Η Ιερά Μονή Παναγίας Μυρτιάς κοντά στο Αγρίνιο.

Στη μέση περίπου του παραλιμνίου δρόμου πού συνδέει το Αγρίνιο με το Θέρμο, βρίσκεται το μοναστήρι της Μυρτιάς. Είναι ένα πολύ σπουδαίο βυζαντινό μνημείο με ιστορία 1000 χρόνων, ένα ονομαστό, ιστορικό και καλλιτεχνικό κέντρο της περιοχής. Ονομάζεται Μυρτιά από γειτνίασή της με την ομώνυμη κοινότητα. Είναι χτισμένο σε μαγευτική τοποθεσία με θέα στη λίμνη Τριχωνίδα.

Στην «Ιερά Διήγηση» της μονής του Προυσού, αναφέρεται ότι στο μοναστήρι της Μυρτιάς «εχρημάτισαν ποτέ άνδρες πεπαιδευμένοι και εις την αρετήν περιβόητοι».

Η επιγραφή του 1491 αναφέρεται στη μνήμη «της Υπεραγίας Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας της Φανερωμένης», αλλά είναι γνωστό και ως «μοναστήρι της Μυρτιάς».

Στη μονή εγκαταβίωσε για λίγο ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Τα κτίσματα της Μονής καταστράφηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής το 1943, διασώθηκε όμως το Καθολικό της που ορθώνεται στο κέντρο της αυλής αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου. Η αγιογράφησή του καλύπτει τη μεταβυζαντινή ζωγραφική τέχνη με παρουσία όλων των σχολών: Κρητική, Ηπειρωτική και λαϊκή τεχνοτροπία του 17ου και 18ου αιώνα. Ο Ναός είναι γεμάτος με τοιχογραφίες του 12ου και αρχών 13ου αιώνα. Η αγιογράφηση του κυρίως Ναού έγινε το 1539.

Στην εποχή της τουρκοκρατίας ήταν κέντρο παιδείας. Στα διασωθέντα Κειμήλια της Μονής είναι η Θεοτόκος η οδηγήτρια και η Κοίμηση της Θεοτόκου (τέμπερες σε στοκαρισμένο πανί σε ξύλο), ο επιτάφιος, ιερά σκεύη και ιδιαίτερης τεχνοτροπίας εικόνες αγίων.

Στη δεκαετία του 1990 αναστηλώθηκε. Έχει 3 μοναχούς και εορτάζει στις 21 Νοεμβρίου (Εισόδια Θεοτόκου) και στην εορτή του Παρεκκλησίου της Μεταμορφώσεως στις 6 Αυγούστου.

Πηγή: Μοναστήρια