μετάφραση τῶν ἄλλων ἱερῶν ἀκολουθιῶν. Νὰ παρακολουθοῦν κατὰ τὴν ὥρα τοῦ ἐκκλησιασμοῦ τους μαζί με τά παιδιά τους αὐτὰ ποὺ ψάλλονται καὶ διαβάζονται στοὺς ναοὺς.. Νὰ συζητοῦν σὲ κάθε εὐκαιρία τὸ βάθος τοῦ νοήματος τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων.

7 . Προσπάθειες τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴ διόρθωση τῆς καταστάσεως

Γιά τή διόρθωση της ἐπικρατούσης καταστάσεως στή λατρεία διατυπώνονται μερικὲς σκέψεις:

α) ) Ἠ Εκκλησία ὁμοιάζει σαν την στοργική μητέρα, που δεν μπορεί να ταϊσει στό δεκάμηνο παιδί της τό κρέας χωρίς να το αλέσει στο μπλέντερ. μέχρις ότου μεγαλώσει για να το μασάει (τό ἀλέθιε) με τα δόντια του Κάτι παρόμοιο γράφει ὁ Ἄπ. Παῦλος πρὸς τοὺς Κορινθίους: ὅτι «Καὶ ἐγὼ ἀδελφοί, οὐκ ἠδυνήθην ὑμὶν λαλῆσαι ὡς πνευματικοίς, ἀλλ’ ὡς σαρκικοίς, ὡς νηπίοις ἐν Χριστῷ. Γάλα ὑμᾶς ἐπότισα καὶ οὐ βρῶμα. Οὔπω γὰρ ἠδύνασθε. Ἀλλ’ οὔτε ἔτι νῦν δύνασθε ἔτι γὰρ σαρκικοὶ ἐστέ» (Ἅ΄ Κορινθ. Γ΄ 1-2).Το ἴδιο κάνει και ἡ Ἐκκλησία ἡ οποῖα με τό τακτικὸ της κήρυγμα στοὺς ἱεροὺς ναούς προσφέρει δια της ἑρμηνείας καὶ ἀναλύσεως τῶν κείμενων καὶ τῶν ὕμνων τῆς λατρείας την πνευματικὴ τροφή ἁπλοποιημένη σὲ ὅσους δὲν μποροῦν νὰ την κατανοήσουν. Ἐπίσης συνιστά ή παραχωρεῖ ἐντός τοῦ ναοῦ τη χρήση βιβλιαρίων ἑρμηνείας τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ ὅλων τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τας λατρείας , σὲ δυὸ παράλληλες στῆλες ἢ σελίδες, ὅπου στὴ μία στήλη ἢ σελίδα ἀναγράφεται τὸ πρωτότυπο κείμενο καὶ στὴ διπλανὴ στήλη ἢ σελίδα ἀναγράφεται ἡ πιὸ ἁπλὴ καὶ ἀποδοτικὴ σὲ νόημα μετάφραση. Με αὐτό τό τρόπο οἱ ἐκκλησιαζόμενοι παρακολουθοῦν τὸ κείμενο καὶ ὅπου δὲν καταλαβαίνουν προστρέχουν στὴ μετάφραση.

β)Οἱ ἐκκλησιαστικὲς ἐνορίες νὰ προγραμματίζουν τακτικὰ διαλέξεις ἑρμηνείας τῶν τελουμένων ἱερῶν ἀκολουθιῶν στοὺς ναοὺς καὶ θεῖο κήρυγμα τῶν ἀναγινοσκομένων ἁγιογραφικῶν περικοπῶν. ἀπὸ τόν ἄμβωνα.

β Στις ἕδρες των Μητρόπολεων να λειτουργεῖ Σχολὴ Βυζαντινῆς μουσικῆς, γιὰ νὰ προετοιμάζονται πιστοί ἱεροψάλτες μὲ πολλά πνευματικὰ καὶ φωνητικὰ προσόντα καὶ γνώσεις μουσικῆς και να διοργανώνονται τακτικὰ σεμινάρια γιά τὰ καθήκοντα τῶν ἱερέων καὶ τῶν ἱεροψαλτῶν,

γ) Ὁ προϊστάμενος τῆς ἐνορίας νὰ εἶνα ὑπευθυνος γιὰ τὴν ἀκριβῆ τήρηση τῆς ἐφαρμογῆς τῆς ὀρθῆς ἀναγνώσεως καὶ ψαλμωδίας ὅλων τῶν ἱερῶν ἀκολουθειῶν Οἵ ἐκκλησιαζόμενοι να διατυπώνουν γραπτῶς τις παρατηρήσεις των και να τις βάζουν σε ἕνα γραμματοκυβώτιο του ναοῦ, ἡ δέ ἐκκλησιαστική ἐπιτροπή να φροντίζει για τη διόρθωση τῶν ἀναφερομένων παρατηρήσεων .

δ)Γιὰ νὰ μὴν παρατείνονται πολὺ οἱ ἀκολουθίες νὰ ψάλλονται ὅλοι οἱ ὗμνοι μόνον μία φορά καί νά ἀποφεύγονται οἱ πολύ ἀργοί ρυθμοί τῆς ψαλμωδίας σέ μερικούς ὕμνους τῆς Θείας Λειτουργίας.

Τὸ ἐρώτημα εἶναι κατὰ πόσο εἶναι δυνατὸν νὰ μεταφραστοῦν στη δημοτική γλώσσα τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα ἤ να γραφοῦν καινουργια σε ἁπλῆ σὲ ἐφάμιλλο ὕψος τοῦ περιεχομένου τους; Δυστυχῶς κατεβάσαμε τὴν ὁμιλουμένη νεοελληνικὴ γλώσσα σὲ τόση πολὺ χαμηλὴ στάθμη, ποὺ δὲ μπορεῖ νὰ ἀποδώσει πλήρως τὸ οὐσιαστικὸ καὶ κύριο νόημα τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων ἔστω καὶ γιὰ βοήθημα .

Ὑπάρχουν ἐκκλησιαστικοὶ ὕμνοι ἀναντικατάστατοι καὶ ἀνεπανάληπτοι στὸ ὕφος, στὸ νόημα, στὸ εἶδος καί στό μέλος τους . Δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ διατηρήσουν ὅλα, τὸ βάθος καὶ τὸ ὕψος τοῦ λογοτεχνικοῦ καὶ νοηματικοῦ μεγαλείου τους μὲ ὁποιαδήποτε ἀρίστη μετάφραση στὴ ὁμιλουμένη Ἑλληνικὴ γλώσσα. Ὅπως συμβαίνει στὶς εἰκαστικὲς τέχνες, τῆς γλυπτικῆς, τῆς ζωγραφικῆς κ. λ. π., ποῦ τὰ ἔργα τῶν μεγάλων καλλιτεχνῶν καθίστανται ἀνεπανάληπτα, ὁσονδήποτε καὶ ἂν προσπαθήσουν νὰ τὰ ξαναφτιάξουν οἱ ἴδιοι ἢ ἄλλοι διακεκριμένοι καλλιτέχνες , ἔτσι καὶ στὴν ἐκκλησιαστικὴ ποίηση καὶ λογοτεχνία ὑπάρχουν κείμενα καὶ ὕμνοι ποὺ δὲ μποροῦν νὰ ξαναγίνουν παρόμοια μὲ κανένα τρόπο μὲ ἄλλες λέξεις. Εἶναι ἔργα τόσο μεγάλης ἀξίας ποὺ καὶ αὐτὸς ὁ πανδαμάτωρας χρόνος τὰ σεβάστηκε καὶ τὰ ἀναγνώρισε ὡς ἀριστουργήματα τῶν αἰώνων π.χ. οἱ ὕμνοι τῶν Χριστουγέννων, τῶν Θεοφανείων, τας Ὑπαπαντῆς,τοῦ Τριωδίου, τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, τῆς Μ. Ἑβδομάδας, τοῦ Πάσχα, τῆς Πεντηκοστῆς καὶ ἄλλων ἑορτῶν,τά ὁποῖα εἶναι ἀδύνατο νὰ τά μεταφράσει κανείς στὴν ὁμιλουμένη γλώσσα, με τὴν ἴδια λογοτεχνικὴ δύναμη καὶ συμπύκνωση τῶν νοημάτων και τό ίδιο μέλος . Ἡ προσέγγιση τοῦ ἑνὸς σημείου θὰ εἶναι πάντα σὲ βάρος τοῦ ἄλλου. Θὰ ἀπωλέσουμε μεγάλο μέρος ἀπὸ τὸ βαθὺ νόημα, τὸ λογοτεχνικὸ μεγαλεῖο και τὴν ἀσύγκριτη ἀξία,τῶν λειτουργικῶν μας κειμένων καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν μας ὕμνων. Ὅσο καὶ ἂν προσπαθήσουμε δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ πετύχουμε τὴν ἴδια λογοτεχνικὴ ὡραιότητα καὶ τὸ ἴδιο κατανυκτικὸ μέλος.

Ἕνας ἄλλος τρόπος λύσεως τοῦ προβλήματος εἶναι νὰ γραφτοῦν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ στὴν ἁπλὴ ὁμιλουμένη γλώσσα νέοι ὕμνοι καὶ εὐχὲς μὲ τὸ ἴδιο ἁγιογραφικό, δογματικὸ καὶ θεολογικὸ περιεχόμενο. Αὐτό θὰ ἀποδεσμεύσει τοὺς συγγραφεῖς ἀπὸ τὴ προσκόλλησή τους στὰ παλαιά κείμενα τῆς ἐκκλησιαστικής λατρέιας . Ὁμοιάζει μὲ τὴν ἀρχιτεκτονικὴ ποὺ κτίζει ἀπὸ τὴν ἀρχὴ μία πόλη χωρὶς νὰ δεσμεύεται ἀπὸ τὴν παλιὰ ρυμοτομία καὶ τὰ σχέδια τῶν παλιῶν κτιρίων.

Ἡ μετάφραση ομοιάζει μὲ τὴν ἀρχιτεκτονικὴ ποὺ ἐπιδιορθώνει καὶ τροποποιεῖ τὰ παλιὰ ρυμοτομικά σχέδια καί τά οἰκοδομήματα μίας πόλης. Δὲ μπορεῖ νὰ κινηθεῖ ἐλεύθερα στὸ ἔργο τῆς ρυμοτομίας καὶ τῶν ἀρχιτεκτονικῶν σχεδίων. Ὁ μεταφραστὴς δεσμεύεται ἀπὸ τὴν ὑμνολογία τῆς ἐκκλησίας , γιατί τὸ ἀπαιτεῖ να κρατηθεῖ γνήσιο τὸ δόγμα καὶ ἡ παράδοσή τῆς πίστεώς μας. Ο μεταφραστὴς ὁσαδήπτε προσόντα καὶ ἂν ἔχει, εὐσέβεια, πίστη, εὐφυΐα μόρφωση , μακροχρόνια πείρα, δὲν θὰ κατορθώσει νὰ μεταφράσει τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα στὸ ἴδιο μεγαλεῖο τῆς λογοτεχνικῆς τῶν ἐκφράσεως καὶ δύναμης τῶν νοημάτων των. Θὰ εἶναι ἀμφίβολη σὲ μεγάλο ποσοστὸ ἡ διατήρηση τοῦ ἀρχικοῦ ὕφους, τῆς λογοτεχνικῆς ἀξίας τοῦ μέλους καὶ τοῦ βάθους τοῦ νοήματος τοῦ κάθε ὕμνου.

Τὰ εκκλησιαστικά κείμενα συντάχθηκαν κάτω ἀπὸ εἰδικὲς συνθῆκες πίστεως, ἀφοσιώσεως καὶ θερμῆς, εἰλικρινοῦς ἀγάπης πρὸς τὸ Θεό. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς συγγραφεῖς των ἔζησαν σὲ πολὺ δύσκολα χρόνια, βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, μακροχρόνιων αἱματηρῶν ἐμφυλίων ἢ ἀλλόφυλων πολέμων, συχνῶν θανατηφόρων ἐπιδημικῶν ἀσθενειῶν, ποὺ δὲν ὑπῆρχε ἄλλο καταφύγιο παρὰ μόνο ὁ Τριαδικὸς Θεός, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, οἱ ἅγιοι, οἱ μάρτυρες καὶ Ὅσιοί της ἐκκλησίας μας. Ὅταν έγραφαν ὕμνους ἀνέθεταν τὶς ἐλπίδες τῆς σωτηρίας τῶν μὲ πολλὴ θερμή πίστη καὶ ἀφοσίωση στὴν Ἁγία Τριάδα , στὴν Παναγία καὶ στοὺς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ ὕμνοι εἶναι τὸ ξεχείλισμα τῆς ψυχῆς των. Πρέπει νὰ βρεθοῦν ἄνθρωποι τῆς ἴδιας πνευματικῆς στάθμης, πίστεως, ταπεινώσεως καὶ ἀγάπης πρὸς τὸ Θεό, μὲ τὶς ἴδιες κατανυκτικὲς συνθῆκες τῶν συγγραφέων ποὺ ἔγραψαν τοὺς μέχρι σήμερα ὑπάρχοντας ὕμνους για να μεταφράσουν ἤ να γράψουν καινούργιους ὕμνους . Τὸ νὰ γράφει κανεὶς ὡραῖα κοσμικὰ ποιήματα λογοτεχνίας εἶναι ἐν μέρει ἔμφυτο, ἀλλὰ τὸ νὰ γράψει ἐκκλησιαστικοὺς ὕμνους πίστεως καὶ δόγματος εἶναι θεῖον χάρισμα καὶ χριστιανικὸ βίωμα τοῦ συγγραφέα.

10 .Συμπεράσματα από τό τέστ τῶν 336 μαθητών Γυμνασίου –Λυκείου σέ δύο ερωτήσεις

Δόθηκαν σὲ 205 μαθητές τοῦ Τρίτου Γυμνασίου καὶ 131 τοῦ Τρίτου Λυκείου Σερρῶν οἱ ἐρωτήσεις: 1) Τί καταλαβαίνω κατά τόν εκκλησιασμό μου στό ναό ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ψάλλονται καὶ διαβάζονται; 2) Πῶς θέλω να γίνονται οι ἱερές ακολουθίες στους ναούς για να προσεύχομαι και να λατρεύω το Θεό καλύτερα;

Κατόπιν προσεκτικῆς μελέτης καὶ ταξινόμησης τῶν χωρίς ὄνομα ἀπαντήσεων, σταχυολόγησα τὶς ἑξῆς περίπου ἀπαντήσεις:

1)Πολλοί ζητοῦν νὰ μεταφραστοῦν ὅλα τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα και μερικοί μονο τα δύσκολα σημεῖα αὐτῶν . Οἱ διδασκόμενοι αρχαῖα Ἑλληνικά καταλαβαίνουν περισσότερα κατά τον εκκλησιασμό τους Ἐπίσης καταλαβαίνουν ἐκεῖνα πού διδάχθηκαν στὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν.

