Στις αρχές Φεβρουάριου του 2015 η Αγγλική Βουβή των Κοινοτήτων, με ψήφους 382 έναντι 128 ενέκρινε τη δημιουργία μωρών με τρεις βιολογικούς γονείς, δύο γυναίκες και έναν άνδρα, και περίπου τρεις εβδομάδες αργότερα η Βουβή των Λόρδων, με ψήφους 280 έναντι 48, την επικύρωσε. Η δημιουργία τέτοιων μωρών υπολογίζεται ότι θα αρχίσει το φθινόπωρο του 2015, και η γέννηση των πρώτων τέτοιων παιδιών αναμένεται το 2016.

Στόχος των επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Newcastle της Αγγλίας που ανέπτυξαν τη μέθοδο, είναι η επιδίωξη γέννησης υγιών παιδιών από γυναίκες με ελαττωματικό μιτοχονδριακό DNA. Τα μιτοχόνδρια αποτελούν το ενεργειακό «εργοστάσιο» του κυττάρου, περιέχουν δικό τους DNA, 36 με 37 γονίδια, και κληρονομούνται μόνο από τη μητέρα. Έτσι μητέρες με ελαττωματικό μιτοχονδριακό DNA γεννούν παιδιά με δύσκολα και θανατηφόρα γενετικά νοσήματα, τα μιτοχονδριακά αποκαλούμενα νοσήματα.

Στόχος της προτεινόμενης μεθόδου είναι η αντικατάσταση των ελαττωματικών μιτοχονδρίων της μητέρας με υγιή μιτοχόνδρια από δότρια γυναίκα για τη γέννηση υγιών παιδιών.

Η μέθοδος είναι παραλλαγή της εξωσωματικής γονιμοποίησης, και η αντικατάσταση των ελαττωματικών μιτοχονδρίων της μητέρας από τα υγιή μιτοχόνδρια της δότριας μπορεί να γίνει είτε στο επίπεδο του ωαρίου είτε στο επίπεδο του γονιμοποιημένου ωαρίου, δηλαδή του ζυμωτού. Τα μωρά αυτά με τους τρεις βιολογικούς γονείς (πατέρας, μητέρα και δότρια) έχουν το 99,98% του γενετικού τους υλικού από τον πατέρα και τη μητέρα (πυρηνικό DNA) και το 0,02% από την δότρια (μιτοχονδριακό DNA). Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το μιτοχονδριακό DNA της δότριας κληρονομείται στους απογόνους των παιδιών αυτών.

Όπως ήταν φυσικό και αναμενόμενο η πρόταση αυτή δημιούργησε αντιδράσεις, πολύ πριν και μετά την έγκρισή της, αφού ως ιδέα συζητείτο από το 2012. Αρκετοί ειδικοί επιστήμονες επισημαίνουν ότι η τεχνολογία αυτή είναι πειραματική και υπάρχουν περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά της. Ακόμη επισημαίνουν ότι υπάρχει δικαιολογημένη ανησυχία για την υγεία των παιδιών αυτών και για πιθανές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες βλάβες, τόσο των παιδιών αυτών όσο και των απογόνων τους. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι όταν η μεταφορά των μιτοχονδρίων γίνεται με τη δεύτερη μέθοδο, στο επίπεδο του ζυγωτού, δημιουργούνται δύο έμβρυα από τα οποία προκύπτει ένα τρίτο με το γενετικό υλικό από τους τρεις γονείς, το οποίο και εμφυτεύεται στη μήτρα της μητέρας προς κυοφορία, ενώ τα δύο πρώτα καταστρέφονται. Αν μάλιστα χρησιμοποιηθεί το πρωτόκολλο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, τότε θα δημιουργούνται περισσότερα του ενός έμβρυα, και τα έμβρυα που θα καταστρέφονται θα είναι πολλαπλάσια των δύο. Όμως το ζυγωτό δεν είναι μια απλή βιολογική οντότητα, αλλά μια έμψυχη ανθρώπινη ύπαρξη σύμφωνα με τη γνώμη πολλών επιστημόνων, αλλά και με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, και άρα η μέθοδος αυτή πάσχει ηθικά και θεολογικά, αφού θα υπάρχει καταστροφή ανθρώπινης ζωής.

Η καταπολέμηση των ασθενειών και η γέννηση υγιών παιδιών ασφαλώς είναι στόχος απόλυτα θεμιτός, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει με παρεμβάσεις που αλλοιώνουν αυτή την ίδια τη ζωή ή καταστρέφουν ζωή για να δημιουργήσουν μια άλλη ζωή. Ο σκοπός σε καμία περίπτωση δεν αγιάζει τα μέσα. Βέβαια υπάρχουν και άλλα ηθικά - υπό την ευρεία έννοια - ζητήματα. Ποιά θα είναι π.χ. η σχέση του παιδιού με τη δότρια. Θα έχει δικαίωμα το παιδί να γνωρίζει τον τρίτο γονέα του ή αυτός θα παραμένει ανώνυμος. Αλλο ζήτημα είναι η κάλυψη του κόστους αυτής της παρέμβασης, που θα είναι πολύ υψηλό, όπως άλλωστε είναι και το κόστος όλων των υποβοηθητικών της αναπαραγωγής τεχνολογιών. Αν αυτό δεν καλυφθεί από δημόσια η ιδιωτική ασφάλεια, η μέθοδος θα απευθύνεται μόνο στους πλουσίους, δημιουργώντας έτσι ζήτημα κοινωνικής διάκρισης.

Η όλη συζήτηση για τα μωρά από τρεις γονείς έφερε ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα της δημιουργίας σχεδιασμένων μωρών, δηλαδή παιδιών με προκαθορισμένα χαρακτηριστικά, επιθυμητά στους γονείς τους, όπως π.χ. εξωτερική εμφάνιση, εξυπνάδα, μυϊκή δύναμη, ύψος, ή παιδιών απαλλαγμένων από νοσήματα και νοσηρές προδιαθέσεις.

Οι τεχνολογίες της γενετικής μηχανικής έχουν προχωρήσει αρκετά, και η γενετική τροποποίηση ανθρώπινων εμβρύων προς την κατεύθυνση δημιουργίας σχεδιασμένων μωρών φαίνεται ότι σχετικά σύντομα θα περάσει από το μύθο στην πραγματικότητα. Εάν και όταν αυτό συμβεί, η κοινωνία θα περάσει στην εποχή της θετικής ευγονικής, που σημαίνει παρεμβάσεις για τη βελτίωση του ανθρωπίνου είδους. Τα τελευταία χρόνια μέσα στην επιστημονική κοινότητα υπάρχουν έντονες συζητήσεις για τα σχεδιασμένα μωρά, το διαδίκτυο φιλοξενεί μεγάλο αριθμό αναρτήσεων με τα υπέρ και τα κατά αυτής της τεχνολογίας, ενώ πρόσφατα (Ιανουάριος 2015) σε εκπομπή του BBC κορυφαίοι σχετικοί επιστήμονες δηλώνουν ότι η κοινωνία πρέπει να προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο αυτό που πάντως έρχεται. Το ζήτημα είναι αν η κοινωνία τελικά θα επιτρέψει τέτοιες ακραίες παρεμβάσεις στον πυρήνα της ζωής, ικανοποιώντας τις φιλοδοξίες των επιστημόνων και τις εγωιστικές επιθυμίες κάποιων γονέων, ή θα θέσει κόκκινες γραμμές. Μέχρι τώρα οι κληρονομήσιμες στην επόμενη γενεά παρεμβάσεις στον γενετικό κώδικα απαγορεύονταν. Με τη δημιουργία μωρών από τρεις γονείς η κόκκινη αυτή γραμμή παραβιάζεται, αφού το μιτοχονδριακό DNA της δότριας θα περάσει στους απογόνους των παιδιών αυτών. Όμως, άπαξ κάποιος περάσει την πιο πάνω κόκκινη γραμμή, είναι πολύ δύσκολο να μην κάνει το επόμενο βήμα, που είναι η δημιουργία σχεδιασμένων μωρών. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος αντίθεσης προς τη δημιουργία παιδιών από τρεις γονείς. Συχνά οι επιστήμονες που ασχολούνται με τη γενετική και τις παρεμβάσεις της, κατηγορούνται ότι προσπαθούν να σφετεριστούν το ρόλο του Θεού (play God). Αντικρούοντας την κατηγορία αυτή ο λόρδος Winston, κορυφαίος ειδικός επιστήμονας σε θέματα γονιμότητας δήλωσε: «Μερικές φορές μας κατηγορούν ότι παίζουμε τον Θεό. Δεν προσπαθούμε να τον υποκαταστήσουμε, απλά προσπαθούμε να επαυξήσουμε τα έργα του».

