ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΚΙΚΑΣ
Τετάρτη, Μάρτιος 28, 2007
Ο Μέγας Βασίλειος λέγει ότι ο άνθρωπος είναι ήμερο και κοινωνικό όν, όχι άγριο ή μοναχικό. Έχει ανάγκη την κοινωνία με τους άλλους, έχει ανάγκη την αγάπη τους!
Αυτός είναι και ο λόγος που οδηγήσαμε σήμερα τα βήματά μας στον ιερό τούτο χώρο, όπου κάθε χρόνο την ίδια ημέρα η Εκκλησία μας πανηγυρίζει την ανατολή των τριών Αστέρων του νοητού της στερεώματος, των οποίων η εμφάνιση στον ουρανό όλους τους θάμπωσε. Γιορτάζει την πάνσεπτη και πανίερη μνήμη των Τριών πιο ένδοξων της Ιεραρχών. Τη μνήμη του Ουρανοφάντορα επισκόπου της Καισαρείας, Μεγάλου Βασίλειου, του Μύστη της Θείας Ελλάμψεως και Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Θεολόγου Γρηγορίου και τον Κλεινόν και Χρυσορρήμονα, επίσης Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη, τον ευγλωττότερο των Πατέρων της Εκκλησίας, αυτόν που ο λαός ονόμασε Χρυσόστομο. Τιμούμε αυτούς, οι οποίοι «την οικουμένην ακτίσιν θείων επύρσευσαν», τη μνήμη των τριών γενναίων μαχητών του Χριστού, που αγωνίστηκαν για την ορθόδοξη πίστη και έλαβαν τον «αμάραντο στέφανο της νίκης».
Έτσι λοιπόν, ως φιλόστοργη μητέρα, χαίρει για τη δόξα των τριών εκλεκτών αυτών παιδιών της, που τα ανέθρεψε με το άδολο γάλα της Ορθοδοξίας και αναδείχτηκαν ποταμοί σοφίας και γνώσεως.
Με τη μητέρα Εκκλησία χαίρει και ολόκληρη η Ορθοδοξία, γιατί η μνήμη της ιερής αυτής τριανδρίας είναι ιδιαίτερη αγαπητή και άξια θαυμασμού! Πραγματικά, αυτοί οι Ιεράρχες όχι μόνο διατήρησαν αυτά που τους είχε εμπιστευτεί η Εκκλησία, αλλά και παρέδωσαν ό,τι τους δόθηκε ακόμη πλουσιότερο.
Ο Μέγας Βασίλειος αναδεικνύεται εκπρόσωπος του μοναχισμού και του ασκητικού βίου. Είναι αυτός που οργάνωσε το μοναχισμό σε κοινοβιακή μορφή, έθεσε τους όρους της άσκησης και ανέδειξε τον πρωτεύοντα ρόλο του Αγίου Πνεύματος στην κτίση και την ιστορία. Είναι ο εκπρόσωπος της άσκησης.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος έμεινε στην ιστορία γνωστός ως ο κήρυκας της μετάνοιας, μιας μετάνοιας που πραγματοποιείται με τη συντριβή και την αγαθοεργό πράξη. Κηρύττει περισσότερο ένα κοινωνικό ρόλο της Εκκλησίας. Είναι ο εκπρόσωπος του κοινωνικού έργου.
Ο Άγιος Γρηγόριος είναι ο εκπρόσωπος της νόησης, μιας νόησης φωτιζόμενης εκ της καρδίας. Είναι ο εκπρόσωπος της θεωρίας.
Ο νους και η καρδιά αν και είναι όργανα μιας ψυχής, δεν είναι λιγότερο τα μέσα που οδηγούν στην μόρφωση, επειδή η καρδιά ανήκει στο μεταφυσικό κόσμο, ενώ ο νους στο φυσικό κόσμο. Έτσι κάθε ένα έχει ανάγκη να διδάσκεται τις δικές του αλήθειες. Είναι γνωστό ότι οι αλήθειες του νου είναι η παιδεία και η επιστήμη, της καρδιάς οι υπερφυσικές αλήθειες και η θρησκεία.
