Ἡ προετοιμαζόμενη Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος, ἡ ὁποία ἀναμένεται νά συγκληθεῖ τό 2016, ἔχει χαρακτηρισθεῖ ὡς Πανορθόδοξη, ἀλλά κάποιοι μελετητές ὑποστηρίζουν ὅτι θά ἔπρεπε νά χαρακτηρισθεῖ Οἰκουμενική. Παρακάμπτοντας αὐτή τήν ὑφιστάμενη διαφορά στή θεολογική θεώρηση, θά θέλαμε νά θέσουμε κάποια ἐρωτήματα.
1. Ἡ πρώτη καίρια ἐρώτηση εἶναι: πόσο σκόπιμη καί ἀναγκαία εἶναι σήμερα ἡ σύγκληση μιᾶς τέτοιας συνόδου; Ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς ἔγραφε τό 1971, πρός τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς Σερβικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μεταξύ ἄλλων, καί τά ἑξῆς: «...Εἰς τήν Ἐκκλησίαν, διά τήν ὁποίαν ὁ Θεάνθρωπος εἶναι τό πᾶν καί τά πάντα, οὐδέν ἐπιτρέπεται νά ρυθμίζεται “κατά ἀνθρωπον”, “κατά τήν παράδοσιν τῶν ἀνθρώπων, κατά τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου καί οὐ κατά Χριστόν”... Ἐάν καί τά σύγχρονα προβλήματα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας δέν λύωνται μέ τόν Θεάνθρωπον καί κατά τόν θεανθρώπινον, ἀποστολικόν, ἁγιοπατερικόν τρόπον, εἶναι ἀδύνατον νά λυθοῦν ὀρθοδόξως καί θεαρέστως... Προσωπικῶς δέν βλέπω, ὅτι κατά τάς σημερινάς περιστάσεις ὑπάρχει πράγματι ἀναπόφευκτος ἀνάγκη διά τήν σύγκλησιν τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ἐάν ὅμως ὑπάρχη, ἡ παροῦσα στιγμή εἶναι ἡ πλέον ἀκατάλληλος εἰς τήν ἱστορίαν τῆς Ἐκκλησίας μας... Πάσα νέα Οἰκουμενική Σύνοδος δέν θά εἶναι...
οὔτε Ἁγία, οὔτε Οἰκουμενική, οὔτε Ὀγδόη, ἐάν πρωτίστως δέν δεχθῆ τάς προγενεστέρας οἰκουμενικάς καί ἀσαλεύτους ἀποφάσεις των»[1]. Ἐπίσης, ὁ ὅσιος Γέροντας Φιλόθεος Ζερβάκος ἐτόνιζε: «Ὥστε ὅλως περιττή νομίζομεν ὅτι εἶναι ἡ σύγκλησις Οἰκουμενικῆς Συνόδου περί ζητημάτων, εἰς τά ὁποῖα ἔχουν ἀποφανθεῖ διά τῶν Ἱερῶν Κανόνων οἱ Θεῖοι Ἀπόστολοι καί θεόσοφοι Πατέρες καί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας»[2]. Πράγματι, στή θεματολογία τῶν πολυετῶν Διασκέψεων τῶν Προσυνοδικῶν ἐπιτροπῶν συναντοῦμε κάποια θέματα τά ὁποῖα εἶναι «ἥσσονος σημασίας ἤ ἔχουν ἤδη λυθεῖ ἀπό τήν Παράδοσή μας, γιά τά ὁποῖα ὅμως, ὡς μή ὤφειλε, ἔχουν ἀναλωθεῖ πολλές ὧρες συζητήσεων καί διορθόδοξης συνεργασίας»[3].
οὔτε Ἁγία, οὔτε Οἰκουμενική, οὔτε Ὀγδόη, ἐάν πρωτίστως δέν δεχθῆ τάς προγενεστέρας οἰκουμενικάς καί ἀσαλεύτους ἀποφάσεις των»[1]. Ἐπίσης, ὁ ὅσιος Γέροντας Φιλόθεος Ζερβάκος ἐτόνιζε: «Ὥστε ὅλως περιττή νομίζομεν ὅτι εἶναι ἡ σύγκλησις Οἰκουμενικῆς Συνόδου περί ζητημάτων, εἰς τά ὁποῖα ἔχουν ἀποφανθεῖ διά τῶν Ἱερῶν Κανόνων οἱ Θεῖοι Ἀπόστολοι καί θεόσοφοι Πατέρες καί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας»[2]. Πράγματι, στή θεματολογία τῶν πολυετῶν Διασκέψεων τῶν Προσυνοδικῶν ἐπιτροπῶν συναντοῦμε κάποια θέματα τά ὁποῖα εἶναι «ἥσσονος σημασίας ἤ ἔχουν ἤδη λυθεῖ ἀπό τήν Παράδοσή μας, γιά τά ὁποῖα ὅμως, ὡς μή ὤφειλε, ἔχουν ἀναλωθεῖ πολλές ὧρες συζητήσεων καί διορθόδοξης συνεργασίας»[3].
