Ὁ Παῦλος Μελάς γεννήθηκε στίς 29 Μαρτίου 1870 στήν Μασσαλία τῆς Γαλλίας. Πατέρας τοῦ ἦταν Μιχαήλ Γ. Μελάς (1833-1897) καί μητέρα του ἡ Ἑλένη, τό γένος Βουτσινά, κόρη γνωστοῦ Κεφαλλονίτη ἐμπόρου ἀπό τήν Ὀδησσό.
Ὁ Παῦλος Μελάς κατάγεται ἀπό τή μεγάλη καί ἱστορική οἰκογένεια τῶν Μελάδων τῆς Ἠπείρου, μέ ρίζες πού φθάνουν ὡς τήν Κωνσταντινούπολη (πρίν τήν Αλωση), ἀνάμεσα στίς πιό ἰσχυρές στρατιωτικές καί πολιτικές οἰκογένειες τοῦ Βυζαντίου, τῶν Κεφαλάδων ἤ κατά ἄλλους τῶν Μελανιάδων (λόγω τοῦ χαρακτηριστικοῦ μελαμψοῦ χρώματος τοῦ προσώπου τους), ἐνῶ κατά ἄλλους τῶν Στρατηγόπουλων 1.
Ὁ πατέρας τοῦ Παύλου, στή Μασσαλία, ἀσχολήθηκε μέ τό ἐμπόριο καί ἀπόκτησε σημαντική περιουσία μεγάλο μέρος τῆς ὁποίας, σύμφωνα μέ τήν παράδοση τῆς οἰκογένειάς του, διέθεσε γιά ἐθνικούς καί γιά κοινωνικούς σκοπούς. Δραστήρια κοινωνικά καί ἐθνικά ἦταν καί ἡ μητέρα τοῦ Παύλου.
Τό 1874 ἡ οἰκογένεια Μελά ἔρχεται γιά νά ἐγκατασταθεῖ μόνιμα στήν Ἀθήνα καί κατοικοῦν στό κτίριο τῆς ὁδοῦ Πανεπιστημίου ὅπου βρίσκεται ἡ Ἀθηναϊκή Λέσχη. Ἐκεῖ μεγαλώνει ὁ Παῦλος μέ τά ἕξι ἀδέλφια του, τό ὄμορφο, ψηλό καί μελαχρινό ἀγόρι. Τά καλοκαίρια τούς τά περνοῦν πότε στήν Ὀδησσό καί πότε στό Φάληρο, ἀλλά πιό συχνά στήν Κηφισιά ὅπου ὁ πατέρας τοῦ κτίζει τό ἐξοχικό τους σπίτι. Ἡ μητέρα του, μεριμνᾶ γιά ὅλους καί γιά ὅλα, ἐπιβλέπει καί κατευθύνει τό ὑπηρετικό προσωπικό, ράβει καί πλέκει ἡ ἴδια γιά τά παιδιά της, φροντίζει γιά τούς φτωχούς καί γενικά, προσπαθεῖ νά τούς ἱκανοποιήσει ὅλους. Τά βράδυα μέ τόν σύζυγό της, ὀμορφοντυμένη, παραβρίσκεται στίς χοροεσπερίδες τῆς κοσμικῆς - τότε - Ἀθήνας. Πολλές φορές, μέ ἕνα λαντῶ (ἁμαξίδιο τῆς ἐποχῆς) παίρνει τά παιδιά της νά παίξουν στίς ἐξοχές τῆς Κηφισιᾶς, τοῦ Φαλήρου, τοῦ Ἐλαιώνα ἤ τοῦ Βασιλικοῦ - τότε, Ἐθνικοῦ σήμερα - Κήπου.
"... Τό περιβάλλον τοῦ σπιτοῦ του, ἡ ἐθνική δράσις τοῦ πατέρα του, ἡ παρακολούθηση τῶν ἐθνικῶν ἑορτῶν καί τελετῶν, ἐνασκοῦν τεράστια ψυχολογική ἐπίδραση ἐπ' αὐτοῦ [του νεαροῦ τότε Παύλου]. Τό τυχαῖον ἀντικρυσμα πολλῶν ὅπλων φυλασσομένων κρυφά εἰς τά ὑπόγεια τοῦ σπιτιοῦ του καί προοριζομένων διά τήν Κρήτην, αἵ συζητήσεις περί τῶν ἐθνικῶν θεμάτων πού ἤκουε συχνά εἰς τό σπίτι τοῦ τήν ἐποχήν ἐκείνη, μετά τόν Ρωσσοτουρκικόν Πόλεμον καί τήν Συνθήκη τοῦ Ἁγίου Στεφάνου (1878), τοῦ ἐπροξένησαν μεγάλη ἐντύπωσιν. Ἔκτοτε ἤδη ὠνειροπόλει νά καταταγῆ εἰς τόν Στρατόν, ὅταν μγαλώσει, ὥστε καί αὐτός νά ἀγωνισθῆ διά τήν ἐπανόρθωσιν τῶν ἀδικιῶν ..." 2.
Μεγαλώνοντας ὁ Παῦλος ἀρχίζει νά ξεχωρίζει ἀπό τά ὑπόλοιπα ἀδέρφια του γιά τήν προθυμία του, τήν ὑποχωρητικότητά του καί κυρίως γιά τήν καλοσύνη του καί τό ἐνδιαφέρον του πρός τά μικρότερα παιδιά ἤ τά ζῶα καί γενικότερά τους ἀδυνάτους. Στό σχολεῖο ὑποστηρίζει τά μικρότερα καί τ' ἀδύνατα παιδιά ὅταν τά ἐνοχλοῦσαν τά μεγαλύτερα καί ἀργότερα, παλικάρι πιά, φροντίζει μιά ἄρρωστη φτωχή δασκάλα, ἐνῶ συνεισφέρει καί ἐνισχύει πρόθυμα, μυστικά, κάθε ἐθνική καί φιλανθρωπική δράση.
Ὁ Παῦλος Μελάς ἀγαπᾶ μέ πάθος ὁτιδήποτε ἔχει σχέση μέ τήν Ἑλλάδα! Στόν πατέρα τοῦ ὀφείλεταί το ὅτι δέν ξεχνάει τήν γιαννιώτική του καταγωγή καί ὁ μεγάλος πόθος του νά ἐλευθερωθοῦν τά Γιάννενα. Ἀκούει μέ ἔντονο ἐνδιαφέρον τίς ἱστορίες πού τοῦ λέει ὁ πατέρας του γιά τίς οἰκογενειακές περιπέτειες τοῦ 1821 καί ἡ ἀγάπη του γιά τήν πατρίδα γίνετα ὅλο καί πιό δυνατή. Ὁ ἑορτασμός τῆς 25ης Μαρτίου γιά τόν Παῦλο εἶναι μεγάλη ἡμέρα καί συμμετέχει μέ ἰδιαίτερη χαρά καί συγκίνηση.
Αὐτή ἡ ἐποχή, πού μεγαλώνει ὁ Παῦλος, εἶναι μιά ἐποχή ἰδιαίτερης ἀναταραχῆς γιά τά Βαλκάνια καί τούς βαλκανικούς λαούς. Ἀπό τήν Κρήτη μέχρι τήν Βοσνία [ὀφείλουμε νά σημειώσουμε ἐδῶ ὅτι "Βόσνιοι" ὀνομάζονται οἱ ἐξισλαμισμένοι Σέρβοι!] ἔχουν ξεσηκωθεῖ μέ ἐπαναστάσεις ἐνάντια στόν Τοῦρκο Σουλτάνο καί τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία. Ἡ Κρήτη, ἡ Θεσσαλία, ἡ Μακεδονία καί ἡ Ἤπειρος βρίσκονται ξεσηκωμένες καί ἐπαναστατικά ἀντάρτικα σώματα ξεπηδοῦν ἀπό παντοῦ ζητώντας ἐλευθερία ἀπό τόν τουρκικό ζυγό καί τήν ἕνωση μέ τήν "Μητέρα Ἑλλάδα". Τά σώματα αὐτά ἐνισχύονται διαρκῶς ἀπό ἐθελοντές, λαϊκοί καί κληρικοί, στρατιωτικοί, χωροφύλακες, φοιτητές, μέχρι παιδιά-μαθητές καί γέροι τρέχουν νά ποσφέρουν βοήθεια στούς ὑπόδουλους ἀδελφούς τους. Ἐθελοντές καί βοήθεια μέ τήν μορφή ἐράνων φθάνουν ἀπό τήν Κύπρο, ἀπό τό ἐξωτερικό, ἀπό παντοῦ! Ταυτόχρονα, μεγάλα συλλαλητήρια ξεσποῦν στήν Ἑλλάδα κι ὁ λαός ἀπαιτεῖ νά κηρύξει ἡ Ἑλλάδα πόλεμο κατά τῆς Τουρκίας στό πλευρό τῆς Ρωσσίας (ἔχει ἤδη ξεσπάσει ὁ Ρωσσοτουρκικός πόλεμος). Καί ἐνῶ ξεκινάει ἡ ἐπιστράτευση, ὁ Ρωσσοτουρκικός πόλεμος τελειώνει καί ὑπογράφεται ἀνακωχή μεταξύ Ρωσίας καί Τουρκίας (1878). Ὁ Ἑλληνικός Στρατός τελικά βρίσκεται συγκεντρωμένος στή Λαμία, χωρίς νά προλάβει νά πάρει μέρος στόν πόλεμο. Τό ὤφελος τῆς Ἑλλάδας ἀπό αὐτά τά γεγονότα ἦταν νά ἐπιτύχει ἀμνηστία γιά τούς ἀγωνιστές- ἐπαναστάτες τῆς Κρήτης, Θεσσαλίας, Ἠπείρου καί Μακεδονίας καί τήν ἀποστολή Χριστιανοῦ Διοικητῆ στήν Κρήτη, καί κάποιες ἀόριστες ὑποσχέσεις γιά τό μέλλον...
Ὁ ὀκτάχρονος - τότε - Παῦλος Μελάς πολύ λίγα καταλαβαίνει ἀπό τά γεγονότα αὐτά, ζεῖ ὅμως μέσα σ' αὐτή τήν ἀτμόσφαιρα κι ἀνυπομονεῖ νά μεγαλώσει γιά νά πολεμήσει κι αὐτός. Κάποτε, ψάχνοντας νά βρεῖ τόν πατέρα του, κατέβηκε στό ὑπόγειο τοῦ σπιτιοῦ τους καί μέ ἔκπληξή του ἀντικρυσε ξύλινες κάσες γεμάτες μέ ὅπλα. Ὁ μικρός Παῦλος διακατέχεται ἀπό ἔντονη ἐπιθυμία νά τά δεῖ ἀπό κοντά, νά τ' ἀγγίξει. Τό ἴδιο ξαφνιάστηκε καί ὁ πατέρας του πού τόν βρῆκε ἐκεῖ. Τοῦ ἐξήγησε ὅτι αὐτά τά ὅπλα βρισκόταν ἐκεῖ γιά νά συγκεντρωθοῦν καί νά σταλοῦν κρυφά στούς ἐπαναστάτες τῆς Κρήτης καί ὅτι δέν πρέπει νά τό συζητήσει μέ κανέναν αὐτό καί νά τό κρατήσει μυστικό. Κι ὁ μικρός Παῦλος φυλάει γερά το μυστικό βαθιά στήν καρδιά τοῦ ἀλλά τό μυαλό τοῦ γυρίζει διαρκῶς ἐκεῖ, στόν ἀγώνα γιά τήν λευτεριά τῆς πατρίδας.
Τό 1881 ἐλευθερώνονται καί προσαρτοῦνται στό Ἑλληνικό Κράτος ἡ Θεσσαλία καί ἡ Ἄρτα, ἐνῶ τό 1885, σάν τελειόφοιτός του Γυμνασίου, ζεῖ ἔντονά τα γεγονότα τῆς προσάρτησης τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμυλίας ἀπό τήν Βουλγαρία καί τήν ἀναταραχή πού τά ἀκολούθησε. Τά πατριωτικά του αἰσθήματα πληγώνονται καί ὑποφέρει σέ μεγάλο βαθμό. Σχεδιάζει νά καταταγεῖ ἐθελοντής στό Στρατό ἤ νά βγεῖ "ἀντάρτης" στά ἑλληνο-τουρκικά σύνορα, νά πολεμήσει, ἀλλά ἕνα σπάσιμο τοῦ ποδιοῦ τοῦ τόν κρατᾶ τελικά καθηλωμένο στήν Ἀθήνα. Τήν ἑπόμενη χρονιά (1886), τοῦ δίνεται ἡ εὐκαιρία νά δώσει ἐξετάσεις γιά τήν εἰσαγωγή του στήν Στρατιωτική Σχολή τῶν Εὐελπίδων (ΣΣΕ).
Ἡ εἰσαγωγή τοῦ Παύλου Μελᾶ στή Σχολή Εὐελπίδων
Ἡ συνειδητή αὐτή ἐπιλογή τοῦ συμφωνεῖ ἀπόλυτα μέ τά εὐγενῆ καί ὑψηλά ἀνθρωπιστικά του αἰσθήματα ἀλλά καί τούς ὑψηλούς καί ἀνιδιοτελεῖς ἐθνικούς του σκοπούς. Ἀπό τίς σημειώσεις στό προσωπικό του ἡμερολόγιο, τρεῖς μέρες πρίν ἀπό τίς εἰσιτήριες ἐξετάσεις στήν ΣΣΕ (Αὔγουστος 1886) διαβάζουμε:" ... Ἐπιλέγων τό στάδιο αὐτό, δέν ὑπήκουσα παρά εἰς μίαν ἰδέαν, νά φανῶ χρήσιμος εἰς τόν πλησίον καί εἰς τόν τόπον μου ... Αὐτή εἶναι ὅλη μου ἡ φιλοδοξία καί, ὅπως κάθε καλός στρατιώτης, θέλω νά ὑπηρετήσω τήν Πατρίδα μου καί δί' αὐτήν νά ἀποθάνω. Καμιά δυσκολία δέν θά μέ σταματήσει ... Δέν θά ὑποχωρήσω ποτέ πρό τῶν ἐμποδίων. Πρός τό παρόν, ἄλλωστε, δέν θά ὑποστῶ εἰς τήν Στρατιωτικήν Σχολήν, παρά πειθαρχίαν, ὀλίγον σκληρᾶν, καί μερικές στερήσεις ..." 3.
Τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1886 ὁ Παῦλος γίνεται δεκτός στήν ΣΣΕ καί ἕνα πρωινό του ἰδίου μήνα, μέ ἀναμικτα συναισθήματα χαρᾶς καί λύπης, ἀποχαιρετᾶ τοῦ γονεῖς καί διαβαίνει τήν πύλη τῆς Σχολῆς, πού ἐκείνη τήν ἐποχή στεγάζεται στόν Πειραιά. Ταραγμένος νιώθει ἀκόμη τήν παράξενη συγκίνηση μέ τήν ὁποία, πρίν νά φύγει, εἶχε φιλήσει τό χέρι τῶν γονιῶν του καί στ΄αὐτιά τοῦ ἀντηχοῦν ἡ βραχνή φωνή τοῦ πατέρα του πού τόν συμβουλεύει: "... ὑποταγή στό καθῆκον... 'Ἔτσι θά πάρωμε τά Γιάννενα...", καί ὁ τρυφερός ἀποχαιρετισμός τῆς μητέρας του: "...ὁ Θεός μαζί σου, γιέ μου ...".
Ἀπό τίς πρῶτες κιόλας μέρες τῆς εἰσόδου του στήν ΣΣΕ, ἀναγκάζεται -ὅπως κι οἱ ὑπόλοιποι Εὐέλπιδες- νά προσαρμοστεῖ, τόσο στό πρόγραμμα ὅσο καί στό πνεῦμα τῆς Σχολῆς. Ἡ ζωή τοῦ ἀλλάζει ἀπό τά καθιερωμένα. Τό ντύσιμό του, τώρα, εἶναι τό γαλαζόμαυρο ἀμπέχωνο μέ τίς κίτρινες ἐπωμίδες, τό μακρύ παντελόνι καί τό πηλήκιο τῆς στολῆς. Τό πρωινό ἐγερτήριο εἶναι στίς 4:30 τό πρωί τό καλοκαίρι καί στίς 5 τό πρωί τόν χειμώνα. Μαθήματα, μελέτη, σκληρά γυμνάσια, κρύο φαγητό, μικρή ψυχαγωγία καί σιωπητήριο στίς 9.30 μ.μ. Ἀνάμεσα ὅμως σ΄αὐτά, πού ἀποτελοῦν τό καθημερινό πρόγραμμα τοῦ εὔελπι, ὑπάρχουν καί τά καψόνια ἀπό τούς ἀνωτέρους, πού συχνά του φέρνουν δάκρυα στά μάτια, ὄχι ἀπό τόν πόνο ἀλλά ἀπό τήν προσβολή καί τήν ὀργή πού νιώθει, γιατί δέν μπορεῖ ν΄ἀντιδράσει. Μόνο νά τά ἐγκαταλείψει ὅλα μπορεῖ, ἀλλά δέν τό κάνει, γιατί θά φανεῖ δειλός καί ἄλλωστε μόνος του ἀποφάσισε νά γίνει στρατιωτικός. Καί σφίγγει τά δόντια καί ὑπομένει καί ξαφνικά γίνεται ἄντρας καί μαθαίνει νά ξεπερνᾶ τίς δυσκολίες καί νά ἐπιμένει στό σκοπό του. Δέ λείπουν ἐπίσης καί οἱ ἐπιπλήξεις γιά τά σφάλματα συμπεριφορᾶς καί οἱ ποινές - οἱ καμπάνες - γιά ὅ,τι προβλέπει ἤ καί δέν προβλέπει ὁ κανονισμός. Κρατήσεις, στερήσεις ἐξόδου, φυλακίσεις καί παρουσίαση στό Διοικητή τήν ὥρα τῆς ἀναφορᾶς κρίνονται ἀναγκαία, γιά νά συνηθίσουν τό νέο σ΄ἕναν αὐστηρό καί πειθαρχημένο τρόπο ζωῆς γιατί ἔτσι θά πρέπει νά ζεῖ στό ἑξῆς. Εὐχάριστα διαλείμματα στήν αὐστηρά προγραμματισμένη ζωή τοῦ ἀποτελοῦν οἱ ὀλιγόωρες ἐξόδοι τῆς Κυριακῆς καί ἡ ἄδεια, μιά φορά τό μήνα, μέ ἤ χωρίς διανυκτέρευση.
Στίς ἀρχές Ὀκτωβρίου 1886 ὁρκίζεται πρωτοετής Εὔελπις.
Ἡ ἐπιστολή πού στέλνει στόν πατέρα του, μετά τήν ὁρκωμοσία του, ἀντανακλᾶ ἔντονα τίς ἰδέες καί τά συναισθήματα πού κατακλύζουν τόν νεαρό Εὔελπη, τίς μελλοντικές προσδοκίες καί τά ὄνειρά του, ἀλλά καί τῆς αἴσθησης τῆς εὐθύνης πού ἀναλαμβάνει, παρά τό νεαρόν της ἡλικίας του. Γράφει λοιπόν:" ... Σεβαστέ μου πατέρα ... Προχθές τό πρωί ἔδωσα τόν νενομισμένον ὅρκον ... Σᾶς βεβαιῶ ὅτι ὁρκίσθην ἔχων πλήρη συναίσθησιν τῶν ὑπό τοῦ ὅρκου ἐπιβαλλομένων καθηκόντων, σταθεράν δέν ἀπόφαση νά τά ἐκτελέσω. Διά τοῦτο καί ἐκ βάθους καρδίας ὠρκίσθην ὑπακοήν εἰς τούς νόμους τῆς Πατρίδος, σέβας, πίστιν καί ἀφοσίωσιν εἰς τόν Βασιλέα μου, καί ὅτι θέλω ὑπερασπίσει μέχρι τελευταίας πνοῆς τήν σημαίαν καί τήν Πατρίδαν ... Πρίν τελειώσω τήν ἐπιστολή μου σᾶς παρακαλῶ, Σεβαστέ μου πατέρα, νά μ' εὐχηθεῖτε ὅπως ὁ Θεός μέ βοηθήσει νά τηρήσω ἐντίμως τόν ὅρκον μου, μέχρι τελευταίας στιγμῆς τῆς ζωῆς μου ..." 4.
Μέ ἀγωνία περιμένει τόν Παῦλο ἡ μητέρα του σέ κάθε ἄδειά του κι ἐνῶ τόν περιποιεῖται, προσπαθεῖ μέ τρόπο νά καταλάβει πῶς περνᾶ. Ἀλλά καί ὁ Παῦλος νιώθει μισῆ τή χαρά τῆς ἄδειας, ἄν δέν κατορθώσει νά περάσει κάποια ὥρα τό ἀπόγευμα μέ τόν πατέρα τοῦ συζητώντας μακριά ἀπό τούς ἄλλους γιά τά ὅσα συμβαίνουν γύρω τους. Ἀλληλογραφεῖ συχνά μέ τήν οἰκογένειά του καί ἰδίως μέ τή μητέρα του καί κυρίως, ὅταν γιά κάποια ἀπειθαρχία του, χάνει τήν ἄδειά του.
Καί φθάνει ὁ πέμπτος καί τελευταῖος χρόνος. Καί ὁ Παῦλος, ἀφοῦ μαθαίνει τά ἀποτελέσματα τῶν ἐξετάσεων, σβήνει μέ τό μολύβι τήν τελευταία ἡμέρα στό ἡμερολόγιό του, ἐνῶ ταυτόχρονα περνοῦν ἀπό μπροστά του τά ὅσα πέρασε στά πέντε χρόνια των σπουδῶν του, ποῦ ὅμως δέν θά ἤθελε νά ξαναζήσει, ἔστω καί ἄν τά θυμᾶται μέ ἀγάπη.
Ἡ ἀποφοίτησή του ἀπό τήν ΣΣΕ καί ὁ γάμος του μέ τήν Ναταλία Δραγούμη
Τόν Αὔγουστο τοῦ 1891 καί μετά ἀπό 5ετή φοίτηση στήν ΣΣΕ, ὁ Παῦλος Μελάς ἀποφοίτησε σάν Ἀνθυπολοχαγός τοῦ Πυροβολικοῦ (ΠΒ). Γιά τρεῖς μῆνες ὅμως ὑπηρετεῖ σάν ἁπλός στρατιώτης στήν ἀρχή καί ὡς ὑπαξιωματικός στή συνέχεια, στούς στάβλους καί στούς θαλάμους τοῦ Ἅ' Συντάγματος Πυροβολικοῦ.
Γιά νά διοικήσεις ἀργότερα σωστά, πρέπει νά γνωρίζεις καί σύ ἀλλά καί ὁ τελευταῖος στρατιώτης σου ὅτι εἶσαι ἱκανός γιά ὅλα (νά περιποιεῖσαι τά ἄλογα, νά κοιμᾶσαι σέ σανίδες κ.λ.π.). Καί κάθε μέρα μέ τόν ἴδιο ἐνθουσιασμό κάνει πρωί καί ἀπόγευμα τήν ὑπηρεσία του: γυμνάσια, ἐπιθεώρηση, ἐκπαίδευση ἀνδρῶν, θεωρία, βολή. Τούς ἄνδρες τοῦ τούς γνωρίζει καλά ἕναν-ἕναν, τούς ἀγαπάει. Κι αὐτοί τόν ἐμπιστεύονται, τοῦ φανερώνουν τίς στενοχώριες τους, τίς σκέψεις τους καί τόν ἀποκαλοῦν πατέρα. Καί εἶναι ἀκόμη τόσο νέος καί εἶναι ἡ ἀρχή!
Τό ἴδιο καλοκαίρι τοῦ 1891 πού τελειώνει τή Σχολή, γνωρίζει καί τή Ναταλία Δραγούμη, πού τήν παντρεύεται τόν ἑπόμενο χρόνο, τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1892. Εἶναι σέ ἡλικία 22 μόλις χρονῶν. Πεθερός τοῦ εἶναι ὁ Στέφανος Δραγούμης, πού ἀσχολεῖται μέ τήν πολιτική, ἀλλά καί μέ ἀρχαιολογικές καί γλωσσολογικές μελέτες. Ἀδερφός τῆς Ναταλίας εἶναι ὁ Ἴωνας Δραγούμης. Ἡ οἰκογένεια Δραγούμη κατάγεται ἀπό τό Βογατσικό τῆς Μακεδονίας καί εἶναι ἔνθερμοι πατριῶτες, περήφανοι γιά τήν καταγωγή τους. Ὁ γάμος τοῦ αὐτός, μέ τήν Ναταλία, ὑπῆρξε καθοριστικός γιά τόν Παῦλο, τόσο γιά τήν ἀποκρυστάλλωση τῶν πατριωτικῶν του αἰσθημάτων καί πεποιθήσεων πρός τήν Μακεδονία, ὅσο καί γιά τήν μετέπειπα σύντομη ζωή του.
Αὐτό ὁμολογεῖ κι ὁ ἴδιος σέ ἐπιστολή του πού σώζεται πρός τή σύζυγό του, στά ὁποῖα μεταξύ ἄλλων τῆς γράφει: " ... τά πολυάριθμα παραδείγματα πατριωτισμοῦ καί θάρρους φυσικοῦ, ἀλλ' ἰδίως ἠθικοῦ, τά ὁποῖα συνάντησα εἰς τήν ἀγαπητήν, τήν ἁγία σου οἰκογένεια μ' ἐβοήθησαν ..."5.