2) Ἡ κατανόηση τῶν περισσότερων ἐκκλησιαστικών κειμένων εξαρτάται ἀπὸ τὴν καθαρὴ προφορὰ καὶ διάρθρωση τῶν συλλαβῶν καὶ τῶν λέξεων ἀπὸ τοὺς ἀναγνῶστες, τοὺς ψάλτες καὶ τοὺς ἱερεῖς.. Ζητοῦν τη συντόμευση τῶν μακρῶν ἱερῶν άκολουθιών μέ τήν ἀποκοπή τῶν ἐπαναλήψεων τῶν ἴδιων ὕμνων καί τή σύντομη ψαλμωδία στή λατρεία

4) Ἀποστρέφονται τὴ φωνητικὴ ἐπίδειξη τῶν ψαλτῶν καὶ τῶν ἱερέων στὶς ψαλμωδίες, καθώς και τις ἐπιδεικτικές ἐνδυμασίες και τά ἀρώματα τῶν ἐκκλησιαζομένων γυναικῶν..

.5) Η ἡσυχία, η κατανυκτικότητα στό ναό και ἡ ήρεμη ψαλμωδία, χωρὶς την ὑπερένταση τῶν μεγαφώνων συμβάλουν στήν κατανόηση τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων. Ζητοῦν την ευταξία και την ἄνεση στους χώρους τῆς λατρέιας.

6) Εξοικειώνονται εὔκολα στήν γλῶσσα τῆς λατρείας τῆς Ἐκκλησίας .μέ τον τακτικό ἐκκλησιασμό , τό θεῖο κήρυγμα καί τά βοηθητικά βιβλία ἑρμηνείας τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ τῶν ἄλλων ἱερῶν ἀκολουθιῶν. .

7) . Προτείνουν την συγκρότηση ἐκκλησιαστικών χορωδιῶν σ’ ὅλους τούς ναοὺς και τήν ἐσωτερική συμμετοχή τοῦ εκκλησιάσματος στην ψαλμωδία.

8) Μερικοί απορρίπτουν τη μετάφραση Εκκλησιαστικῶν κειμένων, διότι θὰ ξεχαστεῖ ἐντελῶς από τό λαό ἡ πατριοπαράδοτη Ἑλληνικὴ γλώσσα. Ὅσα κατάστρεψαν και καταστρέφουν οι ἀδιάφοροι προς την πίστη και το ἔθνος καλεῖται να τό σώσει η Εκκλησία χωρίς κανένα δισταγμό Δέν πρέπει ν’ ἀλλάξει ἡ ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα, ἀλλὰ ὁ τρόπος τῆς σκέψης καὶ τῆς ζωῆς μας,. Τὸ πρόβλημα εἶναι περισσότερο ἠθικὸ, ἀπό την ἔλλειψη θελήσεως για μάθηση και πίστεως προς το έθνος μας την Ορθόδοξη Εκκλησία μας και ὄχι γλωσσικό..

Πίνακας ποσοστοῦτων μαθητών που καταλαβαίνουν τά κείμενα

Ποσοστό κατανοήσεως	Γυμνάσιο	Λύκειο	Σύνολο	Ποσοστό
Σχεδόν τίποτα 1-2%	8	2	10	3,36
Ελάχιστα 2-10%	45	27	72	21,07
Λίγα 10-30%	54	31	85	25,74
Αρκετά 30-50%	56	20	76	22,61
Καλά 50-70%	20	14	34	10
Πολύ καλά 70-90%	0	8	8	0,32
Άριστα 90-100%	0	0	0	0
Ό, τι διδάχθηκαν στο σχολεῖο.	22	29	51	15,1
Ἀπό τη μετάφραση των κειμένων στη Δημοτική	145	75	220	65,40%
Να διατηρηθεῖἡ εκκλ. γλώσσα	42	11	53	15,77%
Δεν διατύπωσαν γνώμη	18	45	63	18,83

11. Ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας στὸ θέμα τῆς μεταφράσεως

τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων.

Ἡ Ἐκκλησία δὲν πρέπει νὰ ἐνεργήσει βεβιασμένα στὸ ζήτημα αὐτὸ, οὔτε κατὰ οὔτε ὑπέρ. Ἂς ἀφήσει νὰ ὡριμάσει τὸ θέμα. Μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου θὰ τῆς δείξει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ τί πρέπει νὰ κάνει. Μὲ σύνεση νὰ σφυγμομετρήσει τοὺς κτύπους τῆς διαθέσεως τῶν πιστῶν της και να νὰ ἐξετάσει προσεκτικὰ μὲ κατανόηση καὶ τὶς δυὸ παρατάξεις, Πρωτεύει νὰ καλύψει τὰ κενὰ τῶν γνώσεων τῆς ἐκκλησιαστικῆς γλώσσης στὸ ποίμνιό της καὶ νὰ προσπαθήσει νὰ διατηρήσει στὴ λατρεία της τὰ ἀριστουργήματα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς λογοτεχνίας,.

Νὰ μὴν παρασυρθεῖ ἀπὸ τὶς φωνὲς ὁρισμένων «προοδευτικῶν» νεωτεριστῶν, ποὺ θέλουν νὰ τὰ γκρεμίσουν ὅλα γιὰ νὰ κτίσουν δῆθεν μία νέα κοινωνία, ἀλλ’ οὔτε πάλι νὰ ἀρκεσθεῖ στὶς γνῶμες ὁρισμένων μορφωμένων ποὺ ἀδιαφοροῦν γιὰ τοὺς ἀγράμματους. Αὐτὰ πρέπει νὰ ζυγισθοῦν στὴν πιὸ εὐαίσθητη πλάστιγγα ἀκριβείας (πλάστιγγα φαρμακείου) γιὰ νὰ ἐξακριβωθεῖ ἀμερόληπτα πρὸς τὰ ποὺ βαραίνει περισσότερο ἡ πλάστιγγα ., Πολλοὶ ζήτησαν νὰ μετεφρασθεῖ τὸ Εὐαγγέλιο στὴν κοινὴ γλώσσα γιὰ νὰ τὸ διαβάζουν κατ’ οἶκον, ἀλλὰ δεν φάνηκαν συνεπεῖς ὅταν μεταφράστηκε . Πολλά εἶναι προφάσεις γιὰ νὰ δικαιολογοῦνται γιὰ τὴ παράληψη τῶν θρησκευτικῶν των καθηκόντων

Ἡ Ἐκκλησία νὰ ἀντιμετωπίσει τό θέμα κατόπιν μακρᾶς προετοιμασίας μὲ πολὺ σύνεση ἐπ’ ὠφελεία τῆς σωτηρίας τῶν πιστῶν καὶ τῆς διατηρήσεως τοῦ πνευματικοῦ θησαυροῦ. Στὸ θέμα αὐτό ὑπάρχουν πολλὰ ὑπὲρ καὶ ἐλάχιστα ἐναντίον, τὰ ὁποία μποροῦν νὰ ἀντιμετωπισθοῦν Ἀνώδεινη λύση δίδεται στο πρόβλημα αὐτό, εάν, σύμφωνα με τις δημοκρατικές ἀρχές, ἀνεβάσουμε σέ ὅλες τίς τάξεις τοῦ λαοῦ τήν πνευματική στάθμη αὐτοῦ στή μάθηση, στήν τριβή καί στήν ἐξάσκηση του στήν γνήσια Ἑλληνική γλῶσσα.

Το πρώτο κείμανο που στάλθηκε στη Π. Ε. Θ για έγκριση δημοσιεύσεως

Τὸ πρόβλημα τῆς μεταφράσεως τῶν κειμένων τῆς λατρείας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὴ Δημοτικὴ γλῶσσα.

Τοῦ Κυριάκου Παπακυριάκου , Θεολόγου,

τ. διευθυνυοῦ Γυμνασίου Λυκείου.

1) Ἔρευνα στὸ ὡς ἄνω θέμα [3]

Ἀπὸ χρόνια σκέπτομαι τό θέμα τῆς μεταφράσεως των εκκλησιαστικῶν κειμένων Έψαξα σὲ διάφορες βιβλιογραφίες, πλὴν τῆς τελευταίως ἐκδοθείσης Τριμηνιαίας ἔκδοσης Ὀρθοδόξου Διδαχῆς τῆς Θεοδρομίας τοῦ 2005 τεῦχος και δὲ βρῆκα ἀξιόλογες σχετικὲς ἢ παραπλήσιες ἐμπεριστατωμένες ἐργασίες, ἀλλὰ ἁπλὲς μόνο ἐργασίες, διότι δὲν ἀπασχολοῦσε τοὺς συγγραφεῖς.. Τὸ θέμα εἶναι σύγχρονο, τῆς τελευταίας πεντηκονταετίας, ἀπὸ τότε ποὺ ἡ Ἑλληνικὴ κυβέρνηση κατάργησε τὴν καθαρεύουσα ὡς ἐπίσημη γλώσσα τοῦ κράτους .

Στὶς συζητήσεις αὐτὲς ἀντηλλάγησαν πολλὲς γνῶμες, ποὺ μὲ προβλημάτισαν περισσότερο. Γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσω τὸ θέμα στὴν πράξη ἐπιδόθηκα στὶς μεταφράσεις τοῦ Ἀκάθιστου Ὕμνου καὶ τῆς Θείας Λειτουργίας . Ὁμολογῶ ὅτι οἱ ἐργασίες αὐτὲς μὲ δίδαξαν πάρα πολλά, γιατί μου ἔδωσαν τὴν εὐκαιρία νὰ συνειδητοποιήσω τὶς δυσκολίες καὶ τὰ προβλήματα πού προκύπτουν στὴ μετάφραση τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων .

Ἐπίσης ἔβαλα στοὺς μαθητές του Γυμνασίου πού ὑπηρετούσα «τέστ» καὶ παρακάλεσα καὶ σὲ ἄλλους συναδέλφους μου νὰ βάλουν καὶ αὐτοὶ τὸ ἴδιο «τέστ», στοὺς μαθητὲς τοῦ Λυκείου, μὲ τὶς ἑξῆς δυὸ ἐρωτήσεις:

1) Τι καταλαβαίνω κατά τον εκκλησιασμό μου στο ναό ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ψάλλονται καὶ διαβάζονται; 2) Πῶς θέλω να γίνονται οι ἱερές ακολουθίες στους ναούς για να προσεύχομαι και να λατρεύω το Θεό καλύτερα;

Ἀπὸ τὶς ἀπαντήσεις 336 καὶ πλέον μαθητῶν, προβληματίστηκα περισσότερο καὶ διαπίστωσα ὅτι τὸ θέμα παρουσιάζεται διφορούμενο, πολύπλοκο, δύσκολο καὶ ἐνδιαφέρουσας ἔρευνας. Οἱ μαθητὲς ἀνώνυμα ἐκφράσθηκαν ἐλεύθερα καὶ διατύπωσαν πολλὲς σοφὲς γνῶμες ποὺ λήφθηκαν ὑπόψη στὴν ἀνάπτυξη τοῦ θέματος .

Ὅταν ζήτησα τὴ γνώμη ἑνὸς ἄλλου ὑπεύθυνου, πανελληνίως γνωστοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου, μοῦ ἀπάντησε: «Μὴν τὸ συζητᾶς τὸ θέμα σὲ πολὺ εὐρὺ κύκλο, γιατί θὰ θεωρηθεῖς νεωτεριστὴς θεολόγος. Ἡ λύση τοῦ προβλήματος αὐτοῦ μπορεῖ νὰ προκαλέσει διχασμὸ στοὺς πιστούς τῆς Ὀρθόδόξης Ἐκκλησίας καὶ νὰ δημιουργήσει δημοτικιστὲς καὶ συντηρητικοὺς στὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα. Καλὸ εἶναι νὰ τὸ ἀφήσουμε νὰ λυθεῖ μόνο του τὸ πρόβλημα μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου.»

Αὐτὸ ὅμως, κατὰ τὴν ταπεινή μου γνώμη, θὰ ἦταν ἀποσιώπηση καὶ ἔλλειψη κατανοήσεως γιὰ ἕνα θέμα ἑνὸς μέρους τῶν πιστῶν τῆς ἐκκλησίας μας ποὺ ἀγνοοῦν τὴ γλώσσα τῶν λειτουργικῶν κειμένων καὶ δὲν καταλαβαίνουν τὸ νόημα αὐτῶν ὅταν ἐκκλησιάζονται.

Θὰ ἦταν μεροληψία νὰ ταχθῶ ἐξ ἀρχῆς μὲ τὸ μέρος τῶν μορφωμένων, ποὺ δὲ θέλουν νὰ χάσουν τὴν ἀκρόαση τῶν θαυμάσιων ὕμνων τῆς ἐκκλησίας μας στὴν ἀρχικὴ των γλώσσα. Θὰ ὁμοίαζε μὲ τοὺς ὑγιεῖς ποὺ ἀδιαφοροῦν γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς ποὺ μένουν νηστικοὶ, ἐπειδὴ δὲν μποροῦν νὰ φᾶνε ἀπὸ τὸ φαγητὸ τῶν ὑγιῶν . Ὅσο καὶ ἂν τὸ ἀποσιωπήσουμε τὸ πρόβλημα, δὲ θὰ πάψει νὰ ὑπάρχει καὶ νὰ γίνεται αἰτία προφάσεων ἀπομάκρυνσης πολλῶν πιστῶν ἀπὸ τὴ λατρεία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας.

2 . Ἐνστάσεις τῶν ἐπιμενόντων στη μετάφραση τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων καὶ ἀναίρεση αὐτῶν .