Παιδεία λοιπόν και θρησκεία είναι αναγκαίο να παρέχουμε στα παιδιά μας για να τα μεταδώσουν και αυτά στα δικά τους παιδιά. Η παιδεία και η θρησκεία είναι οι δύο φωτεινοί φάροι που οδηγούν τον άνθρωπο να αντιμετωπίζει με επιτυχία την πολυτάραχη ζωή και να τον προφυλάγουν από κάθε ναυάγιο και προσάραξη. Σωστή δε παιδεία είναι αυτή που ούτε τα της κοσμικής σοφίας αγνοεί, ούτε τα της «θεογνωσίας νάματα» παραβλέπει. Είναι τα μάτια της ψυχής, με τα οποία βαδίζει χωρίς εμπόδια στο δρόμο της αλήθειας που οδηγεί στην ευτυχία και στη σωτηρία, ώστε να αναδεικνύεται ο άνθρωπος άξιος της υψηλής του καταγωγής.
Η πνευματική και η θρησκευτική μόρφωση είναι δυο διαφορετικά δένδρα φυτεμένα στον ίδιο χώρο. Οφείλουμε να τα φροντίζουμε για να αναπτύσσονται το ίδιο. Η άνιση καλλιέργεια θα φέρει δυσανάλογη ανάπτυξη που θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του ενός και το μαρασμό του άλλου. Αν η επιμέλεια στραφεί στην πνευματική μόρφωση, τότε ο άνθρωπος θα απομακρυνθεί από τη θρησκεία. Αν στραφεί προς τη θρησκεία, οι πνευματικές δυνάμεις είναι δυνατό να μαραθούν με ολέθρια αποτελέσματα.
Η σύνθεση λοιπόν όλων αυτών των αξόνων, που πρεσβεύουν οι τρεις Ιεράρχες, οδηγεί τον άνθρωπο σε ενότητα και συμφιλίωση με τον εαυτό του, με τον κόσμο, με το Θεό. Μια συμφιλίωση που γεννά την ενότητα, την αγαπητική συνύπαρξη και συνεργασία. Ως παιδαγωγικό σύμβολο, αυτή η σύνθεση προφυλάσσει τον άνθρωπο από κλειστές αντιλήψεις ή φανατισμούς και του επιτρέπει να είναι πραγματικά ελεύθερος. Από αυτά τα στοιχεία οφείλει να διέπεται το σύγχρονο σχολείο, που έχει ως σκοπό την ανάπτυξη της προσωπικότητας των νέων ανθρώπων.
Σε μια εποχή που η παιδεία μας μεταρρυθμίζεται και ανασυντάσσεται αναζητώντας τον εκσυγχρονισμό και την ποιοτική της αναβάθμιση, επιβάλλεται όσο ποτέ άλλοτε η αναβάπτισή της στη σκέψη, το λόγο, αλλά και τα οράματα «των ένθεων και σοφών διδασκάλων»,των Τριών Ιεραρχών. Οι Τρεις Ιεράρχες, «της οικουμένης οι διδάσκαλοι» έρχονται ακριβώς στην επίκαιρη ώρα να επισημάνουν την ευθύνη, τη νοοτροπία, αλλά και τις αρχές που είναι ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη στις αποφάσεις που καθορίζουν τη φυσιογνωμία, τις κατευθύνσεις και τους στόχους της παιδείας. Η σύζευξη του λόγου και της πράξης, της θεωρίας και του βιώματος, της κατά Θεόν, αλλά και της κατά κόσμο σοφίας, της αρετής και της επιστήμης δίνει το στίγμα τόσο της ιδιαιτερότητας όσο και της οικουμενικότητας της σκέψης και της διδαχής των τριών διδασκάλων.