Ὁ Παῦλος συμφωνεῖ ἀπόλυτα μέ τή γυναίκα του στίς ἰδέες, γιατί ἔχουν ὑποστεῖ καί οἱ δύο τόν ἴδιο τρόπο τῆς πατριαρχικῆς ἀνατροφῆς μέ τά πολλά καί χαρούμενα ἀδέλφια. Ἡ νέα οἰκογένεια τοῦ Παύλου δέν τόν ξεχωρίζει ἀπό τά παιδιά της καί τά ἀδέλφια τῆς γυναίκας τοῦ λατρεύουν αὐτόν τόν ψηλό ἀξιωματικό, τό γλυκομίλητο, μέ τό ὡραῖο πρόσωπο καί τό λιγερό παράστημα καί πού στά μάτια τούς φαντάζει σάν Ἕκτορας ἤ Μάρκος Μπότσαρης ἤ Ἀθανάσιος Διάκος. Καί ἡ ζωή τοῦ κυλᾶ ἤρεμα καί ὄμορφα ἀνάμεσα στήν καθημερινή του ὑπηρεσία στό στρατώνα, στό σπίτι του, στίς ἐκδρομές, στούς χορούς καί στίς συναναστροφές.
Στά μέσα του 1894 γεννιέται τό πρῶτο του παιδί, ὁ Μιχαήλ, πού τόν φωνάζουν χαϊδευτικά Μίκη.
Τή χαρά ὅμως πού νιώθει ἀπό τή γέννηση καί τό μεγάλωμά του γιοῦ του, τοῦ τή μειώνει ἡ γενική κατάσταση τῆς πατρίδας του, πού δέν εἶναι καθόλου ἱκανοποιητική. Ἡ Μακεδονία ὑπονομεύεται ἀπό τή Βουλγαρία, ἡ Κρήτη σιγοβράζει ἐπικίνδυνα κάτω πάλι ἀπό Τοῦρκο ἐπίτροπο, ἡ Κρητική ἐπανάσταση τοῦ 1889 μένει ἀβοήθητη ἀπό τόν Ἑλληνικό Στρατό καί ἡ οἰκονομία τῆς χώρας πηγαίνει ἀπό τό κακό στό χειρότερο. Ὅταν ὅμως τό 1895 μέ ἔξοδα τοῦ ἠπειρώτη Ἀβέρωφ ἀρχίζει νά γίνεται τό Παναθηναϊκό Στάδιο γιά τούς Ὀλυμπιακούς Ἀγῶνες πού θά γίνονταν τό 1896 στήν Ἀθήνα, ὁ ἑλληνισμός γιά λίγο ἀνασαίνει. Κι ὅταν ὁ Μαρουσιώτης Σπύρος Λούης, ἀνάμεσά σε τόσους ξένους ἀθλητές ἔρχεται πρῶτος στό Μαραθώνιο δρόμο, ὁ ἑλληνισμός μεθάει ἀπό τή νίκη καί καμαρώνει ξεχνώντας γιά λίγο τα προβλήματά του!
Τό Μαΐο τοῦ 1896 ξεσπᾶ καινούρια ἐπανάσταση στήν Κρήτη καί ἡ ἀδράνεια τοῦ Ἑλληνικοῦ Στόλου ἐνοχλεῖ καί στενοχωρεῖ τόν Παῦλο, πού μέ τή Χαρτογραφική Ὑπηρεσία τοῦ Στρατοῦ βρίσκεται ἐκείνη τήν ἐποχή στούς Μύλους τοῦ 'Ἀργοῦς. Στά τέλη τοῦ Αὐγούστου 1896, ἡ Τουρκία φοβισμένη ἀπό τή διακοίνωση τῶν Μεγάλων Δυνάμεων γιά τίς σφαγές τῶν Ἀρμενίων στήν Κῶν/πόλη, παραχωρεῖ στήν Κρήτη ἕνα εἶδος αὐτονομίας καί οἱ Κρῆτες ἡσυχάζουν. Ὅταν ὅμως στό τέλος τοῦ Ὀκτωβρίου 1896 δέν ἐφαρμόζεται σωστά ὁ νέος ὀργανισμός, ἀρχίζουν καινούριες ταραχές. Ἡ Κρήτη ξεσηκώνεται καί στίς 25 Ἰανουαρίου 1897 ἡ ἐπαναστατική κυβέρνηση κηρύσσει στή Χαλέπα τήν ἕνωση τῆς Κρήτης μέ τήν Ἑλλάδα. Ἡ συμπαράσταση τότε τοῦ ἑλληνικοῦ στόλου εἶναι ἄμεση καί κατεβαίνει στήν Κρήτη, γιά νά ἐμποδίσει τήν ἀπόβαση τουρκικοῦ στρατοῦ στίς ἀκτές τοῦ νησιοῦ. Ὁ Παῦλος πού τόν ἀπασχολοῦν ἰδιαίτερά τα ἐθνικά θέματα, παρακολουθεῖ μέ ἐνδιαφέρον τά γεγονότα τῆς Κρήτης, ἐνῶ ταυτόχρονα ἀνησυχεῖ πολύ γιά τή Μακεδονία, πού ὑποφέρει καί ἀπό τούς Τούρκους καί ἀπό τούς Βουλγάρους. Ἡ ἵδρυση τῆς Ἐθνικῆς Ἑταιρείας - 12 Νοεμβρίου 1894 - τῆς μυστικῆς δηλαδή ὀργάνωσης - πού ἔχει σάν σκοπό της νά βοηθήσει στήν ἐπίλυση τῶν ἐθνικῶν προβλημάτων μέ τή στρατιωτική προετοιμασία τῆς χώρας καί τήν ἠθική της ἀνύψωση, τόν ἀνακουφίζει καί τόν κάνει νά ἐλπίζει γιά τό καλύτερο.
Τό "βάπτισμα τοῦ πυρός" τοῦ Ἀνθυπολοχαγοῦ (ΠΒ) Παύλου Μελᾶ καί ἡ συμμετοχή του στόν "ἄτυχο" πόλεμο τοῦ 1897
Ὁ Παῦλος ὑπηρετεῖ ὡς ἀρχιφύλακας στό Πανεπιστήμιο, ὅταν τά ξημερώματα τῆς 31ης Ἰανουαρίου τοῦ 1897 διατάσσεται νά ἐπιστρέψει μέ τούς ἄνδρες του στό στρατώνα τοῦ πυροβολικοῦ, γιατί τό μεσημέρι τῆς ἑπόμενης ἡμέρας ἀναχωρεῖ στρατός, γιά νά καταλάβει τήν Κρήτη.
Ἀπογοητευμένος γιατί ἡ δική του μονάδα δέ μετέχει σ΄αὐτή τήν ἐπιχείρηση, ἐπιστρέφει στό σπίτι του καί ἐνημερώνει τούς δικούς του. Καί παρά τήν πίκρα του, παίρνοντας μέρος στή γενική χαρά γράφει στό σημειωματάριό του "...μέ κόπο συγκρατῶ τά δάκρυά μου... Θεέ μου, κάμε νά σωθῆ αὐτός ὁ δυστυχής τόπος... δέν ἔζησα παρά μέ αὐτήν καί δί΄αὐτήν τήν ἰδέαν. Καί σήμερα ἦλθεν ἐπί τέλους ἡ ποθητή στιγμή...".
Στό σιδηροδρομικό σταθμό, ὅπου ὁ Παῦλος κατευοδώνει μιά στρατιωτική φάλαγγα, μαθαίνει μέ χαρά ὅτι ἡ πεδινή πυροβολαρχία τοῦ πρίγκιπα Νικολάου στήν ὁποία ὑπηρετεῖ, διατάσσεται ν΄ἀναχωρήσει τό γρηγορότερο γιά τή Λάρισα. Πετώντας σχεδόν ἐπιστρέφει στό στρατώνα του γιά νά καταλήξει σπίτι του καί νά παίξει μέ τό γιό του. Πρώτη φορά δέν αἰσθάνεται λύπη πού θά ἀφήσει τούς δικούς του. Μετά τρεῖς ἡμέρες ἐπιβιβαζόμενοι σέ πλοῖα στόν Πειραιά ἀναχωροῦν καί μέσω Χαλκίδας φθάνουν στό Βόλο, ἄπ΄ὅπου σιδηροδρομικῶς καταλήγουν στή Λάρισα, ὅπου ἡ ὑποδοχή πού τούς γίνεται ἀγγίζει τά ὅρια τῆς παραφροσύνης. "... Εἶμαι εὐτυχής μόνον μέ τήν ἰδέαν ὅτι εἴμεθα ἐδῶ διά νά ὑπερασπίσωμεν τήν πατρίδα..." γράφει στή γυναίκα τοῦ περιμένοντας τήν ἔναρξη τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων, "... ἀπό στιγμῆς εἰς στιγμήν ἀναμένομεν νά φύγωμεν. Ὁ Θεός νά δώση...".
Στίς 5 Ἀπριλίου 1897 ἀρχίζουν οἱ ἐχθροπραξίες. Τό τηλεγράφημα τοῦ Παύλου πού φθάνει στήν Ἀθήνα φανερώνει τόν ἐνθουσιασμό του γιά τό ξεκίνημα τοῦ πολέμου "... Εὐχηθῆτε ὑπέρ πατρίδος μόνον. Ἀσπάζομαι πάντας. Εὔχομαι Μίκης αἰσθανθῆ πότε καί αὐτός χαράν μου..."
Ἐνθουσιασμένος κατά τήν ἔναρξη τῶν ἐπιχειρήσεων, πολύ σύντομα καί σέ λίγες μόνο μέρες γίνεται ἀφάνταστα πικραμένος, λόγω τῆς τροπῆς πού πῆρε γιά τήν Ἑλλάδα ὁ πόλεμος ἐκεῖνος. Μέσα ἀπό τά ἑπόμενα γράμματα πρός τή γυναίκα του, γραμμένα τά περισσότερα βιαστικά μέ μολύβι, περνοῦν τά δυσάρεστα γεγονότα ἀλλά καί τά ὅσα νιώθει ὁ ἴδιος αὐτές τίς τριάντα (30) ὀδυνηρές ἡμέρες τοῦ 1897. Ἔτσι ὁ ἀρχικός του ἐνθουσιασμός : "... εἰς ὀλίγα λεπτά φεύγομεν διά τό Μπουγάζι (ἀριστερά του Τυρνάβου)... Περιττόν νά σοῦ εἰπῶ τήν χαράν, τήν εὐτυχία μου....", μετατρέπεται γρήγορα σέ ἀπογοήτευση: "... Δέν σοῦ περιγράφω τήν κατάσταση αὐτήν, διότι παραφρονῶ ὅταν τήν συλλογίζωμαι ... 32.000 ἄνδρες τό ἔκοψαν λάσπη στό ἄκουσμα πῶς ἔρχονται οἱ Τοῦρκοι...". Ὕστερα, καί πάλι σέ καινούρια ἐλπίδα μέ τή διαταγή τοῦ Διαδόχου : "... ὅτι θέλομεν ὑπερασπισθῆ τό ἔδαφος τοῦ Δομοκου ...", γιά νά καταλήξει σέ λίγο πάλι σέ ἀπόγνωση καί ἀπελπισία : ".. ἤρχισεν ἡ νυκτερινή αὐτή ὑποχώρησις. Φοβερωτέρας ὥρας οὐδέποτε διηλθον...". Σέ ἄλλο τοῦ γράμμα πάλι, καταλήγει: "... Σκέπτομαι ἀδιάκοπά τα ἀγαπημένα μου πρόσωπα καί παρακαλῶ τόν Θεόν νά μοῦ ἐπιτρέψει νά τά ξαναδῶ, μόνον ἀφοῦ σβύσωμεν τήν φιβερᾶν ἀτιμίαν τοῦ δυστυχισμένου τόπου μας ..." 6.
Τέλος, τό τηλεγράφημα τοῦ πατέρα του, πού ἔρχεται ἀπό τήν Ἀθήνα μέ τά λόγια: "... Ἀπεφασίσθη ἀνακωχή..." (6η Μαΐου 1897), εἶναι γιά τόν Παῦλο ὁ ταπεινωτικός ἐπίλογος μιᾶς ἐκστρατείας, ἀπό τήν ὁποία περίμενε πολλά!
Κουρασμένος τότε περισσότερο ψυχικά - "... κατόπιν τῆς ἐκ Δομοκού γενναίας φυγῆς μας ..." - παρά σωματικά, ἀρρωσταίνει μέ ὑψηλό πυρετό. Ἀνήσυχος ὁ γιατρός τοῦ Συντάγματος τόν στέλνει στή Λαμία, ὅπου στό πλωτό νοσοκομεῖο "Θεσσαλία" συναντᾶ τή γυναίκα τοῦ Ναταλία, ἡ ὁποία ὑπηρετεῖ ἐκεῖ ὡς νοσοκόμος. Τρομαγμένη ἀντικρίζει τόν ἀδύνατο καί ἐξαντλημένο ἄνδρα της καί σιωπηλή καί ξάγρυπνη κάθεται ὅλη τή νύκτα στό πλάι του, ἐνῶ ἐκεῖνος παραδέρνει σέ ὕπνο ταραγμένο. Φθάνοντας στή συνέχεια στήν Ἀθήνα βρίσκει παρηγοριά στήν οἰκογενειακή θαλπωρή. Δέν μένει ὅμως πολύ. Σέ μία ἑβδομάδα ζητάει νά μετατεθεῖ στή Λαμία, στίς προφυλακές. Κι ἐνῶ ὑπηρετεῖ χωρίς ἀπρόοπτα στήν πυροβολαρχία του, ἕνα μήνυμα γιά τήν ἀρρώστια τοῦ πατέρα τοῦ τόν ταράζει. Κατεβαίνει ἀμέσως στήν Ἀθήνα καί τόν προλαβαίνει ζωντανό. Σέ δυό ὅμως ἡμέρες, ὁ πατέρας τοῦ πεθαίνει. Ὁ θάνατος αὐτός, πού τόν συγκλονίζει, εἶναι γί΄αὐτόν τό συμπλήρωμα τῆς ἐθνικῆς καταστροφῆς!
Μετά τό θάνατο τοῦ πατέρα τοῦ ξαναγυρίζει ἀπαρηγόρητος στή Λαμία. Ἡ συγκατοίκησή του μέ δύο ἀγαπητούς του συναδέλφους μετριάζει τή βαθιά του λύπη. Χωρίς αὐτούς θά εἶχε παραιτηθεῖ καί θά εἶχε ἐπιστρέψει στό σπίτι του. Τότε μάλιστα περνᾶ τήν πιό δύσκολη περίοδο τῆς ζωῆς του. 'Ὅπως ὁμολογεῖ καί ὁ ἴδιος "... πότε εἶμαι εὐχαριστημένος ... διότι ἐλπίζω νά διορθωθῆ αὐτή ἡ κατάστασις πότε πάλιν ἀηδιάζω καί ἀπογοητεύομαι καί δέν θέλω ν΄ἀκούω καί νά σκέπτωμαι τίποτε ...". Παντοῦ ὅμως καί πάντα θυμᾶται τόν πατέρα του, πού κοντά του "... ἐλησμονοῦσα ὄλας τάς στεναχωρίας μου ...".
Κι ἐνῶ τόν πνίγει ἡ μονοτονία τῆς Λαμίας, στίς 5 Μαΐου 1898 (ἕναν χρόνο μετά τήν ἀνακωχή τοῦ 1897) ἀρχίζει ἡ ἐκκένωση τοῦ θεσσαλικοῦ κάμπου ἀπό τούς Τούρκους. Ὁ Παῦλος, ἔφιππος, ἐπισκέπτεται τό χῶρο πού μόλις ἔχουν ἐγκαταλείψει οἱ Τοῦρκοι καί μεταξύ ἄλλων γράφει συγκινημένος στούς δικούς του. "... εἶναι ἀδύνατον νά σᾶς εἰπῶ τί αἰσθάνεται ἕνας ἄνθρωπος, ὅταν ἐπαναβλέπει μέρη καί πράγματα παρά τά ὁποῖα ἠσθάνθη συγκινήσεις διά βίου ἀλησμονήτους ..." .
Ἡ 1η ἀποστολή τοῦ Παύλου Μελᾶ στήν Μακεδονία
Ὅπως ἤδη ἀναφέραμε παραπάνω, ἡ πρώτη ἀποστολή τοῦ Παύλου Μελᾶ στήν Μακεδονία, ἦταν σάν μέλος μιᾶς τετραμελοῦς ὁμάδας Ἀξιωματικῶν καί ἔγινε μέ Κυβερνητική ἐντολή. Οἱ ἄδειες πού τούς δόθηκαν ἀπό τό Ὑπουργεῖο Στρατιωτικῶν ἀφοροῦν τίς μετακινήσεις τούς μέσα στά ὅρια τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους (ἀντικειμενικός στόχος τούς εἶναι ἡ περιοχή μεταξύ Μοναστηρίου καί Καστοριᾶς ὅπου δραστηροποιοῦνται κύρια οἱ Βούλγαροι κομιτατζῆδες), καί τά διαβατήριά τους ἐκδόθηκαν μέ ψευδώνυμα. Τό ψευδώνυμο πού διάλεξε ὁ Παῦλος εἶναι ΜΙΚΗΣ ΖΕΖΑΣ.
Μίκης, ἀπό τό ὄνομα τοῦ γιοῦ τοῦ Μιχαήλ, πού φωνάζουν χαϊδευτικά Μίκη καί Ζέζας, ἀπό τό ὄνομα τῆς κόρης τοῦ Ζωῆς, πού φωνάζουν χαϊδευτικά Ζέζα!
Ὁ Παῦλος ἑτοιμάζεται μέ ἰδιαίτερη χαρά νά ἐκτελέσει αὐτή τήν ἀποστολή. Ὅπως γράφει στό σημειωματάριό του, στίς 24 Φεβρουαρίου 1904, "... Σήμερον ἐπί τέλους ἐκπληροῦται ὁ πόθος μου...". Πρίν ἀναχωρήσει, ἐπισκέπτεται τόν τάφο τοῦ πατέρα του, πού λάτρευε τή Μακεδονία καί θυμᾶται ὅτι πάνω στό φέρετρό του εἶχε ὁρκισθεῖ καί νά πεθάνει ἄν χρειαστεῖ, γί΄αὐτήν. Ἐπιστρέφει στή συνέχεια ἤρεμος στό σπίτι του, περνᾶ μερικές ὧρες μέ τούς δικούς του κι ἐνῶ τούς ἀποχαιρετᾶ μέ τά λόγια "Ζήτω ἡ Μακεδονία", ξεκινᾶ συγκινημένος γιά τήν ἐπικίνδυνη ἀποστολή του.
Φθάνοντας στόν προορισμό του, μετά ἀπό ταξίδι μερικῶν ἡμερῶν, ἀρχίζει τό ἔργο του. Ἐνημερώνεται, ζεῖ σέ ἄθλιες συνθῆκες, συμπάσχει, παρηγορεῖ καί ἐμψυχώνει τούς τυραννισμένους Ἕλληνες ἀπό χωριό σέ χωριό. Συνεχίζει ἀπτόητος καί ἀκούραστος τήν ἐκτέλεση τῆς ἀποστολῆς τοῦ μέχρις ὅτου κρυπτογραφική ἐπιστολή τοῦ 'Ἴωνα Δραγούμη τόν πληροφορεῖ γιά τήν πρόθεση τῆς Ἀθήνας, ὅτι "... Ἡ τουρκική πρεσβεία, μαθοῦσα τήν παρουσίαν τῶν κ.κ. Μελά καί Κοντούλη εἰς τά πέριξ της Καστορίας, προέβη εἰς παραστάσεις. Ὅπως διασκεδασθῶσιν αἵ ὑποψίαι τῶν Τούρκων ἐκρίναμεν ἀναγκαῖον νά ἐπιστρέψη προσωρινῶς ὁ κ. Μελάς τουλάχιστον...".
Ὁ Παῦλος ἀντιδρᾶ βίαια, ἀρνεῖται νά ὑπακούσει. Μάταια ἕνα ἡμερονύκτιο ὁ Κοντούλης προσπαθεῖ νά τόν μεταπείσει. Μόνον ὅταν τοῦ θυμίζει ὅτι σάν Ἀξιωματικός ἔχει ὁρκισθεῖ ὑπακοή καί τοῦ τονίζει ὅτι ἐξαιτίας τοῦ ἴσως καί νά ἀποτύχει ὁλόκληρη ἡ ἀποστολή τους, πείθεται μέ βαριά καρδιά, νά ἐπιστρέψει στήν Ἑλλάδα.
Στίς 29 Μαρτίου 1904, Δευτέρα τοῦ Πάσχα, ὁ Παῦλος ξαναβρίσκεται ἐπιτέλους μέ τήν οἰκογένειά του στήν Ἀθήνα.
Ὁ θάνατος τοῦ Παύλου Μελᾶ καί ἡ σημασία του γιά τόν ἀγώνα στήν Μακεδονία
Ἀκαταπόνητος συνεχίζει τόν ἀγώνα του καί μέ ἀγωνία περιμένει ὅπλα ἀπό τίς ἀθηναϊκές πατριωτικές ὀργανώσεις, γιά νά ἐξοπλίσει ὅλα τα χωριά τῆς περιοχῆς του. Στό μεταξύ, μέ ὅσα διαθέτει καί παρά τίς ἐναντίον τοῦ βουλγαρικές ἀπειλές, ὀργανώνει τήν ἄμυνα τεσσάρων χωριῶν καί προειδοποιεῖ ὅτι θά κάψει τά σπίτια ἐκείνων πού θά συμπράξουν μέ τούς βούλγαρους κομιτατζῆδες.
Παράλληλα, ἐξακολουθώντας νά ἐμπιστεύεται στά γράμματά του τίς σκέψεις καί τά συναισθήματά του σημειώνει. "... Δέν φαντάζεσαι τήν κατάστασίν μου τήν ψυχικήν. Θέλω καί πρέπει νά μείνω ἐδῶ ἄλλ΄ ὁ πολυτάραχος καί σχεδόν ἄγριος βίος μου μέ κάμνει νά νοσταλγῶ τόν ἥσυχον καί γλυκύν οἰκογενειακόν βίον. Καί ἐδῶ ἔχω τάς ἱκανοποιήσεις μου καί ἐκεῖ τήν εὐτυχίαν μου. Ἄλλ΄ἐδῶ μέ κρατεῖ ἐπί πλέον τό καθῆκον καί πρό πάντων αἵ ὑποχρεώσεις ἅς ἀνέλαβα. Αἰσθάνομαι ὅτι θυσιάζομαι, ἀλλά τουλάχιστον θά κατορθώσω τίποτε; ΄Ἡ θά χανδακώσω τήν ἱεράν αὐτήν ὑπόθεσιν; Αἰσθανόμενος τό μέγεθος τῆς εὐθύνης, πότε τρέμω καί πότε ἐνθουσιῶ...".
Στό μεταξύ το σῶμα τοῦ ἐνισχύεται καί μέ ντόπιους καί φθάνει τώρα τά 50 ἄτομα καί ἔτσι οἱ χωρικοί νιώθουν πιό ἀσφαλεῖς γνωρίζοντας τήν παρουσία του. Κι ἐνῶ βαδίζει γιά νά συναντηθεῖ μέ ἄλλο σῶμα Ἑλλήνων ἀνταρτῶν, γιά νά συναποφασίσουν γενικότερη κατά τῶν βουλγαρικῶν συμμοριῶν ἐπίθεση, σταματᾶ στό χωριό Στάτιστα, (ἤ καί Σιάτιστα) γιά νά ξεκουράσει τούς ἄνδρες του. Στίς ἀντιρρήσεις πού ἐκφράζει γιά αὐτή τή στάση τούς ὁ φίλος καί ὑπαρχηγός τοῦ Νίκος Πύρζας, ἐπειδή στό χωριό κατά τίς πληροφορίες τούς ὑπάρχει τουρκικό στρατιωτικό ἀπόσπασμα, ὁ Παῦλος ἀπαντᾶ: "... Εἶναι ἁμαρτία, τά παιδιά κουρασμένα, βρεγμένα ἅς μείνωμεν εἰς τό χωριό νά στεγνώσουν ὀλίγον ...".
Αὐτή ἡ ἀπόφασή του θά εἶναι τελικά γί΄αὐτόν μοιραία, γιατί οἱ Τοῦρκοι εἰδοποιημένοι καί ὁδηγημένοι ἀπό τόν κομιτατζή Μῆτρο Βλάχο γιά τήν ἐκεῖ παρουσία τους, ἐπιτίθενται καί κατά τή συμπλοκή ὁ Παῦλος τραματίζεται σοβαρά, "... στή μέση μέ πῆρε, παιδιά ...". Κι ἐνῶ οἱ ἄντρες τοῦ τρέχουν νά τόν βοηθήσουν μπαίνει μόνος του στό σπίτι, κάθεται καί ἀπευθυνόμενος στό Νίκο Πύρζα τοῦ λέει: "... Τό σταυρό νά τόν δώσεις στή γυναίκα μου καί τό τουφέκι τοῦ Μίκη καί νά τούς πῆς ὅτι τό καθῆκον μου ἔκαμα ...".
Στή συνέχεια βγάζει τό πορτοφόλι του μέ τίς φωτογραφίες τῶν παιδιῶν του κι ἐπειδή ἀρχίζει νά πονᾶ, παρακαλεῖ νά τόν σκοτώσουν καί νά μήν τόν ἀφήσουν ζωντανό στά χέρια τῶν Τούρκων. Ὅλοι γύρω του λυπημένοι καί ἀνήμποροι νά βοηθήσουν παρακολουθοῦν τίς τελευταῖες στιγμές τοῦ παλικαριοῦ πού ψιθυρίζει πότε "... πονῶ!", πότε "... σκοτῶστε μέ!" καί πότε τά ὀνόματα τῶν παιδιῶν του "... Μίκη, Ζωή!". Καί ἀφοῦ μέ δυνατούς πόνους παιδεύεται μισή περίπου ὥρα, μέ τή λέξη "... πονῶ!" ἀφήνει τήν τελευταία του πνοή ἐπάνω στή διψασμένη γιά αἷμα ἡρώων Ἑλληνική γῆ..