Το ερώτημα είναι: Έχουν οι επιστήμονες τέτοια εξουσία, χρησιμοποιώντας τα επιτεύγματα της γενετικής μηχανικής, να αλλάξουν τον κόσμο και την ανθρώπινη ζωή σύμφωνα με τις δικές τους φιλόδοξες επιθυμίες και τις χρησιμοθηρικές απαιτήσεις της κοινωνίας; Μήπως με τη συμπεριφορά τους αυτή οδεύουν στην περιοχή της «ύβρεως», της αναιδούς δηλαδή πρόκλησης του Θεού; Μήπως κάποιοι από τους επιστήμονες επιδιώκουν ενσυνείδητα να παίξουν το ρόλο του Θεού, θεωρώντας την επιστήμη παντοδύναμη και ικανή να δίνει πάντοτε λύσεις;

Πηγή: «Η Δράση μας», Μάιος 2015, Η άλλη όψη

Συνήλθε σήμερα Πέμπτη, 9 Οκτωβρίου 2014, στη τριτη Τακτική Συνεδρία της η Ιερά Συνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, υπό την Προεδρία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, στην Αίθουσα Συνεδριών της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας.

Μετά την προσευχή ανεγνώσθη ο Κατάλογος των συμμετεχόντων Ιεραρχών και διεπιστώθη η απουσία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου κ. Προκοπίου, ο οποίος απουσίασε αιτιολογημένα.

Κατόπιν επικυρώθηκαν τα Πρακτικά της χθεσινής Συνεδρίας.

Ακολούθως, έγινε η ψηφοφορία για την εγγραφή των υποψηφίων στον Κατάλογο «Των προς Αρχιερατείαν Εκλογίμων».

Σύμφωνα με την Ημερησία Διάταξη, ανέγνωσε την εισήγησή του ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαος, με θέμα : «Βιοηθικά διλήμματα και ποιμαντικοί προβληματισμοί» και κατέληξε σε ποιμαντικές κατευθύνσεις.

Στην ποιμαντική διαχείρηση των ποικίλων θεμάτων και την ηθική θεώρηση των πράξεων, υπάρχει μία διαβάθμιση, τόνισε ο Σεβασμιώτατος. Υπάρχει αυτό που η Εκκλησία ευλογεί, αυτό που οικονομεί, αυτό που ανέχεται και αυτό που απαγορεύει. Στο θέμα της αναπαραγωγής του ανθρώπου, αυτό που η Εκκλησία ευλογεί είναι η φυσική ένωση των συζύγων και αυτό που προτρέπει είναι η εμπιστοσύνη στο θέλημα του Θεού. Πρέπει λοιπόν να υπογραμμίσουμε την σημασία που έχει η προσευχή, η προσφυγή στην παρέμβαση του Θεού, η δοξολογία και ευχαριστία για τα δώρα Του, η εμπιστοσύνη στο όποιο άγιο θέλημά Του, η συναίσθηση ότι τα παιδιά δεν είναι δικά μας ως προς την προέλευσή τους, αλλά είναι πρωτίστως του Θεού, και εμείς συναινούμε ως συνεργοί Του και αναλαμβάνουμε την ευθύνη της ανατροφής τους.

Η Εκκλησία θα μπορούσε μεν να κάνει σωστή χρήση της οικονομίας Της εκεί που οι άνθρωποι δεν είναι ώριμοι να δεχθούν την ακρίβειά Της, όπως στην περίπτωση της γονιμοποίησης ως θεραπευτικής υποβοήθησης στις περιπτώσεις που υπάρχει αναπαραγωγική ανεπάρκεια, εντός νομίμου και εκκλησιαστικού Γάμου και με το δεδομένο ότι δεν καταστρέφονται έμβρυα.

Ο Σεβασμιώτατος τόνισε χαρακτηριστικά, «δεν πρέπει να υποδείξουμε τίποτε άλλο, όσο και αν πιεζόμεθα από τους πιστούς. Ας αποφασίσουν και ας επιλέξουν μόνοι τους οι σύζυγοι. Για εμάς, ως Εκκλησία, η κόκκινη γραμμή είναι η καταστροφή των εμβρύων, η διακοπή της κυήσεως και η διατάραξη της ισορροπίας της σχέσης των συζύγων».

Αναφορικά με τις περιπτώσεις προγεννητικής διάγνωσης με παθολογική προοπτική, σημείωσε ότι είναι πράγματι δύσκολες στην διαχείρησή τους, όμως με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να υποταχθούμε στην κοσμική λογική που «θεραπεύει» τα έμβρυα στερώντας τους βίαια και πρόωρα την επιβίωση. Τα παιδάκια που γεννιούνται με τέτοια προβλήματα, διανοητική υστέρηση κ.λπ., πρέπει να τα αγκαλιάζουμε ως παιδιά του Θεού. Αυτά Τον επιβεβαιώνουν. Είναι τα «μωρά του κόσμου, α εξελέξατο ο Θεός, και τα ασθενή και εξουθενημένα» (Α´ Κορ. α 27). Δεν υπάρχουν για να τα «βοηθούμε», αλλά για να μας φωτίζουν και να μας στηρίζουν.

Στον διάλογο που ακολούθησε της εισηγήσεως, εξέφρασαν τις απόψεις τους οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Θεσσαλονίκης κ. Άνθιμος, Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεος, Ηλείας κ. Γερμανός, Ελευθερουπόλεως κ. Χρυσόστομος, Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος, Πειραιώς κ. Σεραφείμ, Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ. Αμβρόσιος, Θηβών και Λεβαδείας κ. Γεώργιος, Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιος, Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος, Ύδρας, Σπετσών και Αιγίνης κ. Εφραίμ, Περιστερίου κ. Χρυσόστομος, Καρυστίας κ. Σεραφείμ, Ιερισσού, Αίου Όρους και Αρδαμερίου κ. Θεόκλητος, Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου κ. Δαμασκηνός και Σερρών και Νιγρίτης κ. Θεολόγος.

Εν κατακλείδι η Ιερά Συνοδος της Ιεραρχίας εκφράζει τον απόλυτο σεβασμό Της στην «εξ άκρας σύλληψη» του ανθρώπου.

Ευλογεί την τεκνοποιεία μέσα στο πλαίσιο της Οικογένειας, ως ενώσεως ανδρός και γυναικός.

Καταννοεί την αγωνία των νέων ζευγαριών που θέλουν να τεκνοποιήσουν.

Αναγνωρίζει την προσφορά της Επιστήμης στο πλαίσιο ηθικών δεσμεύσεων.

Τονίζει την ανάγκη να ενισχυθούν οι γεννήσεις στην Χώρα μας και να διευκολυνθεί η διαδικασία της υιοθεσίας.

Η Ιερά Συνοδος της Ιεραρχίας θα συνεχίσει τις εργασίες Της αύριο το πρωί.

Η Επιτροπή Τυπου

της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας.

Πηγή: Θρησκευτικά

Ένα από τα τεκμήρια της ηθικής και κοινωνικής παρακμής που βιώνουμε ως Έλληνες είναι πως η χώρα μας κατάντησε «προνομιακός προορισμός» στην Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ). Αυτό γιατί πολλές από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται παραβαίνουν κάθε κανόνα Ηθικής και Βιοηθικής και απαγορεύονται στις περισσότερες χώρες του κόσμου – ακόμη και σ’ αυτές που κυριαρχεί ο ωφελιμισμός, ο υλισμός και ο ηδονισμός. Αποκτήσαμε θλιβερά πρωτεία.

Η από χρόνια έλλειψη κάθε ελέγχου στην αγορά της «ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής» έχει οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Σε Ερώτηση των βουλευτών Γιάννη Δημαρά και Γαβριήλ Αβραμίδη, στις 25 Απριλίου 2014, προς τον Υπουργό Υγείας αναφέρεται μεταξύ των άλλων: « Τα κυκλώματα που λυμαίνονται τον χώρο της εξωσωματικής γονιμοποίησης ξεκινούν από τα φάρμακα και φθάνουν μέχρι το εμπόριο ωαρίων και εμβρύων… Με την ανοχή της πολιτείας έμεινε ανεξέλεγκτη η δραστηριότητα κυκλωμάτων trafficking, με σκοπό την παράνομη διακίνηση γενετικού υλικού έναντι υψηλού ανταλλάγματος». Για το ίδιο θέμα σε άρθρο της στο «Βήμα» ( 28/5/2012) η δικηγόρος κα Φωτεινή-Παρασκευή Α. Θεοδωροπούλου επισημαίνει: « Μη υπαρχούσης Αρχής, καθίσταται δυνατή η εφαρμογή της ΙΥΑ χωρίς την τήρηση των όρων του νόμου: για παράδειγμα, παραβιάζεται η απαγόρευση του περιορισμένου αριθμού μεταφερομένων γονιμοποιημένων ωαρίων στη μήτρα, παραβιάζεται επίσης η αρχή του ηλικιακού ορίου και γίνονται προεμφυτευτικές διαγνώσεις χωρίς την τήρηση κανενός όρου».  