Οἱ ἰσχυριζόμενοι τὴν ἀναγκαιότητα τῆς μετάφρασης τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων φέρουν ὡς ἐπιχείρημα τὸ παράδειγμα τῆς μεταφράσεως τῶν ἐπῶν τοῦ Ὁμήρου, τὴν Ὀδύσσεια καὶ τὴν Ἰλιάδα. Λέγουν ὅτι τὰ κείμενα αὐτὰ θὰ ἦταν ἄγνωστα στὸ περισσότερο κόσμο ἂν δὲ μεταφράζονταν στὴν Νεοελληνικὴ γλώσσα. Παραδέχονται ὅτι μειώθηκε καὶ στὴν ὡραιότερη μετάφραση τὸ ποιητικὸ ἔργο τοῦ Ὁμήρου ὡς προς τὴ λογοτεχνική του ἀξία. Παρόλα αὐτά πιστεύουν ὅτι διατηρεῖ τόσα πολλὰ ἀπ’ τὰ πλεονεκτήματά του ποὺ δὲ χορταίνουν νὰ τὴ διαβάζουν. Ἀπὸ τὸ πρωτότυπο δὲ θὰ καταλάβαιναν τίποτε. Τί θὰ ἦταν προτιμότερο; Νὰ περιμέναμε νὰ μάθει ὅλος ὁ κόσμος τὴν Ὁμηρικὴ γλώσσα γιὰ νὰ ἀπολαμβάνει τὴν Ὁμηρικὴ λογοτεχνία ἢ νὰ μεταφράζαμε τὸν Ὅμηρο στὴν ὁμιλουμένη γλώσσα;

Δὲν ἐξομοιώνεται ἡ ἀναγκαιότητα τῆς μετάφρασης τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων μὲ τὴ μετάφραση τῶν Ὁμηρικῶν ἔργων, διότι ἡ γλώσσα αὐτῶν δὲν εἶναι τόσο δύσκολη καὶ ἀπλησίαστη ὅπως ἡ Ὁμηρικὴ γλώσσα, ἀλλὰ πολὺ πλησιέστερα πρὸς τὴν ὁμιλουμένη καθημερινή μας γλώσσα. .Εἶναι πολὺ εὐκολότερο, μὲ λιγότερο κόπο, νὰ ἐξοικειωθεῖ κανεὶς στὴν ἐκκλησιαστική μας γλώσσα παρὰ στὴν ὁμηρική. Οἱ περισσότερες λέξεις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνολογίας χρησιμοποιοῦνται μὲ τὶς ἴδιες ρίζες στὴν καθημερινή μας γλώσσα καὶ διαφέρουν μόνο στὶς γραμματικὲς αὐτῶν καταλήξεις. Δὲν διαφέρει πολὺ τὸ λεξιλόγιο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς γλώσσας ἀπὸ τὴν καθημερινὴ στρωτὴ Ἑλληνικὴ γλώσσα. Τὸ 90% τῶν λέξεων των εἶναι ἴδιες μὲ διαφορετικοὺς μόνο τύπους διατυπώσεως γραμματτικῶν καταλήξεων.

Τὸ πρόβλημα τὸ δημιουργοῦμε ἐμεῖς μὲ τὴν συνεχῆ ἀπομάκρυνσή μας ἀπὸ τὴν παραδοσιακὴ Ἑλληνικὴ γλώσσα. Οἱ νεωτεριστὲς καταστρέφουν καθημερινὰ τὴν γνησιότητα τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσας, προσθέτοντας απαράδεκτες λέξεις στὸ ἑλληνικὸ λεξιλόγιο. Χειροτερεύουν τη γλώσσα και παρουσιάζουν περισσότερα ἐπιχειρήματα γιὰ τὴν ἀναγκαιότητα τῆς μεταφράσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένωνἘπιμένουν ὅτι δὲ ἔχουμε τό δικαίωμα νὰ ὑποχρεώσουμε τὸ λαὸ νὰ μάθει ὁπωσδήποτε τὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα γιὰ νὰ ἀπολαμβάνει τὰ ἀπαράμιλλα λογοτεχνικὰ ἔργα τῆς Ἐκκλησίας . Ὑποστηρίζουν ὅτι τὰ κείμενα τῆς ἐκκλησίας μας καὶ ἡ ὑμνολογία τῆς λατρείας μας δὲν ἔγιναν μὲ σκοπὸ τὴν προβολὴ τῆς λογοτεχνίας τῆς Εκκλησίας, ἀλλὰ ἔγιναν καθαρὰ γιὰ νὰ χρησιμεύσουν ὡς ξεχείλισμα τῆς ἀγάπης καὶ τῆς ἀφοσίωσης τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸ Θεό. Φέρουν τὸ ἐπιχείρημα ὅτι δὲν ἔγινε ὁ ἄνθρωπος γιὰ τὴ λογοτεχνία τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνολογίας, ἀλλὰ ἡ ἐκκλησιαστικὴ ὑμνολογία ἔγινε γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Ζητοῦν νὰ θυσιάσουμε τὴ παραδοσιακὴ ελληνική γλώσσα μας χάριν τῆς προσελκύσεως τῶν ἀνθρώπων στὴν ὀρθόδοξο λατρεία.

Στὸ ἐπιχείρημα τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἀποξενωθοῦμε ἀπὸ τὴν προγονικὴ πατρική μας γλώσσα ἀπαντοῦν ὅτι: Προγονική μας γλώσσα ἦταν καὶ ἡ Ὁμηρικὴ καθὼς καὶ ἡ ἀρχαΐζουσα πού μας εἶναι ἐντελῶς ἄγνωστες. Λέγουν ὅτι τὸ ἴδιο θὰ συμβεῖ μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου καὶ μὲ τὰ λειτουργικά μας κείμενα καὶ τοὺς ὕμνους τῆς λατρείας, ἂν δὲ τὰ μεταφράσουμε στὴν ὁμιλουμένη γλώσσα μας. Διερωτῶνται τί θὰ γίνει μέ τις νέες γενεὲς μετὰ ἀπὸ πενήντα χρόνια ἄν ἐξ ὁλοκλήρου δὲν θά καταλαβαίνουν τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα; Θὰ καταντήσουμε σὰν τὴ Δυτική Ἐκκλησία, ποῦ χρησιμοποιοῦσε γιὰ πολλοὺς αἰῶνες τὴ Λατινικὴ γλώσσα στὴν λατρεία της;

Χρησιμοποιοῦν τὰ λεγόμενα τοῦ Ἀπόστολου Παύλου : «Καὶ ἐγενόμην τοῖς Ἰουδαίοις ὡς Ἰουδαῖος, ἵνα Ἰουδαίους κερδίσω. Τοῖς ἀνόμοις ὡς ἄνομος, μὴ ὧν ἄνομος Θεῶ ἀλλ’ ἔννομος Χριστῷ, ἴνα κερδίσω ἀνόμους. Ἐγενόμην τοὶς ἀσθενέσι ὡς ἀσθενής, ἴνα τοὺς ἀσθενεῖς κερδίσω· τοὶς πάσι γέγονα τὰ πάντα ἴνα πάντως τινὰς κερδίσω.» (Ἅ΄ Κορινθίους. Θ΄ 20-22) καὶ ἐπιμένουν ὅτι πρέπει νὰ προσαρμοσθοῦμε στὶς ἀνάγκες τοῦ λαοῦ. Λέγουν ὅτι οἱ χριστιανοί ποὺ ἀγνοοῦν τὴ γλώσσα τῆς λατρείας μας εἶναι ἄσθενεῖς ἀδελφοί μας καὶ πρέπει νὰ μεταφράσουμε τὰ Ἐκκλησιαστικὰ κείμενα γιὰ νὰ τοὺς φέρουμε στὸ νοσοκομεῖο τῶν ψυχῶν ποὺ λέγεται Ἐκκλησία. Ἐπιμένουν νὰ προσαρμόζεται ἡ ἐκκλησία μὲ τὴν ἑκάστοτε ἐποχὴ γιὰ νὰ φέρουμε τὶς νέες γενεὲς στοὺς κόλπους της.

Τὸ ζήτημα τῆς μεταφράσεως τῶν λειτουργικῶν κειμένων δὲν μπορεῖ νὰ συμπεριληφθεῖ στὰ θέματα τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ της Εκκλησίας , διότι ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι κοσμικὸ ἵδρυμα ἀλλὰ θεῖον . Ὁ ἱδρυτής της, ὁ Κύριος ἠμῶν Ἰησοῦς Χριστός, χθὲς καὶ σήμερα καὶ σὲ ὅλους τους αἰῶνες ἦταν , εἶναι καὶ θὰ εἶναι ὁ αὐτός, δὲν ἀλλάζει. Παραμένει ὃ ἴδιος ὡς πρὸς τὴ διδασκαλία του καὶ τὰ δόγματα τῆς πίστεώς μας τὰ ὁποῖα οἱ ὑμνογράφοι σαφῶς διατύπωσαν στοὺς ὕμνους τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὅπως δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ἀλλάξουμε τὸ περιεχόμενο τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου, τὸ ἴδιο δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀλλάξουμε κατὰ χιλιοστὸ μὲ τὶς μεταφράσεις καὶ τὸ δογματικὸ περιεχόμενο τοῦ συμβόλου τῆς πίστεώς μας καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων. Στὴ διατύπωση τῶν δογματικῶν ἀληθειῶν ὑπάρχουν ἀναντικατάστατες φράσεις μὲ ὁποιοδήποτε τρόπο μεταφράσεως. Ἡ Α΄Οἰκουμενική Σύνοδος το 325 μ. Χ επέμεινε στο δόγμα τῆς ὀρθόδοξης πίστεως για ἕνα ι μεταξύ τῶν λέξεων ομοούσιος και ομοιούσιος

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὡς γνωστὸ δὲν βιάζεται στὶς ἀποφάσεις της , καὶ καλὰ κάνει, γιατί ἀλλοίμονο ἂν ἄκουγε τὸν οἱονδήποτε καὶ ἔκανε κάθε φορὰ ἀλλαγὲς στὴν ὅλη ὀργάνωση τῆς λατρείας. Τότε δὲ θὰ ἦταν ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀλλὰ μία ἀπὸ τὶς ἑκατοντάδες παραφυάδες ὁποιασδήποτε ἄλλης Ἐκκλησίας.

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία παρέμεινε Ὀρθόδοξη, διότι τήρησε τὴν ἱερὴ παράδοσή της και δέν ἐπηρέαστηκε ἀπὸ τοὺς νεωτεριστές .

3 . Τὰ αἴτια τῆς ὀξύνσεως τοῦ προβλήματος τῆς μεταφράσεως τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων

Τὸ πρόβλημα μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου γίνεται ὀξύτερο ἀπὸ τῆς καθιερώσεως τῆς Δημοτικῆς ὡς ἐπίσημης γλώσσας τῶν Ἑλλήνων, μὲ τὴ φράση τοῦ ὑπογράψαντος ὅτι σήμερα ὑπογράφουμε τὴ ληξιαρχικὴ πράξη τοῦ θανάτου τῆς Ἑλληνικῆς καθαρεύουσας. Ἔκτοτε οἱ νέοι μας βλέπουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ Ἑλληνικὴ γλώσσα σὰν νεκρή. Τὰ παιδιὰ σήμερα δυσανασχετοῦν νὰ διαβάσουν βιβλία τῆς πρὸ πεντηκονταετίας ὁμιλουμένης ἁπλῆς καθαρεύουσας καί πῶς εἶναι δυνατὸ νὰ διαβάζουν καὶ νὰ καταλαβαίνουν κείμενα τῆς ελληνιστικής ἐποχῆς ; Ὅταν συστήσεις σὲ παιδιὰ τοῦ Γυμνασίου νὰ διαβάσουν τὰ βιβλία τοῦ Παπαδιαμάντη καὶ ἄλλων συγγραφέων τῆς καθαρεύουσας, δυσανασχετοῦν τα ἀπορρίπτουν σὰν νὰ εἶναι γραμμένα σὲ ξένη γλώσσα ποὺ τὴν ἀγνοοῦν.

.Ἐξέλειπε ἡ ὑπομονὴ τῶν νέων νὰ διαβάζουν δύσκολα κείμενα και να ἐτυμολογούν τὶς λέξεις των γιὰ νὰ βροῦν τό νόημά τους Πολλοὶ παράγοντες παρεμβαίνουν σήμερα στὴν ἄγνοια τῆς γλώσσας μας.

Οἱ «προοδευτικοί» νεωτεριστὲς ἐρωτοῦν : «Εἶναι δυνατὸν νὰ ὀπισθοχωρήσουμε στὴ Παιδεία καὶ νὰ γυρίσουμε στὴν καθαρεύουσα ; » Νομίζω ὅτι πρέπει νὰ τὸ σκεφθοῦμε μὲ ἠρεμία γιὰ μία μέση λύση , διότι ὅλα ἔγιναν βεβιασμένα σὰν νὰ ἦταν οἱ μαθητὲς πειραματόζωα. Πρέπει κάτι νὰ κάνουμε στὰ σχολεῖα καὶ στὴ κοινωνία γιὰ νὰ καταλαβαίνουν οἱ Ἕλληνες μερικὰ πράγματα ἀπὸ τὴ χθεσινὴ ἑλληνικὴ γλώσσα . Επιβάλλεται να αμυνθούμε για ἐθνικούς λόγους εναντίον της γενικής καταστροφῆς της Ελληνικῆς γλῶσσας. Ο καλλίτερος τρόπος γιά νά κρατήσουμε στή μνήμη τοῦ Ελληνικοῦ λαού τη πατριοπαροτη Ἑλληνική γλῶσσα εἶναι να διατήρήσουμε τα κείμενα της λατρείας τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Μερικοὶ νεωτεριστὲς κατηγόρησαν τόσο πολὺ τὴν καθαρεύουσα στὰ παιδιὰ, ὥστε νὰ εἶναι προκατειλημμένα ἐναντίον της καὶ νὰ τὴν ἀπεχθάνονται. Ἀποστρέφονται ἀκόμη καὶ τὰ πολυτονικὰ κείμενα. Θέλουν να ἁπλοποιηθεῖ ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερο ἡ γλώσσα μας. Ἄν εἶναι δυνατόν να ἀλλάξει τὸ Ἑλληνικὸ ἀλφάβητο καὶ νὰ εἰσαχθεῖ τὸ Λατινικὸ γιὰ νὰ καταργηθοῦν τὰ φωνήεντα η, υ, ω καὶ οἱ δίφθογγοι αι , οι, ει ευ, η και η ορθογραφία. Τὰ θέλουν ὅλα στὸ ἔπακρον ἁπλοποιημένα, ἕτοιμα, μασημένα. Θέλουν νὰ ἔχουν ὅσο τὸ δυνατὸ λιγότερα γράμματα και λέξεις στὸ λεξιλόγιο τοὺς.

Διότι ἄλλοτε ὑπῆρχε μεγαλύτερη θρησκευτικὴ διάθεση ἀκροάσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀκολουθιῶν ἀπὸ τὸ μεγαλύτερο ποσοστὸ τῶν Ὀρθόδοξων Ἑλλήνων. Ἄκουγαν εὐχαρίστως τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα καὶ τοὺς ὕμνους στὴ γλώσσα ποὺ εἶναι γραμμένα καὶ χαίρονταν , ἐνῶ σήμερα προκατειλημμένοι πολλοὶ βρίσκουν ὡς δικαιολογία τὴ γλώσσα γιὰ νὰ μὴν ἐκκλησιάζονται.