Ἡ τραγική εἴδηση φθάνει στό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν στήν Ἀθήνα μέ τηλεγράφημα τοῦ Προξένου τοῦ Μοναστηρίου πού ἀναφέρει τά ἑξῆς : "... Παρελθοῦσαν Τετάρτην, 13 τρέχοντος (Ὀκτωβρίου) ἡμετέρων εὑρεθέντων ἐν χωρίω Στάτιστα καί περί ὥραν 5 μ.μ. ἤρξατο πυρός κατά τῶν ἡμετέρων. Ἡμέτεροι ἀπήντησαν γενναίως, μετά δίωρον δέ ἀνταλλαγήν πυροβολισμῶν, ἀπεφάσισαν ἐπιχειρήσωσιν ἔξοδον. Παῦλος Μελάς ὤρμησε πρῶτος ἐπί κεφαλῆς αὐτῶν, ὁπότε σφαίρα τουρκική πλήξασα αὐτόν κατά τήν ὀσφυακήν χῶραν, ἐτραυμάτισε θανασίμως. Σύντροφοί του τόν... ἐναπέθεσαν παρακειμένω οἰκίσκω, ἔνθα, μετά ἠμισειαν ὥραν, διαρκούσης πάντοτε συμπλοκῆς, ἐθνικός ἥρως ἡσύχασε ..." !
Ὁ θάνατός του αἰφνιδιάζει καί θλίβει τούς Μακεδόνες, γιατί σ΄αὐτόν εἶχαν στηρίξει ὅλες τους τίς ἐλπίδες γιά τή σωτηρία τους. Καί μολονότι δέν ἔχουν ἀκόμη συνειδητοποιήσει τό ὀδυνηρό γεγονός, ἀρχίζει ἡ δυσάρεστη διαδικασία τοῦ ἐνταφιασμοῦ. Ἀπό γράμμα πού στέλνει ὁ ἑλληνοδιδάσκαλος καί ὑπάλληλος τοῦ προξενείου Μοναστηρίου Βασίλειος Ἀγοραστός στόν 'Ἴωνα Δραγούμη, γυναικάδελφο τοῦ Παύλου, ἔχουμε τίς λεπτομέρειες τοῦ ἐνταφιασμοῦ. Σύμφωνα μέ αὐτές, ὁ ἴδιος ὁ Ἀγοραστός ἐκτελώντας ἐντολή τοῦ προξενείου φθάνει στό Πισοδέρι, γιά νά μεριμνήσει γιά τήν ταφή τοῦ ἥρωα. Ἐπειδή ἐκεῖ πληροφορεῖται ὅτι οἱ κάτοικοι τῆς Στάτιστας τόν ἔχουν ἤδη ἐνταφιάσει σέ ἀσφαλές μέρος, προχωρεῖ στό Ζέλοβο ἄπ΄ὅπου στέλνει ἄνδρα τοῦ σώματος τοῦ Παύλου μεταμφιεσμένο στή Στάτιτσα, γιά νά παραλάβει κρυφά καί νά μεταφέρει στό Ζέλοβο τό σῶμα τοῦ γενναίου ἀρχηγοῦ του.
Κι ἐνῶ ἔχει ἀρχίσει ἡ ἐκταφή τοῦ νεκροῦ, ἀναγγέλλεται ὅτι ἰσχυρό τουρκικό ἀπόσπασμα κατευθύνεται στό χωριό. Γιά ν΄ἀποφύγουν τότε τήν αὐτόφωρη σύλληψη, κόβουν τήν κεφαλή τοῦ παλικαριοῦ καί θάβουν ξανά τό σῶμα του. Καί τή στιγμή πού ὁ Τοῦρκος ἀποσπασματάρχης ἔχει συγκαλέσει τούς χωρικούς στήν πλατεία καί μέ ἀπειλές, ἀλλά χωρίς ἀποτέλεσμα, τούς ζητά τόν τόπο τῆς ταφῆς, ὁ ἀπεσταλμένος κατορθώνει νά διαφύγει ἔχοντας στό σακίδιό του τό κεφάλι τοῦ ἄτυχου ἀρχηγοῦ του καί νά φθάσει στό Ζέλοβο. Ἐκεῖ ὡς πιό κατάλληλο γιά τήν ταφή τοῦ ἐπιλέγουν τό παρεκκλήσι τῆς Ἄγ. Παρασκευῆς στό Πισοδέρι, ὅπου καί ἐνταφιάζεται στόν πρό τῆς Ὡραίας Πύλης χῶρο στίς 18 Ὀκτωβρίου 1904.
α. Αὐτὸ ποὺ ἔλεγα προηγούμενα ὅτι, ὅταν λείπη ἡ ἀρετὴ εἶναι ὅλα περιττά, ἀποδεικνύεται τώρα πλουσιώτατα. Ἐγὼ ἔλεγα ὅτι καὶ ἡ ἡλικία καὶ ἡ ἰδιοσυγκρασία, καὶ ἡ κατοικία στὴν ἔρημο καὶ τὰ παρόμοια δὲν ὠφελοῦν, ὅταν λείπη ἡ ἀγαθὴ προαίρεση. Αὐτὸ γίνεται ὁλοφάνερο ἀπὸ δῶ. Ἐνῶ μιλοῦσε στὸν κόσμο, τοῦ εἶπε κάποιος ὅτι ἡ μητέρα σου καὶ τ’ ἀδέλφια σου σ’ ἀναζητοῦν. Κι αὐτὸς εἶπε· Ποιά εἶναι ἡ μητέρα μου καὶ ποιὰ τ’ ἀδέλφια μου; Αὐτὰ τὰ ἔλεγε ὄχι ἐπειδὴ ντρεπόταν τὴ μητέρα, οὔτε γιατὶ ἀρνιόταν ἐκείνην, ποὺ τὸν εἶχε γεννήσει -ἄν ντρεπόταν δὲ θὰ γεννιόταν ἀπ’ αὐτήν. Ἤθελε νὰ φανερώση, ὅτι σὲ τίποτα δὲν τὴν ὠφελοῦσε αὐτό, ἄν δὲν κάνη ὅλα ὅσα πρέπει. Κι αὐτὸ ποὺ ἔκαμε ἦταν περιττὴ φιλοδοξία· ἤθελε νὰ δείξη στὸν κόσμο ὅτι ἔχει στὸ χέρι τὸ παιδί καὶ τὸ διατάζει· δὲν ὑποψιαζόταν ἀκόμα τίποτα γι’ αὐτὸν σπουδαῖο· γιὰ τοῦτο καὶ ἦρθε κοντά του ἄκαιρα. Προσέξετε λοιπὸν κι ἐκείνης τὴν ἀπερισκεψία κι αὐτῶν. Ἔπρεπε νὰ μποῦν μαζὶ μὲ τὸν κόσμο καὶ ν’ ἀκούσουν κι ἄν δὲν τοὺς ἄρεσε αὐτό, νὰ περιμένουν νὰ τελειώση τὸ λόγο του καὶ τότε νὰ πλησιάσουν.
Αὐτοὶ ὅμως τὸν καλοῦν ἔξω καὶ μάλιστα μπροστὰ σ’ ὅλους, δείχνοντας περιττὴ φιλοδοξία καὶ θέλοντας ν’ ἀποδείξουν ὅτι τοῦ ἐπιβάλλονται μὲ πολλὴν ἐξουσία. Αὐτὸ τὸ δείχνει κι ὁ Εὐαγγελιστὴς κατηγορῶντας τους. Αὐτὸ ἀκριβῶς ὑπονοεῖ ὅταν λέη· Ἐνῶ μιλοῦσε αὐτὸς ἀκόμα στὸν κόσμο. Σὰ νὰ λέη· Δὲν ἦταν ἄλλη ὥρα; Δὲν μποροῦσαν νὰ μιλήσουν ἰδιαιτέρως; Μὰ καὶ γιὰ ποιό λόγο ἤθελαν νὰ μιλήσουν; Ἄν ἦταν γιὰ τὴν ὑπεράσπιση τῆς ἀλήθειας, ἔπρεπε νὰ μιλήσουν φανερὰ καὶ μπροστὰ σὲ ὅλους, ὥστε νὰ ὠφεληθοῦν καὶ οἱ ἄλλοι· ἄν ὅμως γιὰ πράγματα μὲ ἀτομικὸ ἐνδιαφέρον δὲν ἔπρεπε νὰ βιάζωνται τόσο. Ἀφοῦ δὲν ἐπέτρεψε τὴν ταφὴ τοῦ πατέρα, γιὰ νὰ μὴν ἐμποδιστοῦν νὰ τὸν ἀκολουθήσουν, πολὺ περισσότερο δὲν ἔπρεπε νὰ διακόψη τὴν ὁμιλία του γιὰ χάρη ἀνθρώπων χωρὶς συγγενικὴ σχέση. Φανερὸ λοιπὸν πὼς ἀπὸ κενοδοξία μόνο ἐνεργοῦσαν ἔτσι. Αὐτὸ τὸ ἔλεγε καὶ ὁ Ἰωάννης ὅτι οὔτε οἱ ἀδελφοί του δὲν πίστευαν σ’ αὐτόν. Κι ἐπαναλαμβάνει τὰ λόγια τους, ποὺ εἶναι γεμᾶτα ἀπὸ ἀστοχασιά· ὅτι τὸν τραβοῦσαν πρὸς τὰ Ἱεροσόλυμα, ὄχι γι’ ἄλλο λόγο ἀλλὰ νὰ κερδίσουν δόξα ἀπὸ τὰ θαύματά του. Ἅν κάμης αὐτὰ τὰ θαύματα, λέει, παρουσιάσου στὸν κόσμο. Κανένας δὲν κάμει κάτι στὰ κρυφὰ καὶ θέλει ἔπειτα νὰ εἶναι γνωστός. Τότε κι αὐτὸς τοὺς ἐπιτίμησε, κατηγορῶντας τὸ σαρκικὸ φρόνημά τους. Οἱ Ἰουδαῖοι τὸν περιγελοῦσαν, ὅτι δὲν εἶναι αὐτὸς ὁ γιὸς τοῦ μαραγκοῦ, ποὺ ξαίρομε τὸν πατέρα καὶ τὴ μητέρα του κι οἱ ἀδελφοί του δὲν εἶναι τῆς σειρᾶς μας; Γι’ αὐτὸ κι ἐκεῖνοι ἀποκρούοντας τὴν ἀσημότητα τῆς γενιᾶς τους, τὸν ἔσπρωχναν στὴν ἐπίδειξη τῶν θαυμάτων του. Γι’ αὐτὸ τοὺς ἀντιφέρεται, θέλοντας νὰ θεραπεύση τὸ νόσημά τους. Ἄν ἤθελε ν’ ἀρνηθῆ τὴ μητέρα του, θὰ τὸ ἔκαμε, ὅταν ἐκεῖνοι τὸν περιγελοῦσαν. Τότε ὅμως φαίνεται ὅτι τόσο φροντίζει γι’ αὐτήν, ὥστε καὶ στὸν ἴδιο τὸν σταυρό ὅταν ἦταν, τὴν ἐμπιστεύεται στὸν πιὸ ἀγαπητὸ ἀπ’ ὅλους μαθητή του κ αὶ πολλὰ τοῦ παραγγέλλει γι’ αὐτήν. Τώρα ὅμως δὲν ἐνεργεῖ ἔτσι, ἐπειδὴ φροντίζει γι’ αὐτὴν καὶ τοὺς ἀδελφούς. Ἐπειδὴ τὸν ἔβλεπαν σὰν ἁπλὸ ἄνθρωπο καὶ ἔνιωθαν κενοδοξία, ἀπομακρύνει τὸ πάθος τους, ὄχι ἐπιπλήττοντας τους ἀλλὰ διορθώνοντάς τους. Ἐμεῖς ἄς προσέξωμε ὄχι μόνο τοὺς λόγους, ποὺ ἐκφράζουν τὴ ζυγισμένη ἐκτίμηση, ἀλλὰ καὶ τὴν οἴηση καὶ τὴν τόλμη ποὺ ἔδειξαν οἱ ἀδελφοί του καὶ ποιὸς ἦταν αὐτὸς ποὺ ἐπιτιμοῦσε. Δὲν ἦταν ἁπλὸς ἄνθρωπος, ἀλλὰ ὁ Μονογενὴς τοῦ Θεοῦ. Ἀκόμα τί ἐπιδίωκε μὲ τὴν ἐκτίμηση; Δὲν ἤθελε νὰ τοὺς ὁδηγήση σ’ ἀδιέξοδο ἀλλὰ νὰ τοὺς ἀπαλλάξη ἀπὸ ἕνα πολὺ τυραννικὸ πάθος καὶ λίγο λίγο νὰ τοὺς ἀνεβάση στὴ σωστή ἀντίληψη γιὰ τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ τοὺς πείση ὅτι δὲν ἦταν μόνο γιός της ἀλλὰ καὶ Κύριος. Θὰ δοῦμε τότε ὅτι ἦταν σ’ αὐτὸν πολὺ ταιριαστὸ νὰ ἐπιτιμᾶ καὶ ἐκείνη κέρδιζε ὠφέλεια. Κι ἀκόμα ὅτι ἦταν μιὰ ἐπιτίμηση πολὺ ἤπια. Δὲν εἶπε στὴ μητέρα του· Φύγε, γιατὶ δὲν εἶσαι ἡ μητέρα μου. Ἀλλὰ ἀπευθύνεται σ’ ἐκεῖνο ποὺ τοῦ μίλησε· εἶπε· Ποιά εἶναι ἡ μητέρα μου; Πετυχαίνει καὶ τοῦτο μὲ τὸ λόγο του· νὰ μὴν ἀμελοῦν τὴν ἀρετὴ μήτε αὐτοὶ μήτε ἄλλοι μὲ τὸ θάρρος τῆς συγγένειας. Γιατὶ ἄν δὲν ὠφελοῦσε ἐκεῖνην τὸ ὅτι ἦταν μητέρα του ἄν δὲν εἶχε ἀρετή, μὲ δυσκολία κάποιον ἄλλον θὰ ἔσωζε ἡ συγγένεια. Μιὰ καλὴ καταγωγὴ μόνο ὑπάρχει, νὰ κάμης τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ τὸ εἶδος τῆς καταγωγῆς εἶναι καλύτερο ἀπὸ κεῖνο καὶ πιὸ βασικὸ.
β. Ἄς ἔχουμε στὸ νοῦ μας αὐτὰ κι ἄς μὴν καυχιώμαστε μήτε γιὰ τὰ ἐξαίρεται παιδιά μας, ἄν δὲν ἔχωμε οἱ ἴδιοι τὴν ἀρετή τους, μήτε γιὰ τοὺς γενναίους πατέρες μας, ἄν δὲν ἔχωμε τὴν ἴδια γενναιότητα. Γίνεται νὰ μὴν εἶναι πατέρας σου κι αὐτὸς ποὺ σὲ γέννησε, κι αὐτὸς ποὺ δὲ σὲ γέννησε νὰ εἶναι. Γι’ αὐτὸ ὄταν ἄλλοτε τοῦ εἶπε κάποια γυναῖκα· Μακαρισμένη ἡ γυναῖκα ποὺ σὲ γέννησε καὶ σὲ θήλασε, δὲν εἶπε, δὲ μὲ γέννησε γυναῖκα οὔτε θήλασα. Εἶπε τοῦτο· Καλά, ἀλλὰ μακαρισμένοι ὅσοι κάνουν τὸ θέλημα τοῦ Πατέρα μου. Βλέπετε ὅτι ποτὲ δὲν ἀρνεῖται τὴ φυσικὴ συγγένεια, προσθέτει ὅμως τὴ συγγένεια τῆς ἀρετῆς. Κι ὁ Πρόδρομος λέγοντας· Γεννήματα ἐχιδνῶν, μὴ πῆτε πατέρα ἔχομε τὸν Ἀβραάμ, δὲ θέλει νὰ δείξη ὅτι δὲν προέρχονται ἀπὸ τὸν Ἀβραάμ, ἀλλὰ ὅτι ἡ καταγωγή τους αὐτὴ σὲ τίποτε δὲν τοὺς ὠφελεῖ, ἄν δὲν ἔχουν τὴ συγγένεια τῆς διαγωγῆς. Τὸ ἴδιο δηλώνει κι ὁ Χριστός, ὅταν ἔλεγε· Ἄν ἤσαστε παιδιὰ τοῦ Ἀβραάμ, θὰ ἐκάματε τὰ ἔργα τοῦ Ἀβραάμ. Δὲ θέλει νὰ τοὺς ἀποξενώσει ἀπὸ τὴ φυσικὴ συγγένεια ἀλλὰ τοὺς ὑποδεικνύει νὰ ἐπιδιώξουν τὴν ἀνώτερη ἀπὸ αὐτὴν καὶ βασικώτερη. Αὐτὸ ἀποδεικνύει κι ἀλλοῦ, ἀλλὰ μὲ τρόπο λιγώτερο πειραχτικὸ καὶ λεπτότερο, γιατὶ βέβαια μιλοῦσε στὴν μητέρα του. Δὲν εἶπε ὅτι «δὲν εἶναι μητέρα μου, ἐπειδὴ δὲν κάμουν τὸ θέλημά μου»· οὔτε τοὺς ἀποκήρυξε οὔτε τοὺς καταδίκασε· τοὺς ἀναγνωρίζει ἀκόμα τὸ δικαίωμα τῆς βουλήσέως τους, μιλῶντας τους μὲ τὴ μετριοπάθεια ποὺ τοῦ ταιριάζει. Αὐτοὶ ποὺ κάνουν τὸ θέλημα, λέει, τοῦ Πατέρα μου, αὐτοὶ εἶναι ἀδελφός μου καὶ μητέρα μου. Ὥστε ἄν θέλουν νὰ εἶναι, ἄς βαδίσουν τὸ δρόμο αὐτό. Κι ὅταν φώναξε ἡ γυναῖκα «μακαρισμένη ἡ γυναῖκα ποὺ σὲ γέννησε, δὲ εἶπε «δὲν εἶναι μητέρα μου, ἀλλὰ ἄν θέλη νὰ εἶναι μακαρισμένη, ἄς κάνη τὸ θέλημα τοῦ Πατέρα μου. Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος μοῦ εἶναι ἀδελφὸς καὶ ἀ δελφὴ καὶ μητέρα». Ὕψος τιμῆς, ἀξία τῆς ἀρετῆς. Σὲ τὶ κορυφὲς ἀνεβάζει ὅποιον τὴ διαθέτει! Πόσες γυναῖκες ἐμακάρισαν τὴν ἁγία Παρθένο κι εὐχήθηκαν νὰ γίνουν οἱ ἴδιες τέτοιες μητέρες κι ἄς ἔχασαν τὰ πάντα. Τί λοιπὸν τοὺς ἐμποδίζει; Μᾶς ἄνοιξαν πλατὺ δρόμο, καὶ μποροῦν ὄχι μόνο γυναῖκες ἀλλὰ καὶ ἄνδρες νὰ βρεθοῦν σ’ αὐτὸ τὸ ἐπίπεδο καὶ σὲ ἀκόμα ψηλότερο. Αὐτὸ ἔχει πολὺ περισσότερη δύναμη νὰ φτιάξη τὴ μητέρα παρὰ ἐκεῖνοι οἱ πόνοι τοῦ τοκετοῦ. Ὥστε ἄν ἀξίζη ἐκεῖνο νὰ μακαρίζεται, πολὺ περισσότερο ἀξίζει αὐτό, ὅσο βασικώτερο εἶναι. Μὴν ἔχης λοιπὸν τὴν ἐπιθυμία μόνο ἀλλὰ μὲ πολλὴ προθυμία βάδιζε καὶ τὸ δρόμο, ποὺ θὰ σὲ φέρη στὴν ἐκπληρωση τῆς ἐπιθυμίας σου. Αὐτὸ εἶπε καὶ βγῆκε ἀπὸ τὸ σπίτι. Παρατηρήσατε πῶς καὶ τοὺς ἐπιτίμησε καὶ αὐτὸ ἔκαμε ποὺ ποθοῦσαν. Τὸ ἴδιο κάμει καὶ στοὺς γάμους. Κι ἐκεῖ ἐπιτίμησε τὴ μητέρα του, ὅταν ζητοῦσε πρὶν ἀπὸ τὴν ὥρα καὶ συνάμα δὲν ἐναντιώθηκε· μὲ τὸ πρῶτο ἤθελε νὰ διορθώση τὴν ἀνθρώπινη ἀδυναμία τους, μὲ τὸ δεύτερο ἔδειξε τὴν ἀγάπη πρὸς τὴ μητέρα του. Ἔτσι κι ἐδῶ· καὶ τὴ νόσο τῆς κενοδοξίας ἐθεράπευσε καὶ ὅπως ἔπρεπε ἐτίμησε τὴν μητέρα του, μολονότι ἦταν ἄκαιρη ἡ αἴτησή της. Τὴν ἡμέρα ἐκείνη, γράφει ὁ Εὐαγγελιστής, βγῆκε ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τὸ σπίτι καὶ καθόταν κοντὰ στὴ θάλασσα. Ἄν θέλετε, τοὺς λέει, νὰ ἰδῆτε καὶ ν’ ἀκούσετε, ἰδοὺ βγαίνω ἔξω καὶ σᾶς μιλῶ. Ἀφοῦ ἔκαμε πολλὰ θαύματα, παρέχει πάλι τὴν ὠφέλεια τῆς διδασκαλίας του. Καὶ κάθεται κοντὰ στὴ θάλασσα, ψαρὰς ποὺ προσπαθεῖ νὰ πιάση στὰ δίχτυα του τοὺς κατοίκους τῆς γῆς. Καὶ δὲν κάθισε τυχαῖα κοντὰ στὴ θάλασσα· ὁ Εὐαγγελιστὴς κάνει ὑπαινιγμό. Τὸ ἔκαμε γιὰ νὰ δείξη ὅτι ἤθελε μὲ προσοχὴ νὰ φτιάξη τὸ θέατρο, νὰ τοὺς ἔχη ὅλους ἐμπρὸς καὶ κανένα στὰ νῶτα. Καὶ μαζεύτηκε, συνεχίζει, κοντά του κόσμος πολύς, ὥστε ἀναγκάστηκε νὰ μπρῆ καὶ νὰ καθίση στὸ πλοῖο. Κι ὅλος ὁ κόσμος στεκόταν στὴν ἀκρογιαλιά. Κι ἀφοῦ κάθισε ἐκεῖ τοὺς μιλᾶ μὲ παραβολές. «Καὶ τοὺς μίλησε, γράφει, πολλὴ ὥρα μὲ παραβολές». –Στὸ βουνὸ δὲν εἶχε κάμε ἔτσι, οὔτε ἔπλεξε τὸ λόγο του μὲ τὸσες παραβολές.- Τότε ἦσαν πλήθη μονάχα, κόσμος ἀκαλιέργητος· ἐδῶ ὅμως δὲν ἔλειπαν καὶ οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι - Προσέξετε τώρα ποιά παραβολὴ τοὺς ἀπευθύνει πρῶτα καὶ πῶς τὴν ἐκθέτει μὲ τὴ σειρὰ ὁ Ματθαῖος. Ποιά λοιπὸν λέγει πρώτη; Αὐτὴν ποὺ ἔπρεπε νὰ πῆ πρώτη, ποὺ κάνει προσεκτικώτερο τὸν ἀκροατή. Ἐπειδὴ ἦταν νὰ μιλήση μεταφορικά, ξυπνᾶ πρῶτα τὸ μυαλὸ τῶν ἀκροατῶν του μὲ τὴν παραβολή. Γι’ αὐτὸ κι ἄλλος εὐαγγελιστὴς τοὺς ἐπιτίμησε γιατὶ δὲν ἐννοοῦσαν· Πῶς δὲν ἀντιληφθήκατε τὴν παραβολή; Καὶ δὲ μιλᾶ γι’ αὐτὸ μονάχα μὲ παραβολὲς ἀλλὰ γιὰ νὰ κάνη τὸ λόγο πιὸ παραστατικό καὶ νὰ τὸν ἐντυπώση βαθύτερα καὶ νὰ φέρη τὰ πράγματα μπροστὰ στὰ μάτια τους. Τὸ ἴδιο κάνουν καὶ οἱ προφῆτες.