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια έκρηξη ιδρύσεως και λειτουργίας Μονάδων «Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΜΙΥΑ) και Τραπεζών Κρυοσυντήρησης χωρίς κανένα ουσιαστικό έλεγχο. Αιτία η ανυπαρξία δράσης της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ). Παρά το ότι ο σχετικός Νόμος 3305 ψηφίστηκε το 2005, πριν δηλαδή εννέα χρόνια , στην ουσία ουδέποτε η ΕΑΙΥΑ έχει παραγάγει ουσιώδες έργο! Στα χαρτιά μόνο υπάρχει! Αυτό φαίνεται και από την Έκθεση Πεπραγμένων Έτους 2008 της ΕΑΙΥΑ, που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2009. Το έργο της εξαντλείτο στη δημοσίευση κανονιστικών διατάξεων και απαντήσεων σε ερωτήματα που της ετίθεντο. Σε μία κανονιστική διάταξη που εξέδωσε (ΦΕΚ Β΄ 670/16-04-2008) επιχείρησε να δημιουργήσει μανδύα νομιμότητας για τις επ’ αμοιβή δότριες γαμετών*, ονομάζοντας την αμοιβή τους «αποζημίωση». Σύμφωνα με τον Νόμο 3305/2005 (Άρθρο 8 παρ. 1) «Απαγορεύεται η διάθεση γαμετών και γονιμοποιημένων ωαρίων με οποιοδήποτε αντάλλαγμα προς τον δότη».

Στο θερινό τμήμα της Βουλής ψηφίστηκε ο Νόμος 4272 (ΦΕΚ Α/11.7.2014), με τον οποίο νομιμοποιούνται οι αποζημιώσες των δοτών γενετικού υλικού και περιγράφεται ο τρόπος της καταβολής τους. Επίσης διευκολύνεται η ετερόλογη αναπαραγωγή αφού η γυναίκα που δίνει την εντολή και η γυναίκα που κυοφορεί το παιδί της μπορούν πλέον να μην έχουν, τουλάχιστον, την κατοικία τους στην Ελλάδα, αλλά να μπορούν να έχουν έστω και προσωρινή διαμονή στη χώρα μας. Είναι ο «ιατρικός τουρισμός» που προωθείται στην Ελλάδα!...Έτσι μια Γερμανίδα που θέλει, μετά την εμμηνόπαυση της, να αποκτήσει παιδί. Προς τον σκοπό αυτό επισκέπτεται κάποια ελληνική Μονάδα ΙΥΑ, δηλώνει προσωρινή διαμονή της την Ελλάδα, δίδει τα απαραίτητα χρήματα, η ΜΙΥΑ αναζητεί και βρίσκει π.χ. στην Τουρκία τη γυναίκα που θα κυοφορήσει το έμβρυο, που πιθανότατα να είναι από έλληνες δότες... Δηλαδή Γερμανίδα είναι η γυναίκα που με τη συναίνεση του συντρόφου της έδωσε την εντολή στη ΜΙΥΑ για την απόκτηση παιδιού, Έλληνες οι δότες του εμβρύου και Τουρκάλα η γυναίκα που το κυοφορεί, και που επίσης δηλώνει «προσωρινή διαμονή» στην Ελλάδα!...

Το αλαλούμ στις γέννες με μεθόδους ΙΥΑ είναι πως ο Νόμος 3305/2005 (Αρθρο 9 παρ. 2) επιτρέπει στον τρίτο δότη να «σπέρνει» σε διάφορα ζευγάρια έως και δέκα παιδιά… Δηλαδή μπορεί σε δέκα οικογένειες διαφόρων εθνικοτήτων να υπάρχουν δέκα ελληνόπουλα, που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, αλλά είναι αδέλφια!

Με τον ίδιο Νόμο 4272/2014 του καλοκαιριού γίνονται ελαφρότερες οι ποινές σε όποιον «κατά παράβαση του άρθρου 8 πωλεί ή αγοράζει ή προσφέρει προς πώληση ή αγορά γεννητικό υλικό ή γονιμοποιημένα ωάρια ή υλικό προερχόμενο από γονιμοποιημένα ωάρια, ή μεσολαβεί στην πώληση ή αγορά των ανωτέρω, ή αποκρύπτει, ή παραποιεί στοιχεία του ιατρικού φάκελο, με σκοπό την πώληση γεννητικού υλικού, ή γονιμοποιημένων ωαρίων». Στον Νόμο 3305 οι πράξεις αυτές τιμωρούντο με ποινή κάθειρξης μέχρι δέκα (10) ετών. Με τον Νόμο 4272, που τροποποιεί τον 3305/2005, αυτές ουσιαστικά αποποινικοποιούνται! Αντί κάθειρξης επιφέρουν ποινή φυλάκισης «τουλάχιστον δύο (2) ετών», που σημαίνει ότι όποιος δικάζεται πρώτη φορά για τα προηγούμενα αδικήματα και καταδικάζεται δεν πηγαίνει φυλακή! Πρέπει να ξανασυλληφθεί για να τιμωρηθεί με κάθειρξη…

Διεθνώς γνωστή η Ελλάδα…

Η Ελλάδα, έχει καταστεί διεθνώς γνωστή στις μεθόδους ΙΥΑ, όπως τα νησιά Καϊμάν στις τραπεζικές καταθέσεις!... Στην ιταλική εφημερίδα «Κοριέρε ντε λα Σέρα» και στο φύλλο της 9^ης Απριλίου 2014 (σελ. 16) περιγράφεται το εξής γεγονός: «Ένα ζευγάρι ιταλών από το Μιλάνο βρέθηκε ενώπιον του ιταλικού δικαστηρίου για ένα παιδί που απέκτησε στο εξωτερικό με τη συνδρομή γυναίκας της οποίας «νοίκιασε» τη μήτρα. Το γονιμοποιημένο ωάριο, ήταν από σπερματοζωάριο του συζύγου και ωάριο άγνωστης γυναίκας. Ο Ιταλικός Νόμος 40 απαγορεύει την ετερόλογη εξωσωματική γονιμοποίηση, αλλά η σύζυγος, 54 ετών, που πέραν της ηλικίας είχε υποστεί και ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία για καρκίνο, ήθελε παιδί και ο 48χρονος σύζυγός της συναίνεσε. Επειδή δεν μπορούσαν να το αποκτήσουν στην Ιταλία κι επειδή το κόστος στις ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες επιτρέπεται η ετερόλογη εξωσωματική γονιμοποίηση ( Ελλάδα, Αγγλία, Ρουμανία, Ουκρανία) τους φάνηκε υψηλό, προσέφυγαν στην …Ινδία!

Από τα 47 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης και τα 28 της Ευρωπαϊκής Ένωσης ( πολλά κράτη είναι μέλη και στους δύο Οργανισμούς) αυτά που προσφέρουν «πλήρη εξυπηρέτηση» στα ζευγάρια που επιθυμούν την ΙΥΑ είναι μόνο τέσσερα: η Ελλάδα, η Ισπανία, η Μεγάλη Βρετανία και το Βέλγιο. Κατά δημοσίευμα πάλι της «Κοριέρε ντε λα Σέρα» (30/6/2014, σελ. 17) το 12-15% των Ιταλών προστρέχουν για ΙΥΑ στην Ελλάδα! Οι υπηρεσίες κατά χώρα και οι αντίστοιχες υπολογιζόμενες δαπάνες είναι, κατ’ εκτίμηση, σε ευρώ:

Ελλάδα: Δωρεά ωαρίων 3.500, εξωσωματική γονιμοποίηση και δωρεά ωαρίων 4.500, μικρογονιμοποίηση και δωρεά ωαρίων 5.500.

Ισπανία: Δωρεά ωαρίων 6.000-6.500, εξωσωματική γονιμοποίηση και δωρεά ωαρίων 8.000-9.000, μικρογονιμοποίηση και δωρεά ωαρίων 9.000.

Μεγάλη Βρετανία : Δωρεά ωαρίων 4.500-5.000, Εξωσωματική γονιμοποίηση και δωρεά ωαρίων 10.000, μικρογονιμοποίηση 7.500.

Βέλγιο : Δωρεά ωαρίων 5.500-6.500, εξωσωματική γονιμοποίηση και δωρεά ωαρίων 10.000, μικρογονιμοποίηση 7.500-9.000.

Οι επιχειρήσεις στη χώρα μας και στον τομέα της ΙΥΑ φαίνεται ότι προσφέρουν «ανταγωνιστικές υπηρεσίες» σε σχέση με άλλες χώρες…

Η γαλλική εφημερίδα «Λε Φιγκαρό», στο φύλλο της 7^ης Αυγούστου 2014 (σελ. 9), έχει ρεπορτάζ από την Αθήνα με θέμα την ΙΥΑ και τίτλο « Στην Ελλάδα μια καινούργια αγορά αναπτύσσεται μέσα σε λίγα χρόνια». Στο ρεπορτάζ αναφέρεται ότι τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα κατέστη «προνομιακός προορισμός» για ζευγάρια από διάφορες χώρες που θέλουν να χρησιμοποιήσουν την ΙΥΑ.  Σημειώνεται ακόμη ότι οι παρένθετες μητέρες συνήθως δεν είναι ελληνίδες, αλλά διαφόρων εθνοτήτων, οι περισσότερες τσιγγάνες ή πολωνές. Η αμοιβή τους κυμαίνεται περί τα 10.000 Ευρώ.