Παιδεία, σύμφωνα με τους τρεις μεγάλους του πνεύματος, είναι η άνοιξη της ψυχής στο πάντοτε αποκαλυπτικό φανέρωμα της αλήθειας.
Κάθε μαθητής είναι μια ξεχωριστή και ανεπανάληπτη προσωπικότητα που δικαιούται να την εκφράζει και να την αναπτύσσει ελεύθερα μέσα στη σχολική κοινότητα. Παράλληλα όμως το σχολείο οφείλει να προσέξει την κοινωνική διάσταση του μαθητή ως μέλος της σχολικής κοινότητας που προϋποθέτει κανόνες, όρια, κατανομή ρόλων και ευθυνών, ιεραρχική διάρθρωση. Έτσι καταξιώνεται η προσωπικότητα του μαθητή, αποκτά κοινωνική υπόσταση και καλλιεργεί αληθινή συνείδηση. Εκεί ζει, αποκτά γνώσεις και πείρα, καλλιεργεί συναισθήματα, αξιοποιεί και χαίρεται τα επιτεύγματα των άλλων, θέτει τα δικά του στη διάθεση όλων.
Το σχολείο δεν πρέπει να είναι ένας τόπος φόβου, φτηνής θεωρητικής ηθικολογίας και ένα μέσο ξερών γνώσεων, αλλά ένα θερμοκήπιο έμπρακτης αγάπης, χαράς, ευτυχίας, συνεργασίας, δημιουργίας. Εκεί με συναίσθηση ευθύνης και ειλικρίνεια να παίρνονται τα απαραίτητα εφόδια και να διατηρείται αμείωτο το ενδιαφέρον για μάθηση, εκεί να γίνεται βίωμα η αρετή.
Γι’ αυτό πρέπει να σχετίζεται άμεσα με την επικαιρότητα, να έχει δυναμικό χαρακτήρα, να είναι προϊόν συνεργασίας και ενότητας μεταξύ των μελών της σχολικής κοινότητας, να προϋποθέτει συγκεκριμένους τρόπους και μέσα πειθάρχησης με έμφαση στην πρόληψη πρώτα και έπειτα στη θεραπεία.
Οι τρεις Ιεράρχες, αυτοί οι μεγάλοι του πνεύματος, αποτελούν το φάρο που φωτίζει με το παράδειγμά τους όλες τις γενεές, τις προηγούμενες αλλά και τις επόμενες. Mε τη δραστηριότητά τους και την προσωπική τους ακτινοβολία, έδωσαν ώθηση στην παιδεία και θεμελίωσαν την ελληνοχριστιανική αγωγή.
Γι’ αυτό, έχουμε ιερή υποχρέωση να τους θυμόμαστε και να τους ατενίζουμε με σεβασμό όλοι εμείς οι ιεροφάντες και εραστές της παιδείας και των ελληνικών γραμμάτων: οι Νηπιαγωγοί, οι Δάσκαλοι και οι Καθηγητές, οι Πανεπιστημιακοί και οι Ακαδημαϊκοί, όλοι οι φίλοι της παιδείας και των γραμμάτων και φυσικά οι ελπιδοφόρες φάλαγγες των μαθητών, των σπουδαστών, των φοιτητών.
Να γιατί στεκόμαστε με ευγνωμοσύνη, εκτίμηση και σεβασμό μπροστά στους Τρεις Ιεράρχες, τους υποδειγματικούς δασκάλους, τους προστάτες, τους οδηγούς.
Ας εμπνευστούμε λοιπόν και ας εντρυφήσουμε στη σοφία των Τριών Ιεραρχών, στο δίπτυχο του λόγου και του βίου, στα αθάνατα έργα τους με πνεύμα μαθητείας, με διάθεση να ωφεληθούμε, με απόφαση να ζήσουμε τα όσα μας υποδεικνύουν και να στοιχίσουμε τη ζωή μας στην αγία ζωή και διδαχή τους.