γ. Ποιὰ εἶναι λοιπὸν ἡ παραβολὴ; Ἰδοὺ βγῆκε λέει, αὐτὸς ποὺ σπέρνει γιὰ νὰ σπείρη. Ἀπὸ ποῦ βγῆκε αὐτὸς ποὺ εἶναι παρὼν σ’ ὅλα τὰ μέρη, αὐτὸς ποὺ τὰ γεμίζει ὅλα; Καὶ πῶς βγῆκε; Ὄχι τοπικὰ ἀλλὰ κατὰ τὴ σχετικὴ μὲ ἐμᾶς οἰκονομία του, ἔγινε πλησιέστερός μας μὲ τὴν ἔνδυση τῆς σάρκας. Ἐπειδὴ δὲν μπορούσαμε νὰ μποῦμε ἐμεῖς, καθὼς μᾶς ἔκλειναν τὴν εἴσοδο τὰ ἁμαρτήματά μας, βγαίνει ἐκεῖνος σ’ ἐμᾶς. Καὶ μὲ ποιὸ σκοπὸ βγῆκε; Γιὰ νὰ καταστρέψη τὴ γεμάτη ἀπὸ ἀγκάθια γῆ καὶ νὰ τιμωρήση τοὺς γεωργούς; καθόλου· ἀλλὰ νὰ καλλιεργήση καὶ νὰ φροντίση καὶ νὰ σπείρη τὸ λόγο τῆς εὐσέβειας. Σπόρο ἐδῶ ἐννοεῖ τὴ διδασκαλία· χωράφι τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων· σπορέα τὸν ἑαυτό του. Καὶ ποιὰ ἡ τύχη τοῦ σπόρου τούτου; Τὰ τρία μέρη χάνονται, μένει τὸ ἕνα. Κι ὅπως ἔσπερνε, μέρος τοῦ σπόρου ἔπεσε κοντὰ στὸ δρόμο. Κι ἦρθαν τὰ πουλιὰ καὶ τὸν ἔφαγαν. Δὲν εἶπε ὅτι αὐτὸς ἔριξε τὸ σπόρο ἀλλὰ ἔπεσε. Μέρος τοῦ σπόρου ἔπεσε στὴν πέτρα, ὅπου δὲν εἶχε χῶμα πολύ· φύτρωσε ἀμέσως ἐπειδὴ δὲν εἶχε βάθος ἡ γῆ· τὸ χτύπησε ὁ ἥλιος ποὺ βγῆκε καὶ ἐπειδὴ δὲν εἶχε ρίζα ξεράθηκε. Ἄλλο μέρος ἔπεσε στ’ ἀγκάθια ἀλλὰ τ’ ἀγκάθια ψήλωσαν καὶ ἔπνιξαν τὰ φυτά. Ἄλλο μέρος ἔπεσε στὴ καλὴ γῆ κι ἔδωσε καρπὸ στὰ ἑκατὸ, καὶ στὰ ἑξῆντα καὶ στὰ τριάντα. Ὅποιος ἔχει αὐτιὰ ἄς ἀκούη. Τὸ τέταρτο ἔμεινε μόνο κι ὄχι ἴσο μὲ τ’ ἄλλα ἀλλὰ κι ἐδῶ μὲ μεγάλη διαφορά. Τὰ ἔλεγε αὐτὰ δείχνοντας ὅτι πλούσια μιλοῦσε σ’ ὅλους. Κι ὅπως αὐτὸς ποὺ σπέρνει δὲ χωρίζει τὸ χωράφι ποὺ ἁπλώνεται μπροστά του ἀλλὰ ἁπλᾶ καὶ χωρὶς νὰ κάνη διάκριση ρίχνει τὸ σπόρο, ἔτσι κι αὐτὸς δὲν ξεχωρίζει πλούσιο καὶ φτωχό, σοφὸ καὶ ἄσοφο, ὀκνηρὸ καὶ ἐνεργητικό, γενναῖο καὶ δειλό· μιλοῦσε σ’ ὅλους, ἐκπληρώνοντας τὴν ἀποστολή του, ἄν καὶ γνωρίζη τί θὰ συμβῆ. Θέλει νὰ ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ πῆ· «τί ἔπρεπε νὰ κάνω ποὺ δὲν τὸ ἔκαμα;». Καὶ οἱ προφῆτες παρομοιάζουν τὸ λαὸ μὲ ἀμπέλι. «Ἀπόχτησε ἀμπέλι ὁ ἀγαπητός», γράφει. Καὶ «μεταφύτεψε ἀμπέλι ἀπὸ τὴν Αἰγυπτο». Ὁ Χριστὸς μιλάει γιὰ σπόρο, γιὰ νὰ φανερῶση τί πρᾶγμα; Ὅτι τώρα θὰ εἶναι γρήγορη ἡ ὑπακοὴ κι εὐκολώτερη καὶ θὰ δώση ἀμέσως τὸν καρπό της. Κι ὅταν ἀκούσετε ὅτι βγῆκε αὐτὸς ποῦ σπέρνει γιὰ νὰ σπείρη, μὴ τὸ θεωρήσετε τοῦτο ταυτολογία. Γιατὶ αὐτὸς ποὺ σπέρνει βγαίνει πολλὲς φορὲς καὶ γιὰ ἄλλη ἐργασία, νὰ συμπληρώση, νὰ κάψη τὰ ἄχρηστα χόρτα, νὰ βγάλη τ’ ἀγκάθια, νὰ φροντίζη γιὰ κάτι ἄλλο. Αὐτὸς ὅμως βγῆκε γιὰ νὰ σπείρη.
Πέστε μου τώρα, πῶς χάθηκε ὁ περισσότερος σπόρος. Ὄχι ἀπὸ ἀφορμὴ αὐτὸν ποὺ ἔσπειρε, ἀλλὰ ἀπὸ ἀφορμὴ τὴ γῆ ποὺ δέχτηκε τὴ σπορά, δηλαδὴ τὴν ψυχὴ ποὺ δὲν ἄκουσε. Καὶ γιατί δὲ λέει, ὅτι ἄλλο σπόρο δέχτηκαν οἱ ὀκνηροὶ καὶ τὸν χάλασαν, ἄλλον οἱ πλούσιοι καὶ τὸν ἔπνιξαν κι ἄλλον οἱ ἀδιάφοροι καὶ τὸν πρόδωσαν; Δὲ θέλει νὰ τοὺς χτυπήση δυνατά, γιὰ νὰ μὴν τοὺς ὁδηγήση στὴν ἀπόγνωση ἀλλὰ ἀφήνει τὸν ἔλεγχο στὴν συνείδηση τῶν ἀκροατῶν. Καὶ δὲν τὸ ἔπαθε αὐτὸ ὁ σπόρος μονάχα ἀλλὰ καὶ τὸ δίχτυ. Γιατὶ πολλὰ ἄχρηστα ἔφερε κι αὐτό. Καὶ τοὺς λέει αὐτὴ τὴν παραβολὴ προαλείφοντας καὶ προετοιμάζοντας τοὺς μαθητὰς νὰ μὴν ἀπογοητεύωνται, ἀκόμα κι ἄν χάνωνται περισσότεροι ἀπ’ ὅσους ποὺ δέχονται τὸ λόγο. Αὐτὸ ἔγινε καὶ στὸ Δεσπότη· κι αὐτὸς ποὺ ἐγνώριζε ἀπὸ πρῶτα ὅτι αὐτὰ θὰ γίνουν δὲν ἀρνήθηκε τὴ σπορά. Καὶ πῶς δικαιολογεῖται ἡ σπορὰ πάνω στ’ ἀγκάθια καὶ στὴν πέτρα καὶ στὸν δρόμο; Βέβαια εἶναι ἀδικαιολόγητη στὴν περίπτωση τοῦ πραγματικοῦ σπόρου καὶ τῆς γῆς. Στὶς ψυχὲς ὅμως καὶ τὴ διδασκαλία, γίνεται αὐτὸ ἀφορμὴ γιὰ πολὺν ἔπαινο. Σωστὰ μπορεῖς νὰ κατηγορήσης τὸ γεωργὸ ποὺ σπέρνει ἔτσι. Γιατὶ δὲν πρόκειται ἡ πέτρα νὰ γίνη γῆ, καὶ ὁ δρόμος νὰ μὴν εἶναι δρόμος καὶ τὰ ἀγκάθια ἀγκάθια. Στὶς λογικὲς ὅμως ὑπάρξεις δὲ γίνεται ἔτσι. Εἶναι δυνατὸ ἡ πέτρα ν’ ἀλλάξη καὶ νὰ γίνη εὔφορη γῆ, κι ὁ δρόμος νὰ μὴν πατιέται πιά, μήτε νὰ εἶναι ἀνοιχτὸς σ’ ὅλους τοὺς περαστικοὺς ἀλλὰ νὰ γίνη χωράφι γόνιμο καὶ τ’ ἀγκάθια νὰ ἐξαφανιστοῦν καὶ οἱ σπόροι νὰ ἔχουν μεγάλη ἄνεση -Ἄν δὲν ἦταν αὐτὸ σωστό, δὲ θὰ ἔσπερνε ἐκεῖνος. Κι ἄν δὲν ἔγινε σ’ ὅλους μεταβολή, δὲν ἐξαρτᾶται ἀπ’ αὐτὸν ποὺ ἔσπειρε ἀλλ’ ἀπ’ αὐτοὺς ποὺ δὲ θέλησαν ν’ ἀλλάξουν. Ἐκεῖνος ἔκαμε τὸ δικό του ἔργο. Ἄν αὐτοὶ τὸ πρόδωσαν, δὲν ἔχει εὐθύνη αὐτὸς ποὺ ἔδειξε τόση φιλανθρωπία. Προσέξτε σεῖς ὅτι δὲν εἶναι ἕνας ὁ δρόμος τῆς καταστροφῆς ἀλλὰ πολλοὶ καὶ διάφοροι μεταξύ τους. –Οἱ ἄνθρωποι ποὺ παρομοιάζονται μὲ δρόμο εἶναι οἱ βάναυσοι καὶ οἱ ὀκνηροὶ καὶ οἱ ἀδιάφοροι· μὲ τὴν πέτρα οἱ πιὸ ἀσθενικοί μόνο. Τὰ πετρώδη μέρη ποὺ δέχτηκαν τὸ σπόρο εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἀκοῦν τὸ λόγο καὶ τὸν δέχονται ἀμέσως μὲ χαρά, δὲ ριζώνει ὅμως μέσα τους βαθιὰ ἀλλὰ εἶναι προσωρινός. Κι ὅταν ἔρθη θλίψη ἤ διωγμὸς ἐξ αἰτίας τοῦ λόγου, σκανδαλίζονται ἀμέσως. Σὲ καθέναν ποὺ ἀκούει τὸ λόγο τῆς ἀλήθειας καὶ δὲν τὸν κατανοεῖ ἔρχεται ὁ πονηρὸς κι ἁρπάζει τὸ σπόρο ἀπὸ τὴν καρδιά του. Αὐτὸς εἶναι ὁ σπόρος ποὺ ἔπεσε στὸ δρόμο. Οὔτε εἶναι ἴσο νὰ ἀπομαραθῆ ἡ διδασκαλία χωρὶς νὰ τὴν πειράζη εἴτε νὰ τὴν κλονίζει κανένας καὶ νὰ τὸ πάθη αὐτὸ ἐπειδὴ ἀπειλοῦνται δοκιμασίες. Αὐτοὶ πάλι ποὺ μοιάζουν μὲ τ’ ἀγκάθια εἶναι πολὺ πιὸ ἀσυγχώρητοι ἀπ’ τοὺς ἄλλους.
δ. Γιὰ νὰ μὴν πάθωμε κάτι ἀπ’ αὐτὰ ἄς σκεπάσωμε μὲ τὴν προθυμία μας τοὺς λόγους καὶ μὲ τὴν ἀδιάκοπη μνήμη. Κι ἄν τοὺς ἁρπάζη ὁ διάβολος, στὸ χέρι μας εἶναι μὰ μὴν τοὺς ἁρπάζη· κι ἄν ξηραίνωνται οἱ σπόροι,δὲ γίνεται αὐτὸ ἀπὸ τὴ ζέστη –γιατὶ δὲν εἶπε ὅτι ξεράθηκαν ἀπὸ τὴ ζέστη, ἀλλὰ ἐπειδὴ δὲν εἶχαν ρίζα· κι ἄν πνίγεται ὁ λόγος, δὲ γίνεται ἀπὸ τ’ ἀγκάθια ἀλλὰ ἀπ’ αὐτοὺς ποὺ ἀφήνουν τ’ ἀγκάθια νὰ μεγαλώσουν. Εἶναι δυνατό, ἄν θέλης, νὰ ἐμποδίσης τὴ βλαβερὴ αὐτὴ βλάστηση καὶ νὰ χρησιμοποιήσης τὸν πλοῦτο σου ὅπως πρέπει. Γι’ αὐτὸ δὲν εἶπε, ἡ ζωὴ αὐτὴ ἀλλὰ ἡ φροντίδα τῆς ζωῆς αὐτῆς. Οὔτε ὁ πλοῦτος ἀλλὰ ἡ ἀπάτη τοῦ πλούτου. Ἄς μὴ κατηγοροῦμε λοιπὸν τὰ πράγματα ἀλλὰ τὸ χαλασμένο φρόνημα. Εἶναι δυνατὸ νὰ εἶναι κανένας πλούσιος καὶ νὰ μὴν ξεγελιέται· καὶ στὴ ζωὴ αὐτὴ νὰ ζῆ καὶ νὰ μὴν πνίγεται μὲ τὶς φροντίδες. Ἔχει ὁ πλοῦτος δυὸ μειονεκτήματα ἀντίθετα· τὸ ἕνα βασανίζει καὶ σκοτίζει, ἡ μέριμνα· τὸ ἄλλο προκαλεῖ τὴ μαλθακότητα, ἡ τρυφή. Καὶ καλὰ εἶπε «ἡ ἀπάτη τοῦ πλούτου». Ὅλα ποὺ μᾶς δίνει ὁ πλοῦτος εἶναι ἀπάτη. Εἶναι ἁπλὲς λέξεις ποὺ δὲν ἀντιπροσωπεύουν πράγματα. Ἡ ἀπόλαυση, ἡ δόξα, ὁ καλλωπισμός, ὅλα αὐτὰ εἶναι μιὰ φαντασία ξεκομμένη ἀπὸ τὰ πράγματα. Ἀφοῦ ἀνάφερε τοὺς τρόπους τῆς ἀπώλειας, θέτει ὕστερα τὴν καλὴ γῆ· δὲ μᾶς ἀφήνει ἔτσι στὴν ἀπόγνωση ἀλλὰ μᾶς δίνει τὴν ἐλπίδα τῆς μετανοίας καὶ δείχνει ὅτι εἶναι δυνατὸ ἀπὸ ὅσα εἶπε νὰ γυρίσωμε σ’ αὐτήν. Ἀλλὰ πάλι μόλο ποὺ ἡ γῆ εἶναι καλή, ἕνας ὁ σπορέας καὶ ὁ σπόρος ὁ ἴδιος, γιατὶ ἄλλος ἀποδίδει στὰ ἑκατό, ἄλλος στὰ ἑξῆντα κι ἄλλος στὰ τριάντα; Ἐδῶ πάλι ἡ διαφορά βρίσκεται στὴ φύση τῆς γῆς. Ὅπου ὑπάρχει καλὴ γῆ, εἶναι σ’ αὐτὴ κι ἡ διαφορὰ πολλή. Βλέπετε ὅτι δὲν εἶναι αἴτιος ὁ γεωργός, οὔτε ὁ σπόρος ἀλλὰ ἡ γῆ, ποὺ δέχεται τὸ σπόρο· ὄχι ἀνάλογα μὲ τὴ φύση ἀλλὰ μὲ τὴ γνώμη. Κι ἐδῶ ὑπάρχει πολλὴ φιλανθρωπία, γιατὶ δὲν ἀπαιτεῖ ἀπ’ ὅλους τὸ ἴδιο μέτρο τῆς ἀρετῆς ἀλλὰ καὶ τοὺς πρώτους δέχεται, καὶ τοὺς δεύτερους δὲ διώχνει καὶ δίνει θέση καὶ στοὺς τρίτους. Αὐτὰ τὰ λέει, γιὰ νὰ μὴ νομίσουν αὐτοὶ ποὺ τὸν ἀκολουθοῦν ὅτι φτάνει ἡ ἀκρόαση μόνο γιὰ τὴ σωτηρία. Καὶ γιὰ ποιὸ λόγο δὲν ἀναφέρει καὶ τὶς ἄλλες κακίες, ὅπως εἶναι ἡ ἐπιθυμία τῶν σωμάτων, ἡ κενοδοξία... Μὲ τὶς ἐκφράσεις «μέριμνα τῆς ζωῆς αὐτῆς», καὶ «ἀπάτη τοῦ πλούτου» τ’ ἀνάφερε ὅλα. Γιατὶ ἡ κενοδοξία κι ὅλα τ’ ἄλλα περιλαμβάνονται «στὴ ζωὴ αὐτή» καὶ «στὴ ἀπάτη τοῦ πλούτου»· κι ἄν πῆς τὴν ἀπόλαυση, τὴ λαιμαργία, τὴ ζήλεια, τὴν κενοδοξία καὶ τὰ ὅμοια. Πρόσθεσε συνάμα τὸ δρόμο τὴν πέτρα, γιὰ νὰ δείξη ὅτι δὲ φτάνει νἄχης ἀπλλαγῆ ἀπὸ τὴν περιουσία μονάχα ἀλλὰ πρέπει νὰ πραγματοποιήσης καὶ τὴν ἄλλη ἀρετή. Τί σημαίνει, νὰ εἶσαι ἐλεύθερος ἀπὸ χρήματα, νὰ εἶσαι ἄνανδρος ἤ μαλθακός; Καὶ πάλι, ἄν δὲν εἶσαι ἄνανδρος, εἶσαι ὅμως ὀκνηρὸς κι ἀδιάφορος στὴν ἀκρόαση τοῦ λόγου; Δὲ μᾶς φτάνει ἕνα μέρος τῆς ἀρετῆς γιὰ νὰ σωθοῦμε. Ἀλλὰ χρειαζόμαστε πρῶτα ἀκριβῆ ἀκρόαση καὶ παντοτινὴ θύμηση κι ἔπειτα ἀνδρεία, ἔπειτα περιφρόνηση τῶν χρημάτων κι ἀπελευθέρωση ἀπ’ ὅλα τὰ βιωτικά. Γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς θέτει αὐτὴν πρωτύτερα ἀπὸ ἐκείνη, γιατὶ αὐτὴ πρῶτα μᾶς χρειάζεται. (Πῶς θὰ πιστέψουν, ἄν δὲν ἀκούσουν; Ὅπως κι ἐμεῖς, ἄν δὲν προσέχωμε στὰ λεγόμενα, οὔτε νὰ πληροφορηθοῦμε δὲ θὰ μπορέσωμε τί πρέπει νὰ κάνωμε). Ἔπειτα ἀναφέρει τὴν ἀνδρεία καὶ τὴν περιφρόνηση τῶν παρόντων. Ἄς ἀκοῦμε αὐτὰ κι ἄς περιτειχίζωμε γύρω γύρω τὸν ἑαυτό μας, δίνοντας προσοχὴ στὴ διδασκαλία κι ἀφήνοντας τὶς ρίζες νὰ πᾶνε βαθιὰ καὶ καθαρίζοντας τὸν ἑαυτό μας ἀπ’ ὅλα τὰ βιοτικά. Ἄν ὅμως ἄλλα κάνωμε κι ἄλλα παραμελοῦμε, δὲν κερδίζομε τίποτα· κι ἄν δὲν χανώμαστε ἔτσι, χανόμαστε ἀλλιώτικα. Τί διαφορὰ ὑπάρχει ἄν χαθοῦμε ὄχι ἐξ αἰτίας τοῦ πλούτου ἀλλὰ ἀπὸ ὀκνηρία, κι ἄν καταστραφοῦμε ὄχι ἀπὸ ὀκνηρία ἀλλὰ ἀπὸ ἀνανδρία; Κι ὁ γεωργὸς εἴτε ἔτσι εἴτε ἀλλιῶς χάση τὸ σπόρο του, ἴδια λυπᾶται. Ἄς μὴν παρηγορούμαστε λοιπὸν, ἐπειδὴ δὲν χανόμαστε μὲ ὅλους μαζὶ τοὺς τρόπους· ἄς λυπούμαστε μ’ ὅποιον τρόπο κι ἄν χανώμαστε κι ἄς κάψωμε τὰ ἀγκάθια, γιατὶ πνίγουν τὸ λόγο. Τὸ γνωρίζουν αὐτὸ ὅσοι πλουτοῦν, ποὺ δὲν εἶναι χρήσιμοι μήτε γι’ αὐτὰ μήτε καὶ γι’ ἄλλα. Ἔτσι ὅπως ἔγιναν δοῦλοι κι αἰχμάλωτοι τῶν ἀπολαύσεων εἶναι ἄχρηστοι καὶ γιὰ τὰ κοσμικὰ ζητήματα· κι ἄν εἶναι γι’ αὐτά, εἶναι πολὺ περισσότερο γιὰ τὰ οὐράνια. Διπλὴ βλάβη τοῦ νοῦ μας προέρχεται ἀπ’ αὐτά, κι ἀπὸ τὴν τρυφὴ κι ἀπὸ τὴ φροντίδα. Ἀπ’ αὐτὰ τὸ καθένα χωριστὰ εἶναι ἱκανὸ νὰ βουλιάξη τὸ σκάφος μας· ὅταν συνεργαστοῦν καὶ τὰ δύο σκεφτῆτε πόσο μεγάλη γίνεται ἡ τρικυμία.
ε. Μὴ θαυμάσετε ποὺ ὠνόμασε τὴν τρυφὴ ἀγκάθια. Δὲν τὸ γνωρίζει ὅποιος παραφέρεται ἀπὸ τὸ πάθος. Οἱ φρόνιμοι γνωρίζουν ὅτι προξενεῖ περισσότερο πόνο ἀπὸ τ’ ἀγκάθια, κι ὅτι ἡ τρυφὴ πιὸ πολὺ ἀπ’ ὅ,τι ἡ μέριμνα καταδαπανᾶ τὴν ψυχή. Οὔτε τόσο βασανίζεται κάποιος ἀπὸ τὴ φροντίδα, ὅσο ἀπὸ τὴν ἀφθονία. Ὅταν πολιορκοῦν τὸν τρυφηλὸ ἀγρυπνίες, καὶ ἡμικρανίες καὶ πονοκέφαλοι καὶ πόνοι τῶν σπλάχνων, σκεφθῆτε ἀπὸ πόσα ἀγκάθια εἶναι ὅλ’ αὐτὰ χειρότερα. Κι ὅπως τ’ ἀγκάθια ἀπ’ ὅπου κι ἄν τὰ κρατήσης ματώνουν τὰ χέρια, ὅμοια καὶ ἡ τρυφὴ καὶ τὰ πόδια καὶ τὰ χέρια καὶ τὸ κεφάλι καὶ τὰ μάτια κι ὅλα τὰ μέλη γενικὰ τὰ καταστρέφει. Καὶ εἶναι ξηρὴ καὶ ἄγονη, ὅπως τ’ ἀγκάθια καὶ περισσότερη ἀπὸ κεῖνα λύπη προξενεῖ καὶ μάλιστα στὰ καίρια. Φέρνει πρόωρα γηρατειά, ἀμβλύνει τὶς αἰσθήσεις, σκοτίζει τὸ λογισμό, τραυματίζει τὴν ὀξύτητα τοῦ νοῦ, κάνει τὸ σῶμα πλαδαρό. Πιὸ πλούσια κάνοντας τὴν ἀποθήκη τῆς κοπριᾶς καὶ μαζεύοντας μεγάλο σωρὸ κακῶν παραμεγαλώνει τὸ φορτίο καὶ γεμίζει τὸ σῶμα παραπάνω ἀπὸ τὸ μέτρο. Γι’ αὐτὸ κι οἱ πτώσεις εἶναι ἀδιάκοπες καὶ πυκνὰ τὰ ναυάγια. Γιατὶ παχαίνεις τὸ σῶμα σου; πές μου –Μήπως σὲ προορίζομε γιὰ τὴ θυσία καὶ θὰ σὲ παραθέσωμε σὲ τραπέζι; Εἶναι ὀρθὸ νὰ παχαίνωμε τὰ πουλερικὰ μόνο· καὶ μήτε ἐκεῖνα Γιατὶ ὅταν παχύνουν εἶναι ἀκατάλληλα γιὰ τὴν ὑγιεινὴ ζωή. Τόσο κακὴ εἶναι ἡ τρυφή, ὥστε καὶ στ’ ἄλογα ζῶα παρουσιάζει τὴ βλάβη της. Γιατὶ καὶ τὰ πουλερικὰ ποὺ τρυφοῦν τὰ κάνομε ἄχρηστα καὶ γιὰ τὸν ἑαυτὸ τους καὶ γιὰ μᾶς. Γιατὶ τὸ πάχος εἶναι ποὺ δημιουργεῖ τὶς ἀνωμαλίες στὴ χώνευση. Ἐκεῖνα ὅμως ποὺ δὲν τρέφονται ἔτσι ἀλλὰ περνοῦν, θὰ ἔλεγα μὲ νηστεία καὶ κανονικὴ δίαιτα, μὲ στέρηση καὶ ταλαιπωρία, αὐτὰ εἶναι χρήσιμα καὶ στὸν ἑαυτό τους καὶ στοὺς ἄλλους, καὶ ὡς τροφὴ καὶ γιὰ ὅλα τὰ ἄλλα. Αὐτοὶ ποὺ τρῶνε τὰ τελευταῖα εἶναι πιὸ ὑγιεῖς· ἐκεῖνοι ποὺ τρῶνε τὰ πρῶτα μοιάζουν μ’ αὐτὰ τὰ ἴδια, γίνονται δυσκίνητοι καὶ φιλάσθενοι, χειροτερεύουν τὰ δεσμὰ τοῦ σώματός τους. Τίποτα δὲν εἶναι τόσο ἐχθρικὸ καὶ βλαβερὸ στὸ σῶμα, ὅσο ἡ τρυφή. Τίποτα δὲν ὁδηγεῖ στὴ διάρρηξη καὶ τὴ διάλυση τὸ σῶμα, ὅσο ἡ ἀσωτία. Γι’ αὐτὸ κι ἀπὸ δῶ μεγάλη ἔκπληξη θὰ δοκιμάση κανεὶς μὲ τὴν ἀνοησία τους, ποὺ μήτε ὅση προσοχὴ ἔχουν ἄλλοι γιὰ τὰ ἀσκιὰ τους δὲ θέλουν αὐτοὶ νὰ δείξουν γιὰ τὸν ἑαυτό τους. Τὰ ἀσκιὰ οἱ ἐμποριοι τοῦ κρασιοῦ δὲν ἀφήνουν νὰ γεμίσουν περισσότερο ἀπὸ ὅσο πρέπει, γιὰ νὰ μὴ σκάσουν· αὐτοὶ ὅμως δὲν ἀξίωνουν μήτε γιὰ τόση πρὸνοια τὴν ταλαίπωρη κοιλιά τους. Ἀλλὰ ὅταν τὴ γεμίσουν καὶ τὴ σκάσουν ὡς τ’ αὐτιὰ καὶ τὴ μύτη, ὡς ἐπάνω στὸν οἰσοφάγο φέρνουν τὶς τροφὲς καὶ προκαλοῦν διπλῆ στενοχώρια καὶ στὴν ψυχὴ καὶ στὴ δύναμη ποὺ συντηρεῖ τὸ σῶμα. Μήπως γι’ αὐτὸ ἔχεις τὸ λαιμό; Γιὰ νὰ τὸν ἀπογεμίσης ὡς ἐπάνω, στὸ στόμα, ἀπὸ σαπισμένο, κρασὶ καὶ τὴν ἄλλη φθορά; Ὄχι γι’ αὐτὸ βέβαια, ἄνθρωπέ μου. Ἀλλὰ γιὰ νὰ ὑμνῆς πρῶτα τὸ Θεὸ καὶ νὰ τοῦ ἀναπέμπης τὶς ἱερὲς προσευχὲς καὶ νὰ μελετᾶς τὸ θεῖο του νόμο καὶ στὶς δίνης ὠφέλιμες συμβουλὲς στοὺς ἀδελφούς σου. Σὺ ὅμως σὰ νὰ τὸν ἔχης λάβει γι’ αὐτό, δὲν ἀφήνεις οὔτε μιὰ στιγμὴ νὰ σταματήση ἀπὸ τὴ λειτουργία αὐτὴ καὶ σ’ ὅλη τὴ ζωή σου τὸν ὑποτάσσεις σ’ αὐτὴν τὴν κακὴ δουλεία. Κι ὅπως ἄν προμηθευτῆ κάποιος κιθάρα μὲ χρυσὲς χορδές, τονισμένη ἁρμονικὰ κι ἀντὶ νὰ παίζη σ’ αὐτὴ παναρμόνιο μέλος, τὴ σκεπάση μὲ πολλὴ κοπριὰ καὶ λάσπη, ἔτσι κάνουν κι αὐτοί. Κοπριὰ ὠνόμασα ὄχι τὴν τροφὴ ἀλλὰ τὴν τρυφὴ καὶ τὴν πολλὴ ἐκείνη ἀκολασία. Γιατὶ τὸ παραπάνω ἀπὸ τὸ χρειαζούμενο δὲν εἶναι τροφὴ ἀλλὰ βλάβη μονάχα. Ἡ κοιλιὰ ἔγινε μόνο γιὰ νὰ δέχεται τὶς τροφές· τὸ σῶμα ὅμως κι ὁ φάρυγγας κι ἡ γλῶσσα καὶ γιὰ ἄλλες λειτουργίες πιὸ ἀπαραίτητες. Ἀλλὰ καὶ ἡ κοιλιὰ δὲν ἔγινε ἁπλᾶ γιὰ νὰ δέχεται τροφὴ ἀλλὰ τὴν κανονικὴ τροφή. Κι αὐτὸ τὸ φανερώνει μὲ ἄπειρες φωνές, ὅταν τὴν ἐπηρεάσωμε μ’ αὐτοῦ τοῦ εἴδους τὴν πλεονεξία. Καὶ δὲ φωνάζει μόνο ἀλλὰ ἀμύνεται καὶ μᾶς ζητᾶ γιὰ τὴν ἀδικία τὴν πιὸ μεγάλη τιμωρία. Πρῶτα τιμωρεῖ τὰ πόδια ποὺ μᾶς σηκώνουν καὶ μᾶς μεταφέρουν στὰ πονηρὰ ἐκεῖνα συμπόσια, ἔπειτα ἀχρηστεύει τὰ χέρια ποὺ τὴ διακονοῦν, ἐπειδὴ τόσα καὶ τέτοια φαγητὰ τῆς πρόσφεραν· πολλοὶ βοηθήσανε νὰ παραμορφωθῆ καὶ τὸ ἴδιο τὸ στόμα τους καὶ τὰ μάτια καὶ τὸ κεφάλι. Κι ὅπως ὁ ὑπηρέτης, ὅταν τοῦ ἐπιβάλλουν κάτι πάνω ἀπὸ τὴ δύναμή του, φτάνει σ’ ἀπόγνωση καὶ δὲν ὑπακούει πολλὲς φορὲς σ’ αὐτὸν ποὺ τὸν διέταξε, ἔτσι κι αὐτή· μαζὶ μὲ τὰ μέλη ποὺ ἀνέφερα, ὅταν τὴν παραπιέσωμε, διαφθείρει καὶ καταστρέφει πολλὲς φορὲς καὶ τὸν ἴδιο τὸν ἐγκέφαλο. Κι αὐτὸ καλὰ τὸ οἰκονόμησε ὁ Θεός, καὶ προξενῆται τόση βλάβη ἀπὸ τὴν παράβαση τοῦ μέτρου. Ἔτσι ὅταν θὰ ζῇς θεληματικὰ τὴν πνευματικὴ ζωή, νὰ μάθης ἀπὸ τὸ φόβο τόσης καταστροφῆς νὰ ἀκολουθῆς τὸ μέτρο καὶ χωρὶς νὰ θέλης. Ἔχοντας αὐτὸ στὸ νοῦ μας, ἄς ἀποφύγωμε τὴν τρυφή, ἄς ἀσκήσωμε τὸ μέτρο μ’ ἐπιμέλεια, γιὰ νὰ ἀπολαύσωμε καὶ τὴ σωματικὴ ὑγεία καὶ νὰ ἐπιτύχωμε τὰ μελλοντικὰ ἀγαθά, ἀφοῦ ἀπαλλάξωμε τὴν ψυχή μας ἀπὸ κάθε ἀδυναμία μὲ τὴ χάρη καὶ τὴ φιλαθρωπία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Σ’ αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα κι ἡ δύναμη στοὺς αἰῶνες. Ἀμήν.