Ηθικά, νομικά και βιοηθικά προβλήματα  

Η εισβολή της τεχνολογίας και των νόμων της αγοράς στο μυστήριο της γέννησης του ανθρώπου έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση πολλών, σύνθετων και δύσκολων προβλημάτων νομικών, ηθικών, βιοηθικών, κοινωνικών και ψυχοσωματικών. Αυτά γενικώς πιστοποιούνται και αναγνωρίζονται από τους αρμόδιους, αλλά έως εκεί. Ουδεμία κίνηση διόρθωσης, ουδεμία απόπειρα θεραπείας. Η ανθρωπότητα οδεύει όλο και βαθύτερα στα τενάγη του υλισμού, του ωφελιμισμού, του εγωισμού και του ηδονισμού.

Πρόσφατα στο «Νομικό Βήμα» (Τόμος 62 - Τεύχος 4, Μάϊος 2014, σελ. 880-885) δημοσιεύθηκε η απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (Αριθ, 431/2013) και ο σχολιασμός της από τον κ. Πάνο Νικολόπουλο, Λέκτορα του ΕΚΠΑ. Το νομικό ζήτημα προέκυψε από παρένθετη μητρότητα. Το Μονομελές Πρωτοδικείο έδωσε άδεια στον Χ.Μ. να αποκτήσει παιδί, με τη μέθοδο της παρένθετης κύησης. Με βάση την απόφαση αυτή γεννήθηκαν δίδυμα παιδιά, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, των οποίων είναι πατέρας. Αυτός παντρεύτηκε με πολιτικό γάμο γυναίκα άνω των 60 ετών, η οποία ζήτησε από το δικαστήριο να τα υιοθετήσει, ως τέκνα του συζύγου της. Ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών άσκησε έφεση στην απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου, να δώσει άδεια τεκνοποίησης με παρένθετη μητέρα στον Μ.Χ. και το Εφετείο δικαίωσε τον Εισαγγελέα, αφού έκρινε ότι επί παρένθετης κύησης η δικαστική άδεια παρέχεται μόνο σε γυναίκα και όχι σε άνδρα. Κατόπιν της απόφασης του Εφετείου ο Μ.Χ., που ζήτησε και πήρε την άδεια για τεκνοποίηση με παρένθετη μητέρα, δεν λογίζεται πατέρας των παιδιών, ενώ μητέρα τους θεωρείται η παρένθετη μητέρα που δεν το ζήτησε! Αν είναι έγγαμη ή έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης τα παιδιά αποκτούν πατέρα όχι αυτόν που τα ζήτησε, αλλά τον σύζυγο ή τον σύντροφο της. Αν είναι άγαμη τότε πατέρας μπορεί να θεωρηθεί ο Μ.Χ., που επιδίωξε τη γέννησή τους και μητέρα η παρένθετη, «δηλαδή δυο πρόσωπα που δεν έχουν οποιοδήποτε νομικό ή κοινωνικοσυναισθηματικό δεσμό μεταξύ τους και δεν συμβιώνουν», όπως χαρακτηριστικά γράφει ο κ. Νικολόπουλος. Και βέβαια θύματα αθώα της υπόθεσης είναι τα γεννηθέντα παιδιά...

Το περασμένο καλοκαίρι παγκόσμια απήχηση είχε η περίπτωση μιας Ταϊλανδής πτωχής παρένθετης μητέρας, εντολείς της οποίας ήταν ζευγάρι Αυστραλών. Αυτή γέννησε δίδυμα, το ένα παιδί κανονικό, το άλλο με σύνδρομο ντάουν. Το ζευγάρι των Αυστραλών προσέφυγε στη δικαιοσύνη της Πατρίδας τους, και με το επιχείρημα ότι δεν έγινε σωστή προεμφυτευτική γενετική διάγνωση τελικά πέτυχαν να πάρουν μόνο το γερό βρέφος και άφησαν στην τύχη του το άλλο! Το θέμα ήρθε στη δημοσιότητα και η Ταϊλανδή παρένθετη μητέρα, εξέφρασε τη διάθεση να κρατήσει κοντά της το βρέφος με το σύνδρομο ντάουν, μαζί με τα άλλα, τα τέσσερα φυσικά παιδιά της. Οι ανά τον κόσμο ανθρωπιστικές οργανώσεις έσπευσαν να την βοηθήσουν, ώστε να έχει τα προς το ζην η ίδια, το βρέφος και η οικογένειά της.

Στη Γαλλία απαγορεύεται η ΙΥΑ, αλλά η Κυβέρνηση Βαλς επιθυμεί να προωθήσει την αναγνώριση παιδιών, που γεννώνται στο εξωτερικό από ετερόλογη ΙΥΑ και παρένθετη μητέρα. Η πρόθεσή του βρίσκει εντονότατη αντίδραση από μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου και της κοινής γνώμης. ‘Όπως έγραψε ο «Φιγκαρό» ( 7/8/2014, σελ. 8) μεταξύ όσων διαφωνούν για «την είσοδο στη Γαλλία των συμβολαίων των παρένθετων μητέρων» είναι οι σοσιαλιστές Ζακ Ντελόρ, πρ. πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και Λιονέλ Ζοσπέν, πρ. πρωθυπουργός. Όπως τόνισε η πρόεδρος του κινήματος «Διαδήλωση για όλους» Λουντοβίν ντε λα Ροσέρ «Η παρένθετη μητρότητα είναι η υποδούλωση της γυναίκας και το άνοιγμα της πόρτας σε σχήματα παράλογα και απάνθρωπα». Τα γαλλικά ζευγάρια που επιθυμούν την ΙΥΑ βλέποντας την δυσκολία να περάσει αυτή στη χώρα τους επιδιώκουν να αναγνωρίζουν τα παιδιά που αποκτούν στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες που όλα επιτρέπονται....

Στην Ιταλία απαγορεύεται η ετερόλογη αναπαραγωγή και η παρένθετη μητέρα. Και στη χώρα αυτή επιχειρείται να νομιμοποιούνται τα βρέφη που γεννιούνται στην Ελλάδα και αλλού με μέθοδο της ΙΥΑ. Ιταλοί ιατροί ειδικοί στην γενετική τεχνολογία παραδέχονται πάντως τα πολλά προβλήματα που αυτή προκαλεί και ειδικότερα η παρένθετη μητρότητα. Ο Μπουλόν Μπιλανκούρ, υπεύθυνος του Κέντρου Στειρότητας του Ιδρύματος Κα Γκράντα, στο Μιλάνο, σε συνέντευξή του στην «Κοριέρε ντε λα Σέρα» (16/9/2014, σελ. 18) παραδέχεται ότι με την ετερόλογη ΙΥΑ «υπάρχει πλέον ένα σοβαρό ζήτημα γενετικής κληρονομιάς», δηλαδή οι γονείς δεν έχουν ούτε δεσμό αίματος, ούτε συναισθηματικό δεσμό με τα παιδιά τους. Επίσης παραδέχεται ότι « με τις προόδους των τεχνικών της ΙΥΑ έχει περάσει στους ανθρώπους η ιδέα πως αυτή μπορεί να κάνει τα πάντα πάντοτε». Και προσθέτει: «Εμείς απ’ εναντίας κάθε ημέρα οφείλουμε να διευκρινίζουμε ότι για τις γυναίκες άνω των 40 ετών δεν είναι εύκολο να αποκτήσει παιδιά. Μια γυναίκα θα έπρεπε να γεννά τα παιδιά της μεταξύ 20 και 30 ετών. Η εμμηνόπαυση, κατά μέσον όρο, έρχεται στα 51 χρόνια, αλλά η παραγωγή ωαρίων σταματάει, πάντα κατά μέσον όρο, περί τα 41 χρόνια. Είναι δυσάρεστο, αλλά είναι η βιολογία, που το καθορίζει. Αντί να προπαγανδίζουμε την ετερόλογη ΙΥΑ σε προχωρημένη ηλικία θα έπρεπε να κάνουμε εκστρατεία ενημέρωσης, να υπογραμμίζουμε την βιολογική αλήθεια και να πείθουμε τα νέα σε ηλικία ζευγάρια να αποκτούν παιδιά». Ο κ. Μπιλανκούρ παραδέχεται ότι υπάρχει ένα σοβαρό ζήτημα με το εμπόριο των ωαρίων, των εμβρύων και τον κατεψυγμένων ωαρίων, αλλά και ένα αμοιβαίο πρόβλημα με τους «γονείς» της ετερόλογης ΙΥΑ στη σχέση με τα παιδιά τους. Στις ΗΠΑ υπάρχουν παιδιά που όταν έμαθαν ότι προέρχονται από κατεψυγμένα έμβρυα απελπισμένα άρχισαν να αναζητούν τους πραγματικούς γονείς τους...

Το βασικό πρόβλημα με την ΙΥΑ και τις τεχνικές που συνεχώς αναπτύσσονται για επιχειρηματικούς λόγους είναι η διαμορφούμενη οικογένεια και τα παιδιά που γεννώνται όχι φυσιολογικά, αλλά με μεθόδους για τις οποίες φυσικά δεν ρωτήθηκαν αν τις αποδέχονται και δεν ενέκριναν. Η ΙΥΑ διευκολύνει εξάλλου και εξυπηρετεί τα σχέδια των λόμπι των ομοφυλόφιλων, που επιδιώκουν να έχουν παιδιά...