Ἄλλοτε δὲν ὑπῆρχαν τόσοι πολλοὶ ἀντιδραστικοὶ στὴν ἱερὰ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ νὰ ὑποκινοῦν τοὺς ἄλλους νὰ μεταφραστοῦν τὰ κείμενα τῆς λατρείας της . Σήμερα πολλοὶ νέοι, οἱ ὁποῖοι λόγω τῆς εὐμάρειας καὶ τῶν διασκεδάσεων κοιμοῦνται μέχρι τὸ μεσημέρι τὶς Κυριακές, προφασίζονται ὅτι δὲν ἐκκλησιάζονται ἐπειδὴ ἀγνοοῦν τὴ γλώσσα τῆς Ἐκκλησίας . Ἂν γίνει ἕνα «τέστ» μεταξὺ τῶν νέων ἡλικίας 15- 30 ἐτῶν , θὰ διαπιστώσουμε ὅτι τὸ 50% γιὰ νὰ δικαιολογηθεῖ τάσσεται ὑπὲρ τῆς μεταφράσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων.

Πρὸ ἐτῶν οἱ χριστιανοὶ θεωροῦσαν βεβήλωση νὰ ἀλλάξουν ὁτιδήποτε στὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Ὁποιαδήποτε μετάφραση τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῶν λειτουργικῶν κειμένων καὶ ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων της θὰ δημιουργοῦσε πανελλήνιο πρόβλημα. Γνωστὴ εἶναι ἡ ὑπόθεση τῶν Εὐαγγελικῶν του 1900, ὅταν μετεφράσθηκε ἡ Καινὴ Διαθήκη στὴ γλώσσα τοῦ λαοῦ, ἀπὸ τὸν Πάλλη. Συλλαλητήρια διαμαρτυρίας ἔγιναν στὴν Ἀθήνα ἐναντίον τῆς μεταφράσεως αὐτῆς καὶ ὁλόκληρη κυβέρνηση ἔπεσε. Στὰ χρόνιά μας μπορεῖ νὰ συμβεῖ τὸ ἀντίθετο, δήλαδή νὰ διοργανώσουν συλλαλητήρια γιὰ νὰ γίνει ὁπωσδήποτε ἡ μετάφραση τῶν εκκλησιαστικών κειμένων.

Πρὸ πεντηκονταετίας και πλέον παρ’ ὅλη τὴν ἀμάθεια καὶ τὴν ἀγραμματοσύνη τῶν πολλῶν χιλιάδων ἀναλφάβητων παρακολουθοῦσαν οἱ πιστοὶ μὲ πολὺ εὐλάβεια τὶς ἱερὲς ἀκολουθίες τῆς ἐκκλησίας. Τὶς ἔνιωθαν περισσότερο μὲ τὴν καρδιά τους καὶ λιγότερο μὲ τὴ λογική.. Πολλὲς οἰκογένειες διάβαζαν καὶ ἔψαλλαν κατ’ οἶκο τὸ Μικρὸ καὶ Μεγάλο ἀπόδειπνο, τὸν μικρὸ καὶ μεγάλο Παρακλητικὸ κανόνα, τὴ Θεία Μετάληψη καὶ ἄλλες ἱερὲς ἀκολουθίες τῆς ἐκκλησίας μας. Πολλὲς ἡλικιωμένες κυρίες ἀποστήθιζαν τὸ μεγαλύτερο μέρος αὐτῶν. Ἔψαλλαν μὲ πολὺ κατάνυξη τοὺς ὕμνους. Διάβαζαν ἀπ’ τὸ πρωτότυπο τὴν Εὐαγγελικὴ καὶ Ἀποστολικὴ περικοπῆ τῆς Κυριακῆς κάθε Σάββατο βράδυ καὶ προετοιμάζονταν μὲ πίστη καὶ πόθο γιὰ τὴ Θεία Λειτουργία. Γυναῖκες ἀγράμματες, τῆς δευτέρας Δημοτικοῦ, ποὺ μετὰ βίας γνώριζαν ἀνάγνωση καὶ γραφὴ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, ἤξεραν ἀπ’ ἔξω τὰ ἀπολυτίκια ὅλων τῶν κινητῶν καὶ ἀκίνητων ἑορτῶν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους καὶ ὅλες τὶς ἱερὲς ἀκολουθίες (μεσονυχτικό, ὧρες, ὄρθρο, ἑσπερινό.κ.λπ.). Εἶχαν τριβεῖ τόσο πολὺ μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα ποὺ τὴν ἔνιωθαν σὰν μητρική τους γλώσσα. Ἡ τριβή συντελεῖ πολύ στη μάθηση τῆς γλῶσσας.

Ὅσοι χριστιανοὶ ἐπιδίδονταν μὲ ζῆλο στὴ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἀπὸ τὸ πρωτότυπο ἐξοικειώνονταν εὔκολα στὴ γλώσσα τῶν λειτουργικῶν κειμένων. Μὲ τὴ θερμὴ πίστη τους, τὴ φώτιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ μὲ τὴ δική τους προσπάθεια, εἰσέδυον στὸ βαθύτερο νόημα τῶν ἀναγιγνωσκομένων καὶ καταλάβαιναν ἀπὸ τὰ συμφραζόμενα τὰ Ἐκκλησιαστικὰ κείμενα. Μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ὅταν ἄκουσα ἀπὸ μαγνητοφωνημένη κασέτα κάποιον ἀγράμματο βοσκό, ὀνόματι Γιάννη, νά ἀπαγγέλει ἀπ’ ἔξω ὁλόκληρη τὴν Καινὴ Διαθήκη. Ἐπρόκειτο νὰ χάσει τὸ φῶς του καὶ γιὰ νὰ μὴ στερηθεῖ τὴ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς τὴν ἀποστήθισε ἀπέξω καὶ συνέχισε νὰ τὴν μελετᾶ καὶ ὅταν ἔχασε τὸ φῶς του. Ὅσες φορὲς τοῦ ζήτησαν νὰ ἑρμηνεύσει ὁρισμένες δύσκολες λέξεις καὶ προτάσεις τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων κατόρθωνε ἐκ τῶν συμφραζομένων καὶ μὲ τὴν φώτιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νὰ δίδει σωστὴ ἀπάντηση. Πῶς ἐξηγεῖται τὸ φαινόμενο αὐτὸ ἀπὸ ἕνα ἀγράμματο ; Πολλοὶ πιστοὶ χριστιανοὶ δὲ καταλαβαίνουν στὴν ἀρχὴ τὸ νόημα τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων, ἀλλὰ ἐπειδὴ τὰ ἐπαναλαμβάνουν καθημερινά, τὰ ἀποστηθίζουν καὶ τὰ ζοῦν, και μὲ τὴ φώτιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως συνέβη στοὺς Ἀποστόλους, τὰ κατανοοῦν μὲ τὴν καρδιά τους. Αὐτό μοῦ θυμίζει ἕναν ἱεραπόστολο τῆς Ἀφρικῆς ποὺ δὲ γνώριζε νὰ μεταφράσει σὲ μία ἀφρικανικὴ διάλεκτο τὴ λέξη «πιστεύω» καὶ ρώτησε ἕναν ἰθαγενῆ χριστιανό. Ἐκεῖνος τοῦ ἀπάντησε: «Πιστεύω σημαίνει ὅτι ἀκούω καὶ καταλαβαίνω μὲ τὴν καρδιά μου.» Τὸ ἴδιο κάνουν καὶ πολλοὶ φτωχοὶ ἀγράμματοι χριστιανοί. Ἀκούγουν καὶ καταλαβαίνουν μέ τή μακροχρόνια τριβή τὰ λειτουργικὰ κείμενα καὶ τοὺς ὕμνους τῆς ἐκκλησίας μὲ τὴν καρδιά τους.

4 . Μειονεκτήματα στὴν παιδεία τῶν Χριστιανῶν γιὰ τή μάθηση τῆς Ἐκκλησιαστικὴς γλώσσας

Μάθαιναν μὲ πολὺ ἐνδιαφέρον τὸ μέλος ὅλων αὐτῶν καὶ ἀνάλογα μὲ τὶς γιορτὲς ποὺ γιόρταζαν τὰ ἔψελναν στὴν ὁμαδικὴ πρωινὴ προσευχὴ τοῦ σχολείου καὶ στὸ τέλος τῶν μαθημάτων τῆς ἡμέρας μέσα σὲ κάθε τάξη. Οἱ περισσότεροι ἐκπαιδευτικοὶ τῆς στοιχειώδους καὶ Μέσης Ἐκπαίδευσης ἦταν στενὰ συνδεδεμένοι μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή. Ἄλλοτε ἡ μόρφωση ἀπέβλεπε περισσότερο στὴ διαμόρφωση ἐνάρετων χαρακτήρων καὶ τὴ σύνδεση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ Θεό. Σήμερα δυστυχῶς σκανδαλίζονται οἱ ὑπεύθυνοί της Ἑλληνικῆς παιδείας ἀπὸ τὴ γνώμη τοῦ Μ. Βασιλείου ὅτι πρέπει στὴν παιδεία τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἐπιδιώκουμε : «Ὁμοιωθῆναι Θεῶ κατὰ τὸ δυνατὸν ἀνθρώπου. Ὁμοίωσις δὲ οὐκ ἄνευ γνώσεως, ἡ δὲ γνῶσις οὐκ ἐκτὸς διδαγμάτων» (περὶ Ἄγ. Πνεύματος 1, 2 ἔπ. 32, 69).

Μεγάλος ἀγώνας καταβλήθηκε τελευταῖα στὸ ὑπουργεῖο Παιδείας γιὰ νὰ ἀφαιρέσουν τὴ φράση Ἑλληνοχριστιανικὴ ἀγωγὴ στὸ καθορισμὸ τοῦ σκοποῦ τῆς Ἑλληνικῆς Παιδείας. Σήμερα πρωτεύων σκοπὸς τῆς παιδείας γιὰ πολλοὺς Ἕλληνες δὲν εἶναι ἡ ψυχικὴ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου στὴν ἀρετή, στὸν ἀνθρωπισμὸ καὶ στὴν ἁγιότητα, ἀλλὰ ἡ ἀνάπτυξη τῆς τεχνολογίας , τὴς ἡλερκτρονικῆς τῆς παραγωγῆς καὶ τοῦ κέρδους, τῆς ὑλιστικῆς ζωῆς.

Μὲ αὐτὸ τὸ σκοπὸ τῆς παιδείας βλέπουμε ὅτι οἱ μαθητές μας ἀπομακρύνονται σιγὰ – σιγὰ ἀπὸ τὴ Ἐκκλησία καὶ ἀπὸ ὅ,τι ἔχει σχέση μὲ τὴ θρησκεία και το ἔθνος . Ἀποξενώνονται ἀπ’ τὸν ἐκκλησιασμὸ μὲ τὴ πρόφαση ὅτι δὲν καταλαβαίνουν τὴ γλώσσα. Τὴν θεωροῦν σὰν ξένη γλώσσα καὶ γι’ αὐτὸ δὲν ἐνδιαφέρονται νὰ τὴ μάθουν. Ἂν πάλι τοὺς γράψεις στὸ πίνακα τῆς τάξης κάποια ἁγιογραφικὴ φράση ἀπὸ τὸ πρωτότυπό της Κ. Διαθήκης, τὴ θεωροῦν σὰν νὰ τοὺς γράφεις σὲ ξένη γλώσσα καὶ φωνάζουν: «Κύριε, ἐξηγῆστε τὸ στὰ Ἑλληνικά». Καὶ ὁ καθηγητὴς ἀπαντᾶ: «Στὰ Ἑλληνικὰ τὸ ἔγραψα παιδιὰ κι ὄχι στὰ Κινέζικα.» Γιὰ τοὺς μαθητὲς ὅμως τῆς ἐποχῆς μας ποὺ ἀποκόπηκαν ἀπὸ τὶς ρίζες τῆς καθαρεύουσας, ἡ ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα τοὺς φαίνεται ξένη, διότι πολλοὶ νέοι ἀγνοοῦν τὶς καταλήξεις τῶν διαφόρων χρόνων καὶ ἐγκλίσεων τῶν ρημάτων τῆς καθαρεύουσας καὶ ἐξαιτίας τούτου δὲν καταλαβαίνουν τὸ νόημα καὶ τῶν πιὸ ἁπλούστερων συνηθισμένων λέξεων .

Ἐὰν ἐρευνήσει κανεὶς τὸ ποσὸν καὶ τὸ ποιὸν τοῦ λεξιλογίου τῶν περισσότερων νέων μας θὰ διαπιστώσει μὲ λύπη ὅτι εἶναι πάρα πολὺ φτωχὸ καὶ ρηχό. Ἀρκοῦνται οἱ περισσότεροι στὶς πλέον βασικὲς λέξεις τοῦ ἑλληνικοῦ λεξιλογίου καὶ ἀποφεύγουν τὶς ἄλλες. Μερικοὶ ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ διάφορες κομματικὲς ἰδεολογίες, ἔχουν ἕνα παράξενο, πομπῶδες λεξιλόγιο πολιτικολογίας, ποὺ δεν καταλαβαίνεις τι λένε . Αυτοί θέλουν να απλοποιήσουν τη γλώσσα!

Ἡ συντακτικὴ ἐπιτροπὴ τοῦ πολυλεξικοῦ «Ἐπιστήμη καὶ Ζωή», γράφει στὸ πρόλογό τοῦ πολυλεξικοῦ ὅτι τὸ πρόβλημα γίνεται δυσκολότερο στὴ γλώσσα μας, ἐπειδὴ λείπουν τὰ σαφῆ ὅρια ἀνάμεσα στὶς δυὸ γλωσσικὲς μορφὲς τῆς δημοτικῆς καὶ τῆς καθαρεύουσας. Γίνεται μεγάλη κακοποίηση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας ἀπὸ ἀνεύθυνα ἄτομα καὶ ἀπὸ νεωτερίζοντες λογοτέχνες. Ἀσύδοτη κατάντησε ἡ πολιτογράφηση ξένων λέξεων στὴ γλώσσα μας. Ἂν εἶναι δυνατὸν νὰ πνίξουμε τὴ γλώσσα τῶν προγόνων μας γιὰ χάρη τῶν νεωτεριστῶν . Πολλὲς λέξεις τὶς ἐκβαρβαρίζουμε, μὲ τὴν ἐσφαλμένη γνώμη ὅτι δῆθεν τὶς κάνουμε σύγχρονες. Ἀλλάζουμε τὰ ὀνόματα τῶν μηνῶν, καὶ ἀντὶ Ἰούνιος καὶ Ἰούλιος μερικοὶ γράφουν «Γιούνι» καὶ «Γιούλι».. Ποῦ ἄραγε θὰ καταλήξουμε τὴ γλώσσα μας ; Κανεὶς δὲ ξέρει. Θὰ λέγαμε ὅτι πάμε στὴν ἐποχὴ τῆς συγχύσεως τῆς γλώσσας τῶν οἰκοδόμων τῆς Βαβέλ.