Πηγή: http://anavaseis.blogspot.gr/2012/10/blog-post_854.html
Γυρίζουμε σε εποχές απείρου κάλλους. Πάμε σε μια ποινικοποίηση της πολιτικής έκφρασης και γνώμης. Από το ένα άκρο στο άλλο. Θέσεις ουδέτερες και επιστημονικές απόψεις ενοχοποιούνται πλέον. Αυτά που είδαμε μέχρι τώρα δεν είναι τίποτε. Αυτά που έρχονται είναι τα χειρότερα. Θα ξεπερνούν και το χειρότερο εφιάλτη μας. Η εποχή της γερμανικής κατοχής και της πρώην σοβιετικής κοινωνίας θα είναι απλά κινηματογραφικά έργα σε σχέση με τον φόβο που θα βιώσουμε σα κοινωνία ελεύθερων πολιτών. "Γύρω από την καρδιά μας το συρματόπλεγμα". Γι΄ αυτό λέμε, ότι μπορεί μέν το γεγονός στο Κερατσίνι να αποτέλεσε την αφορμή, κοιτάξτε όμως πόσο επιθετικό έγινε το κράτος - και το παρακράτος - όχι απλά να πατάξει ένα εκτρεπόμενο κόμμα, αλλά να φοβίσει τον κόσμο, έτσι ώστε πρώτα να κρύψει κάτω από το χαλί τα υπαρκτά προβλήματα και ύστερα να δεχθεί το φοβισμένο και ζαλισμένο κοπάδι τη δέσμευση και φαλκίδευση των ελευθεριών του. Η αναστάτωση και η γενική ταραχή ακόμη και του πνευματικού κόσμου αυτή τη συγκυρία εκπλήσσει. Η ετοιμότητα του κράτους και η αποφασιστικότητα του πολιτικού συστήματος, να ενεργήσει τόσο δυναμικά, ξεπερνούν το όποιο ενδεχομένως κομματικό όφελος, ίσως και τα όρια της πατρώας γης. Φαίνεται ότι κατ΄ εντολήν κλειδώνουν πλέον οι κοινωνίες χωρίς πλουραλισμό και ανεκτικότητα, χωρίς ελευθερία και αντίρρηση, με αποτέλεσμα να επισείεται πάνω από την ελευθερία της γνώμης, ανά πάσα στιγμή κάποιο ποινικό αδίκημα, να ποινικοποιείται η άδηλη και ανεξερεύνητη πρόθεση, ώστε να βασιλεύσει η σιωπή των προς σφαγήν φοβισμένων αμνών. Αυτό θυμίζει ασφυκτική αστυνόμευση δυτικού τύπου κατά των παραδοσιακών κοινωνιών, ελευθεριότητα στις μειονότητες και άλλου είδους ειδικές ομάδες, Νέα Τάξη, σιωνιστικό δάκτυλο για μια κοινωνία στο γύψο και τελικά μηδενική αντίδραση στα επιβαλλόμενα μέτρα καταδικάζοντας ένα λαό στη φτώχεια και την αφωνία. Αυτό προοιωνίζεται την εποχή Αντιχρίστου. Θάναι τρομερό, αν καταπιούμε μια τέτοια "ιερή συμμαχία" εμείς , ένας ελεύθερος λαός, και ζήσουμε στο εξής μέσα στο φόβο! Το ζητούμενο για μας είναι να μη φοβηθούμε τον φόβο που πάνε να μας επιβάλλουν ξένα κέντρα και ντόπια συμφέροντα.
Ζοῦμε σὲ ἕναν πανέμορφο κόσμο ποὺ τὸ μυστικό τῆς ζωῆς τὸ σηκώνουν μικροσκοπικὲς ὀντότητες ποὺ λέγονται γονίδια. Εἶναι δυσδιάκριτα, δὲν φαίνονται. Ὅμως αὐτὰ προσδιορίζουν τὴ ζωὴ καὶ τὰ ἰδιώματά της. Αὐτὰ χαρακτηρίζουν τὸ κάθε πρόσωπο, καθορίζουν τὴν ταυτότητα. Μὲ ἀκρίβεια καὶ λεπτομέρειες.
Κολυμπᾶμε μέσα σὲ ἕναν ὠκεανὸ ἄπειρων σωματιδίων, ποὺ ταυτοποιοῦνται μὲ ποικίλα καὶ παράξενα ὀνόματα: Quarks, γκλουόνια, μποζόνια, λεπτόνια, βαρυόνια, νετρίνα, φωτόνια καὶ πλῆθος ἄλλων. Καὶ ποὺ δὲν φαίνονται. Ὅμως αὐτὰ τὰ μικρὰ στηρίζουν τὸ μεγαλεῖο αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Αὐτὰ κρύβουν τὸ μυστήριό του. Ὅλα ἔχουν τὴν ἀποστολὴ καὶ τὴ σημασία τους. Ὅσο μικρὰ κι ἂν εἶναι. Κάποια εἶναι ὑπεύθυνα γιὰ τὴ μᾶζα. Λέγονται μποζόνια. Οὔτε καταλαβαίνουμε γιατί. Χωρὶς ὅμως αὐτὰ δὲν θὰ ψηλαφούσαμε τὸν κόσμο μας. Ἄλλα πάλι βοηθοῦν στὴ διάδοση τῶν δυνάμεων. Κάποια εἶναι γνωστὰ ὡς γκλουόνια. Κι αὐτὸ κακόηχο. Καὶ ἄλλα συγκροτοῦν τὸ φῶς. Αὐτὰ λέγονται φωτόνια. Πιὸ εὔηχο ὄνομα.
Μᾶζα, δυνάμεις, φῶς.
Εἶναι σημαντικὸ νὰ ἑρμηνεύεται ἡ μᾶζα ἢ νὰ δικαιολογεῖται ἡ διάδοση τῶν δυνάμεων. Ἡ ὕλη ψηλαφεῖται, οἱ δυνάμεις συντηροῦν τὴν κίνηση καὶ διατηροῦν τὶς ἰσορροπίες. Ἔτσι κατανοοῦμε τὴν ὕλη καὶ τὴ βαρύτητα.
Γιὰ κάποιον ὅμως λόγο, τὸ φωτόνιο ἔχει ἕνα μοναδικὸ μεγαλεῖο. Εἶναι πολὺ εὐγενές, δὲν ἔχει μᾶζα, ἀλλὰ ὅμως ὑπάρχει. Καὶ μάλιστα μπορεῖ νὰ γεννήσει μᾶζα. Κουβαλάει ἐνέργεια. Κυρίως ὅμως δείχνει καὶ φανερώνει. Χάρις στὰ φωτόνια ἀπολαμβάνουμε τὸ αἴσθημα τῆς ὅρασης. Ὁ κόσμος φαίνεται. Καὶ εἶναι τόσο ὄμορφος. Πλῆθος χρωμάτων, ἐντυπωσιακὲς συμμετρίες, ἐκπληκτικὲς ἀσυμμετρίες, ἀντιθέσεις, ἀνακλάσεις, ἁρμονία, βάθος, ἐναλλαγές. Χωρὶς τὰ φωτόνια δὲν θὰ ξέραμε τὶ θὰ πεῖ κάλλος, ὀμορφιά, αἰσθητική, ποικιλία, ὀπτικὴ ἁρμονία. Δὲν θὰ μπορούσαμε νὰ συγκρίνουμε. Σὰν αὐτὰ νὰ δίνουν ζωὴ στὴν ὕλη.
Τὰ φωτόνια ἐπιβεβαιώνουν τὴν ὕπαρξη τοῦ κόσμου, κυρίως ὅμως ἀποκαλύπτουν τὴν ὀμορφιά του. Ἀλλὰ γιὰ νὰ τὴν δεῖς, πρέπει νὰ τὰ ἀνακαλύψεις.
Σ’ αὐτὸ βοηθοῦν τὰ μάτια μας. Ὅταν αὐτὰ χάνουν τὴν ἀκρίβεια ἢ τὴν εὐαισθησία τους, τότε χρησιμοποιοῦμε διορθωτικοὺς φακούς. Γιὰ νὰ ἀντικρύσουμε τὰ μικρὰ ἀντικείμενα ποὺ δὲν διακρίνονται, ἔχουμε τὰ μικροσκόπια. Γιὰ τὰ μακρινὰ ποὺ ἐπίσης εἶναι ἀθέατα, κατασκευάσαμε τὰ τηλεσκόπια. Κι ἔτσι βλέπουμε καὶ αὐτὰ ποὺ ...δὲν φαίνονται. Εἶναι πολὺ ὄμορφος ὁ κόσμος μας. Καὶ περικλείει πολλὴ σοφία. Ἡ ὀμορφιὰ κρύβεται πίσω ἀπὸ αὐτὸ ποὺ αὐτὸς δείχνει. Καὶ ἡ σοφία μέσα σὲ αὐτὸ ποὺ κρύβει. Τὸ πρῶτο τὸ ἀπολαμβάνει τὸ μάτι. Τὸ δεύτερο μαγεύει τὴ σκέψη. Χωρὶς τὸ ἐρέθισμα τῆς θεατῆς ὀμορφιᾶς, ἡ σκέψη δὲν θὰ μποροῦσε νὰ κάνει τὰ διεισδυτικὰ ταξείδια της. Γι’ αὐτὸ εἶναι τόσο πολύτιμα τὰ φωτόνια.
Ἄλλοτε πάλι μὲ τὰ τηλεσκόπια φωτογραφίζουμε ἢ ἀνιχνεύουμε. Δὲν βλέπουμε. Δὲν εἶναι τὸ ἴδιο. Ἡ ἀνίχνευση προκαλεῖ τὸν ἐνθουσιασμὸ τῆς διαπίστωσης. Ἡ σκέψη τὴ μαγεία τῆς ἀνακάλυψης. Ἡ θέα ὅμως εἶναι αὐτὴ ποὺ γεννᾶ τὴ συγκίνηση τῆς ἀμεσότητας. Εἶναι ὑπέροχο πράγμα οἱ αἰσθήσεις μας. Καὶ κυρίως ἡ ὅραση.
Λέγει ὁ Ἐλύτης: Θεέ μου, πόσο μπλὲ ξοδεύεις γιὰ νὰ μὴ σὲ βλέπουμε! Κι ἐμεῖς συμπληρώνουμε: Θεέ μου, πόσα φωτόνια ἔφτιαξες γιὰ νὰ σὲ ὑποψιαζόμαστε!
«Εἶπεν ὁ Θεός: γενηθήτω φῶς∙ καὶ ἐγένετο φῶς». Μάλιστα «ἐν ἀρχῇ», τὸ πρῶτο πράγμα. Τελικά, τὸ σωμάτιο τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι τὸ μποζόνιο οὔτε λέγεται higgs∙ αὐτὸ δὲν θὰ πεῖ τίποτα. Τὸ σωμάτιο τοῦ Θεοῦ εἶναι τὸ φωτόνιο. Καὶ ἡ πύλη πρὸς τὸν κόσμο τὸ τηλεσκόπιο. Βάζεις τὸ μάτι σου στὸν φακὸ καὶ ξεχύνεσαι στὸ ἄπειρο. Ἐκεῖ ποὺ συναντᾶται ἡ ὀμορφιὰ μὲ τὴν ἀλήθεια. Τὸ μάτι βλέπει. Ἡ καρδιὰ χτυπάει. Ἡ σκέψη καλπάζει. Διαλέγεται μὲ τὰ φωτόνια.
Εἶναι ἐκπληκτικὴ ἡ θέα, ἡ ζωντανὴ εἰκόνα. Ἰδίως στὴν πατρίδα μας. Θάλασσες, νησάκια, οὐρανός. Κόλποι, παραλίες, λόφοι, ὅλα μαζί. Ἡ φυσική της ὀμορφιὰ σὲ ταξειδεύει. Σὲ κάνει νὰ θέλεις ἢ νὰ μείνεις γιὰ πάντα στὴ γῆ ἢ νὰ φύγεις. Θέλεις νὰ ζεῖς γιὰ πάντα. Καὶ ἂν αὐτὸ δὲν γίνεται στὴ γῆ, θέλεις νὰ πᾶς ἀλλοῦ. Ἡ ὀμορφιὰ ἐνδυμανώνει τὴν αἰωνιότητά σου. Βάζεις τὸ μάτι στὸ τηλεσκόπιο καὶ φεύγεις. Φεύγεις στὸ ἄπειρο. Χάνεσαι στὸν χῶρο. Ἐλευθερώνεσαι ἀπὸ τὸν χρόνο. Τί ὡραία ἡ αἴσθηση τοῦ σύμπαντος!
Ἀλλὰ μετὰ ἀπὸ λίγο καὶ τὸ ἄπειρο σοῦ εἶναι πεπερασμένο. Καὶ ὁ χρόνος λίγος. Θέλεις νὰ φύγεις κι ἄλλο. Θέλεις ἀπὸ τὴν ὀμορφιὰ τῶν ὁρωμένων νὰ περάσεις στὴ ἐμπειρία τῶν ἀθεάτων. Καὶ ὅλα αὐτὰ τὰ χρωστᾶς στὰ φωτόνια. Τὰ φωτόνια σοῦ δείχνουν τὴν ὀμορφιὰ τοῦ κτιστοῦ καὶ σὲ ὑποψιάζουν γιὰ τὴν ἀλήθεια τοῦ ἀκτίστου. Τὰ φωτόνια δείχνουν Αὐτὸν ποὺ δὲν φαίνεται. Δείχνουν τὸν Θεό.
Θέλω νὰ ἐκφράσω τὴ χαρά μου γιὰ τὴν εὐκαιρία τῆς ἀποψινῆς βραδιᾶς καὶ τὶς πολλὲς εὐχαριστίες μου στὸν κ. Τσίγκανο καὶ γιὰ τὴν πρόσκληση καὶ γιὰ τὴ δυνατότητα νὰ ἀνοίξω γιὰ λίγο μπροστά σας τὴν καρδιά μου. Εἶναι πολὺ ὡραῖο πράγμα ἡ ζωή σου νὰ φιλοξενεῖ καὶ αἴσθηση Ἀστροφυσικῆς καὶ ἐμπειρία ἱερωσύνης.
Καὶ εἶναι θαυμάσιο νὰ περνᾶς μιὰ ὄμορφη βραδιὰ στὴν Πεντέλη μὲ ἀνοιχτὸ τὸν θόλο κυνηγώντας φωτόνια. Ἴσως καλύτερο ἀπὸ τὸ νὰ ψάχνεις χρόνια ὁλόκληρα ἕνα μποζόνιο στὴ Γενεύη!
Σᾶς εὐχαριστῶ πολύ.
*Δυὸ λόγια στὴν ἐκδήλωση τοῦ Ἐθνικοῦ Ἀστεροσκοπείου Ἀθηνῶν, μὲ ἀφορμὴ τὴν πλήρη ἀποκατάσταση τοῦ ἱστορικοῦ τηλεσκοπίου Newall, Παλ. Πεντέλη, 21.9.2013.
ΠΗΓΗ: http://imml.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=843:i-mageia-twn-fwtoniwn&catid=19:omilies
Με την υπακοή του ο Γέροντα Εφραίμ, στον Θεό, και έχοντας βιώσει και εκπληρώσει τις αρετές της πνευματικής ζωής, η Θεία Χάρη αναπαύεται στην έρημο της Αριζόνας, στην Ιερά Μονή του Αγίου Αντωνίου. Με αυτό το τελευταίο επιχειρώ να παρουσιάσω με μεγάλη συντομία στις καρδιές των μελετητών αυτού του ταπεινού πονήματός μου. Κατά το δυνατό και μέσα από την ταπεινή πνευματική μου πτωχεία προσπάθησα να καταθέσω τις συμβουλές, τα μηνύματα και την προσφορά του Γέροντα στους ανθρώπους. Η ανάπτυξη των θεμάτων είναι παρμένει από την εξαιρετική τιμή και ευλογία από τον Θεό που με αξίωσε να συναντήσω, να γνωρίζω και να συζητήσω με αυτή την ασκητική μορφή του Γέροντα Εφραίμ, που μου αποκάλυψε το βάθος της Ορθόδοξίας, και μέσα από τις πηγές της πίστεώς μας, την Ιερή Παράδοση, τους Πατέρες της Εκκλησίας και τους σύγχρονους Πατέρες και Εκκλησιαστικούς συγγραφείς.
Εύχομαι όπως το πόνημά μου αυτό καταστεί ωφέλιμο ψυχικά για κάθε αναγνώστη.
H Χάρη του Χριστού μας, του Πατρός, και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος να είναι πάντα κοντά μας.
Εισαγωγή
Το πνεύμα και τη χάρη του μακαριστού Γέροντος Ιωσήφ, του ησυχαστού, που ο νούς και η καρδιά του πέρασαν από την κάθαρση στην φώτιση, και γνώρισε εμπειρικώς τον Θεό, τα μεταβίβασε, ο ίδιος, στο πνευματικό του παιδί, Γέροντα Εφραίμ. ‘Εχοντας ως πρότυπά του, ο Γέροντας, τον ‘Αγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, τον ‘Αγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, τον Ισαάκ τον Σύρου και άλλους Πατέρες της Εκκλησίας, και βρισκώμενος στα βιώματα του Γέροντά του Ιωσήφ του Σπηλαιώτου και ησυχαστού, του Μεγάλου Αντωνίου, του μεγάλου Παχομίου, των ασκητών της ερήμου, της Παλαιστίνης, της Αιγύπτου και του Αγίου Όρους, τους έχει μελετήσει και ανάλογα πράτει.
Ο Γέροντας Εφραίμ, ως πνευματικός, διορατικός και χαριτωμένος από τον Θεό, που είναι δωρεές του Αγίου πνεύματος, με την υπακοή του στον Θεό και την ταπείνωσή του, μετέφερε αυτήν την χάρη στην έρημο της Αριζόνας, δημιουργόντας εκεί την «Νεα Ιερουσαλήμ». Αυτή η θεολογική ύπαρξη με το χάρισμα και την ικανότητα να διακρίνει μεταξύ κτιστού και ακτίστου, εκλεγμένος από τον Θεό, τον είχε προορισμένο γι’αυτό το πνευματικό έργο. Η δημιουργία της Ιεράς Μονής Του Αγίου Αντωνίου, στην Αριζόνα, και των Ορθοδόξων Μοναστηριών στην υπόλοιπη Αμερική είναι θαύμα θαυμάτων.
Αυτά τα Ιερά Προσκηνήματα του Ελληνικού Ορθόδοξου Μοναχισμού είναι Θαύμα Θεού. Έχει ετοιμάσει τις εκκλησίες που θα γίνουν τόπος μετανοίας, εξομολογήσεως και ασκητισμού, που θα σώζονται ψυχές. Ο Θεός του έδωσε έκτακτα χαρίσματα να οργανώση και να συντονήσει την εκκλησία των εσχάτων, εδώ στην Αμερική.
Στο πνευματικό επίπεδο που βρίσκεται, τις αποκαλύψεις που έχει, τις εμπειρίες σε αυτά που βλέπει, το διορατικό του χάρισμα, τις πληροφορίες που πέρνει για αυτά που έρχονται, δεν μπορεί να τα εκφραστεί, ή να τα μοιραστεί με ανθρώπους που δεν έχουν φθάσει σε ύψος θεοπτίας, που βρίσκεται ο ίδιος. Γι’αυτό, και στο μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου επισκέπτονται, καθημερινά, αυτόν τον θεόπτη Γέροντα, που τον διακρίνει το χάρισμα της διακρίσεως, και του ζητούν να τους μεταδώσει «ρήματα ζωής αιωνίου» για την σωτηρία των ψυχών τους, επιστήμονες από όλον τον κόσμο. Ιδιαιτέρως, καθηγητές Θεολογίας, Δογματικής, Φιλοσοφίας, Επίσκοποι, Ιερείς, Μοναχοί, πνευματικά του παιδιά και Αμερικανοί πνευματικοί διαφόρων θρησκιών. Επίσης, καθηγητές σχολαστικής θεολογίας, απνευμάτιστοι άνθρωποι και άλλοι πλανεμένου διαλογισμού. Όλοι αυτοί, αν εξαιρέσουμε τη θέση που κατέχουν και την επιστήμη που διδάσκουν, κατά τα άλλα βρίσκονται σε μεγάλη δοκιμασία. ‘Οταν ακούν τον Γέροντα, ανακαλύπτουν ότι κάτι τους λείπει και θέλουν να πάρουν κάτι από αυτόν. Τους μιλάει για τη κάθαρση, για την νήψι, για την προσευχή, περί συνειδήσεως και για τον θάνατου. Όταν βλέπουν έναν Γέροντα που μιλάει με γλώσσα Πατερική, Ευαγγελική και προπάντος, με γλώσσα Ορθόδοξη και εσχατολογική, τότε συνειδητοποιούν ότι τα πάντα αλλάζουν. Ανακαλύπτουν τα κενά τους, αισθάνονται ότι αφήνουν τη Γη και πηγαίνουνε προς τον Ουρανό. Ακούν λόγια τα οποία δεν τα υπερβαίνουν ποτέ, σκέψεις πνευματικές, ρίσεις πνευματικές και παραινέσεις. Και γι’αυτό δένονται με τα Μοναστήρια, που τους δίνουν απαντήσεις στα υπαρξιακά τους ερωτήματα.