Η στάση της Εκκλησίας

Η Εκκλησία της Ελλάδος με την Ειδική Συνοδική Επιτροπή Βιοηθικής έως το 2007 είχε εργασθεί φιλότιμα με παρεμβάσεις της στους πολιτικούς και είχε, κατά το δυνατόν, ενημερώσει την κοινή γνώμη για τους ασκούς του Αιόλου που άνοιγε ο Νόμος 3305/2005. Επίσης εργαζόταν εντατικά στα θέματα της νεολαίας και της οικογένειας. Έκτοτε έχει περιέργως σιγήσει, ενώ η κατάσταση στα θέματα της γενετικής τεχνολογίας πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο.

Δυστυχώς η Εκκλησία της Ελλάδος είναι γενικώς θεατής των όσων κοσμογονικών συμβαίνουν στην κοινωνία μας και ειδικότερα στα θέματα Ηθικής και Βιοηθικής, σήμερα, που έχει ανοίξει «το φρέαρ της αβύσσου» (Αποκ. θ΄ 2 κ.ε.). Την ώρα που η χώρα μας μαστίζεται από την υπογεννητικότητα οι μονάδες ΙΥΑ λειτουργούν ανεξέλεγκτα και τα κυκλώματα ευτελίζουν την αρχή της ζωής σε παράνομο και ανήθικο εμπόριο. Η οικογένεια βάλλεται ως θεσμός. Όλο και περισσότερα παιδιά δεν είναι αποτέλεσμα της αγάπης, του γάμου και της σεξουαλικής σχέσης των γονέων τους. Γαμέτες μοιράζονται παράνομα και επ’ αμοιβή δεξιά και αριστερά, όπως επίσης έμβρυα καταψυγμένα, που τα περισσευούμενα εξοντώνονται σε ένα νέο και συνεχές Ολοκαύτωμα. Δεκάδες παιδιά γεννιούνται από τους ίδιους γαμέτες, χωρίς να γνωρίζουν ότι είναι μεταξύ τους αδέλφια και αύριο μπορεί να παντρευτούν μεταξύ τους...

Τα παιδιά – προϊόντα της ετερόλογης ΙΥΑ δεν γνωρίζουν ότι δεν έχουν καμία σχέση αίματος με τους «γονείς τους» και όταν το μάθουν αρχίζουν να τα κατακλύζουν οξύτατα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Η κοινωνία δεν έχει πνευματικούς και μεταφυσικούς προβληματισμούς και θεοποιεί την τεχνολογία στο πιο καίριο κομμάτι της, όπως είναι η έλευση στη ζωή ενός ανθρώπου και τα παιδιά χωρίς να τα έχει ρωτήσει κανείς βρίσκονται εγκλωβισμένα σε μια απάνθρωπη ζωή, ωραιοποιημένη με κάθε είδους φτιασίδια, στο περιβάλλον της οποίας υποχρεώνονται να προσαρμοστούν. Αυτή είναι η σύγχρονη κοινωνία. Η επόμενη θάναι χειρότερη. Πολύ χειρότερη.

 Η Εκκλησία θα έπρεπε να είναι σε απόλυτο συναγερμό για να μην χαθεί πνευματικά το ποίμνιό της, κάτι που, δυστυχώς, δεν συμβαίνει. Επί πλέον φαίνεται να έχει χάσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας, κάτι δυσάρεστο για την ίδια την κοινωνία. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της ΚΑΠΑ RESEARCH, που δημοσίευσε «Το Βήμα» στις 7 Σεπτεμβρίου 2014, για πρώτη φορά στην Ιστορία την εμπιστεύεται μόνο το 20,8% των πολιτών, ή οι δύο στους δέκα! Πριν από μερικά χρόνια ήσαν οι επτά στους δέκα!.-

*Γαμέτες: Τα ώριμα απλοειδή γεννητικά κύτταρα, δηλαδή το σπερματοζωάριο του άνδρα και το ωοκύτταρο (ωάριο) της γυναίκας.

Σε μια Ελλάδα των μνημονίων, με ενάμισι εκατομμύριο ανέργους και με ανασφάλιστους, που ξεπερνάνε τα τρία εκατομμύρια, είναι ολοφάνερο ότι οι ανάγκες των ημιπληγικών αδελφών μας, μέρα με την ημέρα, όλο και θα περισσεύουν. Γι' αυτό και το ποθούμενο είναι να δημιουργηθεί σε κάθε Δήμο της Πατρίδας μας μια ''τράπεζα'' δανειζόμενων νοσοκομειακών κρεβατιών και άλλων συναφών ειδών, η οποία θα απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο και ταυτόχρονα θα αποκλείσει έμπρακτα, σε θέματα υγείας, κάθε ελλοχεύουσα διάκριση ανάμεσα σε φτωχούς και πλουσίους.

Εκείνη, στα εβδομήντα έξι της.
Εκείνος, γεμάτα ογδόντα.
Εκείνη, ευτυχώς, όρθια ακόμη.
Εκείνος, εδώ και πέντε χρόνια, καθηλωμένος στο κρεβάτι του πόνου από βαρύ εγκεφαλικό. Το μισό του κορμί δεν ορίζεται. Είναι εντελώς παράλυτο.
Πάνω στο άβολο χαμηλό εναμισάρι η καθημερινή του φροντίδα καταντάει ολόκληρο μαρτύριο για την υπέργηρη αγαπημένη του.
Όσο δυνατός και να είναι κανείς, πόσο μπορεί να αντέξει σκυμμένος τόσο χαμηλά, για να ταΐσει, να δώσει νερό, να σκουπίσει τα δάκρυα και τον ιδρώτα, να αλλάξει τα λερωμένα ρούχα, να σαπουνίσει και να πλύνει τις ευαίσθητες περιοχές, να λούσει, να χτενίσει και να κάνει τόσα άλλα πράγματα,  που έχει ανάγκη ένας παράλυτος άνθρωπος;
Το σώμα το ημιπληγικό γίνεται πολύ βαρύ. Ασήκωτο! Όσοι έχουνε φροντίσει άνθρωπο με ημιπληγία πάνω σε συνηθισμένο κρεβάτι, ξέρουνε πολύ καλά τι τραβάει κανείς σ' αυτές τις περιπτώσεις.
Υπάρχουν, όμως, μερικά πράγματα, που μπορούν να ελαφρύνουν κάπως την κατάσταση και να διευκολύνουν όχι μονάχα τον ασθενή αλλά και τους δικούς του, που τον περιποιούνται.

Όπως, για παράδειγμα, ένα κατάλληλο στρώμα και ένα κρεβάτι ψηλό, σαν και εκείνα που έχουμε στα νοσοκομεία.

Το καλό το στρώμα -αερόστρωμα ή άλλης κατασκευής- ξεκουράζει το ακίνητο κορμί και απαλύνει τους πόνους.

Το κρεβάτι το νοσοκομειακό προσφέρει εύκολες αλλαγές στις θέσεις του σώματος και κάνει την φροντίδα του ασθενούς πιο εύκολη και πιο  αποτελεσματική.

Το πρόβλημα, όμως, εδώ, είναι το δυσβάσταχτο κόστος. Ζούμε σε καιρούς χαλεπούς και οι πιο πολλές οικογένειες αδυνατούν, δυστυχώς, να καλύψουν την απαιτούμενη δαπάνη. Σημειωτέον ότι το ειδικό κρεβάτι δεν χορηγείται μέσω Ταμείων στους ημιπληγικούς.(*)

Είναι όμως λόγος αυτός για να αφήσουμε παράλυτους συνανθρώπους μας, να βασανίζονται τόσο σκληρά;

Με μια απλή αλλά προσεκτική ματιά φαίνεται ότι το πρόβλημα δεν είναι απροσπέλαστο. Υπάρχει λύση και μάλιστα πατροπαράδοτη και οικονομική.

Πατροπαράδοτη, γιατί αναφερόμαστε στην πανάρχαια Ελληνική αρετή της Συλλογικής Ευθύνης, και οικονομική, διότι με την Συλλογική παρέμβαση το κόστος, μέσω κατάλληλων χειρισμών, μπορεί ακόμα και να μηδενιστεί.

Ο παππούς μας ο Ευριπίδης, απευθυνόμενος στον Αλκιβιάδη, είχε πει: ''Η πρώτη προϋπόθεση της ευτυχίας είναι να γεννηθείς σε μια λαμπρή πόλη''.

Εάν πράγματι επιθυμούμε κι εμείς να λέμε ότι ζούμε σε μια πόλη λαμπρή, δεν μένει παρά να αποδείξουμε εμπράκτως, ότι οι πολίτες της ευτυχούν. Ότι οι αξιωματούχοι της Πόλης νοιάζονται πραγματικά για τις ανημπόριες και τα βάσανα των πολιτών.

Να γιατί θεωρούμε την Πόλη, δηλαδή τον Δήμο, ως την πλέον αρμόδια συλλογικότητα, που θα μπορούσε να χαρίσει ανακούφιση στους εμπερίστατους ημιπληγικούς συμπολίτες μας. Πολύτιμη εν προκειμένω θα μπορούσε να αναδειχθεί επίσης και μια καλή συνεργασία ανάμεσα στους Δήμους και τις Ενορίες, οι οποίες βρίσκονται πιο κοντά στον πόνο και έχουν ήδη εντοπίσει όλες αυτές τις περιπτώσεις ανάγκης.  