2. Ἡ δεύτερη καίρια ἐρώτηση εἶναι: θά ὑπάρξει στή μέλλουσα νά συνέλθει Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο ὁριοθέτηση τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως ἔναντι τῶν ποικίλων αἱρέσεων καί πλανῶν; Μέχρι στιγμῆς δέν διαφαίνεται κάτι τέτοιο, ἐκτός καί ἄν υἱοθετηθεῖ ἡ ὁμόφωνη συνοδική πρόταση τοῦ Πατριαρχείου τῆς Σερβίας, τό ὁποῖο ζητᾶ τήν τυπική ἀναγνώριση τῶν δύο σημαντικῶν, ἀντιπαπικῶν Συνόδων, δηλαδή τῶν Η´ καί Θ´ Οἰκουμενικῶν Συνόδων, οἱ ὁποῖες δικαίωσαν τόν Μέγα Φώτιο καί τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμά ἀντίστοιχα. «Τυχόν ρητή καί ἄμεση ἀπόρριψη τοῦ αἰτήματος αὐτοῦ ἤ ἔμμεση ἀπόρριψή του μέ τήν παραπομπή σέ "συνοδικές" καλένδες τοῦ μέλλοντος (ἀπωτέρου ἤ μᾶλλον ἀπωτάτου) θά κλονίσει τή θεολογική ἀξιοπιστία καί Ὀρθοδοξία τῆς Πανορθοδόξου Συνόδου!»[4].
3. Ἡ τρίτη καίρια ἐρώτηση εἶναι: πῶς θά προσεγγιστεῖ τό θέμα -ἕνα ἐκ τῶν τριῶν- στό ὁποῖο κατέληξαν οἱ Προσυνοδικές Διασκέψεις, «Οἱ σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν ὑπόλοιπο χριστιανικό κόσμο»; Θά γίνει ὀρθή ὁριοθέτηση ἤ θά ἐπιβεβαιωθοῦν οἱ φόβοι ἔγκριτων θεολόγων, ὅπως ὁ π. Μεταλληνός; «Ἑτοιμάζεται αὐτή ἡ Σύνοδος, γιά νά μᾶς ὁδηγήσει, ὅπως διαβάζουμε καί ὅπως βλέπουμε, στήν ἀποδοχή τοῦ Παπισμοῦ καί τοῦ Προτεσταντισμοῦ ὡς αὐθεντικῶν χριστιανισμῶν. Αὐτό εἶναι τό τραγικό. Εὔχομαι νά μήν γίνει ποτέ. Ἀλλά ἐκεῖ ὁδηγοῦνται τά πράγματα. Ἐάν λοιπόν συνέλθει ἡ Πανορθόδοξος Σύνοδος, πού θά ἔχει τόν χαρακτήρα γιά μᾶς Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἐάν συνέλθει καί δέν δεχθεῖ μεταξύ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων τήν Η΄ καί τήν Θ΄, θά εἶναι ψευδοσύνοδος... Ἡ μέλλουσα νά συνέλθει λοιπόν Πανορθόδοξος Σύνοδος θά κριθεῖ σ᾿ αὐτό τό σημεῖο. Ἐάν παρακάμψει αὐτές τίς δύο Συνόδους, πού τοποθετοῦν τήν Ὀρθοδοξία ἀπέναντι στόν Δυτικό Χριστιανισμό»[5].