Η μονή της «Νέας Γης»
Αυτά τα ιερά προσκυνήματα, το Θαύμα του Θεού, του Γέροντα Εφραίμ, και της μοναχικής συνοδείας του είναι αυτό που είπαι ο Χριστός: «καγώ εάν υψωθώ εκ της γής, πάντας ελκύσω προς εαυτόν» (Ιωάννην ΙΒ’32). Οταν υψωθεί, θα μας ελκύει συνεχώς κοντά Του... Πολλοί είναι οι άνθρωποι εκείνοι που άκουσαν τη φωνή Του να λέγει: «Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι καγώ αναπαύσω υμάς» (Ματθ. ΙΑ’ 28) Τον ακολούθησαν, και Τον μιμήθηκαν. Γι’αυτούς, ο Ιησούς είπε: «Και πάς ός αφήκεν οικίας ή αδελφούς ή αδελφάς ή πατέρα ή μητέρα ή γυναίκα ή τέκνα ή αγρούς ένεκεν του ονόματός μου, εκατονταπλασίονα λήψεται και ζωήν αιώνιον κληρονομήσει» (Ματθ.ΙΘ’29). «Αυτό δημιούργησε, μέσα στην προσωπική σχέση του ανθρώπου με το Χριστό, την ευαγγελική ζωή του ησυχαστικού μοναχισμού».
Η Παναγία σαν πρότυπο των μοναχών, ζούσε μοναχική, ησυχαστική εσωτερική ζωή, προσευχόμενη επί δώδεκα χρόνια. Κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά, η Παναγία, ακολούθησε την ησυχαστική μέθοδο, «ήτοι νέκροσε την αίσθηση και την λογική, την δόξα και την φαντασία που προέρχονται από αυτήν και επιπλέον ενεργοποίησε τον νου –την νοερά ενέργεια» (Ιερόθεος). Και οι Μαθητές του Χριστού εγκατέλειψαν τα πάντα για να ακολουθήσουν τον Χριστό.
Η ζωή τους ήταν μοναχική-κοινοβιακή. Αλλά, και η ζωή του Γέροντα Εφραίμ, ακολουθόντας τον Χριστό, ζει την ζωή των Αποστόλων, των Προφητών, των Πατέρων της Εκκλησίας, των ασκητών και των οσίων. Ολοι αυτοί οι μοναχοί που ακολούθησαν τον Γέροντα Εφραίμ, αγαπήσανε το Χριστό, Τον εμπιστευθήκανε και δώσανε για Εκείνον τα νειάτα τους, τα πτυχία τους, τις θέσεις τους, την επιστήμη τους, εγκαταλείψανε τα πάντα, φορώντας το ράσο, και δείχνοντας με το σχήσμα αυτό, ότι Του ανήκουνε. Το ράσο, στο Μοναστήρι της Αριζόνας, και στις άλλες Μονές του Γέροντα, στην Αμερική, ανήκει σε έναν άλλο κόσμο. Αυτόν συμβολίζει κι αυτού γίνεται μάρτυρας. Μαρτυρεί το πένθος του παλαιού ανθρώπου και γίνεται κυριολεκτικά οδοδείκτης προς τη Βασιλεία των ουρανών. Το τίμιο ράσο της μοναχικής πολιτείας δεν αφήνει περιθώρια για κοσμικό πνεύμα. Του εκτίσανε το επίγειο σπίτι Του, τα μοναστήρια, γιατί αποφασίσανε να ζήσουνε για πάντα μαζί Του.
Αυτός ο ησυχαστικός τόπος της ερήμου, με την πνευματική σιωπή, την ησυχία των αισθήσεων, των λογισμών και της καρδιάς, είναι ένα εργαστήρι, για τον μοναχό, που γεννάει μέσα του ένα χαροποιό πένθος που ταπεινώνει την σκέψη του που η νοερά, καρδιακή προσευχή του φέρνει έναν πνευματικό καρπό, που είναι προυπόθεση για την ένωσή του με τον Χριστό. Σε αυτή την ιερή ησυχία μιμούνται την ζωή της Παναγίας.
Ο τόπος αυτός δεν είναι μια αναχώρηση από τον κόσμο, είναι τόπος ησυχαστικός, η βίωση της Ιεράς ησυχίας είναι Χριστοκεντρική, συνδέεται με το πρόσωπο του Χριστού. Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, χαρακτηρίζει τον Ησυχασμό ως «ασκητική θεραπευτική αγωγή και προσπαθεί να αποκαταστήσει τη νοερά λειτουργία» στην καρδιά του πιστού. Και ο π. Γεώργιος Μεταλληνός έχει γράψει ότι, «ο Ησυχασμός είναι ίσον Ορθοδοξία, Ορθοδοξία χωρίς την ησυχαστική παράδοση είναι ανύπαρκτη.
Η ησυχαστική πρακτική είναι αυθεντική Χριστιανικότητα». Και συνεχίζει , «ο σκοπός του Ησυχασμού είναι η κάθαρση της καρδιάς και του νου, αντίστοιχα, από τα πάθη (μεταβολή των διαβλητών παθών σε αδιάβλητα) και από τους λογισμούς (όλους, καλούς και κακούς). Η διαδικασία αυτή ονομάζεται πατερική θεραπεία, διότι μέσω αυτής θεραπεύεται ο νους και ανακτά τη φυσική λειτουργία του». Η αφιέρωση του Γέροντα Εφραίμ στον Θεό, οι έντονες προσευχές του, οι ευχαριστιακές συνάξεις του, είναι βιώματα που εκφράζουν τις πνευματικές και ψυχικές του ανατάσεις που περνούν στην αιωνιότητα. Αφιερώνοντας τέτοιες στιγμές στον Θεό, στον Ιερό Ναό του, αλλά και στην ήσυχη ατμόσφαιρα του κελλιού του, έχει προετοιμάσει τον σκοπό της ψυχής του, έχει ολοκληρώσει την κάθαρση διαμέσου της νηστείας, της προσευχής, της νήψις, της ταπείνωσης, της διάκρισης και της ελεημοσύνης. Γι’ αυτό, και η καρδιά του είναι εύσπλαχνη προς τους ανθρώπους. Ο πόνος των άλλων γίνεται και δικός του πόνος. Κατανοεί την δοκιμασία μας και αφήνει την δική του διάθεση και σκέψη να έλθει πλησίον μας τις ώρες που μας ταλαιπορούν τα προβλήματά μας. Αυτό που βιώνουμε στο μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου είναι ότι ο χαμένος παράδεισος βρίσκεται εκεί, όπου ο Γέροντας δημιούργησε μιά «Νέα Ιερουσαλήμ», την Βασιλεία του Θεού, στην έρημο της Αριζόνας. Ο ίδιος βιώνει τα αισθήματα του Θεικού Ερωτα και γι’αυτό Τον ακολούθησε, Τον εμπιστεύθηκε γιατί τον γνώρισε. Μιμείτε την συμπεριφορά Του, τον τρόπο ζωής Του, και βιώνει καθημερινά αυτή τη σχέση του μαζί Του, μιά σχέση καρδιακή. Και σε αυτήν την περίπτωση ισχύει ο λόγος του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος: «Το μοναστήρι είναι ένας γήινος Ουρανός». Τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των μοναχών του είναι η μετάνοια, που ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ονομάζει, «η εκ του παρά φύσιν εις το κατά φύσιν» επάνοδος της ψυχής. Μετάνοια είναι η αλλαγή του νου, μεταβολή των σκέψεων, διαθέσεων, επιθυμιών, αλλαγή τρόπου ζωής. Είναι το μέσο με το οποίο εξαλείφεται η αμαρτία. «Η πόρτα της Χάριτος» (Ισαάκ ο Σύρος). Με την προσοχή εστραμμένει στην μετάνοια, η πνευματική ζωή ξεκινά από την ταπείνωση. Έτσι, η μετάνοια του φέρνει την ταπεινωφροσύνη και την αυτομεμψία. Η εγκράτεια, η αγρυπνία, η προσευχή, η ταπεινοφροσύνη του αρχίζει ως συστολή γεμάτη αιδημοσύνη και συντριβή μπροστά στο Θεό. Η δόξα του Χριστού αποκτάται με τη ταπείνωση, διατηρείται με την πίστη και ολοκληρώνεται με την αγάπη. Η δόξα των Χριστιανών είναι η αφοσίωση στο Θέλημα του Θεού.
Διαβλητά (ένοχα) και αδιάβλητα (ανένοχα) πάθη
Εδώ πρέπει να πούμε ότι για να μπορέσουμε να καταλάβουμε κάτι που διαβάζουμε στους Πατέρες της Εκκλησίας μας, διαπιστώνουμε ότι οι μελέτες τους κωδικοποιούν τις εμπειρίες της ευαγγελικής ζωής. «Άρρητα ρήματα που είναι πάνω από την ανθρώπινη σκέψη και κατανόηση όταν δεν είναι κανείς θεόπτη» (Συμεών ο Νέος Θεολόγος). Κάτι σχετικό συναντάμε και στη μοναχική ζωή του Γέροντα Εφραίμ. Βλέπουμε, σε αυτόν, την έκφραση του Ευαγγελίου στην πράξη. Η ευαγγελική του ζωή είναι η αυθεντική που μας παρέδωσε ο Χριστός. Οπως αναφέραμε πιο πάνω, ο τρόπος ζωής του Γέροντα, ως προς την χαρισματική ζωή που διάγει, είναι η συνέχεια του βίου των Προφητών, των Αποστόλων, των Πατέρων της Εκκλησίας, των οσίων και των ασκητών. Ο Γέροντας Εφραίμ μας μιλάει για αμαρτήματα της καρδιάς και του νου, για τα σωματικά πάθη της ηδονής που μετέχουν η καρδιά και ο νους, διότι υπάρχει απόλυτη συνάφεια ψυχής και σώματος. Μας λέει ότι η υποκίνηση γίνεται από την έλξη της σαρκικής επιθυμίας. Γι’ αυτό, εξηγεί, ότι όταν ο νους του ανθρώπου απομακρυνθεί από τον Θεό δια της αμέλειας και από τα χριστιανικά μας καθήκοντα, καταλήγει στη «σαρκολατρεία». Συχνά αναφέρεται στην διάκριση μεταξύ του νου και της λογικής, και πως ενεργεί ο νους. Επίσης, ποιά είναι τα διαβλητά και αδιάβλητα πάθη του ανθρώπου. Αλλά, και για την μέθοδο ασκήσεως και θεώσεως του ανθρώπου. Επιπλέον, αναφέρεται στην διαφορά μεταξύ νοεράς ενεργείας και λογικής ενεργείας. Σύμφωνα με την πείρα του Γέροντα, και μελετώντας τα κείμενα των Πατέρων, διαπιστώνει κανείς ότι: «άλλη είναι η νοερά ενέργεια και άλλη είναι η εγκεφαλική ενέργεια». Η νοερά ενέργεια (νους) «συγκροτεί τον εσωτερικό άνθρωπο, ρυθμίζει τα φυσικά πάθη ώστε να παραμένουν αδιάληπτα, επειδή ο νους βρίσκεται στην καρδιά και προσεύχεται: που εκεί είναι και η φυσική της λειτουργία. Αυτή η εύρεση του νούς είναι προσφορά του μοναχισμού». Στην βιβλιογραφία του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, του π.Ι. Βλάχου και του π. Γεωργίου Μεταλληνού, θα βρεί κανείς εκτενείς αναλύσεις για το θέμα αυτό. Κατά τον Γέροντα και τους Πατέρες της Ορθοδοξίας, φαίνεται, λοιπόν, καθαρά ότι ο άνθρωπος έχει μέσα του τα φυσικά, αδιάβλητα πάθη (ανένοχο πάθος) που είναι η πείνα, η δίψα, η κόπωση, ο πόνος, το δάκρυ, η φθορά, η αποφυγή του θανάτου, η δειλία, η αγωνία κ.λ.π. «Αυτά που δεν εξαρτώνται από την θέλησίν μας» (Αγ.Ι. Δαμασκηνός). Και τα διαβλητά πάθη (ένοχο) (το θυμικό, το επιθυμικό, το λογιστικό) που σχετίζονται με το παθητικό μέρος της ψυχής, όπως ο εγωισμός, ο θυμός,η φιλιδονία, η φιλαργυρία, η φιλοδοξία, και η φιλαυτία που είναι και η βάση αυτών των παθών. Αυτές είναι «η παρά φύσιν κινήσεις και ενέργειες της ψυχής και του σώματος». «Ο Χριστός, με την Θεία ενανθρώπησή του προσέλαβε τα ανθρώπινα αδιάβλητα πάθη. Όμως ως Θεάνθρωπος δεν είχε τα διαβλητά πάθη, διότι δεν προσέλαβε το σπερματικό. Το σπερματικό, που συνδέεται με το γενετήσιο ένστικτο έχει σχέση με λογισμούς, επιθυμίες, σαρκικές επαναστάσεις κλπ. Ο Χριστός δεν είχε τέτοια προβλήματα γιατί ήταν αναμάρτητος» (Ιερόθεος). Επομένως, πρέπει να αγωνιζόμαστε ώστε, « τα αδιάβλητα πάθη να μην γίνονται διαβλητά αφού από την φυσική ικανοποίηση της πείνας μπορεί να οδηγηθεί στο διαβλητό πάθος της πολυφαγίας, από το αδιάβλητο πάθος της δίψας, μπορεί να φθάσει στην φιλοποσία και την μέθη. Το ίδιο μπορεί να γίνει και με τα διαβλητά πάθη της ψυχής, τα οποία πρέπει να μετατραπούν σε αδιάβλητα πάθη, ήτοι η φιλοδοξία να κινείται σε φυσικά πλαίσια» (π. Μεταλληνός).
Δηλαδή, ο άνθρωπος θέλει να αποκτήση μια ισορροπία. «Να σταματήσει η κίνηση των αδιαβλήτων παθών προκειμένου αυτά να γίνουν διαβλητά, καθώς επίσης και η παραφύση ενέργεια των διαβλητών παθών να μετατραπεί σε κατά φύση» (π.Ι.Ρωμανίδης).
Αυτό το έργο το κάνει ο νούς του ανθρώπου. Αυτό είναι το κατάλληλο όργανο για την ισορροπία αυτή, ώστε ο άνθρωπος να είναι κατά πάντα φυσιολογικός. Κατά τον π. Ιερόθεο, «οταν ο νους βρίσκεται στην κατάσταση του φωτισμού και εξασκεί την νοερά προσευχή, τότε οι ενέργειες της ψυχής (λογιστικό-επιθυμητικό-θυμικό) πορεύονται κατά φύσιν και υπέρ φύσιν και το σώμα προσαρμόζεται στην θεοπτική πορεία».
Ο Γέροντας Εφραίμ μας λέει, «όταν ο μηδαμινός νους του ανθρώπου σχετίζεται με τον υπέρτατο νου του Θεού, τότε οι αισθήσεις της ψυχής και του σώματος κυβερνούνται υγιώς. Οι άγιοι πατέρες, με τη φώτηση του Αγίου Πνεύματος, μας έχουν αφήσει μια εργασία πολυτελή που επεξεργάζεται τον μηδαμινό νου του ανθρώπου για να τον κάνει υγιεί, και με άμεση λειτουργία του υπέρτατου νου του θεού. Και αυτή η εργασία λέγεται Νήψις: προσέχω, αγρυπνώ, επισκοπώ, επιτηρώ, παρακολουθώ. Δηλαδή, δεν αφήνω τίποτα να εισέλθει στην ψυχή, όπως οι κακές σκέψεις».
Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι όταν ο νους είναι στην φυσική του λειτουργία, εδρεύει στην καρδιά, και προσεύχεται αδιάλειπτα. Έχει δηλαδή, όπως ο ίδιος εξηγεί, την «αέναη μνήμη» του Θεού (νοερά ευχή) και ετοιμάζει τον άνθρωπο για την ένωσή του με το Θεό (θέωση). Τότε ρυθμίζει, ή διαφυλάσσει τα φυσικά αδιάβλητα πάθη να μην γίνουν διαβλητά πάθη, δηλαδή παρά φύσιν. Και επίσης, ο νους, βοηθά τα διαβλητά πάθη να μετατραπούν και να γίνουν αδιάβλητα πάθη».
Αντιθέτως, όπως μας αναλύει ο Γέροντας Εφραίμ, αλλά και κατά τους Πατέρες, «όταν ο νους του ανθρώπου νοσεί, αδρανοποιείται η λειτουργία του (πτώση), συγχέεται με τη διάνοια και τους λογισμούς της. Σε πολλούς από εμάς τους ανθρώπους, ο νους μας νοσεί γιατί ταυτίζεται η νοερά ενέργεια με την ενέργεια του εγκεφάλου, την λογική ενέργεια, που έχει συνέπεια όλα τα νοήματα του εγκεφάλου, που προέρχονται από το περιβάλλον, να γίνονται νοήματα της νοεράς ενέργειας». Δηλαδή, κατά τον π. Εφραίμ, όλες οι εικόνες, οι ιδέες, οι αντιλήψεις, τα νοήματα, οι λογισμοί, τα θεωρήματα, οι εντυπώσεις που έρχονται στον εγκέφαλο από το περιβάλλον του υλικού κόσμου, τα δέχεται ο νους διά μέσου των αισθήσεων, και εισέρχονται και μέσα στην καρδιά. Τότε η νοερά ενέργεια δεν προσεύχεται, αλλά διακατέχεται από τα νοήματα και τις εικόνες του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να μην μπορεί να ρυθμίσει τα πάθη, τα οποία γίνονται διαβλητά.
Ο Γέροντας Εφραίμ, έχει θεραπεύσει αυτή την νόσο «ενεργοποιόντας την νοερά ενέργεια, η οποία έχει αποκολληθεί από τον εγκέφαλο και από τα νοήματα που φέρνουν οι αισθήσεις από τον περιβάλλοντα κόσμο σ’αυτόν, και στην αένναη προσευχή που γίνεται μέσα στην καρδιά του.
Σε αυτήν την κατάσταση, ο π. Εφραίμ κάνει δύο παράλληλες ενέργειες, αυτές που αναφέρει και ο Μάξομος ομολογητής, « Και προσεύχεται με την νοερά ενέργεια στη καρδιά και έχει συνείδηση του κόσμου και του περιβάλλοντος με την λογική ενέργεια». Ο Γέροντας, διά μέσου της Θείας λειτουργίας βιώνει τα γεγονότα της Θείας Οικονομίας, αποκτάει γνώση πνευματική δια της επιστροφής του νου μέσα στην καρδιά, έχει θεραπεύσει αυτήν την νοερά ενέργεια.
Μας λέει ότι αυτή η θεραπεία επιτυγχάνεται μέσα στην Εκκλησία με την πείρα και την καθοδήγηση Θεουμένων Πατέρων. ‘Ολα όσα αναφέρθηκαν προυποθέτουν, κατά τον Γέροντα, ότι ο αγώνας απαιτεί μια τακτική και μιά μέθοδο, που μπορούμε να τη μάθουμε αν μαθητεύσουμε κοντά σε πνευματικούς και έμπειρους οδηγούς και στην πείρα των αγίων της Εκκλησίας μας. Ο π. Εφραίμ μας λέει ότι «η Ορθοδοξία μπορεί να κάνει αυτό το έργο γιατί κατέχει αυτήν την μέθοδο που μας παρέδωσε ο Χριστός, με την οποία θεραπεύεται ο νούς του ανθρώπου και αυτά τα διαβλητά πάθη μετατρέπονται σε φυσικά, ενώ τα αδιάβλητα τα ενισχύει για να παραμένουν στην φυσική κατάστασή τους». Και αυτό γίνεται γιατί μέσα στην εκκλησιαστική ζωή υπάρχουν θεμελιώδεις γνωρίσματα των σωστών Ορθόδοξων μοναχών, που τα βλέπουμε στην πράξη της ασκητικής τους ζωής.
Βίωση μνήμης θανάτου και αντιμετωπίσεώς του
‘Ενα επίσης, βασικό, για όλους μας, θέμα που συχνά μιλάει και ασχολείται ο Γέροντας είναι η μνήμη του θανάτου. Ο ίδιος, έχει δεχτεί μέσα του την μνήμη του θανάτου σαν πνευματικό κεφάλαιο για αιώνια ζωή. Σε όλη του την ζωή είναι μελετητής του θανάτου, ασχοτείται με την αντιμετώπισή του και μας διδάσκει την μέθοδο αντιμετώπισής του και βιώσεως, όχι σαν κεφάλαιο του κόσμου τούτου. Αναφέρεται, συνεχώς, για την μνήμη του θανάτου. Αυτή η μνήμη της εξόδου της ψυχής τον κρατάει σε πνευματική διαύγεια, σε μελέτη της συνειδήσεώς του, σε πένθος, σε δάκρια, σε κάθαρση και του δημιουργεί μνήμη ελπίδας. Το χάρισμα του π. Εφραίμ είναι ότι είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει τον θάνατο και να πάει κοντά στον Χριστό. Η σκέψης του συγκεντρώνεται στην έξοδο της ψυχής, στην ώρα της αναχωρίσεως, που είναι και η στιγμή της «αιώνιας αποκατάστασης», όπως λέει και ο ίδιος. Ως πεπειραμένος μελετητής της μνήμης του θανάτου, συμβουλεύει τους μοναχούς του και τους πιστούς να μελετάνε συνεχώς τον θάνατο, και να μεριμνάνε για την προετοιμασία της καθαρότητας της συνειδήσεως κατά την ώρα της εξόδου της ψυχής. Λέγει ότι, με τον αγώνα σε αυτήν εδώ την ζωή για την καθαρότητα της ψυχής και του σώματος, και με την ιερή εξομολόγηση, η συνείδηση θα είναι έτοιμη να απολογηθεί στον Θεό. Γ’αυτό, η συμβουλή του είναι ότι με τον φόβο του θανάτου δεν θα πέσουμε «στην κόλαση της συνειδήσεως, την αλήθεια της ζωής μας την κατέχει η φωνή της συνειδήσεως». Μάλιστα στο σημείο αυτό ο Γέροντα μας λέει: “Να μην παίζουμε με την σωτηρία μας, γιατί όταν η σάρκα μας λυγίσει, τότε η ψυχή θα αντιμετωπίσει την αλήθεια”. Ο ίδιος μας εξηγεί: “την προετοιμασία της καθαρής συνείδησης την κάνει η βυθομέτρηση του εαυτού μας που θα καθαριστούμε από τον έλεγχο με την καθαρά εξομολόγηση”. Αλλ’ όμως, πως συμβαίνει ο θάνατος, που αποτελεί το πλέον επαναλαμβανόμενο και κοινό γεγονός στη ζωή του ανθρώπου, να συνεχίζει να είναι εκείνο για το οποίο ο άνθρωπος αδιαφορεί; Γιατί δεν υπάρχει περιέργεια σχετικά με το θάνατο όταν ο ίδιος βρίσκεται διαρκώς παρών, δίπλα μας;
Το θέαμα 60.000.000. ανθρώπων που κινούνται στωικά, σχεδόν αδιάφορα, προς τη μοίρα τους κάθε χρόνο, οι οποίοι σπάνια προβληματίζονται για τη μοίρα που τους αναμένει στη άλλη όχθη της φυσικής τους ζωής, είναι χαρακτηριστικό μιας σχεδόν καθολικής αδιαφορίας για το θάνατο.
Ο Γέροντας Εφραίμ, μας λέει ότι, «παρά την αδιασάλευτη αυτή αλήθεια, εμμένουμε εις το να εθελοτυφλούμε, θεληματικά, ενώ βλέπουμε να φεύγουν οι άνθρωποι. Μροστά στα μάτια μας γίνεται και μετά αδιαφορούμε για την σωτηρία μας». Ο πνευματικός άνθρωπος μένει κατάπληκτος με αυτή την παντελή αδιαφορία απέναντι σ’αυτό το μυστήριο και την πρόκληση του φυσικού θανάτου. Σίγουρα, η ζωή ενός πνευματικού ατόμου είναι μια περισυλλογή γύρω στο θάνατο. Είτε τον αντιμετωπίζουμε θαρραλέα, είτε τον αποφύγουμε, ο θάνατος αποτελεί το ύψιστο συμβάν της Ζωής. Η έννοια του θανάτου συνδέεται άμεσα με την έννοια της ζωής. Οι εμπειρίες μας, ως όντα του ζωικού βασιλείου, αντιστοιχούν μόνο στο σήμερα, όμως ως έλλογα όντα λαμβάνουμε επίσης υπόψη το αύριο, και ως εκ τούτου, στο μέτρο που η ζωή μας έχει και πνευματικό χαρακτήρα, και όχι μόνο αισθησιακό, αναπόφευκτα ενδιαφερόμαστε να απαντήσουμε στο ερώτημα, για το τί θα «μας» συμβεί όταν πεθάνουμε. Μια ερώτηση δηλαδή που προφανώς μπορεί να απαντηθεί μόνο στο πλαίσιο του τί ή ποιοί «είμαστε» τώρα, θνητοί ή αθάνατοι: μια ερώτηση που στηρίζεται στο ειδικό βάρος που δίνουμε στην αντίληψη περί του συγκεκριμένου και του αφηρημένου ανθρώπινου όντος. Κι αλλοίμονο εάν δεν έχουμε ακόμη βρει την απάντηση στο πρόβλημα του θανάτου, ή μας βρεί απροετοίμαστους, διότι θα έλθει κάποτε αμείλικτος. Και την απάντηση την δίνει μόνο η χριστιανική πίστη, που είναι η γέφυρα ανάμεσα στο πρόσκαιρο και το αιώνιο.