Ο Μέγας Βασίλειος λέγει ότι ο άνθρωπος είναι ήμερο και κοινωνικό όν, όχι άγριο ή μοναχικό. Έχει ανάγκη την κοινωνία με τους άλλους, έχει ανάγκη την αγάπη τους!
Αυτός είναι και ο λόγος που οδηγήσαμε σήμερα τα βήματά μας στον ιερό τούτο χώρο, όπου κάθε χρόνο την ίδια ημέρα η Εκκλησία μας πανηγυρίζει την ανατολή των τριών Αστέρων του νοητού της στερεώματος, των οποίων η εμφάνιση στον ουρανό όλους τους θάμπωσε. Γιορτάζει την πάνσεπτη και πανίερη μνήμη των Τριών πιο ένδοξων της Ιεραρχών. Τη μνήμη του Ουρανοφάντορα επισκόπου της Καισαρείας, Μεγάλου Βασίλειου, του Μύστη της Θείας Ελλάμψεως και Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Θεολόγου Γρηγορίου και τον Κλεινόν και Χρυσορρήμονα, επίσης Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη, τον ευγλωττότερο των Πατέρων της Εκκλησίας, αυτόν που ο λαός ονόμασε Χρυσόστομο. Τιμούμε αυτούς, οι οποίοι «την οικουμένην ακτίσιν θείων επύρσευσαν», τη μνήμη των τριών γενναίων μαχητών του Χριστού, που αγωνίστηκαν για την ορθόδοξη πίστη και έλαβαν τον «αμάραντο στέφανο της νίκης».
Έτσι λοιπόν, ως φιλόστοργη μητέρα, χαίρει για τη δόξα των τριών εκλεκτών αυτών παιδιών της, που τα ανέθρεψε με το άδολο γάλα της Ορθοδοξίας και αναδείχτηκαν ποταμοί σοφίας και γνώσεως.
Με τη μητέρα Εκκλησία χαίρει και ολόκληρη η Ορθοδοξία, γιατί η μνήμη της ιερής αυτής τριανδρίας είναι ιδιαίτερη αγαπητή και άξια θαυμασμού! Πραγματικά, αυτοί οι Ιεράρχες όχι μόνο διατήρησαν αυτά που τους είχε εμπιστευτεί η Εκκλησία, αλλά και παρέδωσαν ό,τι τους δόθηκε ακόμη πλουσιότερο.
Ο Μέγας Βασίλειος αναδεικνύεται εκπρόσωπος του μοναχισμού και του ασκητικού βίου. Είναι αυτός που οργάνωσε το μοναχισμό σε κοινοβιακή μορφή, έθεσε τους όρους της άσκησης και ανέδειξε τον πρωτεύοντα ρόλο του Αγίου Πνεύματος στην κτίση και την ιστορία. Είναι ο εκπρόσωπος της άσκησης.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος έμεινε στην ιστορία γνωστός ως ο κήρυκας της μετάνοιας, μιας μετάνοιας που πραγματοποιείται με τη συντριβή και την αγαθοεργό πράξη. Κηρύττει περισσότερο ένα κοινωνικό ρόλο της Εκκλησίας. Είναι ο εκπρόσωπος του κοινωνικού έργου.
Ο Άγιος Γρηγόριος είναι ο εκπρόσωπος της νόησης, μιας νόησης φωτιζόμενης εκ της καρδίας. Είναι ο εκπρόσωπος της θεωρίας.
Ο νους και η καρδιά αν και είναι όργανα μιας ψυχής, δεν είναι λιγότερο τα μέσα που οδηγούν στην μόρφωση, επειδή η καρδιά ανήκει στο μεταφυσικό κόσμο, ενώ ο νους στο φυσικό κόσμο. Έτσι κάθε ένα έχει ανάγκη να διδάσκεται τις δικές του αλήθειες. Είναι γνωστό ότι οι αλήθειες του νου είναι η παιδεία και η επιστήμη, της καρδιάς οι υπερφυσικές αλήθειες και η θρησκεία.