4. Ἡ τέταρτη καίρια ἐρώτηση εἶναι: θά καταδικάσει ἡ προετοιμαζόμενη Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος «τίς ἀνιστόρητες, πρωτοφανεῖς καί καινοφανεῖς οἰκουμενιστικές πράξεις καί ἐνέργειες, ὅπως ἡ urbi et orbi υἱοθέτηση καί ἐφαρμογή τῶν κακοδόξων θεωριῶν περί “τοῦ διαχριστιανικοῦ καί διαθρησκειακοῦ δογματικοῦ συγκρητισμοῦ, τῆς Μιᾶς καί συγχρόνως Διηρημένης Ἐκκλησίας, τῆς Διευρημένης Ἐκκλησίας, τῶν ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν, τῆς βαπτισματικῆς θεολογίας, τῆς Παγκοσμίου ἀοράτου Ἐκκλησίας, τῶν κλάδων, τῶν δύο πνευμόνων, τοῦ δογματικοῦ μινιμαλισμοῦ καί μαξιμαλισμοῦ, τῆς μεταπατερικῆς, νεοπατερικῆς καί συναφειακῆς αἱρέσεως, τῆς εὐχαριστηριακῆς θεολογίας, τῆς μετασυνοδικῆς θεολογίας, τῶν ἐλλειμματικῶν καί μή πλήρων «Ἐκκλησιῶν», τῆς περιεκτικότητος, τῆς ἐλλειμματικῆς καί μή πλήρους μυστηριολογίας, τῆς μετατροπῆς τῆς οἰκονομίας σέ ἀκρίβεια καί δόγμα”»[6]; Οἱ ἀνωτέρω κακόδοξες θεωρίες «βεβαίως, τυγχάνουν ξένες καί ἀλλότριες τῆς Ὀρθοδόξου Δογματικῆς διδασκαλίας καί θεολογίας»[7].
5. Ἡ πέμπτη καίρια ἐρώτηση εἶναι: ἀληθεύει ὅτι ἐπροτάθη νά εἶναι παρόντες στήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο -ὡς παρατηρητές- παπικοί, προτεστάντες, ἀντιχαλκηδόνιοι μονοφυσίτες; - «δηλαδή καταδικασμένοι αἱρετικοί ἀπό τήν ἐκκλησιαστική συνείδηση, ἀπό Πατέρες καί Οἰκουμενικές Συνόδους. Οὐδέποτε [ὅμως] στή δισχιλιόχρονη ζωή τῆς Ἐκκλησίας, στίς τοπικές ἤ σέ Οἰκουμενικές Συνόδους, ὑπῆρχαν “παρατηρητές”. Μόνο στίς δύο παπικές συνόδους τοῦ Βατικανοῦ ἐμφανίστηκε τό καθεστώς τῶν “παρατηρητῶν”! Ἡ Πανορθόδοξη ὅμως Σύνοδος δέν μπορεῖ νά ἔχει ὡς πρότυπο τίς παπικές πρακτικές, μεθόδους καί μεθοδεύσεις. Ἐπίσης, ἡ Πανορθόδοξη Σύνοδος ἀποτελεῖ, πρέπει νά ἀποτελεῖ, τήν ὕψιστη φανέρωση καί ἔκφραση τῆς ἴδιας τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ καί δέν μπορεῖ νά ἐκπέσει σέ συνέδριο ἀνταλλαγῆς ἀπόψεων, οὔτε σέ μιά ἁπλή πανηγυρική ἐκδήλωση-συνάντηση μέ κριτήρια καί στοχεύσεις "ἐκ τοῦ κόσμου τούτου"...»[8].
6. Ἡ ἕκτη ἀπορία εἶναι: γιά ποιό λόγο ἀποφασίστηκε ὅτι κάθε Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία θά ἐκπροσωπεῖται μέ 24 ἐπισκόπους τό πολύ, σύν τόν Προκαθήμενό Της καί ὅτι κάθε Ἐκκλησία θά διαθέτει μόνο μία ψῆφο; «Σύμφωνα μέ τήν Ἱερά Παράδοση καί τά διαχρονικά πρότυπα τῶν Ὀρθοδόξων Συνόδων, ἡ συμμετοχή ἁπάντων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐπισκόπων θεωρεῖται ἀπολύτως ἀδήριτη ἀνάγκη γιά τήν σύγκληση μιᾶς Πανορθοδόξου, Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου καί ὄχι μόνον ἡ ἐπιλογή 24 ἐπισκόπων τό πολύ σύν τόν Προκαθήμενο. Παρέλκει βεβαίως νά τονισθεῖ τό γεγονός ὅτι στίς Ὀρθόδοξες Συνόδους ἐκτός τῶν Ἐπισκόπων συμμετεῖχαν καί κληρικοί κατωτέρων βαθμίδων, ὅπως Καθηγούμενοι, Ἀρχιμανδρίτες, Ἱερεῖς, Μοναχοί, καθώς ἐπίσης καί ὁ πιστός λαός. Μέ ποιά κριτήρια, ἄραγε, θά γίνει ἡ ἐπιλογή τῶν 24 αὐτῶν ἐπισκόπων κάθε Τοπικῆς Ἐκκλησίας; ... [Ἐπίσης] εἶναι παντελῶς ἀμάρτυρη στήν Ὀρθόδοξη παράδοση καί γι᾿ αὐτό ἀπαράδεκτη ἡ ἄποψη ὅτι κάθε Ἐκκλησία διαθέτει μία ψῆφο. Τό ὀρθόν εἶναι ὅτι κάθε ἐπίσκοπος διαθέτει μία ψῆφο καί ὄχι κάθε Τοπική Ἐκκλησία»[9].