Πότε ο άνθρωπος σταματάει να απωθεί την μνήμη του θάνατου
Αλλά, πότε ο άνθρωπος σταματάει να απωθεί την ιδέα του θανάτου. Αυτή η αδιαφορία για το θάνατο αλλάζει όταν ο άνθρωπος αντιμετωπίζει μια αναπάντεχη δοκιμασία σοβαρού προβλήματος υγείας. Αυτό το βίωμα της ασθένειας είναι το κίνητρο που δημιουργεί μέσα του μια διάθεση να δει την προέλευσή του, το νόημα της ζωής, τον προορισμό του, τον θεό και τους ανθρώπους, και το υπαρξιακό ερώτημα το πως μπορεί ο άνθρωπος να υπερβεί τα όρια της μικρής και σύντομης ζωής, διαφορετικά. Τα όρια αυτών των πολλαπλών προσεγγίσεων εξαρτώνται από το μέτρο της πίστης του κάθε ανθρώπου, και της προετοιμασίας του.
Η ασθένεια και γενικά ο πόνος στη ζωή αποτελεί ένα μυστήριο που δύσκολα ο άνθρωπος μπορεί να εισχωρήσει στο νόημά του. Όταν ο άνθρωπος πονάει, επιστρέφει στον εαυτό του. Αυτό το υπαρξιακό θέμα της ασθένειας τον κάνει να φιλοσοφεί πάνω στη ζωή και στον θάνατο, στο νόημα της ύπαρξης, μόνον τότε ωριμάζει πνευματικά. Μέσα από τον πόνο βρίσκει συνήθως ο άνθρωπος το δρόμο της επιστροφής στο Θεό. Σηκώνει το δικό του σταυρό και βαδίζει στα ίχνοι του Ιησού. Σχετικά με τον πόνο, ο Γέροντας Εφραίμ μας λέει ότι, «ο πόνος οργώνει την καρδιά του ανθρώπου και την κάνει επιδεκτική να δεχθεί τον σπόρο του Ευαγγελίου και εν συνεχεία ο σπόρος να καρπίσει την μετάνοια».
Και σύμφωνα με τον Άγιο Ισαάκ τον Σύρο, «κάθε στενοχώρια και θλίψη είναι αιτία των αρετών και κάθε αρετή είναι σταυρός, άσκηση πνευματική.» ‘Ομως, όλοι μας πρέπει να γνωρίζουμε ότι είμαστε ταξιδιώτες μέσα στο πέλαγος της ζωής μας και όταν δοκιμαστούμε από μιά επώδυνη ασθένεια τα άγρια κύματα της ασθενείας μας κτυπούν. Και τότε αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε πόσο μεγάλο μυστήριο είναι ο πόνος. Τότε τα ακατανόητα και δυσερμήνευτα πνευματικά λόγια και το θέμα της πίστης γίνονται περισσότερο κατανοητά. Ο πόνος της ασθενείας είναι το κίνητρο που αποκαλύπτει την άλλη πλευρά της ζωής μας, τον αφανή εαυτό μας. Αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι δεν μπορούμε να δαμάσουμε, στη ζωή μας, την αέναη κίνηση του χρόνου.
Μέσα στο χρόνο η σύντομη γήινη περιπέτειά μας περνά όπως η σκιά ενός ονείρου. Τότε καταλαβαίνουμε ότι απωθούσαμε την ιδέα του θανάτου γιατί ζούσαμε σε μιά ψευδαίσθηση. Η αρρώστια πριν τον θάνατο έχει πολύ μεγάλη σημασία. Πολλές χιλιάδες αμαρτωλοί έμαθαν για τον Θεό και την ψυχή τους μόλις έφθασαν στην επιθανάτεια ασθένεια. Και εδώ ο π. Εφραίμ μας εξηγεί ότι: «η ασθένεια είναι ενεργητική, και μάλιστα όταν προηγείται του θανάτου, διότι μέσα στο χρόνο της ασθένειας η χάρις του Θεού εργάζεται, γιατί ο Θεός γνωρίζει ότι πρόκειται να τον πάρει τον άνθρωπο και αρχίζει να τον φωτίζει». Γνωρίζοντας εκείνη τη στιγμή ο άνθρωπος τις πραγματικότητες που σ’ολόκληρη την ζωή του αγνοούσε, μετανιώνει πικρά, κλέγοντας, όλα του φαίνονται μάταια, τότε σκέφτετε για την έξοδο από αυτά τα στενά όρια του χρόνου και του χώρου. Εκεί βλέπουμε τον αυθεντικό μας εαυτό, που θα φανεί η πίστη στον Θεό, η προσευχή, και η υπομονή. Η ελπίδα είναι η αισιοδοξία της πίστεως.
‘Ετσι, από την στιγμή που θα βρεθούμε στην ησυχία ενώς δωματίου νοσηλείας αισθανόμαστε μια πνευματική μεταστροφή μέσα μας. Αμέσως, γεννιέται η αίσθηση της φθαρτότητας και της θνητότητας του ανθρώπου. Αλλάζει η συμπεριφορά μας, ζητάμε μετάνοια προ του τέλους μας, ζητάμε να κοινωνήσουμε τα Άχραντα Μυστήρια. Και όταν βρίσκεται ο άνθρωπος στην επιθανάτια κλίνη, οι στιγμές που κυλούν είναι συγκλονιστικές. « Κατά την ώρα που η ψυχή του βρίσκεται σε πάλη μεταξύ ζωής και θανάτου, η ψυχή βλέπει πράγματα που προηγουμένως δεν είδε, όντας σε υγιές σώμα». Το βλέμα κάπου αλλού προσηλώνεται και απορροφάται. Μπορεί να ατενίζει τον κόσμο, αλλά προσηλόνει τον νού του στα μη παρερχόμενα, σ’εκείνα που βρίσκονται πιο ψηλά και πιο μακριά. «Με τα μάτια ανοικτά, παρατηρεί δεξιά και αριστερά σαν κάποιος να ανακρίνει, πρόκειται για φοβερή κατάσταση». Ζεί σε δύο επίπεδα: το πνευματκό και το ψυχικό. Φαίνεται παράδοξα διχασμένος. Με το πνεύμα του ατενίζει την απύθμενη άββυσο και παραμένει στην μυστηριώδη και απερίγραπτη εκείνη σφαίρα, ενώ η λογική και ο ψυχισμός του ζουν τη συνήθη καθημερινή ζωή. Είναι αυτό που λέει ο Γέροντας Εφραίμ, ότι «δεν περνούν λόγια, ούτε το εγώ, ούτε οι δικαιολογίες. Θα πεθάνουμε μόνοι μας, θα βλέπουμε την ώρα του θανάτου και θα λέμε: Τι θα γίνω»;
Αν δεν έλθει ο άνθρωπος στο σημείο της πορείας της θανατηφόρου ασθένειας, της παρακμής, δεν μπορεί να αντιληφθεί το νόημα ότι η ζωή αρχίζει μετά από τον θάνατο. Εκείνη τη στιγμή, που πρόκειται ν’αποδημήσουμε από την πρόσκαιρη ζωή, θα μας δωθεί η δυνατότητα να καταλάβουμε, ότι δεν βιώσαμε, και δεν μπορέσαμε να κάνουμε τρόπο ζωής, όσα μας δίδασκαν οι Πατέρες της Εκκλησίας. Αλλά και την «μοναχική εμπειρία περί μνήμης θανάτου» θα την περάσουμε όλοι σε κάποια στιγμή της ζωής μας. «Οι προσεγγίσεις προς τον θάνατο είναι οδυνηρές, αλλά, ο θάνατος ο ίδιος είναι εντελώς άλλο πράγμα. Η ίδια στιγμή του θανάτου, δηλαδή η τελευταία αγωνία στο μεθόριο των δύο κόσμων τόσο διαφορετικών κατά τις διαστάσεις τους, πρωτίστως είναι γεγονός για το ίδιο εκείνο πρόσωπο που το ζεί ότι αποκαλύπτονται νέοι ορίζοντες, δίνεται καινούργια εμπειρία του πνευματικού κόσμου » (Γ. Σωφρόνιος).
Όταν η μνήμη του θανάτου ενταθεί, ο άνθρωπος καταφρονεί όλο τον ορατό κόσμο και όλα τα γεγονότα της ζωής, ακόμη και τη διανόηση ως μη δυνάμενη να δώσει απάντηση στην αναζήτησή του. Όλο το εμπειρικό χάνει το νόημα και την αξία του. Στο τέλος της πορείας μας ποιός μας παραλαμβάνει; Ομως, στο καράβι του ταξιδιού μας, κυβερνήτης είναι ο Χριστός, που μας χαρίζει υπομονή, ολιγόστευση του πόνου, παρηγοριά και ελπίδα. «Υπομένει ο χριστιανός, γιατί με την υπομονή του μετάχει στα παθήματα του Χριστού και ελπίζει ότι θα γίνει μέτοχος και της Ανάστασής Του» (Μέγα Βασίλειος). Ποιός είναι ο άνθρωπος κατά την προέλευση και τον προορισμό του; Χωρίς την επίγνωση του προορισμού της αιωνιότητος τα πάντα αποβαίνουν κενά. Αν η ζωή τερματίζεται οριστικά με το θάνατο, δεν έχει κανένα απολύτος νόημα. Η μνήμη του θανάτου θέτει το πρόβλημα της αιωνιότητος, χωρίς να δέχεται συμβιβασμό με οτιδήποτε εκτός του Θεού. Αλλά, ο φόβος του θανάτου που ανακαλύπτει ο άνθρωπος στη φύση του γίνεται πηγή δυνάμεως για ολοκληρωτική μετάνοια. Η αίσθηση του θανάτου, που παρέχεται από το φωτισμό της πίστεως στο λόγο του Χριστού, οδηγεί σε μετάνοια. Κατά τον Γέροντα Εφραίμ, μνήμη θανάτου, όχι σαν κεφάλαιο του κόσμου τούτου, αλλά σαν κεφάλαιο πνευματικό για αιώνια ζωή, ευλογημένο.
Έτσι, λοιπόν, η αιωνιότητα δεν είναι ζωή πέρα από τον χρόνο αλλά είναι κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό μέσα στο χρόνο, τον λεγόμενο λειτουργικό χρόνο. Η Θεία Λειτουργία είναι η βίωση της αιωνίου ζωής. Ο χρόνος της ζωής είναι σωτηριώδης, είναι χρόνος που μπορεί να μας εξασφαλίσει την αιωνιότητα. ‘Οσο ζει ο άνθρωπος βιολογικά αποκτά εμπειρία της αιωνίου ζωής. «Πεθαίνει πρώτα ως προς την αμαρτία και ανασταίνεται με την εν Χριστό ζωή. Μετά τον θάνατο βλέπουμε την αφθαρσία και τη δόξα του σώματος με την ύπαρξη των αγίων λειψάνων. Επειδή έχουν μέσα τους τη Χάρη του Θεού, γι’αυτό ευωδιάζουν, κάνουν θαύματα. Τα λείψανα των Αγίων είναι τρανή απόδειξη της αξίας του ανθρωπίνου σώματος». Ο χριστιανός ζει την ανάστασή του από την παρούσα ζωή. «Αυτή εστίν η αιώνιος ζωή, ίνα γινώσκω σου σε, τον μόνον αληθινόν Θεόν και ον απέστειλες Ιησούν Χριστόν». Η γνώση του Θεού και η γνώση του Χριστού είναι αιώνια ζωή. Η ζωή μας μέσα στην Εκκλησία είναι η πρώτη Ανάσταση. Τον πλησίον δεν τον αντιμετωπίζουμε σαν θνητό άνθρωπο αλλά ως αιώνιο.
Η κατήχησις του Γέροντα Εφραίμ στον κόσμο
Από όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως φαίνεται ότι ο τρόπος ζωής του Γέροντα και των μοναχών στην ιερά Μονή του Αγίου Αντωνίου είναι η έκφραση που βιώνουμε μέσα στην Εκκλησία. Μερικά (συνοπτικά) από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του π. Εφραίμ είναι κάθαρση, η νήψις, η προσευχή, και η αντιμετώπιση του θανάτου. Κατ’αρχάς, λέγοντας ο Γέροντας: «‘Ηρθαμε εδώ να πετύχουμε την αλλαγή του εσωτερικού μας ανθρώπου», μας διδάσκει πως να προετοιμαζόμαστε για την κάθαρση. Πως κανείς προετοιμάζεται; Πότε είναι καθαρός; Πότε ξεκινάμε για την κάθαρση; Η κάθαρση, μας λέει, ξεκινάει από το εξομολογητήριο που είναι το δεύτερο βάπτισμα. Μόλις η συνείδηση των μοναχών τους λέει την αμαρτία τους, μπαίνουν στο εξομολογητήρη του Γέροντα, αμαρτημένει καταθέτουν το αμάρτημά τους, και βγαίνουν με συνείδηση ελεημένη. Μας λέει ότι, όταν ενδιαφερθούμε για την σωτηρία μας τότε πρέπει να ετοιμάσουμε τον εαυτό μας έναντι της Θείας δικαιοσύνης. ‘Οτι με την μελέτη, την νηστεία, την προσευχή και τη νήψι, την εξομολόγηση (που είναι το δεύτερο βάπτισμα), ταπείνωση και ελεημοσύνη, τότε προετοιμάζεται η ψυχή και ζει την κάθαρση.
Ο Γέροντάς μας, μας διδάσκει πως προετοιμαζόμαστε για την κάθαρση, λέγοντας ότι, ο άνθρωπος αρχίζει να καθαρίζεται με την άσκηση. Το μέσον της άσκησης, μας λέει, είναι η νηστεία, που σκοπό έχει την ταπείωση και την διάκριση για να ρυθμήζουμε τον εαυτόν μας, κατόπιν, η προσευχή, που να έχει ταπείνωση, και η νήψις, που θα μας δώσει τον δρόμο προς τον Θεό με την προσευχή του Ιησού. Αυτά ταπεινώνουν την καρδιά και την κάνουν πιο εύσπλαχνη προς τους άλλους. Και η ολοκλήρωση της προετοιμασίας της ψυχής γίνεται με την μετάνεια, εξομολόγηση, για να επανασυνδεθούμε με τον Θεό, με την θεία μετάληψη και με την ελεημοσύνη. ‘Επειτα, ο Γέροντας, μας εξηγεί πως η νήψις μας δείχνει τον δρόμο προς τον Θεό. Πως όταν ο νους εντωπίζεται στην καρδιά, δια της προσευχής, γεννάει πνευματικούς νεοσσούς και δέχεται την χάρη του Θεού. Η νήψις, μας λέει, μας δίνει τον δρόμο προς τον θεό, που είναι η προσευχή του Ιησού. Νήψις, την ερμηνεύει: νήφω, προσέχω, αγρυπνώ, επισκοπώ.
Ακόμη, ένα μεγάλο θέμα που ο Γέροντας έχει μεγάλη πείρα και ωριμότητα είναι στην προσευχή. Μας δίνει την πρακτική μέθοδο της προσευχής. Μας εξηγεί πως η προετοιμασία της προσευχής γίνεται με την πνευματική διάθεση. Λέει ότι, για να φτάσουμε στην σωστή προετοιμασία της προσευχής, χρειαζόμαστε αυτοσυγκέντρωση στην αμαρτία, αυτογνωσία, μνήμη θανάτου, στη μνήμη της κρίσεως, μελέτη, περισυλλογή, ταπείνωση και να έχουμε τον κατάλληλο οδηγό. Μας λέει ότι ο δρόμος προς τον θεό είναι η προσευχή των πέντε λέξεων: «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με». «Έχει μέσα της» λέει «αυτουπάρχουσα δύναμη, αγιαστική που υμνολογείται μέσα στην καρδιά του ανθρώπου όπου και αν είναι». ‘Οταν προσεύχεται κανείς στη σιωπή, δημιουργείται μέσα του ένα χαροποιό πένθος που ταπεινώνει την σκέψη του. Ο Γέροντας ως πεπειραμένος διδάσκαλος της νοεράς προσευχής, μας βοηθάει πως να προπαρασκεύασουμα την ψυχή, να την φέρουμε σε πνευματική διάθεση πριν την προσευχή. Λέει, όταν η προσευχή έχει ταπείνωση τότε φέρνει πνευματικό καρπό. Γι’αυτό, όταν προσεύχεται στη σιωπή, δημιουργείται μέσα του ένα χαροποιό πένθος που ταπεινώνει την σκέψη του. Η παρρησία των προσευχών του π. Εφραίμ, βοηθάει τις ψυχές των ανθρώπων. Προσεύχεται για τις ψυχές των νεκρών που έχουν ωφέλεια από την δική μας ελεημοσύνη. Εξηγεί ότι, δια μέσου της προσευχής, ο Θεός με την ευσπλαχνία της δικαιοσύνης Του στέλνει το έλεός Του στους ξεχασμένους νεκρούς που εμείς δεν μεριμνάμε γι’αυτούς. ‘Ετσι, πολλοί άνθρωποι, με την διάκριση του Γέροντα ως πνευματικού, ρυθμίζουν την ζωή τους για την πνευματική του ωφέλεια.
Επιπλέον, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την προσφορά του Γέροντα στο θέμα, περί μνήμης θανάτου. Μας μιλάει για την ταχτοποιημένη συνείδηση κατά την ώρα του θανάτου. Πως θα προετοιμαστούμε για να περάσουμε επιτυχώς το γεφύρι του θανάτου. Αυτό που πρέπει να δούμε από την άποψη ότι το χάρισμα των μοναχών, στην Μονή του Αγίου Αντωνίου, είναι οι ασκήσεις αντιμετωπίσεως του θάνατου. Σκέπτονται την κρίση με την ανταπόδωση των έργων, τα έσχατα της ζωής. Τους αφυπνίζει η έξοδος της ψυχής, η ώρα της αναχωρίσεως, η στιγμή της «αιώνιας αποκατάστασης». Αυτή την σκέψη την μελετάνε και μεριμνάνε για την προετοιμασία της συνείδησής τους κατά την ώρα της εξόδου της ψυχής. Με την ιερά εξομολόγηση, τον αγώνα σε αυτήν εδώ την ζωή για την καθαρότητα της ψυχής και του σώματος περιμένουν ελπιδοφόρα την στιγμή που θα απολογιθούν στον Θεό. Κατά τον Γέροντα, όταν ο άνθρωπος έχει την μνήμη του θανάτου, δεν έχει αμαρτωλή διάθεση. ‘Ετσι, λέει, ο φόβος του θανάτου γεννά την προσπάθεια για να αντιμετωπίσουμε την ειρηνική συνείδηση κατά την έξοδο από αυτή την ζωή. Θυμούνται τις τελευταίες στιγμές της ζωής τους και την έξοδό τους για να μην αμαρτήσουν. Αυτή η μνήμη της εξόδου τους κρατάει σε νηφαλιότητα, σε επαγρύπνηση, σε μελέτη της συνειδήσεως, συγκράτηση των αισθήσεων, γεννιέται το πένθος, τα δάκρυα, η κάθαρση. Και μέσα από αυτή τη μνήμη, που λέγεται θάνατος, πηγάζει μια μνήμη χαράς και ελπίδας για την ψυχή. ‘Ετσι, ο Γέροντας και οι μοναχοί μας διδάσκουν, μας προσφέρουν και μας μεταβιβάζουν αυτό που πράτουν, «και ούτε δίδαξα κανέναν κάτι όπου πριν δεν το έκανα» (Αββάς Κασσιανός).
Συμπεράσματα
Ολοκληρώνοντας, αυτήν την σύντομη εισήγηση, θα ήθελα να σημειώσω ότι όσα αναφέρθηκαν μέχρι τώρα δείχνουν ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία, και ο Ελληνικός Ορθόδοξος μοναχισμός της στην πνευματική όαση της Αριζόνας, με την ησυχαστική- νηπτική μέθοδο, τα διδάγματά του, τα μηνύματά του , οι εμπειρίες του περί μεθόδου της κάθαρσης, περί νήψις, περί προσευχής, περί αρετή της υπακοής και αντιμετωπίσεως του θανάτου, συνεχίζει το θεόπνευστο και σωτήριο έργο της, ανά τους αιώνας των αιώνων, αμόλυντο και όπως ακριβώς το παράλαβε από τους Αποστόλους, τους Αγίους, τους Θεοφόρους Πατέρες, τους Μάρτυρες, τους Ομολογητές της Πίστεως και της μακραίωνος λαμπράς παραδόσεως. Σε αυτόν τον τόπο, που σαν ουράνιο τόξο ενώνει τον Ουρανό με τη Γη, ο Γέροντας Εφραίμ, με τον Καθηγούμενο της ιεράς Μονής του Αγίου Αντωνίου, και την υπόλοιπη μοναχική συνοδεία, κτίζουν μιά «Νέα Ιερουσαλήμ».
Αυτή η Ορθόδοξη μοναστική αποστολή αποτελεί οικονομία και έλεος Κυρίου για τον ορθόδοξο λαό της Αμερικής, που βιώνει την αυθεντική ζωή και διδασκαλία της Ορθοδόξου θεολογίας, με τα νέα Ορθόδοξα Μοναστήρια, γιατί έφερε το αληθινό και το της Θεογνωσίας ακήρατον Φως από την πηγή του ανεσπέρου Φωτός, το ‘Αγιον Ορος, το στήριγμα της Ορθοδοξίας.
Με αγαλλίαση ψυχής ευχαριστούμε και δοξάζουμε τον Πανάγαθο Θεό, που μας καταξιώνει μιας τέτοιας μεγάλης ευλογίας και χάρης. Η Θεία Πρόνοια εύστοργα μερίμνησε για την Ορθοδοξία στην Αμερική, επιλέξασα πανάξιους εκκλησιαστικούς πατέρες, ταπεινούς, περίσεμνους, Χριστοβίωτους και αποστολικούς, που αποτελούν το βάθρο της Εκκλησίας μας. Αποτελεί για όλους Χάρις Κυρίου, συγκατάβαση και έλεος. Ας είναι δοξασμένο τ’όνομά Του.
Τα Μοναστήρια ίσταντε ανάμεσά μας και μαζί Τους οι χιλιάδες των Αρχαγγέλων, οι μυριάδες των Αγγέλων, τα χερουβίμ και τα Σεραφίμ, τα εξαπτέρυγα, τα πολυόμματα, τα μετάρσια και τα πτερωτά. Γι’αυτό και αγαλλόμεθα και δοξάζουμε τον Πανάγαθο Θεό, επινίκιους ύμνους άδοντες. Αν και οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί βρίσκοντε μακρυά ο ένας από τον άλλο, κατά τόπο και χρόνο, όμως, εν τη αγία δομή της Μιάς, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, όλοι είναι ο ένας πλησίον του άλλου πάντοτε εν Πνεύματι Αγίω.
Πατέρες και Γερόντησες των Ιερών Μονών, με την ακατανίκιτη σαγήνη Του πράου βλέμματός Σας, συνεχίζετε αποστολικά και Ελληνικά, το κλέος των ιερών μας παρακαταθηκών και παραδόσεων και τις μεταλαμπαδεύετε επάξια στις γεννιές που έρχονται, δι’ευχών των αγίων Πατέρων ημών.
Επιτελείτε αποστολή περίφανη, περίδοξη, λαμπρά, και ιστορική, σε στιγμές πολύ κρίσιμες για την δοκιμασμένη εκκλησία και σε ένα κόσμο, ο οποίος μαστίζεται από μαρασμό, διαφθορά, κατάπτωση και ηθική και πνευματική κρίση. Σ’ένα κόσμο συγκρούσεων και ανακατατάξεων. ‘Εχουν κλονιστεί τα θεμέλια της ηθικής, δεν υπάρχουν πρότυπα ζωής και πίστεως για να στηριχθούν, οι άνθρωποι, στις δύσκολες καταστάσεις που περνούν σήμερα. Βαρύ το φορτίο που αίρετε, με τόση υπομονή, καρτερία, πίστη, αγάπη και αφοσίωση, εμπνεόμενοι από το αποστολικό βίωμα και γεμάτοι δέος για την από Θεού τεταγμένη αποστολή Σας.
Η βαθύτατη περίνοια, η ευαγγελική μεγαλοψυχία, το ψυχικό σθένος, το τεράστιο ηθικό ανάστημα, η αθωνική ταπείνωση και η ριζωμένη πίστη και αφοσίωση προς την Εκκλησία και τα πεπρωμένα της Ελληνικής Φυλής, αποτελούν στοιχεία και γνωρίσματα, τα οποία μας συγκινούν βαθύτατα, γι’αυτό και Χαίρε της Εκκλησίας ο Ασάλευτος Πύργος!
Σεπτέμβριος 2013
Νικόλαος Λ. Μωραίτης. Ph.D.
Καλιφόρνια 2013
ΠΗΓΗ: http://anavaseis.blogspot.gr/2013/10/blog-post_7.html
Ὁ Καποδίστριας, καί ὅταν ἦταν ὑπουργός τῶν Ἐξωτερικῶν της Ρωσίας καί μεσουρανοῦσε στήν εὐρωπαϊκή διπλωματία ἀλλά καί στή διεθνῆ -ἐφόσον εἶχε ἐπί χρόνια ἀσχοληθεῖ καί μέ τίς πολιτεῖες τῆς Ἀμερικῆς καί μέ τήν Περσία καί μέ ἄλλες ἀσιατικές χῶρες-, ἔστελνε συνεχῶς στήν ἀγωνιζομένη Ἑλλάδα πολεμοφόδια καί τρόφιμα καί σπούδαζε μέ δικές του δαπάνες πολλούς Ἑλληνόπαιδες στά εὐρωπαϊκά πανεπιστήμια, γιά νά προετοιμάζει τούς μορφωμένους ἐπιστήμονες σέ ὅλους τους κλάδους ποῦ θά ἐπάνδρωναν τίς διάφορες ὑπηρεσίες τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους μόλις θά ἐλευθερωνόταν ἀπό τήν τουρκική καταδυνάστευση...