Πολλοὶ γονεῖς δὲν μποροῦν νὰ συνεννοηθοῦν ὡς πρὸς τὸ λεξιλόγιο μὲ τὰ παιδιά τους. Μᾶς φαίνονται ἀστεία ὅταν βλέπουμε στὴ τηλεόραση κωμωδίες ποὺ λόγω τοῦ διαφορετικοῦ ἑλληνικοῦ λεξιλογίου δὲν μποροῦν νὰ συνεννοηθοῦν μεταξὺ τοὺς οἱ Ἕλληνες, καὶ ὅμως αὐτὸ συμβαίνει στὴν πραγματικότητα πολλὲς φορές. Δὲν εἶναι θέμα ἰδιωματισμοῦ ἀλλὰ θέμα λέξεων. Ἀλλάζουν τὶς λέξεις ὅπως τοὺς βολεύει π. χ τὸ φίλο τὸν λένε κολλητό, ἐπειδὴ δυὸ ἄνθρωποι εἶναι συνεχῶς μαζὶ σὰν νὰ εἶναι κολλημένοι .

Σήμερα ἁπλοποιήθηκε τόσο πολὺ τὸ λεξιλόγιο τῶν νέων, ποὺ τὸ ρῆμα κάνω ἢ φτιάχνω ἀντικατέστησε δεκάδες ἄλλα ρήματα , π.χ. ἀντικατέστησε τὰ ρήματα δημιουργῶ, κατασκευάζω, φιλοτεχνῶ, γεννῶ, διενεργῶ, ἐκτελῶ κοστίζω, ἐκλέγω, διορίζω, ὑποκρίνομαι, συμπεριφέρομαι, ἐπιχειρῶ, ἐξαναγκάζω, μαγειρεύω καὶ πολλὰ ἄλλα. Τὸ κάνω ἀντικατέστησε 29 ρήματα. Ἀντὶ γεννάω λένε κάνω παιδί αντί μαγειρεύω λένε κάνω φαγητὸ καὶ οὕτω καθεξῆς. Ποῦ νὰ βρεῖς ἄκρη καὶ ἀκρίβεια κυριολεξίας στὴ κάθε περίπτωση; Μὲ τὴν ἁπλοποίηση πολλοὶ πιστεύουν ὅτι πρέπει νὰ παραγκωνισθοῦν ἢ νὰ ἐξαφανιστοῦν ἀπὸ τὸ λεξιλόγιο ὅλες οἱ ἄλλες συνώνυμες λέξεις. Γι’ αὐτὸ καὶ τὸ λεξιλόγιο ποὺ χρησιμοποιοῦν πολλοὶ σύγχρονοι Ἕλληνες περιορίζεται σ’ ἕνα ἀριθμὸ δυὸ ἑὡς τριῶν χιλιάδων λέξεων, ἐνῶ μόνο τὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ λεξιλόγιο τοῦ Λίντε Σκὸττ ἔχει 360.000 λέξεις καὶ τὸ σύγχρονο πολυλεξικὸ «Ἐπιστήμη καὶ Ζωή» περίπου 250.000 λήμματα. Τὸ σύνολο τῆς Ἀρχαίας καὶ Νέας ἑλληνικῆς γλώσσας πρέπει νὰ φθάνει – κατὰ μέσο ὄρο – περίπου τὶς 500.000 λέξεις, ἐνῶ ἡ γαλλικὴ γλώσσα ἔχει μόνο 80.000 λέξεις. Πῶς θὰ ἦταν δυνατὸ μὲ τὶς τόσο λίγες λέξεις ποῦ ξέρει ὁ νεοέλληνας, ἀπ’ τὸ πλουσιότατο λεξιλόγιο τῆς γλώσσας του, ν’ ἀντιλαμβάνεται τὸ νόημα τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων ποῦ ἔχουν σχεδὸν τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἑλληνικοῦ λεξιλογίου; Πῶς εἶναι δυνατόν μέ τρείς χιλιάδες μόνο ἑλληνικές λέξεις να μεταφράσεις τά ἐκκλησιαστικά κείμενα;

Ἡ ὑμνολογία ἀπὸ τοὺς νεωτεριστὲς καὶ τοὺς περισσότερους νέους θεωρεῖται κάτι τὸ ἀπαρχαιωμένο καὶ τὸ κατεστημένο. Ἡ ἀπασχόλησή τους μὲ αὐτὴ θεωρεῖται ὀπισθοδρόμηση. Οἱ νέοι μας σήμερα εὐφραίνονται μὲ τὰ ξένα τραγούδια. Οἱ Σιωνιστὲς πληρώνουν τεράστια χρηματικὰ ποσὰ στὶς ἑταιρεῖες δίσκων γιὰ νὰ ἀπαλλοτριώσουν τοὺς νέους ἀπὸ τὸ ἐθνικὸ λαϊκὸ τραγούδι καὶ ἀπὸ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς ὕμνους. Γιὰ νὰ ἐπικρατήσουν δὲ οἱ ἰδεολογίες μερικῶν προερχομένων ἐξ Ἀνατολῶν καὶ ἐκ Δυσμῶν, πρέπει πρῶτα νὰ ἐκτοπισθοῦν, ἢ καλλίτερα νὰ ἐκριζωθοῦν, οἱ ἐθνικὲς ἰδεολογίες κάθε λαοῦ, τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα, τὰ τραγούδια τους, καὶ πρὸ πάντων οἱ ἐθνικὲς των παραδόσεις, ἡ θρησκευτική τους πεποίθηση καὶ τὰ μέσα ποὺ ἐνισχύουν καὶ ἐνδυναμώνουν αὐτήν, π.χ. ἡ θρησκευτικὴ παράδοση, ἡ ἐκκλησιαστικὴ ὑμνολογία, οἱ θρησκευτικὲς καὶ ἐθνικὲς γιορτὲς καὶ ἄλλα.

Σήμερα σε πολλά σχολεῖα δὲν ψάλλεται ὕμνος στὴν προσευχὴ, παρότι ὑπάρχουν σ’ αὐτὰ καθηγητὲς μουσικῆς. Ἀρχίζουν τὴν τελετὴ στὶς σχολικὲς γιορτές, τῶν Χριστουγέννων, τῆς 25ης Μαρτίου κ. λ. π. χωρὶς τὸ σχετικὸ ὕμνο. Γι’ αὐτὸ κι οἱ νέοι μας ἀγνοοῦν τοὺς ὕμνους ἐξ ὁλοκλήρου Οἱ καθηγητὲς τῆς μουσικῆς δυσκολεύονται νὰ διδάξουν στοὺς μαθητὲς τῆς χορωδίας των ὄχι μόνο τὸ μέλος τῶν θρησκευτικῶν ὕμνων, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐθνικῶν μας ἀκόμη τραγουδιῶν, διότι οἱ νέοι μας ἀποξενώθηκαν ἀπ’ τὴν ἑλληνικὴ μουσική. Συνέχεια ἀκοῦνε τὴν μουσικὴ τῶν ἀγρίων φυλῶν, στὴν ὁποία ἔδωσαν διάφορα ὀνόματα γιὰ νὰ τὴ χαρακτηρίσουν ὡς σύγχρονη καὶ πολιτισμένη μουσικὴ .

Ὅταν ἕνα πρωί, μετὰ ἀπὸ τὴ σχολικὴ προσευχή, ἀνακοίνωσε ὁ Γυμνασιάρχης στοὺς μαθητὲς ἑνὸς σχολείου, ὅτι ὁ σύλλογος Ἱεροψαλτῶν τῆς πόλεως των προσφέρονταν νὰ διδάξει στοὺς καλλίφωνους μαθητὲς τοῦ σχολείου Βυζαντινὴ μουσικὴ δωρεάν, οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς μαθητὲς χαμογέλασαν εἰρωνικὰ μὲ περιφρόνηση.

5 . Μερικές αφορμές των υπηρετούντων στους ναούς πού ἀπομακρύνουν τούς χριστιανούς ἀπὸ τὴ θεία λατρεία

Τί τέλος πάντων εἶναι αὐτὸ ποὺ ἀπωθεῖ τοὺς νέους καὶ πολλοὺς μεγάλους ἀγράμματους και ἐγγραμμάτους ἀπό τὴν Ορθδόδοξη λατρέια; Θὰ ἀπαντήσει κάποιος ὅτι εἶναι ἡ ἔλλειψη πίστεως, ευσέβειας καὶ καλῆς διαθέσεως. Ὄχι μόνον ἡ ἔλλειψη αὐτῶν ἀλλὰ καὶ ἄλλα, διότι παρότι ὑπάρχουν πολλοὶ ποὺ ἐκκλησιάζονται μὲ πίστη καὶ καλή διάθεση, ἀλλά ἀπογοητεύονται ἀπὸ μερικὲς παράτυπες ἐνέργειες μερικῶν ἱερέων καὶ ἱεροψαλτῶν τῆς Ἐκκλησίας, που διώχνουν μέ τίς ἐνέργειές των πολλούς ανθρώπους από τη λατρεία.

Πολλοὶ ἐκκλησιαζόμενοι παρακολουθοῦν μὲ πίστη και προσοχή τὶς λατρευτικὲς ἀκολουθίες ἀλλὰ δὲν ἀντιλαμβάνονται τὶς λέξεις τῶν ὕμνων, διότι μερικοί ψάλτες δὲν τὶς διατυπώνουν καθαρὰ, ἀλλὰ μασοῦν τίς λέξεις ψάλλοντας χωρὶς σωστὴ ἔκφραση. Αναφέρθηκε με παράπονο σε Θεολογικὸ σεμινάριο ὅτι ο ψάλτης τοῦ χωριοῦ τους δὲν ἄθρωνε τις λέξεις ἂλλ ἁπλῶς τοὺς νανούριζε μὲ τὰ παρατεταμένα α, α, α , ε, ε, ε ι, ι ,ι. Μερικοὶ ψάλτες ψάλλουν μὲ συρόμενη και ρινόφωνη φωνὴ ὑπερτονίζοντας μόνο τὰ φωνήεντα τῶν λέξεων ἢ τὸ χειρότερο ἕνα συνεχῆ τουρκικὸ ἀμανὲ, χωρὶς νὰ καταλαβαίνεις οὔτε μία λέξη ἀπὸ τὴ ψαλμωδία τους. Ἐπιδίδονται περισσότερο στὴν ἐπίδειξη τῆς φωνῆς καὶ τῆς ψαλμωδίας τους καὶ ὄχι στὴν καθαρὴ διατύπωση τοῦ νοήματος τῶν ὕμνων .

Τὸ ἴδιο κάνουν καὶ μερικοὶ ἱερεῖς στὶς ἐκφωνήσεις τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν. Λέγουν τὶς δεήσεις καὶ γενικὰ τὴ θεία Λειτουργία μὲ παραττεταμένητη ψαλμωδία σχεδὸν τραγουδιστά. Ὑπάρχουν μερικοί ἱερεῖς, , πού αδυνατοῦν νά ἀναγνώσουν τό Εύαγγέλιο σωστά. Ἄλλοι πάλι διαβάζουν τὴν Εὐαγγελικὴ περικοπῆ με μακρόσυρτη ψαλμωδία διαστρευλώνοντας τὸ νόημα αὐτῆς. Μερικοί ψάλτες δεν ἀναγινώσκουν καθαρὰ τὸ περιεχόμενο τῶν ἀποστολικῶν περικοπῶν, ἀλλὰ τὸ λένε τραγουδώντας μὲ παρατεταμένη ψαλμωδία, πνίγοντας τὸ νόημα . Ἕνας μητροπολίτης ὅταν πῆγε ὁ ἀναγνώσας τὴν ἀποστολικὴ περικοπῆ γιὰ νὰ τὸν εὐλογήσει ἀντὶ νὰ τοῦ πεῖ: Εἰρήνη σοὶ τῷ ἀναγνώσαντι, τοῦ εἶπε, Εἰρήνη σοὶ τῷ τραγουδήσαντι, διότι τραγούδησε τὴν ἀποστολικὴ περικοπῆ καὶ δὲν τὴν ἀνέγνωσε.

Σὲ μερικούς ναοὺς καὶ μοναστήρια οἱ ψάλτες καὶ οἱ ἱερεῖς γιὰ νὰ τελειώσουν γρήγορα τὶς μακρὲς ἐκκλησιαστικὲς ἱερὲς ἀκολουθίες τὶς ἀναγινώσκουν ἢ τὶς ἀπαγγέλουν πολὺ βιαστικά, σὲ σημεῖο ποὺ περικόπτουν συλλαβὲς και λέξεις. Λείπει ἡ ειλικρινής εὐλάβεια καὶ ὁ σεβασμὸς πρὸς αὐτὰ ποὺ τελοῦν. Δὲ συνδυάζουν πάντα τὸ μέλος μὲ τὴν ἀπόδοση τοῦ νοήματος, ἀλλὰ σκοτώνουν τὸ νόημα μὲ τὸ μέλος Ψάλλουν πολὺ βιαστικὰ ἤ πολὺ ἀργὰ και δυσανασχετοῦν τὸ ἐκκλησίασμα Οἱ ἐκκλησιαζόμενοι, δὲν καταλαβαίνουν τίποτε ἀπὸ ὅσα ἀναγιγνώσκονται καὶ ψάλλονται . Ἀκοῦν μόνον μία ψαλμωδία, χωρὶς νὰ διακρίνουν τὶς λέξεις.. Τὸ κίνητρο μερικῶν ἱεροψαλτῶν εἶναι ἀποκλειστικὰ ἡ ἐπίδειξη φωνῆς. Σκοπὸς μερικῶν εἶναι νὰ δοξάσουν τὸν ἑαυτό τους καὶ ὄχι τὸ Θεό. Νὰ φανοῦν καλλίφωνοι, μὲ ἐντυπωσιακὴ φωνή. Ἐπίσης βάζουν τὰ μεγάφωνα σ’ ἐκκωφαντικὴ ἔνταση, ποὺ δεν διαφέρει ἀπ’ τὴν ἔνταση τῶν μεγάφωνων ἑνὸς κέντρου διασκέδασης. Ἀντὶ νὰ περιέλθει ὁ ἐκκλησιαζόμενος σὲ κατάνυξη προσευχῆς ἐκνευρίζεται, κουράζεται ψυχικὰ καὶ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τοὺς ναούς στη μέση της Θείας Λειτουργίας.