Παιδεία λοιπόν και θρησκεία είναι αναγκαίο να παρέχουμε στα παιδιά μας για να τα μεταδώσουν και αυτά στα δικά τους παιδιά. Η παιδεία και η θρησκεία είναι οι δύο φωτεινοί φάροι που οδηγούν τον άνθρωπο να αντιμετωπίζει με επιτυχία την πολυτάραχη ζωή και να τον προφυλάγουν από κάθε ναυάγιο και προσάραξη. Σωστή δε παιδεία είναι αυτή που ούτε τα της κοσμικής σοφίας αγνοεί, ούτε τα της «θεογνωσίας νάματα» παραβλέπει. Είναι τα μάτια της ψυχής, με τα οποία βαδίζει χωρίς εμπόδια στο δρόμο της αλήθειας που οδηγεί στην ευτυχία και στη σωτηρία, ώστε να αναδεικνύεται ο άνθρωπος άξιος της υψηλής του καταγωγής.
Η πνευματική και η θρησκευτική μόρφωση είναι δυο διαφορετικά δένδρα φυτεμένα στον ίδιο χώρο. Οφείλουμε να τα φροντίζουμε για να αναπτύσσονται το ίδιο. Η άνιση καλλιέργεια θα φέρει δυσανάλογη ανάπτυξη που θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του ενός και το μαρασμό του άλλου. Αν η επιμέλεια στραφεί στην πνευματική μόρφωση, τότε ο άνθρωπος θα απομακρυνθεί από τη θρησκεία. Αν στραφεί προς τη θρησκεία, οι πνευματικές δυνάμεις είναι δυνατό να μαραθούν με ολέθρια αποτελέσματα.
Η σύνθεση λοιπόν όλων αυτών των αξόνων, που πρεσβεύουν οι τρεις Ιεράρχες, οδηγεί τον άνθρωπο σε ενότητα και συμφιλίωση με τον εαυτό του, με τον κόσμο, με το Θεό. Μια συμφιλίωση που γεννά την ενότητα, την αγαπητική συνύπαρξη και συνεργασία. Ως παιδαγωγικό σύμβολο, αυτή η σύνθεση προφυλάσσει τον άνθρωπο από κλειστές αντιλήψεις ή φανατισμούς και του επιτρέπει να είναι πραγματικά ελεύθερος. Από αυτά τα στοιχεία οφείλει να διέπεται το σύγχρονο σχολείο, που έχει ως σκοπό την ανάπτυξη της προσωπικότητας των νέων ανθρώπων.
Σε μια εποχή που η παιδεία μας μεταρρυθμίζεται και ανασυντάσσεται αναζητώντας τον εκσυγχρονισμό και την ποιοτική της αναβάθμιση, επιβάλλεται όσο ποτέ άλλοτε η αναβάπτισή της στη σκέψη, το λόγο, αλλά και τα οράματα «των ένθεων και σοφών διδασκάλων»,των Τριών Ιεραρχών. Οι Τρεις Ιεράρχες, «της οικουμένης οι διδάσκαλοι» έρχονται ακριβώς στην επίκαιρη ώρα να επισημάνουν την ευθύνη, τη νοοτροπία, αλλά και τις αρχές που είναι ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη στις αποφάσεις που καθορίζουν τη φυσιογνωμία, τις κατευθύνσεις και τους στόχους της παιδείας. Η σύζευξη του λόγου και της πράξης, της θεωρίας και του βιώματος, της κατά Θεόν, αλλά και της κατά κόσμο σοφίας, της αρετής και της επιστήμης δίνει το στίγμα τόσο της ιδιαιτερότητας όσο και της οικουμενικότητας της σκέψης και της διδαχής των τριών διδασκάλων.