Ίσως κάποιοι, δικαιολογημένα, ρωτήσουν: Και πού θα βρουν οι Δήμοι τόσα χρήματα, ώστε να εξασφαλίσουν νοσοκομειακά κρεβάτια για όλους τους ημιπληγικούς; 

Εδώ θα πρέπει να προσέξουμε δύο κυρίως πράγματα, διότι μια αδικαιολόγητη αρχική απογοήτευση είναι ικανή να μας οδηγήσει τελικά στην απραξία. Το πρώτο είναι ότι, σε κάθε Δήμο, οι περιπτώσεις ημιπληγικών δεν είναι αναρίθμητες. Και το δεύτερο, και ίσως το πιο σημαντικό, ότι δεν χρειάζεται να αρχίσουμε κατευθείαν με αγορές νέων κρεβατιών. Κινητοποιώντας την αγάπη και το φιλότιμο των πολιτών, μπορούμε να ξεκινήσουμε με την αξιοποίηση της ήδη υπάρχουσας παρακαταθήκης. Και ποια είναι αυτή;   

Πρόκειται για τα κρεβάτια εκείνα, τις περπατούρες, τις πατερίτσες και τα αναπηρικά καροτσάκια, που κάποτε έτυχε να τα έχουμε ανάγκη και τώρα είναι παρατημένα, κακήν κακώς, μέσα σε αποθήκες και υπόγεια.

Με μια πολύ ελαφρά συντήρηση, όλος αυτός ο παροπλισμένος υγειονομικός εξοπλισμός μπορεί άνετα να ξαναμπεί σε χρήση, διότι πρόκειται για είδος που δεν φθείρεται εύκολα.

Είναι κρίμα, τέτοια πολύτιμα και πανάκριβα εργαλεία, να χρησιμοποιούνται για έναν μονάχα ασθενή και στη συνέχεια να πετιούνται στα άχρηστα. Και ας μην ξεχνάμε ότι τα περισσότερα από αυτά αγοράστηκαν με δαπάνες των ασφαλιστικών μας ταμείων. Δηλαδή, από την τσέπη μας.

Σε μια Ελλάδα των μνημονίων, με ενάμισι εκατομμύριο ανέργους και με ανασφάλιστους, που ξεπερνάνε τα  τρία εκατομμύρια, είναι ολοφάνερο ότι οι ανάγκες των ημιπληγικών αδελφών μας, μέρα με την ημέρα, όλο και θα περισσεύουν.

Γι' αυτό και το ποθούμενο είναι να δημιουργηθεί σε κάθε Δήμο της Πατρίδας μας μια ''τράπεζα'' δανειζόμενων  νοσοκομειακών κρεβατιών και άλλων συναφών ειδών, η οποία  θα απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο και ταυτόχρονα θα αποκλείσει έμπρακτα, σε θέματα υγείας, κάθε ελλοχεύουσα διάκριση ανάμεσα σε φτωχούς και πλουσίους.

Ο μεγάλος μας ιστορικός, ο Πλούταρχος, μας διδάσκει διαχρονικά: ''Υγιεία τίμιον, αλλ' ευμετάστατον''. Τουτέστιν, η υγεία είναι πολύτιμη, αλλά ευμετάβλητη. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε εάν και πότε θα έρθει και η δική μας σειρά...

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαος μιλάει για τα νεοφανή βιοηθικά διλήμματα και τη θέση της Εκκλησίας.

Α. Εισαγωγή

Ο Ν. 3984/2011 είναι ένας « υγιής «οργανισμός». Υπό την έννοια ότι, ενσωματώνει στην εθνική έννομη τάξη, την ευγενή επιδίωξη της Οδηγίας 2010/53/ΕΕ, για θέσπιση κοινών προτύπων, μεταξύ των Κρατών – Μελών, σχετικά με την ποιότητα και ασφάλεια των ανθρώπινων οργάνων που προορίζονται για μεταμόσχευση.

Ωστόσο, επωάζει ένα « καρκινικό κύτταρο » : Το άρθρο 9 παρ. 2, το οποίο ενεργοποιείται από την 1.6.2013. Επίκειται μία νομική «καρκινογένεση». Εξίσου επιβλαβής, τόσο για τον νομικό «οργανισμό», όσο και για τον ανθρώπινο.

Β. Το πρόβλημα

1. Τι προβλέπει η Οδηγία

 Στο πλαίσιο του ανωτέρω σκοπού, η οδηγία και ο νόμος καλύπτουν την δωρεά ανθρωπίνων οργάνων.Κατά την έννοια της οδηγίας, την οποίαν ο νόμος, εν προκειμένω, ορθά ενσωματώνει, « δότης » είναι κάθε άνθρωπος που προβαίνει στη δωρεά ενός ή περισσότερων οργάνων, είτε κατά τη διάρκεια της ζωής του,είτε μετά το θάνατό του.

Όπως σημειώνεται στο σημείο 21 της αιτιολογικής έκθεσης της οδηγίας « στην  Ένωση συνυπάρχουν πολλά διαφορετικά πρότυπα όσον αφορά τη συγκατάθεση στη δωρεά,  περιλαμβανομένων των συστημάτων στα οποία πρέπει να υπάρχει η ρητή συγκατάθεση για τη δωρεά οργάνου και των συστημάτων στα οποία η δωρεά μπορεί να γίνει αν δεν υπάρχει ένδειξη αντίρρησης στη δωρεά.  Για να γίνεται δυνατή η έκφραση της προσωπικής απόφασης στο θέμα αυτό,  ορισμένα κράτη μέλη έχουν δημιουργήσει ειδικά μητρώα στα οποία οι πολίτες μπορούν να καταγράφουν την επιθυμία τους όσον αφορά τη δωρεά οργάνων.  Η παρούσα οδηγία δεν επηρεάζει τα ποικίλα συστήματα συναίνεσης που ήδη λειτουργούν στα κράτη μέλη ».

Τόσο από το εν λόγω σημείο, όσο και από το σώμα της οδηγίας, προκύπτουν τα ακόλουθα : α ) η οδηγία δεν αποσκοπεί στο να επέμβει στην έννομη τάξη των Κ-Μ και να επιβάλλει έναν ενιαίο τρόπο συγκατάθεσης στην δωρεά, είτε κατά την διάρκεια της ζωής του προσώπου, είτε μετά τον θάνατό του και β ) ανεξαρτήτως του τρόπου, συγκατάθεση στην δωρεά, πρέπει να υπάρχει. Τόσο στην περίπτωση της δωρεάς εν ζωή, όσο και στην μετά θάνατον.

Εξάλλου, σύμφωνα με το σημείο 19 της αιτιολογικής έκθεσης, « Η φιλαλληλία αποτελεί σημαντικό παράγοντα της δωρεάς οργάνων.  Για να εξασφαλισθεί η ποιότητα και η ασφάλεια των οργάνων, τα προγράμματα μεταμόσχευσης οργάνων πρέπει να βασίζονται στις αρχές της εθελοντικής και μη αμειβόμενης δωρεάς.  Αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία,  δεδομένου ότι η παραβίαση των ανωτέρω αρχών ενδέχεται να εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους.  Αν το όργανο δεν προσφέρεται εθελοντικά και/ή αποφέρει οικονομικό κέρδος,  μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο η ποιότητα της διαδικασίας δωρεάς, δεδομένου ότι η βελτίωση της ποιότητας ζωής ή η σωτηρία της ζωής ενός ανθρώπου δεν αποτελεί τον κύριο ή τον μοναδικό επιδιωκόμενο σκοπό ».

Συνεπώς, σκοπός της οδηγίας, τον οποίον τα Κ-Μ, υποχρεούνται να υλοποιήσουν, με τα δικά τους μέσα, είναι να επέρχεται η μεταμόσχευση, εφόσον αυτή συνιστά την πραγματική βούληση του προσώπου. Κατ’ επέκτασιν, ακόμα και σε ένα σύστημα μη ρητής συγκατάθεσης, ο νόμος ενσωμάτωσης της οδηγίας, δεν επιτρέπεται να οδηγήσει στον, κατ’ ουσίαν, αποκλεισμό της διερεύνησης της αντίρρησης στην δωρεά.

2. Τι προβλέπει ο νόμος για το ενήλικο θανόν πρόσωπο

Σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ 2 του Ν. 3984/2011, η αφαίρεση ενός ή περισσότερων οργάνων από ενήλικο, θανόν πρόσωπο πραγματοποιείται εφόσον, όσο ζούσε, δεν είχε εκφράσει την αντίθεση του σύμφωνα με την παράγραφο 3 « και κατόπιν συναίνεσης της οικογένειας

του ».