Η Χριστιανικὴ Ὀρθόδοξος λατρεία εἶναι πνευματική, Ὀ Χριστὸς εἶπε στὴ Σαμαρίτεισα – «Ἀλλ’ ἔρχεται ὤρα καὶ νῦν ἐστίν, ὄτε οἱ ἀληθινοὶ προσκυνηταί, προσκυνήσουσι τῷ Πατρὶ ἐν πνεύματι καὶ ἀληθεία. Καὶ γὰρ ὁ Πατὴρ τοιούτους ζητεῖ τοὺς προσκυνοῦντας Αὐτόν. Πνεῦμα ὁ Θεός, καὶ τοὺς προσκυνοῦντας Αὐτὸν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνείν» (Ἰωάννου Δ΄, 23, 24) – καὶ ἐμείς προσκυνούμε το Θεό ὄχι «’εν πνεύματι καὶ ἀληθεία»» ἀλλὰ μὲ ἐπίδειξη φωνῆς, ἐκκωφαντικῶν ἤχων, μετατρέποντάς την προσκύνηση σε κοσμικό γεγονὸς .

Ἡ κατανόηση τοῦ περιεχομένου τῶν ὕμνων ἐξαρτᾶται περισσότερο ἀπὸ τὴ σωστή, χωρὶς λάθη, καθαρὴ , κατανοητὴ ἀνάγνωση καὶ ψαλμωδία Τίθεται τὸ ἐρώτημα καὶ ἂν ἀκόμα μεταφράσουμε στὴν ὁμιλουμένη γλώσσα ὅλο τὸ περιεχόμενο τῶν βιβλίων τῆς λατρείας μας καὶ συνεχίσουν μερικοὶ ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς ἱεροψάλτες μας νὰ ψάλουν καὶ νὰ ἀναγιγνώσκουν κατὰ τὸν ἴδιο ἀκατανόητο τρόπο δὲν θὰ καταλαβαίνουν καὶ πάλι τὸ νόημα τῶν ὕμνων οἱ ἐκκλησιαζόμενοι. Σὲ τί θὰ ὠφελήσει ἡ μετάφραση ; Πρέπει νὰ διορθωθοῦν αὐτὰ τὰ τρωτά της λατρείας ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς ψάλτες πρῶτα καὶ μετὰ νὰ σκεφθοῦμε ἂν πρέπει νὰ μεταφραστοῦν ἡ ὄχι τὰ Ἐκκλησιαστικὰ κείμενα. .

6 . Τρόποι ἐξοικειώσεως καὶ τριβῆς τῶν χριστιανῶν

στὴν Ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα.

Νὰ ἐπωφελεῖται κάθε εὐκαιρία στὸ μάθημά του γιὰ νὰ ἑρμηνεύει στοὺς μαθητὲς του τὶς φράσεις τῆς ἁγίας Γραφῆς καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνολογίας ποὺ συναντοῦν οἱ μαθητὲς κατὰ τὴν ἐξέταση καὶ τὴν παράδοση τῶν μαθημάτων του τὴν ὥρα διδασκαλίας. Νὰ γίνεται ἀνάλυση ταῆς Θείας Λειτουργίας καί τῶν ὕμνων τῆς ἐκκλησίας ὅταν παρουσιάζεται εὐκαιρία στὴ διδασκαλία του .

Ἀπὸ μία προσπάθεια μεταφράσεως τῆς Θείας Λειτουργίας ποὺ ἔκανα στοὺς μαθητὲς τοῦ Γυμνασίου διαπίστωσα ὅτι οἱ περισσότεροι ἐνδιαφέρονται νὰ γνωρίσουν τὸ νόημα τῶν κειμένων αὐτῆς.. Μὲ τὴν ἑρμηνεία τριάντα μὲ σαράντα δύσκολων μόνο λέξεων καταλαβαν εὔκολα τὸ νόημα ὅλης της Θείας Λειτουργίας. Παρατήρησα ὅτι ἀγνοοῦν τὶς καταλήξεις τῶν περισσότερων χρόνων καὶ ἐγκλίσεων, τῶν ρημάτων, τῶν μετοχῶν και τῶν κλίσεων τῶν ὀνομάτων καὶ τῶν ἐπιθέτων της Ἀρχαίας Γραμματικῆς, καὶ γι’ αὐτὸ ρωτοῦν ἀπὸ τὴ θεία λειτουργία νὰ τοὺς ἐξηγήσεις καὶ τὶς πιὸ γνωστὲς λέξεις, π. χ ἀγνοοῦν τὴ δοτικὴ πτώση τῆς τρίτης κλίσεως τῶν ὀνομάτων χάριτι, νεάνισιν, δυσί, τρισί, καὶ τὶς καταλήξεις τῶν ρημάτων και ταῶν ονομάτων στὴ καθαρεύουσα π. χ παραθώμεθα, αἰτησόμεθα, καθὼς καὶ τὶς καταλήξεις μετοχῶν π, χ. ὄντων, οἰκούντων, νοσούντων, μνημονεύσαντες. Γνωρίζουν τὰ οὐσιαστικὰ χάρις καὶ νεάνις καὶ ἀγνοοῦν τὴ δοτικὴ χάρισι καὶ νεάνισι. Γνωρίζουν τὸ ρῆμα παρατίθημι καί ἀγνοοῦν τὸ παραθώμεθα, Γνωρίζουν τὸ ρῆμα νοσῶ καὶ ἀγνοοῦν τὴ μετοχὴ νοσούντων. Ἐὰν κατατοπιστοῦν στὶς γραμματικὲς καταλήξεις ποὺ βρίσκονται τὰ ὀνόματα καὶ τὰ ρήματα κατανοοῦν εὔκολα τὸ ὅλο νόημα τοῦ παρουσιαζομένου κειμένου.

Ἡ οἰκογένεια, χάριν τῆς διατηρήσεως τῆς προγονικῆς μας γλώσσας καὶ τῆς καλῆς θρησκευτικῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν της, νὰ προτρέπει μὲ τὸ παράδειγμά της τὸν τακτικὸ ἐκκλησιασμὸ τῶν παιδιῶν της. Νὰ τὰ προμηθεύσει ἐγκόλπια τῆς Θείας Λειτουργίας, καθὼς καὶ ἄλλα βιβλιαράκια μὲ κείμενο καὶ μετάφραση τῶν ἄλλων ἱερῶν ἀκολουθιῶν. Νὰ παρακολουθοῦν κατὰ τὴν ὥρα τοῦ ἐκκλησιασμοῦ τους μαζί με τά παιδιά τους αὐτὰ ποὺ ψάλλονται καὶ διαβάζονται στοὺς ναοὺς. Νὰ τὰ καθοδηγοῦν, ὅταν συναντοῦν δυσκολίες στὴν εὕρεση τῶν περικοπῶν ποὺ ψάλλονται καὶ διαβάζονται στὴν Ἐκκλησία. Νὰ συζητοῦν σὲ κάθε εὐκαιρία τὸ βάθος τοῦ νοήματος τῶν ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων.

7 . Προσπάθειες τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴ διόρθωση τῆς καταστάσεως

Γιά τή διόρθωση της ἐπικρατούσης καταστάσεως στή λατρεία διατυπώνονται μερικὲς σκέψεις:

α) Οἱ ἐκκλησιαστικὲς ἐνορίες νὰ προγραμματίζουν τακτικὰ ὁμιλίες καὶ διαλέξεις ἑρμηνείας τῶν τελουμένων ἱερῶν ἀκολουθιῶν στοὺς ναοὺς καὶ τῶν ἀναγινοσκομένων ὕμνων καὶ ἁγιογραφικῶν περικοπῶν.

β)Γιά τὴν ὀρθὴ ἀπαγγελία, ἀνάγνωση καὶ ψαλμωδία τῶν λειτουργικῶν κειμένων καὶ ὕμνων, μὲ σωστὴ καὶ κατανοητὴ ἀπόδοση τοῦ νοήματος αὐτῶν, ἀπὸ μέρους τῶν ἱερέων καὶ τῶν ἱεροψαλτῶν, νὰ διοργανώνονται τακτικὰ σεμινάρια στὴν ἕδρα τῆς κάθε Μητρόπολης γιὰ νὰ γίνονται ὑποδειγματικὲς διδασκαλίες στὰ καθήκοντα τους . γ) Νὰ λειτουργεῖ σὲ κάθε Μητρόπολη Σχολὴ Βυζαντινῆς μουσικῆς, γιὰ νὰ διαλέγονται οι καταλληλότεροι πιστοί ἱεροψάλτες μὲ πολλά πνευματικὰ καὶ φωνητικὰ προσόντα καὶ γνώσεις μουσικῆς .

δ) Ὁ προϊστάμενος τῆς ἐνορίας κάθε ναοῦ νὰ εἶνα ὑπευθυνος γιὰ τὴν ἀκριβῆ τήρηση τῆς ἐφαρμογῆς τῆς ὀρθῆς ἀναγνώσεως καὶ ψαλμωδίας ὅλων τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τοῦ ναοῦ ποὺ προΐσταται. Νὰ ὑπάρχει ἕνα κουτὶ παραπόνων καὶ παρατηρήσεων δίπλα στὸ παγκάρι τοῦ ναοῦ, γιὰ νὰ ρίπτουν οἱ ἐκκλησιαζόμενοι σ’ αὐτὸ γραπτῶς τὶς παρατηρήσεις τους καὶ τὰ παράπονά τους γιὰ ὅλα τὰ θέματα τας λατρείας της ἐνορίας των. Νὰ ἀποσφραγίζεται μὲ τὴν παρουσία τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐπιτροπῆς καὶ νὰ γίνεται εἰλικρινὴς καὶ θετικὴ προσπάθεια διορθώσεως τῶν ἀναφερομένων παρατηρήσεων .

ε)Γιὰ νὰ μὴν παρατείνεται πολὺ ἡ ἀκολουθία προτείνουν μερικοί νὰ μὴν ψάλλονται μερικὰ ἀπολυτίκια, τροπάρια δυὸ καὶ τρεῖς φορὲς ἀλλὰ μόνον μία φορᾶ . Ἐπίσης νὰ ψάλλονται μὲ γρηγορότερο ρυθμὸ τὰ πολὺ βραδέως ψαλλόμενα (Χερουβικὸ καὶ Κοινωνικό). Καλύτερα νὰ ψάλλονται σύντομα καὶ κατανοητὰ παρὰ βραδέως καί ἀκατανόητα.

στ)Μερικοὶ εἰσηγοῦνται νὰ διαβάζονται τὰ ἁγιογραφικὰ κείμενα τῆς λατρείας μας και σὲ μετάφραση. Αὐτό που εισηγούνται τό προνόησε ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ τοὺς πρώτους χρόνους. Καθιέρωσε το θεῖον κήρυγμα τῆς ἑρμηνείας καὶ ἀναπτύξεως τῶν εὐαγγελικῶν καὶ ἀποστολικῶν περικοπῶν ἀπὸ τόν ἄμβωνα μετά από την ἀνάγνωσή των. Μὲ τὸ θεῖον κήρυγμα οἱ ἐκκλησιαζόμενοι κατανοοῦν τὸ νόημα τῶν ἀναγινοσκομένων καὶ ψαλλομένων καὶ γεύονται τὸ πνευματικὸ νέκταρ τῆς θείας λατρείας. Δυστυχῶς τὸ τακτικὸ ζωντανὸ κήρυγμα παραμελεῖται σήμερα ἀπό αρκετούς ναοὺς. Σκοπὸς τῆς ἐκκλησίας εἶναι νὰ βοηθήσει τοὺς ἀδύνατους, στην κατανόηση τοῦ περιεχομένου τας λατρείας Οἱ δε κατανοοῦντες τὰ κείμενα, ἂς κάνουν ὑπομονὴ γιὰ νὰ βοηθηθοῦν τούς ἐν Χριστῷ ἀδελφοί τους ..

Ἠ Εκκλησία ὁμοιάζει μὲ κλινικὴ, ποὺ ἔχει ἄφθονη μέν ὑγιεινὴ τροφὴ γιὰ τοὺς ἀρρώστους της , ἀλλὰ δὲν μποροῦν νὰ τὴν δεχτοῦν οι εκκλησιαζόμενοι ὅπως εἶναι . Τί θὰ κάνει λοιπὸν ; Θὰ πετάξει τὴν τροφὴ ὡς ἄχρηστη ἢ θὰ τὴ δώσει ἀδιαφορώντας γιὰ τὸ ἀποτέλεσμα στους ασθενεῖς; Οὔτε τὸ ἕνα, οὔτε τὸ ἄλλο, ἀλλὰ θὰ βρεῖ μία μέση λύση. Ὅπως ἀκριβῶς γίνεται στὰ βρέφη τῶν 10 μηνῶν, στα οποῖα δὲν εἶναι δυνατόν νὰ δώσουμε τὸ κρέας ὅπως εἶναι . Τὸ ἀλέθουμε καὶ τὸ κάνουμε κρεατόσουπες. Ἔτσι ἀξιοποιοῦμε τὴν τροφὴ καὶ συντηροῦμε καλὰ τὸ παιδὶ . Ὅταν μεγαλώσει θὰ τοῦ δώσουμε τὸ κρέας χωρὶς νὰ τὸ ἀλέσουμε.. Κάτι παρόμοιο γράφει ὁ Ἄπ. Παῦλος πρὸς τοὺς Κορινθίους: «Καὶ ἐγὼ ἀδελφοί, οὐκ ἠδυνήθην ὑμὶν λαλῆσαι ὡς πνευματικοίς, ἀλλ’ ὡς σαρκικοίς, ὡς νηπίοις ἐν Χριστῷ. Γάλα ὑμᾶς ἐπότισα καὶ οὐ βρῶμα. Οὔπω γὰρ ἠδύνασθε. Ἀλλ’ οὔτε ἔτι νῦν δύνασθε ἔτι γὰρ σαρκικοὶ ἐστέ» (Ἅ΄ Κορινθ. Γ΄ 1-2).Το ἴδιο κάνει και ἡ Ἐκκλησία ἡ οποῖα με τό τακτικὸ της κήρυγμα στοὺς ἱεροὺς ναούς προσφέρει δια της ἑρμηνείας καὶ ἀναλύσεως τῶν κείμενων καὶ τῶν ὕμνων τῆς λατρείας την πνευματικὴ τροφή ἁπλοποιημένη σὲ ὅσους δὲν μποροῦν νὰ την κατανοήσουν. Ἐπίσης παραχωρεῖ ἐντός τοῦ ναοῦ βιβλιάρια ἑρμηνείας τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ ὅλων τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τας λατρείας , σὲ δυὸ παράλληλες στῆλες ἢ σελίδες, ὅπου στὴ μία στήλη ἢ σελίδα ἀναγράφεται τὸ πρωτότυπο κείμενο καὶ στὴ διπλανὴ στήλη ἢ σελίδα ἀναγράφεται ἡ πιὸ ἁπλὴ καὶ ἀποδοτικὴ σὲ νόημα μετάφραση. Με αὐτό τό τρόπο οἱ ἐκκλησιαζόμενοι παρακολουθοῦν τὸ κείμενο καὶ ὅπου δὲν καταλαβαίνουν προστρέχουν στὴ μετάφραση.