Παιδεία, σύμφωνα με τους τρεις μεγάλους του πνεύματος, είναι η άνοιξη της ψυχής στο πάντοτε αποκαλυπτικό φανέρωμα της αλήθειας.
Κάθε μαθητής είναι μια ξεχωριστή και ανεπανάληπτη προσωπικότητα που δικαιούται να την εκφράζει και να την αναπτύσσει ελεύθερα μέσα στη σχολική κοινότητα. Παράλληλα όμως το σχολείο οφείλει να προσέξει την κοινωνική διάσταση του μαθητή ως μέλος της σχολικής κοινότητας που προϋποθέτει κανόνες, όρια, κατανομή ρόλων και ευθυνών, ιεραρχική διάρθρωση. Έτσι καταξιώνεται η προσωπικότητα του μαθητή, αποκτά κοινωνική υπόσταση και καλλιεργεί αληθινή συνείδηση. Εκεί ζει, αποκτά γνώσεις και πείρα, καλλιεργεί συναισθήματα, αξιοποιεί και χαίρεται τα επιτεύγματα των άλλων, θέτει τα δικά του στη διάθεση όλων.
Το σχολείο δεν πρέπει να είναι ένας τόπος φόβου, φτηνής θεωρητικής ηθικολογίας και ένα μέσο ξερών γνώσεων, αλλά ένα θερμοκήπιο έμπρακτης αγάπης, χαράς, ευτυχίας, συνεργασίας, δημιουργίας. Εκεί με συναίσθηση ευθύνης και ειλικρίνεια να παίρνονται τα απαραίτητα εφόδια και να διατηρείται αμείωτο το ενδιαφέρον για μάθηση, εκεί να γίνεται βίωμα η αρετή.
Γι’ αυτό πρέπει να σχετίζεται άμεσα με την επικαιρότητα, να έχει δυναμικό χαρακτήρα, να είναι προϊόν συνεργασίας και ενότητας μεταξύ των μελών της σχολικής κοινότητας, να προϋποθέτει συγκεκριμένους τρόπους και μέσα πειθάρχησης με έμφαση στην πρόληψη πρώτα και έπειτα στη θεραπεία.
Οι τρεις Ιεράρχες, αυτοί οι μεγάλοι του πνεύματος, αποτελούν το φάρο που φωτίζει με το παράδειγμά τους όλες τις γενεές, τις προηγούμενες αλλά και τις επόμενες. Mε τη δραστηριότητά τους και την προσωπική τους ακτινοβολία, έδωσαν ώθηση στην παιδεία και θεμελίωσαν την ελληνοχριστιανική αγωγή.
Γι’ αυτό, έχουμε ιερή υποχρέωση να τους θυμόμαστε και να τους ατενίζουμε με σεβασμό όλοι εμείς οι ιεροφάντες και εραστές της παιδείας και των ελληνικών γραμμάτων: οι Νηπιαγωγοί, οι Δάσκαλοι και οι Καθηγητές, οι Πανεπιστημιακοί και οι Ακαδημαϊκοί, όλοι οι φίλοι της παιδείας και των γραμμάτων και φυσικά οι ελπιδοφόρες φάλαγγες των μαθητών, των σπουδαστών, των φοιτητών.
Να γιατί στεκόμαστε με ευγνωμοσύνη, εκτίμηση και σεβασμό μπροστά στους Τρεις Ιεράρχες, τους υποδειγματικούς δασκάλους, τους προστάτες, τους οδηγούς.
Ας εμπνευστούμε λοιπόν και ας εντρυφήσουμε στη σοφία των Τριών Ιεραρχών, στο δίπτυχο του λόγου και του βίου, στα αθάνατα έργα τους με πνεύμα μαθητείας, με διάθεση να ωφεληθούμε, με απόφαση να ζήσουμε τα όσα μας υποδεικνύουν και να στοιχίσουμε τη ζωή μας στην αγία ζωή και διδαχή τους.