Από την διάταξη αυτή, σε συνδυασμό με τα ανωτέρω, προκύπτει ότι, από 1.6.2013 και εντεύθεν, κάθε ενήλικο πρόσωπο στην Ελλάδα καθίσταται δότης εκ του νόμου. Καθίσταται, δηλαδή, δωρητής του εαυτού του, χωρίς καν να έχει περάσει από το μυαλό του η σκέψη και, εάν έχει περάσει, χωρίς να την έχει εξωτερικεύσει, είτε καταφατικά, είτε αρνητικά, έστω εμμέσως ! Σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου, η πρόβλεψη ισχύος από 1.6.2013 αποσκοπεί στην ενημέρωση των πολιτών, μέσω σχετικής εκστρατείας. Μέχρι την στιγμή που συντάσσεται αυτό το άρθρο (μέσα Μαρτίου 2013) καμμία ενημερωτική εκστρατεία δεν έχει εκδηλωθεί. Σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου, « Στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων τηρείται αρχείο όπου καταχωρίζονται οι δηλώσεις των πολιτών περί αντίθεσης τους στην αφαίρεση οργάνων τους μετά θάνατον. Κάθε ενήλικος πολίτης μπορεί να αποστέλλει στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων σχετική δήλωση του, με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής. Για τη δήλωση δεν απαιτείται συγκεκριμένος τύπος, αρκεί να συνάγεται ρητά και αβίαστα η ακριβής βούληση του προσώπου. Η δήλωση αυτή είναι ελεύθερα ανακλητή. Η ανάκληση γίνεται με νεότερη δήλωση ανάκλησης, η οποία αποστέλλεται ομοίως στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων. Η αρχική δήλωση διαγράφεται από το αρχείο και θεωρείται ως μη γενόμενη ». Τέλος, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου «Η αφαίρεση οργάνων από θανόντα δότη διενεργείται μετά την επέλευση του θανάτου, κριτήριο για την οποία είναι η νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους, σύμφωνα με τα ευρέως αποδεκτά και σύγχρονα δεδομένα της επιστήμης, όπως ορίζεται στην απόφαση του ΚΕ.Σ.Υ. περί διάγνωσης του εγκεφαλικού θανάτου (απόφαση 9 της 21/20.3.1985). Με απόφαση του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης καθορίζεται επακριβώς το κριτήριο επέλευσης του θανάτου, κατόπιν γνώμης του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕ.Σ.Υ.). Με όμοιο τρόπο θεσπίζεται "Κώδικας Πρακτικής", σχετικά με τη διαδικασία διάγνωσης και επιβεβαίωσης του εγκεφαλικού θανάτου».

Ωστόσο, ακόμα και ενημερωτική εκστρατεία να υπάρξει και παρά την πρόβλεψη της παρ. 5 ως άνω, η διάταξη της παρ. 2, δεν παύει να αντίκειται στο Σύνταγμα, στο ενωσιακό και στο διεθνές δίκαιο, διότι, παραβιάζει την θεμελιώδη αρχή του δικαίου της ιδιωτικής αυτονομίας και αυτοδιάθεσης. Δημιουργεί δε τον κίνδυνο να μετατραπεί η Ελλάδα σε χώρα «παραγωγής» και διάθεσης ανθρωπίνων οργάνων από εγκληματικές οργανώσεις.

Γ. Η αντισυγματικότητα του άρθρου 9 παρ. 2 Ν. 3984/2013

Αποτελεί στοιχείο της ελευθερίας του ανθρώπου να αποφασίσει να προβεί σε δωρεά και μάλιστα του εαυτού του. Η ελευθερία του ανθρώπου είναι ύψιστο έννομο αγαθό. Ως εκ τούτου, μόνο σε ιδιαίτερα εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να την περιορίσει ο νομοθέτης και μάλιστα, στο πεδίο της ιατρικής, σε περιπτώσεις που αφορούν στο ίδιο το πρόσωπο και όχι σε σχέση με κάποιο άλλο, τρίτο (1).

Η ελευθερία του ατόμου πλήττεται όταν προσβάλλεται ουσιαστικά η αξιοπρέπειά του και η προσωπικότητά του. Πτυχή της αξιοπρέπειας και της προσωπικότητας του είναι – μεταξύ άλλων – η υγεία και η σωματική ακεραιότητα 2. Σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 1 Σ, ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου, αποτελούν πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας. Η εν λόγω διάταξη, αποτελεί την βασική κατεύθυνση ερμηνείας των διατάξεων που κατοχυρώνουν τα θεμελιώδη δικαιώματα(3). Κατά την συντριπτικώς επικρατούσα άποψη, ο νομοθέτης δεσμεύεται από τα θεμελιώδη δικαιώματα και κατά την διαμόρφωση του ιδιωτικού δικαίου(4). Συνεπώς, η προστασία της ανθρώπινης υπόστασης εδράζεται σε ένα δικαίωμα αυτοκαθορισμού του ανθρώπου. Πρόκειται για το δικαίωμα να διαθέτει τη ζωή του για τον ίδιο, να ανήκει στον εαυτό του(5). Αυτοκαθορισμός της ζωής υπάρχει, όταν υφίσταται πραγματική εξουσία αυτοκαθορισμού(6). Η ανωτέρω διάταξη, οδηγεί σε ετεροκαθορισμό της ζωής του ατόμου. Συνιστά αντισυνταγματική νομοθετική παρέμβαση στην ιδιωτική αυτονομία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ευγενής πρόθεση να σωθούν οι ζωές ασθενών, ευτελίζεται σε πρόσχημα. Ως εκ τούτου, το ανωτέρω άρθρο θα ήταν σύμφωνο με το σύνταγμα, εάν ήταν διατυπωμένο, ως ακολούθως : « Παρ. 2 :  Η αφαίρεση ενός ή περισσότερων οργάνων από ενήλικο, θανόν πρόσωπο πραγματοποιείται εφόσον, όσο ζούσε, είχε εκφράσει την συμφωνία του » και « Παρ 3 : Στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων τηρείται αρχείο όπου καταχωρίζονται οι δηλώσεις των πολιτών περί συμφωνίας τους στην αφαίρεση οργάνων τους μετά θάνατον. Κάθε ενήλικος πολίτης μπορεί να αποστέλλει στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων σχετική δήλωση του, με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής. Για τη δήλωση δεν απαιτείται συγκεκριμένος τύπος, αρκεί να συνάγεται ρητά και αβίαστα η ακριβής βούληση του προσώπου. Η δήλωση αυτή είναι ελεύθερα ανακλητή. Η ανάκληση γίνεται με νεότερη δήλωση ανάκλησης, η οποία αποστέλλεται ομοίως στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων. Η αρχική δήλωση διαγράφεται από το αρχείο και θεωρείται ως μη γενόμενη ».

Επισημαίνεται ότι, στην διάταξη της παρ. 2, η φράση «και κατόπιν συναίνεσης της οικογένειάς του », στο αρχικό σχέδιο νόμου δεν υπήρχε καν. Προσετέθη με το  άρθρο 55 παρ. 4 του Ν. 4075/2012. Αλλά και η προσθήκη αυτή δεν αποκαθιστά την συνταγματική τάξη. Πρώτον, διότι σύμφωνα με τα ανωτέρω, δεν αλλάζει το γεγονός ότι ο νομοθέτης καθιστά το σύνολο των πολιτών υποχρεωτικά «δωρητές». Δεύτερον, διότι δεν αποτρέπει τον σοβαρότατο κίνδυνο, που ανωτέρω επισημαίνουμε και, κατωτέρω, αναπτύσσουμε.

Δ. Η αντίθεση του άρθρου 9 παρ. 2 του Ν. 3984/2011 στο δίκαιο της ΕΕ

Ήδη, ανωτέρω, έχει καταστεί σαφές ότι, με το εν λόγω άρθρο του νόμου, δεν ενσωματώνεται ορθά η οδηγία 2010/53/ΕΕ στην εθνική έννομη τάξη : Η οδηγία απαιτεί έκφραση της συμφωνίας του δωρητή και όχι τεκμήριο συναίνεσης. Εν προκειμένω, το τεκμήριο συναίνεσης, δεν αποτελεί επιτρεπτό μέσο του εθνικού νομοθέτη, προς υλοποίηση του σκοπού της οδηγίας. Δεν παρέχει ισχυρότερη προστασία. Αντιθέτως, αναιρεί, την όποια προστασία της ατομικής ελευθερίας, καθόσον, ουσιαστικά, καθιερώνει υποχρέωση δωρεάς και μάλιστα του εαυτού εκάστου εξ ημών. Περαιτέρω, η ίδια η αιτιολογική έκθεση της οδηγίας, εφιστά την προσοχή του εθνικού νομοθέτη, ως προς την τήρηση του ενωσιακού δικαίου : Στο σημείο 19 αυτής, λαμβάνει χώρα αναφορά στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ ( ΧΘΔ/ΕΕ ) και ειδικά, στο άρθρο 3 παρ. 2γ. Το άρθρο φέρει τίτλο « Δικαίωμα στην ακεραιότητα του ανθρώπου ». Σύμφωνα με την παρ. 1 « κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην σωματική και διανοητική ακεραιότητά του ». Σύμφωνα με την παρ. 2 « στο πεδίο της ιατρικής και της βιολογίας πρέπει να τηρούνται τα εξής : - η ελεύθερη και εν επιγνώσει συναίνεση του ενδιαφερομένου, σύμφωνα με τον νόμο ». Με την υποχρέωση «δωρεάς», ως άνω, ελεύθερη και εν επιγνώσει συναίνεση του ανθρώπου, δεν υπάρχει.