7. Τελευταία ἀπορία: γιά ποιό λόγο δέν ὑπῆρξε ἐνημέρωση τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας, πολύ δέ μᾶλλον τῶν περισσοτέρων Ἐπισκόπων καί Συνόδων τῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, γιά τίς σημαντικές διεργασίες τῆς μελλούσης νά συνέλθει Συνόδου; Ἀκόμα καί διακεκριμένοι Ἐπίσκοποι τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας, δέν ἔχουν τή στοιχειώδη ἐνημέρωση γιά τά τεκταινόμενα. Αὐτό δέν ἀποτελεῖ ἐκκλησιολογικό ἔλλειμμα;
Μέ βάση τά προαναφερθέντα, θά θέλαμε νά καλέσουμε τόν πιστό λαό σέ διαρκῆ ἐγρήγορση καί προσευχή, ὥστε νά ἀποφευχθοῦν τυχόν ἀστοχίες, σύγχυση καί σχίσματα. Ἐπισημαίνουμε ὅτι ἄν ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος ἀποδειχθεῖ ὄντως Σύνοδος Ἁγίων Πατέρων, θά τήν ἀποδεχθοῦμε, ἄν ὅμως ἐπιχειρηθεῖ ἀναίρεση ἤ «διόρθωση» ἀποφάσεων προηγούμενων Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἤ Τοπικῶν Συνόδων καί Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ὁποῖες ἔλαβαν οἰκουμενικό κύρος, τότε ἡ μόνη ἐπιλογή μας θά εἶναι νά τήν ἀπορρίψουμε.
[1]. Ὁσίου Ἰουστίνου Πόποβιτς, «Περί τήν μελετωμένην “Μεγάλην Συνοδον” τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὑπόμνημα πρός τήν Σύνοδον τῆς Ἱεραρχίας τῆς Σερβικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».
[2]. Βλ. Ὁ Γέρων Φιλόθεος Ζερβάκος (Ὁ οὐρανοδρόμος ὁδοιπόρος), τόμ. Β´, ἔκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1988, σέλ. 43-49 καί Πρωτοπρεσβυτέρου ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΖΗΣΗ, Ὁ Ὅσιος Φιλόθεος Ζερβάκος ὡς ἀγωνιστής καί ὁμολογητής τῆς Ὀρθοδοξίας. Μέ ἀναφορές στήν ἐπικαιρότητα, ἐκδόσεις «Ὀρθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 2014, σέλ. 101 κ.ἐξ.
[3]. Πρωτοπρεσβ. Ἀναστάσιου Γκοτσόπουλου, Ἁπλές σκέψεις πόνου καί ἀγωνίας, Ὀκτώβριος 2015.
[4]. ἔνθ. ἀνωτ.
[5]. Πρωτ. Γεωργίου Μεταλληνοῦ, Ὁμ. Καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν, Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς Πατέρας τῆς Θ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, Ἱερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου, 2009, σέλ. 28-29.
[6]. Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πειραιῶς, Ἀνακοινωθέν 27-3-2014.
[7]. ἔνθ. ἀνωτ.
[8]. Πρωτοπρεσβ. Ἀναστάσιου Γκοτσόπουλου, Ἁπλές σκέψεις πόνου καί ἀγωνίας, Ὀκτώβριος 2015.
[9]. Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πειραιῶς, Ἀνακοινωθέν 27-3-2014.