Τὰ βιβλία αὐτὰ καλόν εἶναι να ὑπάρχουν στὶς εἰσόδους ὅλων τῶν ἱερῶν ναῶν, δίπλα ἀπὸ τὸ παγκάρι, γιὰ νὰ τὰ δανείζονται οἱ πιστοὶ ἐλεύθερα. Νὰ τὰ χρησιμοποιοῦν τὴν ὥρα τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν. και να τὰ ἀφήνουν στὴ θέση τους ὅταν φεύγουν. Ὅταν τα θέλουν για δικά τους , νὰ ἀφήνουν τὸ ἀντίτιμο στὸ παγκάρι γιὰ νὰ τὰ ἀγοράζουν. Νὰ ἐκδοθοῦν ὁμοιόμορφα ἀπὸ τὴν Ἀποστολικὴ Διακονία γιὰ ὅλους τους Ὀρθόδοξους ναοὺς τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἂν ἀπὸ τὰ διαθέσιμα στοὺς ἱεροὺς ναοὺς βιβλία χαθοῦν (ἁρπαχθοῦν) μερικὰ δὲ νομίζω ὅτι εἶναι ἄξιο συζήτησης. Μακάρι νὰ ὠφελήσουν κι ἂς χαθοῦν..

Ὑπάρχουν ἐκκλησιαστικοὶ ὕμνοι ἀναντικατάστατοι καὶ ἀνεπανάληπτοι στὸ ὕφος, στὸ νόημα, στὸ εἶδος καί στό μέλος τους . Δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ διατηρήσουν ὅλα, τὸ βάθος καὶ τὸ ὕψος τοῦ λογοτεχνικοῦ καὶ νοηματικοῦ μεγαλείου τους μὲ ὁποιαδήποτε ἀρίστη μετάφραση στὴ ὁμιλουμένη Ἑλληνικὴ γλώσσα. Ὅπως συμβαίνει στὶς εἰκαστικὲς τέχνες, τῆς γλυπτικῆς, τῆς ζωγραφικῆς κ. λ. π., ποῦ τὰ ἔργα τῶν μεγάλων καλλιτεχνῶν καθίστανται ἀνεπανάληπτα, ὁσονδήποτε καὶ ἂν προσπαθήσουν νὰ τὰ ξαναφτιάξουν οἱ ἴδιοι ἢ ἄλλοι διακεκριμένοι καλλιτέχνες , ἔτσι καὶ στὴν ἐκκλησιαστικὴ ποίηση καὶ λογοτεχνία ὑπάρχουν κείμενα καὶ ὕμνοι ποὺ δὲ μποροῦν νὰ ξαναγίνουν παρόμοια μὲ κανένα τρόπο μὲ ἄλλες λέξεις. Εἶναι ἔργα τόσο μεγάλης ἀξίας ποὺ καὶ αὐτὸς ὁ πανδαμάτωρας χρόνος τὰ σεβάστηκε καὶ τὰ ἀναγνώρισε ὡς ἀριστουργήματα τῶν αἰώνων π.χ. οἱ ὕμνοι τῶν Χριστουγέννων, τῶν Θεοφανείων, τας Ὑπαπαντῆς,τοῦ Τριωδίου, τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, τῆς Μ. Ἑβδομάδας, τοῦ Πάσχα, τῆς Πεντηκοστῆς καὶ ἄλλων ἑορτῶν,τά ὁποῖα εἶναι ἀδύνατο νὰ τά μεταφράσει κανείς στὴν ὁμιλουμένη γλώσσα, με τὴν ἴδια λογοτεχνικὴ δύναμη καὶ συμπύκνωση τῶν νοημάτων και τό ίδιο μέλος . Ἡ προσέγγιση τοῦ ἑνὸς σημείου θὰ εἶναι πάντα σὲ βάρος τοῦ ἄλλου. Θὰ ἀπωλέσουμε μεγάλο μέρος ἀπὸ τὸ βαθὺ νόημα, τὸ λογοτεχνικὸ μεγαλεῖο και τὴν ἀσύγκριτη ἀξία,τῶν λειτουργικῶν μας κειμένων καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν μας ὕμνων. Ὅσο καὶ ἂν προσπαθήσουμε δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ πετύχουμε τὴν ἴδια λογοτεχνικὴ ὡραιότητα καὶ τὸ ἴδιο κατανυκτικὸ μέλος.

Ἡ μετάφραση ομοιάζει μὲ τὴν ἀρχιτεκτονικὴ ποὺ ἐπιδιορθώνει καὶ τροποποιεῖ τὰ παλιὰ ρυμοτομικά σχέδια καί τά οἰκοδομήματα μίας πόλης. Δὲ μπορεῖ νὰ κινηθεῖ ἐλεύθερα στὸ ἔργο τῆς ρυμοτομίας καὶ τῶν ἀρχιτεκτονικῶν σχεδίων. Ὁ μεταφραστὴς δεσμεύεται ἀπὸ τὴν ὑμνολογία τῆς ἐκκλησίας , γιατί τὸ ἀπαιτεῖ να κρατηθεῖ γνήσιο τὸ δόγμα καὶ ἡ παράδοσή τῆς πίστεώς μας. Ο μεταφραστὴς ὁσαδήπτε προσόντα καὶ ἂν ἔχει, εὐσέβεια, πίστη, εὐφυΐα μόρφωση , μακροχρόνια πείρα, δὲν θὰ κατορθώσει νὰ μεταφράσει τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα στὸ ἴδιο μεγαλεῖο τῆς λογοτεχνικῆς τῶν ἐκφράσεως καὶ δύναμης τῶν νοημάτων των. Θὰ εἶναι ἀμφίβολη σὲ μεγάλο ποσοστὸ ἡ διατήρηση τοῦ ἀρχικοῦ ὕφους, τῆς λογοτεχνικῆς ἀξίας τοῦ μέλους καὶ τοῦ βάθους τοῦ νοήματος τοῦ κάθε ὕμνου.

Τὰ εκκλησιαστικά κείμενα συντάχθηκαν κάτω ἀπὸ εἰδικὲς συνθῆκες πίστεως, ἀφοσιώσεως καὶ θερμῆς, εἰλικρινοῦς ἀγάπης πρὸς τὸ Θεό. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς συγγραφεῖς των ἔζησαν σὲ πολὺ δύσκολα χρόνια, βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν, μακροχρόνιων αἱματηρῶν ἐμφυλίων ἢ ἀλλόφυλων πολέμων, συχνῶν θανατηφόρων ἐπιδημικῶν ἀσθενειῶν, ποὺ δὲν ὑπῆρχε ἄλλο καταφύγιο παρὰ μόνο ὁ Τριαδικὸς Θεός, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, οἱ ἅγιοι, οἱ μάρτυρες καὶ Ὅσιοί της ἐκκλησίας μας. Ὅταν έγραφαν ὕμνους ἀνέθεταν τὶς ἐλπίδες τῆς σωτηρίας τῶν μὲ πολλὴ θερμή πίστη καὶ ἀφοσίωση στὴν Ἁγία Τριάδα , στὴν Παναγία καὶ στοὺς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ ὕμνοι εἶναι τὸ ξεχείλισμα τῆς ψυχῆς των. Πρέπει νὰ βρεθοῦν ἄνθρωποι τῆς ἴδιας πνευματικῆς στάθμης, πίστεως, ταπεινώσεως καὶ ἀγάπης πρὸς τὸ Θεό, μὲ τὶς ἴδιες κατανυκτικὲς συνθῆκες τῶν συγγραφέων ποὺ ἔγραψαν τοὺς μέχρι σήμερα ὑπάρχοντας ὕμνους για να μεταφράσουν ἤ να γράψουν καινούργιους ὕμνους . Τὸ νὰ γράφει κανεὶς ὡραῖα κοσμικὰ ποιήματα λογοτεχνίας εἶναι ἐν μέρει ἔμφυτο, ἀλλὰ τὸ νὰ γράψει ἐκκλησιαστικοὺς ὕμνους πίστεως καὶ δόγματος εἶναι θεῖον χάρισμα καὶ χριστιανικὸ βίωμα τοῦ συγγραφέα.

9 . Σκέψεις γιὰ τὴν ἐνδεχομένη μετάφραση τῶν Ἐκκλησιαστικῶν

κειμένων ὡς βοηθημάτων

Οἱ ἁρμόδιοι μὲ τὸ θέμα τῶν μεταφράσεων τῶν ὕμνων πρέπει νὰ ἀσχοληθοῦν πολλὰ χρόνια. Νὰ μὴν ἀρκεστοῦν στὶς πρῶτες μεταφράσεις, ἀλλὰ κατὰ καιροὺς νὰ τὶς δουλεύουν πρὸς τὸ καλύτερο γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὴν ὁλοκληρωτικὴ καταστροφὴ τῶν πρωτοτύπων κειμένων . Νὰ μὴν αποκάμουν ποτέ , άλλά καί νά μήν καταστρέφουν τὶς προηγούμενες μεταφράσεις των. Να κρατοῦν ὅλα τὰ ἀντίγραφα αὐτῶν, διότι πολλὲς φορὲς στὴν προσπάθεια διορθώσεως μίας μεταφράσεως ἀντὶ νὰ τὴ βελτιώσουμε τὴν κάνουμε χειρότερη . Νὰ ὑπάρχουν οἱ προηγούμενες μεταφράσεις γιὰ νὰ γίνει στὸ τέλος μία σύγκριση γιὰ τὴν ἐκλογὴ τῆς καλύτερης, ἔστω και ως βοήθημα για τους πιστούς .

Ἡ συνεργασία πολλῶν μεταφραστῶν γιὰ μία κοινὴ μετάφραση τῶν ὕμνων, ὅπως ἔγινε μὲ τὴ μετάφραση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀπό τους Ο΄(ἑβδομήκοντα) τὸ 260 π.Χ., ἔχει τὰ ὑπὲρ ἀλλὰ καὶ τὰ κατά. Τὸ δεύτερο μάτι μπορεῖ νὰ διορθώσει τὰ σφάλματα τῆς μεταφράσεως τῶν ἄλλων, ἀλλὰ μπορεῖ καὶ νὰ δημιουργήσει διαφωνίες καὶ νὰ ἀλλάξει τὸ ὕφος αὐτῶν. Μπορούν νὰ γίνουν πολλὲς μεταφράσεις τοῦ ἴδιου ὕμνου ἀπὸ πολλοὺς ἐκλεκτοὺς μεταφραστὲς καὶ νὰ ἐκλεγεῖ ἡ καλύτερη γιὰ κάθε ὕμνο χωριστὰ ἀπὸ μία ἀνώτερη ἐπιτροπὴ διακεκριμένων πιστῶν καὶ ἐνάρετων λογοτεχνῶν. Ὑπάρχει καὶ μία ἄλλη ἐκδοχὴ νὰ ληφθοῦν οἱ ὡραιότερες προτάσεις μεταφράσεων τοῦ ἰδίου ὕμνου ἀπὸ τὶς διάφορες μεταφράσεις τῶν διαφόρων μεταφραστῶν ἀπὸ εἰδικὴ ἀνώτερη ἐπιτροπὴ γιὰ νὰ προκύψει μία τέλεια μετάφραση. ¨Όσο καὶ ἂν προσπαθήσουμε ἡ μετάφραση θὰ εἶναι μπαλώματα χωρὶς τελειότητα καὶ πιθανὸν χωρὶς συνειρμὸ νοημάτων.

10 .Συμπεράσματα από τό τέστ τῶν 336 μαθητών Γυμνασίου –Λυκείου σέ δύο ερωτήσεις

Δόθηκαν σὲ 205 μαθητές τοῦ Τρίτου Γυμνασίου καὶ 131 τοῦ Τρίτου Λυκείου Σερρῶν οἱ ερωτήσεις: 1) Τί καταλαβαίνω κατά τόν εκκλησιασμό μου στό ναό ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ψάλλονται καὶ διαβάζονται; 2) Πῶς θέλω να γίνονται οι ἱερές ακολουθίες στους ναούς για να προσεύχομαι και να λατρεύω το Θεό καλύτερα;

Κατόπιν προσεκτικῆς μελέτης καὶ ταξινόμησης τῶν χωρίς ὄνομα ἀπαντήσεων, σταχυολόγησα τὶς ἑξῆς περίπου ἀπαντήσεις: Οἱ γνῶμες τῶν μαθητῶν εἶναι συγκρουόμενες. Πολλοί ζητοῦν νὰ μεταφραστοῦν ὅλα τὰ ἐκκλησιαστικὰ κείμενα και μερικοί μονο τα δύσκολα σημεῖα Οἱ μαθητὲς τοῦ Λυκείου καταλαβαίνουν περισσότερα , ἐνῶ τοῦ Γυμνασίου, που δε διδάσκονταν τότε αρχαία, δήλωσαν την ἄγνοιά τους. Οἱ περισσότεροι συμφωνοῦν ὅτι: 1) Η κατανόηση τῶν περισσότερων ἐκκλησιαστικών κειμένων εξαρτάται ἀπὸ τὴν καθαρὴ προφορὰ καὶ διάρθρωση τῶν συλλαβῶν καὶ τῶν λέξεων ἀπὸ τοὺς ἀναγνῶστες, τοὺς ψάλτες καὶ τοὺς ἱερεῖς. Ὅταν ἀναγινόσκονται καὶ ψάλλονται καθαρὰ καὶ κανονικά, ὅπως πρέπει, καταλαβαίνουν τα περισσότερα.