Ε. Η αντίθεση του άρθρου 9 παρ. 2 του Ν. 3984/2011 στο διεθνές δίκαιο

Η Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Βιοϊατρική ( Σύμβαση του Oviedo ), αποτελεί εσωτερικό δίκαιο, βάσει του Ν. 2619/1998. Από τις διατάξεις των άρθρων 1, 5, 6, 8, 17 και 20 της Σύμβασης προκύπτει ότι: α ) πρέπει να προστατεύεται η σωματική ακεραιότητα του ανθρώπου ως όντος, β ) κάθε επέμβαση στον άνθρωπο, στα πλαίσια της ιατρικής επιστήμης, πρέπει να τυγχάνει της ελεύθερης συναίνεσής του. Συνεπώς, δεν επιτρέπεται να τεκμαίρεται, ούτε να επιβάλλεται νομοθετικά, είτε άμεσα, είτε έμμεσα. Επιπροσθέτως, το ΕΔΑΔ έχει κρίνει, επί τη βάσει του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ, πως το Κράτος, δεν μπορεί να επιβάλλει αναγκαστικά μέτρα σε βάρος του πολίτη, στην ιδιωτική του σφαίρα, εκτός εάν πρόκειται για ιατρική αναγκαιότητα. Αυτή, όμως, πρέπει να αφορά στο ίδιο το πρόσωπο(7). Κάθε περαιτέρω λέξη, ως προς την αντίθεση της επίμαχης διάταξης του Ν. 3984/2011 κρίνεται ως περιττή.

ΣΤ. Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΗΣ ΤΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

Στην ελεύθερη αγορά, η εμπορευματοποίηση της ιατρικής φροντίδας είναι επιτρεπτή. Αλλά, όχι απεριορίστως. Ο νομοθέτης παρεμβαίνει για να αποτρέψει το εμπόριο ανθρωπίνων οργάνων, δηλαδή, την επίτευξη κέρδους από την πώληση τους. Αυτού του είδους την εμπορευματοποίηση την απαγορεύει το αξιακό σύστημα του ελληνικού συντάγματος. Την απαγορεύει το δίκαιο της ΕΕ : Στην αιτιολογική έκθεση της οδηγίας ( σημείο 19 ), γίνεται μνεία του άρθρου 21  της Σύμβασης του Oviedo. Την απαγορεύει το διεθνές δίκαιο, με το άρθρο 21 της Σύμβασης του Oviedo : «Απαγορεύεται η μετατροπή του ανθρωπίνου σώματος και των μερών του καθεαυτών, σε πηγή κέρδους» (παρ. 2, δεύτερο εδάφιο )

Την απαγορεύει και ο Ν. 3984/2011. Ωστόσο, προκύπτει το ερώτημα, αν η απαγόρευση αυτή είναι αποτελεσματική και αποτρεπτική, όπως, παγίως απαιτεί το ενωσιακό δίκαιο. Με τα άρθρα 35 και 36, κατ’ επιταγήν του άρθρου 23 της Οδηγίας, ορίζονται τα σχετικά αδικήματα και οι ποινές. Στο άρθρο 35 προβλέπονται ο πλημμεληματικός χαρακτήρας των αδικημάτων και ανάλογου χαρακτήρα ποινές. Το άρθρο 36 είναι κακουργηματικού χαρακτήρα, καθώς αναφέρεται στην σύσταση εγκληματικής οργάνωσης, με σκοπό την τέλεση αποκόμισης κέρδους από την εμπορία των ανθρωπίνων οργάνων. Εντάσσεται στην ίδια την φύση του αδικήματος : Εμπορία ανθρωπίνων οργάνων, δεν μπορεί να είναι  υπόθεση ενός – δύο ή τριών εγκληματιών. Κατά την άποψή μας, η ποινική αντιμετώπιση εξασθενεί, ακριβώς, λόγω του άρθρου 9 παρ. 2 : Αφ΄ ής στιγμής κάθε πολίτης καθίσταται υποχρεωτικά «δότης», παραβιάζεται το δικαίωμα αυτοκαθορισμού και αυξάνεται ο κίνδυνος να πληγεί στον πυρήνα του, το έννομο αγαθό της ανθρώπινης σωματικής και διανοητικής ακεραιότητας. Στην περίπτωση που ο οποιοσδήποτε πολίτης, από την 1.6.2013 και μετά, π.χ. τραυματισθεί βαρύτατα ή ακόμη και λιγότερο βαρειά, σε ένα τροχαίο, λόγω της τεκμαιρόμενης συναίνεσής του, είναι πολύ πιθανό, να μην καταβληθούν οι ενδεικνυόμενες προσπάθειες ανάνηψής του. Αυξάνονται οι πιθανότητες να μην αναζητηθούν, πραγματικά, οι οικείοι του, για να συναινέσουν στην αφαίρεση των οργάνων του. Αυξάνονται οι πιθανότητες, η εγκληματική οργάνωση, καλυπτόμενη από την υποχρεωτικότητα της «δωρεάς», να ενεργήσει ευχερέστερα. Συνέπεια της ευχερέστερης αυτής δράσης θα είναι η ιδιαίτερη δυσχέρανση του έχοντος έννομο συμφέρον, να αποδείξει τους ισχυρισμούς του περί ανθρωποκτονίας από πρόθεση ( γιατί όχι ; ), με κίνητρο την εμπορία ανθρωπίνων οργάνων. Επίσης, θα δυσχερανθεί ιδιαίτερα, να αποδείξει ότι, ουδείς είχε απευθυνθεί στον ΕΟΜ, προς διαπίστωση, εάν το θανόν ενήλικο πρόσωπο, είχε στείλει επιστολή μη συμφωνίας αφαίρεσης των οργάνων του.

Με μία τέτοια διάταξη, σε καιρούς κρίσης και υποχώρησης του κοινωνικού κράτους, το κίνητρο και της αθέμιτης  εμπορευματοποίησης θα καταστεί ακόμη πιο ισχυρό. Το επακόλουθο, ενδέχεται να είναι, η καταβολή, εξαιρετικά σημαντικών ποσών στις εγκληματικές οργανώσεις, για να αποκτηθούν, το γρηγορότερο δυνατόν, ανθρώπινα όργανα. Επίσης, υφίσταται κίνδυνος στοχοποίησης προσώπου, λόγω ιατρικής καταλληλότητάς του προς μεταμόσχευση.

Ζ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Τα θεμελιώδη δικαιώματα, αποτελούν πρωτίστως, αμυντικά δικαιώματα του πολίτη, έναντι επεμβάσεων της δημόσιας εξουσίας(8). Με το άρθρο 9 παρ. 2 του Ν. 3984/2011, ο νομοθέτης υποκαθιστά ανεπίτρεπτα την ελεύθερη βούληση του ατόμου, ειδικά όταν αυτό βρίσκεται σε αντικειμενική αδυναμία άσκησής της. Εξ’ άλλου, τα θεμελιώδη δικαιώματα τριτενεργούν στις μεταξύ των ιδιωτών σχέσεις(9). Συνεπώς, ισχύει αυτό που ο διετύπωσε ο αμερικανός δικαστής Cardozo, σε μία απόφασή του, ήδη απότο 1914 : «Every human being of adult years and sound mind has a right to determine what shall be done with his own body; and a surgeon who performs an operation without his patient‘s consent commits an assault(10 )».

1.   BVerfG Beschluss, 2 BvR 2270/96; FamRZ 1998, 895 = NJW 1998, 1774

2.   Σύγκρ. ΑΠΟλ. 13/1999, Δ/ΝΗ/40, 753, ΕΦ ΔΩΔ 24/2006, ΝΟΜΟΣ, ΠΠΡ ΑΘ 6806/2004, ΝΟΜΟΣ

3.   Belling/Ορφανίδης : Η δράση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο ιδιωτικό δίκαιο, ΝοΒ 53, Απρίλιος 2005, Τεύχος 4, σελ. 41.

4.   BVerfGE 92, 158, Canaris, Jus, 1989, 161 ff., Singer, Vertragsfreiheit, Grundrechte und der Schutz des Menschen von sich selbst, JZ 95, 1133 (1136)

5.      BVerfGE, 35, 202 – Lebach, Orfanidis, Eigentumsproblematik und Mitbestimmung hinsichtlich der Europäischen Verfassung, Peter Lang, 2006, 182, με περαιτέρω παραπομπές.

6.      Damm, Imperfekte Autonomie und Neopaternalismus – Medizinrechtliche Probleme der Selbstbestimmung in der modernen Medizin, MedR, 2002, Heft 8, 375 ff.

7.      ΕΔΑΔ, 24.9.92, Bd 244, 25-26

8.      BVerfGE 7, 198, 204, BVerfGE 50, 290, 337, BVerfGE 68, 193, 205, Belling/Ορφανίδης, ό.π., 41.

9.      Αναλυτικά, Belling/Ορφανίδης, ό.π., 41 επ. Σημειώνεται ότι η τριτενέργεια είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα της νομικής επιστήμης, των τελευταίων 63 ετών

10    Damm, ,ό.π. 377