.2) Ἡ συγκέντρωση τῆς προσοχῆς των ἐξερτάται ἀπὸ τὴν ἡσυχία καὶ τὴν κατανυκτικότητα τοῦ εκκλησιἀσματος , και της ήρεμης ψαλμωδίας χωρὶς την ὑπερένταση τῶν μεγαφώνων. 3) Πστεύουν ὅτι ὁ Θεός μας ἀκούει ὅταν προσευχόμαστε, μὲ τὴ γλώσσα τῆς καρδιᾶς μας. 4)Καταλαβαίνουν περισσότερο αὐτά πού διδάχθηκαν στὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν στὸ σχολεῖο.

5) Οἱ μαθητές τοῦ Λύκείου, πού διάσκονται ἀρχαῖα, κατανοοῦν περισσότερο τήν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα καί ἐκφράζουν τὴν ἱκανοποίησή τους. Οἱ μαθητές τοῦ Γυμνασίου ζητοῦν νὰ διδάσκονται ἀποδοτικότερα τα ἀρχαῖα.

6)Με τον τακτικό, ἐκκλησιασμό τους καί τά βοηθητικά βιβλία ἑρμηνείας τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ τῶν ἄλλων ἱερῶν ἀκολουθιῶν ἐξοικειώνονται εὔκολα στήν γλῶσσα τῆς λατρείας τῆς Ἐκκλησίας .

7) Το τακτικὸ κήρυγμα στις Εὐαγγελικές καί Ἀποστολικές περικοπές καί στούς ὕμνους τῆς Εκκλησίας τους βοηθάει πάρα πολύ .

8)Προτείνουν τήν ἐνεργό συμμετοχή τοῦ ἐκκλησιάσματος στή λατρεία. Νά συμψάλλουν νοερῶς τους γνωστούς ὕμνους γιὰ να τους ενστερνίζονται. Προτείνουν την συγκρότηση ἐκκλησιαστικών χορωδιῶν σ’ ὅλους τούς ναοὺς καί τήν ἐσωτερική συμμετοχή τοῦ εκκλησιάσματος στην ψαλμωδία.

9), Καταφέρονται κατ’ αυτῶν που συζητούν στούς ναούς. Ζητοῦν την ευταξία, την κατάνυξη κατά τό δυνατόν ὅλων και την ἄνεση στους χώρους τῆς λατρέιας.

10)Προτείνουν τη συντόμευση τῶν μακρῶν ἱερῶν άκολουθιών μέ τήν ἀποκοπή τῶν ἐπαναλήψεων τῶν ἴδιων ὕμνων καί μέ τή σύντομη ψαλμωδία στή λατρεία .

11) Ἀποστρέφονται τὴ φωνητικὴ ἐπίδειξη τῶν ψαλτῶν καὶ τῶν ἱερέων στὶς ψαλμωδίες και των εκκκλησιαζομένων τίς ἐπιδεικτικές ἐνδυμασίες, τά ἀρώματα, καί την προβολή τῶν αξιωμάτων των..

12) Ἐπηρεασμένοι μερικοιί άπὸ τὴ Δυτικὴ ἐκκλησία, προτείνουν τὴν χρήση μουσικοῦ ὀργάνου (ἁρμόνιου) στοὺς ναοὺς.

13) Μερικοί απορρίπτουν τη μετάφραση Εκκλησιαστικῶν λειτουργικῶν κειμένων, με το ἐπιχείρημα ὅτι θὰ ξεχαστεῖ ἐντελῶς από τό λαό ἡ πατριοπαράδοτη Ἑλληνικὴ γλώσσα. Ὅ,τι κατεστρεψαν οἱ νεωτεριστές να το διατηρήσει η Ἐκκλησία 1).Δέν πρέπει ν’ ἀλλάξει ἡ ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα, ἀλλὰ ὁ τρόπος τῆς σκέψης καὶ τῆς ζωῆς μας, καθὼς καὶ ὁ τρόπος τῆς ψαλμωδίας καὶ τῆς ἀνάγνωσης τῶν κειμένων τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἄν μεταφραστοῦν τά κείμενα , θὰ εἶναι εὔκολα καὶ δὲ θὰ συγκεντρωνόμαστε πνευματικά την ὥρα τῆς λατρείας ». Γι’ αὐτὸ τὸ πρόβλημα εἶναι περισσότερο ἠθικὸ, ἔλλειψης θελήσεως για μάθηση και πίστεως στην Εκκλησία παρὰ γλωσσικό..

Πίνακας ποσοστοῦτων μαθητών που καταλαβαίνουν τά κείμενα

Ποσοστό κατανοήσεως	Γυμνάσιο	Λύκειο	Σύνολο	Ποσοστό %
Σχεδόν τίποτα 1-2%	8	2	10	3,36
Ελάχιστα 2-10%	45	27	72	21,07
Λίγα 10-30%	54	31	85	25,74
Αρκετά 30-50%	56	20	76	22,61
Καλά 50-70%	20	14	34	10
Πολύ καλά 70-90%	0	8	8	0,32
Άριστα 90-100%	0	0	0	0
Ό, τι διδάχθηκαν στο σχολεῖο.	22	29	51	15,1
ΣΥΝΟΛΟ	205	131	336	100,00

Πίνακας μαθητῶν «Πῶς θέλουν να γίνεται η Θεία Λειτουργία και οἱάλλες ιερές ακολουθίες»,

	Γυμνασ.	Λύκειο	Σύνολο	Ποσοστό
Ἀπό τη μετάφραση των κειμένων στη Δημοτική	145	75	220	65,40%
Να διατηρηθεῖἡ εκκλ. γλώσσα	42	11	53	15,77%
Δεν διατύπωσαν γνώμη	18	45	63	18,83
ΣΥΝΟΛΟ	205	131	336	100,00%

11. Ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας στὸ θέμα τῆς μεταφράσεως

τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων.

Τὸ πρόβλημα τῆς μεταφράσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων καί ὕμνων συγκρούεται μεταξύ τῆς προσελκύσεως τῶν ἀγνοούντων τή γλώσσα τῆς ὀρθόδοξης λατρείας καί τῆς χρήσεως καί διατηρήσεως τῶν ἀριστουργημάτων τῶν εκκλησιαστικῶν κειμένων στή γλώσσα τους. Ἡ διατηρησή των θά ἀπομακρύνει τούς νέους ἀπό τόν ἐκκλησιασμό, ἐνώ ἠ μετάφρσή των θά ἀχρηστεύσει καί θά καταστρέψει τά άνεπανάληπτα ἐκκλησιαστικά κείμενα καί τά ἀσύγκριτα λογοτεχνικά ἔργα τῆς Ἑλληνικῆς ὑμνολογίας τῆς Ἐκκλησίας. Θὰ ξεχαστεῖ ἐντελῶς ἡ πλούσια σέ λέξεις και νόήματα ἐμπνευσμένη Ἑλληνικὴ γλώσσα. Θὰ περιφρονήσουμε τὸ θησαυρὸ τῆς λογοτεχνίας τοῦ ἔθνους μας καὶ θά παραβιάσουμε τὴν ἱερὰ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας . Ἡ Ἐκκλησία δὲν πρέπει νὰ βιαστεῖ καὶ νὰ ἐνεργήσει στὸ ζήτημα αὐτὸ ἐπιπόλαια, οὔτε κατὰ οὔτε ὑπέρ. Ἂς ἀφήσει νὰ ὡριμάσει τὸ θέμα Μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ θὰ τῆς δείξει τί πρέπει νὰ κάνει. Μὲ σύνεση νὰ σφυγμομετρήσει τοὺς κτύπους τῆς διαθέσεως τῶν πιστῶν της, νὰ ἐξετάσει προσεκτικὰ καὶ μὲ κατανόηση καὶ τὶς δυὸ παρατάξεις, νὰ ἐνσκήψει στὸ πρόβλημα αὐτὸ τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ, ποὺ θέλει νὰ κατανοεῖ τὰ ὅσα ψάλλονται καὶ διαβάζονται στὴν Ἐκκλησία. Πρωτεύει νὰ καλύψει τὰ κενὰ τῶν γνώσεων τῆς ἐκκλησιαστικῆς γλώσσης στὸ ποίμνιό της καὶ νὰ προσπαθήσει νὰ διατηρήσει στὴ λατρεία της τὰ ἀριστουργήματα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς λογοτεχνίας, ἀνεβάζοντας τὴ πνευματικὴ στάθμη τοῦ ποιμνίου της καὶ σὲ αὐτὸν τὸν τομέα.Μέ αυτό θα ὠφελήσουμε τό λαό.

Νὰ μὴν παρασυρθεῖ ἀπὸ τὶς φωνὲς ὁρισμένων «προοδευτικῶν» νεωτεριστῶν, ποὺ θέλουν νὰ τὰ γκρεμίσουν ὅλα γιὰ νὰ κτίσουν δῆθεν μία νέα κοινωνία, ἀλλ’ οὔτε πάλι νὰ ἀρκεσθεῖ στὶς γνῶμες ὁρισμένων μορφωμένων ποὺ γνωρίζουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα καὶ ἀδιαφοροῦν γιὰ τοὺς ἀγράμματους. Νὰ μὴν ρωτήσει μόνο τοὺς χορτάτους ἀπὸ γνώσεις, ἀλλὰ καὶ τοὺς νηστικούς, γιατί κατὰ τὴν λαϊκὴ παροιμία «ὁ χορτάτος τὸν νηστικὸ δὲν τὸν πιστεύει». Νά ἀνεβάσει τήν πνευματική στάθμη τοῦ λαοῦ για νά χορτάσει πνευματικά ο λαόςἀπό τα κείμενα τῆς Ἐκκλησίας.

Στὸ θέμα τῆς διατηρήσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων ὑπάρχουν πάρα πολλὰ ὑπὲρ καὶ ἐλάχιστα ἐναντίον, τὰ ὁποία μποροῦν νὰ ἀντιμετωπισθοῦν μὲ τὴ μόρφωση καὶ τὴν τριβὴ τοῦ ποιμνίου στὴν ἐκκλησιαστικὴ γλώσσα. Αὐτὰ πρέπει νὰ ζυγισθοῦν στὴν πιὸ εὐαίσθητη πλάστιγγα ἀκριβείας (πλάστιγγα φαρμακείου) γιὰ νὰ ἐξακριβωθεῖ ἀμερόληπτα πρὸς τὰ ποὺ βαραίνει περισσότερο ἡ πλάστιγγα .

Νὰ ἐξετάσει ψυχολογικὰ ἐκ τῶν προτέρων τους ἰσχυριζόμενους τὴ μετάφραση τῶν Ἐκκλησιαστικῶν κειμένων ἂν θὰ ἀλλάξουν πρὸς τὸ καλὸ ἢ θὰ μείνουν καὶ πάλι ἀδιάφοροι; Στὴ πράξη διαψεύσθηκαν πολλὲς φορές, Πολλοὶ ζήτησαν νὰ μετεφρασθεῖ τὸ Εὐαγγέλιο στὴν κοινὴ γλώσσα γιὰ νὰ τὸ διαβάζουν κατ’ οἶκον, ἀλλὰ δεν φάνηκαν συνεπεῖς ὅταν μεταφράστηκε . Πολλά εἶναι προφάσεις γιὰ νὰ δικαιολογοῦνται γιὰ τὴ παράληψη τῶν θρησκευτικῶν των καθηκόντων .

Ἡ Ἐκκλησία νὰ ἀντιμετωπίσει τό θέμα κατόπιν μακρᾶς προετοιμασίας μὲ πολὺ σύνεση ἐπ’ ὠφελεία τῆς σωτηρίας τῶν πιστῶν καὶ τῆς διατηρήσεως τῶν ἐκκληστικῶν κεμένων κατὰ τὸ μέτρο τοῦ δυνατοῦ τῶν ἀρχῶν τῆς Ἱερῆς της Παράδοσης. Πρὸς τὸ παρὼν νὰ δραστηριοποιηθεῖ σὲ ἁπλὲς μεταφράσεις γιὰ βοηθήματα τῶν ἐκκλησιαζομένων καὶ σὲ τακτικὲς ὁμιλίες ἑρμηνείας καὶ ἀναλύσεως ὅλων τῶν ἐκκλησιαστικῶν κειμένων, ὕμνων καὶ ἱερῶν ἀκολουθιῶν τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.

Ἀνώδεινη λύση δίδεται στο πρόβλημα αὐτό, εάν, σύμφωνα με τις δημοκρατικές ἀρχές, ἀνεβάσουμε σέ ὅλες τίς τάξεις τοῦ λαοῦ τήν πνευματική στάθμη αὐτοῦ στή μάθηση, στήν τριβή καί στήν ἐξάσκηση του στήν γνήσια Ἑλληνική γλῶσσα.

[1]Περίληψη άπό τήνεἰσήγηση του Παπακυριάκου Κυριάκου, στή Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στό μαθημα της Λειτουργικης. Βελτιάθηκα και με σκέψεις του 2010

[2]Περίληψη ἀπό τήνεἰσήγηση του Παπακυριάκου Κυριάκου, στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο μαθημα της Λειτουργικης

[3]Περίληψη ἀπό τήνεἰσήγηση του Παπακυριάκου Κυριάκου, στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο μαθημα της Λειτουργικης

Tags: Λειτουργικά Θέματα και Ορθόδοξη Λατρεία

Τὸ πρόβλημα τῆς μεταφράσεως τῶν κειμένων τῆς λατρείας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὴ Δημοτικὴ γλῶσσα.

Δεν ξεχνώ

ΦΑΚΕΛΟΣ ΕΚΤΡΩΣΕΙΣ [1986 - 2016]: 30 Χρόνια από τήν ψήφιση…

ΕΛΛΗΝΕΣ και ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ μποϊκοτάρετε τα προϊόντα εταιρειών που αφαιρούν…

1974: Η προδοσία της Κύπρου!

Σύμφωνο Διαστροφικής Συμβίωσης

ΚΑΡΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: Δεν θα γίνω ευκολόπιστο θύμα!

Η καταιγίδα των αντιδράσεων για το «αντιρατσιστικό»

Δεν θα γίνω «δωρητής» οργάνων χωρίς να το θέλω! …

Ποια είναι η λύση αν πλήρωσες «τσουχτερές» τιμές...

Όχι, δεν θα φύγω

ΜΝΗΜΟΝΙΟ: Δεν ξεχνώ αυτούς που παρέδωσαν αμετάκλητα και άνευ όρων…

Ποιοι πολεμούν την Πολύτεκνη Οικογένεια και τη Δημογραφική ανάπτυξη της…

Η γενοκτονία των Ελλήνων ΑΠΑΡΑΓΡΑΠΤΟ ΣΤΙΓΜΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΕΡΧΟΜΕΝΟΥ…

ΚΑΤΑΛΑΒΕΣ ΤΩΡΑ ...;

Τώρα πια γνωρίζω τους 10 τρόπους που τα ΜΜΕ μου…