Ὅταν τό 1822 ὑπέβαλε τήν παραίτησή του ἀπό τό ὑπουργεῖο, ὁ τσάρος Ἀλέξανδρος δέν τή δέχθηκε καί τοῦ ἔδωσε ἄδεια ἔπ΄ ἀόριστον μέ ὅλα ὅμως τά προνόμια τοῦ ἀξιώματός του, ἐφόσον τυπικά τό διατηροῦσε. Στή Γενεύη ποῦ ἐγκαταστάθηκε ἔπρεπε νά κατοικήσει σέ «ἕνα μέγαρο, νά ἔχει τέσσερις ἅμαξες καί ἱκανόν ὑπηρετικόν προσωπικόν». Ὁ Καποδίστριας κατοικοῦσε σέ «δύο πτωχικά δωμάτια, εἶχε μόνο μία ἅμαξα καί ἕναν ὑπηρέτη». Ὅταν οἱ πάντες, διπλωμάτες, ἀριστοκράτες καί ἁπλοί ἄνθρωποι τόν ρωτοῦσαν κατάπληκτοι, ἐκεῖνος ἀπαντοῦσε: «Ὅταν ἀφοῦ ἐκτύπησα πρῶτον τάς θύρας τῶν μεγάρων τῶν πλουσίων ἠναγκάσθην κατόπιν νά κτυπήσω καί τάς θύρας τῶν πτωχῶν ζητώντας τόν ὀβολόν τούς προκειμένου νά στείλω τρόφιμα καί πολεμοφόδια εἰς τόν ἀγωνιζόμενον ἑλληνικόν λαόν ἔπρεπε νά ἠμπορῶ νά τούς λέγω: Ἔδωσα πρῶτος ἐγώ τά πάντα. Κανόνισα νά μή ἐξοδεύσω διά τόν ἑαυτό μου καί διά τόν ὑπηρέτην μου περισσότερα, ἀπό 60 φράγκα τόν μήνα.
Ὅλον τόν ἄλλον μισθόν μου τόν στέλνω στήν Ἑλλάδα…».
Ὅταν ἔφτασε στήν Ἑλλάδα ὡς κυβερνήτης τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους προσφέρθηκαν νά τοῦ δώσουν ἀνάλογο οἴκημα ὡς κατοικία. Ὁ Καποδίστριας δέν τό δέχτηκε. Ἤθελε νά ζεῖ ἁπλά συμμεριζόμενος τήν κατάσταση ποῦ ἐπικρατοῦσε τότε στή χώρα. Μέ δικά του ἔξοδα διόρθωσαν ἁπλές οἰκίες στήν Αἴγινα καί στόν Πόρο, «χωρίς καμιάν ἐπιβάρυνση τῶν ἰδιοκτητῶν». Ἔδωσε ἐντολή νά μήν ἀνοίξουν τίς ἀποσκευές ποῦ ἔφερε ἀπό τή Γενεύη καί ἐπίπλωσε τό σπίτι ποῦ ἔμενε μέ «σιδηρᾶν κλίνην καί ξύλινον τραπέζιον». Γί΄ αὐτό ὁ ἀντικαποδιστριακός Γερμανός ἱστορικός Μέντελσον-Μπαρτόλντι, ὅταν ἐπισκέφτηκε τόν Καποδίστρια ἔγραψε: «Ὁ μόνος στολισμός τοῦ κυβερνητικοῦ… «μεγάρου» εἶναι ὁ λαμπρός ἥλιος τῆς Ἑλλάδας καί ἡ λατρεία τῶν Ἑλλήνων, μέ τήν ὁποία δικαίως τόν περιβάλλουν».
Ὅλα τά ἐπίσημα ἐνδύματα δέν τά φόρεσε ποτέ. Ὁ γραμματέας του, Νικόλαος Δραγούμης, διηγεῖται τό περιστατικό ποῦ συνέβη κατά τήν πρώτη περιοδεία ποῦ ἔκανε στήν Κόρινθο, ἀμέσως μετά τήν ἄφιξή του.
Τῆς ὅλης κυβερνητικῆς πομπῆς προηγοῦνταν ὁ ταχυδρομικός διανομέας Καρδάρας, ποῦ ἦταν ἐνδεδυμένος μέ βελούδινο χρυσοκέντητο σεγκούνι. Ἀκολουθοῦσε ἔφιππος ὁ Κυβερνήτης, ντυμένος ἁπλούστατα καί κάτισχνος ἀπό τήν ταλαιπωρία καί τήν κακήν διατροφή. Ὁ λαός ποῦ εἶχε παραταχθεῖ αὐθόρμητα, νομίζοντας ὅτι ὁ Κυβερνήτης τοῦ ἦταν ὁ λαμπροφορεμένος διανομέας, τόν χειροκροτοῦσε μέ ἀμέτρητες ἐκδηλώσεις ἀγάπης. Στήν ἀρχή ὅλοι διασκέδασαν. Ὁ Κολοκοτρώνης, ὅμως, δέν τό ἄντεξε. Πλησίασε τόν Καποδίστρια καί τοῦ εἶπε ὅτι ὁ λαός ἔπρεπε νά γνωρίσει τόν Κυβερνήτη του.
- Καί τί θέλεις νά κάμνω, Θεοδωράκη; ἀπήντησε ὁ Καποδίστριας.
- Ἡ ὑπερεξοχότης σου νά ἐνδυθεῖ τήν κυβερνητική της στολή.
Καί ὁ Δραγούμης προσθέτει: «Ὁδήγησαν τόν Κυβερνήτη εἰς τί παρακείμενον χάνιον καί τόν ἠνάγκασαν νά ἐνδυθεῖ τήν στολή ἤτις οὐδαμῶς διέφερεν τῆς τῶν δασονόμων τῆς ἀντιβασιλείας!…».
Ὁ γιατρός του, βλέποντας τόν τόσον καταβεβλημένο ἀπό τούς ἀδιάκοπους μόχθους καί ἀγῶνες, τοῦ συνέστησε αὐστηρά ὅτι ἔπρεπε νά βελτιώσει τήν τροφή του. Καί ὁ Καποδίστριας ἀπάντησε: «Οὐδέποτε θά ἐπιτρέψω στόν ἑαυτό μου βελτίωση τῆς τροφῆς, παρά μόνον τότε ὅταν θά εἶμαι βέβαιος ὅτι δέν ὑπάρχει οὔτε ἕνα Ἑλληνόπουλο ποῦ νά πεινάει…».
Τό Πανελλήνιο καί ἡ Γερουσία δύο φορές ψήφισαν τόν μισθό ποῦ ἔπρεπε νά δίνεται στόν Κυβερνήτη. Καί τίς δύο φορές ὁ Καποδίστριας ἀρνήθηκε νά δεχθεῖ μισθό.
«…Εἶμαι εὐτυχής διότι ἠδυνήθην νά προσφέρω… διά τήν ἐθνικήν ἀνεξαρτησίαν καί ἐλευθερίαν, δί΄ αὐτό τό τόσον θεάρεστον ἔργον, τά λείψανα τῆς μετρίας καταστάσεώς μου εἰς τό θυσιαστήριον τῆς πατρίδας… Διά τόν αὐτόν τοῦτον λόγον θέλη ἀποφεύγει καί ἤδη νά δεχθῆ τήν προσδιοριζόμενην ποσότητα διά τά ἔξοδα τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς Ἐπικρατείας, ἀπεχόμενος, ἐν ὄσω τά ἰδιαίτερά μου χρηματικά μέσα μου ἐπαρκοῦν ἀπό τό νά ἐγγίσω μέχρι ὀβολοῦ τά δημόσια χρήματα πρός τήν ἰδίαν μου χρῆσιν… Ἀποστρέφομαι τό νά προμηθεύω εἰς τόν ἑαυτόν μου τάς ἀναπαύσεις τοῦ βίου, αἵ ὁποῖαι προϋποθέτουν τήν εὐπορίαν, ἐνῶ εὐρισκόμεθα εἰς τό μέσον ἐρειπίων περικυκλωμένοι ἀπό πλῆθος ὁλόκληρον ἀνθρώπων βυθισμένων εἰς τήν ἐσχάτην ἀμηχανίαν… Ἐλπίζω ὅτι ὅσοι ἐξ΄ ὑμῶν συμμετάσχουν εἰς τήν κυβέρνησιν θέλουν γνωρίσει μέτ΄ ἐμοῦ ὅτι εἰς τάς παρούσας περιπτώσεις ὅσοι εὑρίσκονται εἰς δημόσια ὑπουργήματα δέν εἶναι δυνατό νά λαμβάνουν μισθούς ἀνάλογους μέ τόν βαθμό τοῦ ὑψηλοῦ ὑπουργήματος τῶν καί μέ τάς ἐκδουλεύσεις τῶν, ἄλλ΄ ὅτι οἱ μισθοί οὗτοι πρέπει νά ἀναλογοῦν ἀκριβῶς μέ τά χρηματικά μέσα, τά ὁποία ἔχει ἡ κυβέρνησις εἰς τήν ἐξουσίαν της». (Ὁ Καποδίστριας πρός τήν Δ’ Ἐθνικήν Συνέλευση, Ἄργος 4 Αὐγούστου 1829).
Αὐτό τό συγκλονιστικό μήνυμα τοῦ Μεγάλου Ἠγέτου καί Ἀνθρώπου δέν ἔπρεπε ἄραγε νά ἀναρτηθεῖ μέσα στό Ἑλληνικό Κοινοβούλιο;…
ΠΗΓΗ: Ἑλένης Κούκκου, Καθηγήτριας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, Ἰωάννης Καποδίστριας –Τό ὑψηλό του ἦθος, Νεανικό & Μαθητικό Περιοδικό «Ὁ Πυρσός» τῶν Ἐκπαιδευτηρίων «Ἀπόστολος Παῦλος», σέλ. 188-189, τεῦχος 30, περίοδος β΄, Ἰσθμός Κορίνθου, Νοέμβριος 2009, http://ioannis-kapodistrias.blogspot.com/2013/10/blog-post_4.html#ixzz2hFGNyqnL
Απόφαση "βόμβα" από το ΣτΕ
Αντισυνταγματική κρίθηκε, με την υπ’ αριθμ. 3354/2013 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, η πρώτη εφεδρεία στον δημόσιο τομέα που προβλέφθηκε το 2011 με το Μνημόνιο Ι (Ν. 4024/2011) και την υπουργική απόφαση ΔΙΔΑΔ/Φ.26.14/56/ ΟΙΚ.1872/8.11.2011.
Οι σύμβουλοι Επικρατείας έκριναν αντισυνταγματικό το μέτρο της προσυνταξιοδοτικής διαθεσιμότητας (εφεδρεία) για τους υπαλλήλους του αμιγούς δημόσιου τομέα που απασχολούνται καθαρά με σχέση Δημοσίου Δικαίου.
Ειδικότερα, οι δικαστές του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου, έκριναν ότι η εφεδρεία αντίκειται στο άρθρο 103 του Συντάγματος και στη συνταγματική αρχή της ισότητας, ενώ μια δικαστής επιπρόσθετα έκρινε ότι αντίκειται και στην συνταγματική αρχή της αξιοκρατίας.
Αναλυτικότερα, σημειώνουν οι σύμβουλοι Επικρατείας ότι «δεν είναι συνταγματικά ανεκτή η πρόβλεψη στον νόμο της υποχρεωτικής, και χωρίς προηγούμενη κρίση του υπαλλήλου από υπηρεσιακό συμβούλιο, αποχωρήσεώς του» με μόνο κριτήριο τη συμπλήρωση ορισμένου χρόνου πραγματικής υπηρεσίας, έστω και αν αυτός είναι μεγάλος, όπως είναι η 35ετής υπηρεσία.
Σε άλλο σημείο της δικαστικής απόφασης, αναφέρεται ότι «δεν είναι συνταγματικά επιτρεπτό, προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο θεμιτός σκοπός της αναδιοργανώσεως των δημοσίων υπηρεσιών και της ορθολογικής διαχειρίσεως της αντίστοιχης δημόσιας δαπάνης, να καθορίζονται όροι υποχρεωτικής απομακρύνσεως υπαλλήλων από την υπηρεσία με βάση κριτήρια μη συνδεόμενα με τις λειτουργικές και οργανωτικές ανάγκες της διοικήσεως, αλλά και με τα προσόντα, τις ικανότητες και την εν γένει υπηρεσιακή τους απόδοση και η κατάργηση των οργανικών θέσεων, τις οποίες κατείχαν οι αποκρινόμενοι, να επέρχεται ως αυτόθροη συνέπεια της απομακρύνσεως».
Όπως επισημαίνεται στην απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, η απομάκρυνση δημοσίου υπαλλήλου από την υπηρεσία χωρίς τις εγγυήσεις του άρθρου 103 του Συντάγματος, δηλαδή χωρίς προηγούμενη κρίση υπηρεσιακού συμβουλίου, είναι επιτρεπτή μόνο σε δύο περιπτώσεις: Η πρώτη είναι η παύση έπειτα από δικαστική απόφαση και η δεύτερη είναι η αποχώρηση λόγω συμπλήρωσης του ορίου ηλικίας.
Κατόπιν αυτών, οι σύμβουλοι Επικρατείας έκριναν αντισυνταγματική την εφεδρεία του άρθρου 33 του Ν. 4024/2011, καθώς «η μεταβολή στο υπηρεσιακό καθεστώς των δημοσίων υπαλλήλων που έχει ως συνέπειες στην οργάνωση και λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών, αφενός δεν βασίζεται σε προηγούμενο ανακαθορισμό των λειτουργιών του κράτους και τη διοικητική αναδιοργάνωσή του κατ’ εκτίμηση των υπηρεσιακών αναγκών με κριτήριο την αποτελεσματικότητα των δημοσίων υπηρεσιών, η δε κατάργηση των νομοθετημένων οργανικών θέσεων δεν επέρχεται ως συνέπεια της αναδιαρθώσεως και αφετέρου δεν ανάγεται σε πάγια αλλαγή του γενικού καθεστώτος που διέπει τους όρους λύσεως της υπαλληλικής σχέσεως με απόλυση λόγω ορίου ηλικίας και 35ετίας».
Στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο έχουν προσφύγει η ΑΔΕΔΥ και άλλες συνδικαλιστικές οργανώσεις υποστηρίζοντας ότι ο Ν. 4024/2011 (ενιαίο μισθολόγιο, εργασιακή εφεδρεία, κ.λπ.) όπως και η επίμαχη υπουργική απόφαση, είναι αντίθετη σε ένα πλέγμα διατάξεων του Συντάγματος, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (ευρωπαϊκών οδηγιών).
Σημειώνεται, ότι ακολούθησε και δεύτερο σχέδιο εφεδρείας με το Μνημόνιο ΙΙ (Ν. 4038/2012).
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ
Καυτές ἱστορικές μνῆμες κουβαλᾶ τοῦτος ὁ μήνας. Ζωντανεύει μπροστά μας καί τούς νικηφόρους βαλκανικούς πολέμους τοῦ 1912-13. Πολλές πόλεις τῆς Μακεδονίας γιορτάζουν τοῦτες τίς μέρες τά ἐλευθέριά τους ἀπό τή μακρόχρονη τουρκική σκλαβιά καί παιανίζουν τή νίκη τους κατά τῶν βουλγάρων κομιτατζήδων. ᾿Αλλά, μέχρι νά φουντώσει καί νά θεριέψει ὁ Μακεδονικός ᾿Αγώνας, πόσοι καί πόσες δέν ἐργάστηκαν ἀνύσταχτα πολλές δεκαετίες πρίν, δέν ριψοκινδύνευσαν καί δέν ἔγιναν ὁλοκαυτώματα, σπέρνοντας ἀπό τό δικό του μετερίζι ὁ καθένας τό σπόρο τῆς λευτεριᾶς!
Νεαρή δασκάλα Μακεδονομάχος εἶναι ἡ Βελίκα Τράικου ἀπό τό Γραδεμπόρι, σημερινό Πεντάλοφο Θεσσαλονίκης. Δέν εἶναι τυχαία ἐκπαιδευτικός. ῎Εχει ἀποφοιτήσει ἀπό τό ξακουστό ἐκπαιδευτήριο, τό ᾿Ανώτερο Παρθεναγωγεῖο Θεσσαλονίκης. Σ᾿ ἐκεῖνο τό πνευματικό φυτώριο πυροδοτήθηκε ἡ καρδιά της κι ἄναψαν οἱ μεγάλοι πόθοι νά ὑπηρετήσει τή χειμαζόμενη μακεδονική γῆ, ὅπου καί νά τή στείλουν. Καί νά την, ἕτοιμη δασκαλίτσα, διορίζεται, στά 1900, σ᾿ ἕνα χωριό κυκλωμένο ἀπό κομιτατζῆδες, στήν Καρατζόβα, στά βόρεια τῆς ῎Εδεσσας. ῎Εχει ὑπεράνθρωπο ἔργο νά ἐπιτελέσει. Πόσο στενοχωριέται πού βλέπει τά μικρά ῾Ελληνόπουλα, τά μαθητούδια της, νά μή γνωρίζουν τήν ἑλληνική γλώσσα, τήν ἱστορία τῶν προγόνων τους! Συνειδητοποιεῖ γιά ἄλλη μιά φορά πώς ἡ ἀγαπημένη της Μακεδονία ψυχορραγεῖ, πώς ἡ βουλγαρική ἐξαρχία ἔχει βάλει στόχο νά τήν ἀποκόψει ἀπό τίς θαλερές της ρίζες, τόν ῾Ελληνισμό καί τήν ᾿Ορθοδοξία. ῾Η Βελίκα ἀνασκουμπώνεται. Τό σκοτάδι τῆς ἀμάθειας πρέπει νά διαλυθεῖ. Στίς παιδικές ὑπάρξεις μέ τά σπινθηροβόλα ματάκια ἐμφυσᾶ τά ἰδανικά τῆς φυλῆς μας.
Σέ ἀπόσταση ἀναπνοῆς ἀπό τή φωλιά τῶν κομιτατζήδων ἡ ἀτρόμητη δασκάλα ἐπιτελεῖ ἄλλου εἴδους μάχες, ἀφυπνίζοντας πνευματικά τά Μακεδονόπουλα. Χαρακτηριστικά εἶναι τά λόγια πού εἶχε ξεστομίσει σ᾿ ἐκεῖνο τό συνέδριο τῶν Μακεδονομάχων, πού ἔγινε στή Μητρόπολη Θεσσαλονίκης τόν Αὔγουστο τοῦ 1901·
«῾Οπλίστε τούς χωρικούς!.. Κι ὅταν ἐμεῖς προετοιμάσουμε τό ἔδαφος, ἀπό παντοῦ θ᾿ ἀνάψει ὁ ἀγώνας!…».
᾿Αλλ᾿ ὁ ἡρωισμός μιᾶς τέτοιας ψυχωμένης δασκάλας παίρνει καταπληκτικές διαστάσεις, πού μᾶς ἀφήνει ἔκθαμβους.
Εἶναι φθινόπωρο τοῦ 1901. ῾Ο διπλωμάτης στό ἑλληνικό Προξενεῖο τοῦ Μοναστηρίου, ὁ ῎Ιων Δραγούμης, ἔχει κάνει ἔκκληση στό «Κέντρο» τῆς Θεσσαλονίκης νά τοῦ στείλουν ἕνα ταλαντοῦχο πρόσωπο γιά μιά πολύ σοβαρή, ἐχέμυθη καί ἐπικίνδυνη ἀποστολή. Θά ἀποτελοῦσε τό σύνδεσμο τοῦ ἑλληνικοῦ κομιτάτου ἀνάμεσα στό Μοναστήρι – Καστοριά – Θεσσαλονίκη. ᾿Αναρωτιέται ποιόν ἄραγε θά τοῦ στείλουν. Μένει βουβός, σάν ἀντικρύζει μπροστά του τή δεκαοκτάχρονη Βελίκα ἕτοιμη ν᾿ ἀναλάβει καθήκοντα. Κι ὅμως, ἡ γυναικεία καρδιά της κρύβει σπάνιους θησαυρούς.
Ποιά εἶναι ἐκείνη ἡ ἀξιολύπητη μές στά κουρέλια, δίχως παπούτσια, πού μιλᾶ τούρκικα κι ἀφήνει τό Μοναστήρι, διασχίζει δυσκολοδιάβατα μέρη, βουνά, ρεματιές, φαράγγια, λαγκάδια μέ προορισμό τήν ῎Εδεσσα ἤ τήν Καστοριά, τά Γιαννιτσά ἤ τή Θεσσαλονίκη; Κανείς δέν τῆς δίνει σημασία. ῞Ολοι τήν ἀποστρέφονται καί τήν οἰκτείρουν. Μέ μιά τρελή Τουρκάλα θά ἀσχοληθοῦν;
῾Ο φακός τῆς ἱστορίας φωτογραφίζει καί μία ἄλλη.
Εἶναι μιά φτωχή Βουλγάρα, πού ρίχνεται καθημερινά στόν ἀγώνα τῆς βιοπάλης. Τριγυρνάει στή φύση καί συνεχῶς σκυμμένη μαζεύει ραδίκια. ῎Επειτα πάει στά παζάρια τῶν Τούρκων ἤ τῶν Βουλγάρων νά πουλήσει τίς λιγοστές της πραμάτειες, χόρτα ἤ γάλα, γιά νά βγάλει «τόν ἐπιούσιον».
Στ᾿ ἀλήθεια, τί παράξενο! Εἶναι πολλές φορές πού ὁ φακός συλλαμβάνει τήν τρελή Τουρκάλα ἤ τή βουλγάρα ραδικοῦ ἤ γαλατοῦ ἔξω ἀπό Προξενεῖα, Μητροπόλεις, Διοικητήρια, ᾿Αστυνομίες, στρατόπεδα. Τί γυρεύει ἐκεῖ; Κι ὅμως, ποιός θά τό ὑποπτευόταν; ῾Η τραγική αὐτή φιγούρα γίνεται ὁ σύνδεσμος ἀνάμεσα στόν ῎Ιωνα Δραγούμη, στόν Δεσπότη Καστοριᾶς Γερμανό Καραβαγγέλη καί στόν Πρόξενο τῆς Θεσσαλονίκης. Τί κι ἄν οἱ περαστικοί κουνοῦν τό κεφάλι τους καί τήν ἐλεεινολογοῦν; ῾Η Βελίκα ἔχει πλήρη συναίσθηση τῶν πράξεών της. ῾Υπηρετεῖ τό χειμαζόμενο ἔθνος της. Χαλάλι γιά τήν πατρίδα της νά κάνει τρομερές ὑπερβάσεις, νά χάσει καί τήν ὑπόληψή της.
Παριστάνοντας τήν Τουρκάλα ἤ τή Βουλγάρα, μέσα στίς πυκνές πλεξοῦδες της ἤ κάτω ἀπό τόν ξεφτισμένο ποδόγυρό της κρύβει καλοβαλμένα πολύτιμα ἔγγραφα τοῦ ᾿Αγώνα.Σκιαγμένη συνεχῶς μήπως τ᾿ ἁρπάξει ὁ ἐχθρός, τά μεταφέρει στούς κατά τόπους ὑπευθύνους τοῦ ἑλληνικοῦ κομιτάτου. Τούς ἐνημερώνει γιά ὅ,τι ἅρπαξε τό αὐτί της ἀπό τούς Βουλγάρους καί τούς Τούρκους, ἀφοῦ γνωρίζει καλά καί τίς δύο γλῶσσες. Κι ὅταν καταφθάνει στή μακεδονική γῆ ὁ σταυραετός τοῦ ᾿Αγώνα, ὁ Παῦλος Μελᾶς, κι οἱ μάχες πιότερο ἀνάβουν, ἡ λεπτεπίλεπτη δασκάλα συνεχίζει, παρ᾿ ὅλους τούς κινδύνους, νά «μεταμορφώνεται» καί νά ἀποτελεῖ «τό μάτι καί τό αὐτί τοῦ ᾿Αγώνα».
Ξαφνικά, στίς 28 Αὐγούστου τοῦ 1904, τό ἐθνικό ἔργο τῆς ἡρωίδας ἀνακόπτεται. ῞Ενας βούλγαρος κομιτατζής τήν ἀνταμώνει στά Γιαννιτσά καί μπήγει τό μαχαίρι του στό στῆθος της. Τή βασανίζει ἄγρια. Θέλει ν᾿ ἁρπάξει τά μυστικά της. Μά ἡ τρελή Τουρκάλα τά παίρνει μαζί της στήν αἰωνιότητα. Θρηνεῖ γοερά στήν κηδεία της ἡ Θεσσαλονίκη τό ἄξιο βλαστάρι της καί καταγράφει τό ὄνομά της στό πάνθεο τῶν ἡρώων.
Στή μνήμη σου, μαρτυρική ἡρωίδα δασκάλα, καταθέτουμε εὐγνωμοσύνης στεφάνι καί ὑποκλινόμαστε μπρός στό μεγαλεῖο σου. ῾Υπερέβης τά ὅρια τῆς γυναικείας ἀντοχῆς. Παραμέρισες ἀξιοπρέπειες καί κοσμιότητες. Προτίμησες νά ξευτελιστεῖ ἡ ἴδια σου ἡ προσωπικότητα γιά χάρη μιᾶς ἐλεύθερης ἑλληνικῆς Μακεδονίας.
(προσέξτε την επιγραφή του σχολείου!)
Πηγή: (῾Ελληνίς – Περιοδικό «Απολύτρωσις»), Ακτίνες
«ΣΤΩΜΕΝ ΚΑΛΩΣ»
ΑΝΑΓΚΗ ΕΞΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΜΑ
ΠΟΥ ΜΑΣ ΩΔΗΓΗΣΕ Η ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟΣ ΚΑΙ ΑΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΟΣ
ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΙΘΥΝΟΝΤΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΚΙΝΗΘΩΜΕ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕ ΚΑΘΕ ΣΥΝΕΣΙ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΠΡΑΓΡΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΠΗΒΟΛΟΥ ΚΑΙ ΚΟΛΟΣΣΙΑΙΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΤΑΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ
1. Πρὸς τοῦτο ἔρχεται ὁ ταπεινὸς καὶ εὐλαβὴς ἐργάτης τοῦ Εὐαγγελίου, Πανοσιολογιώτατος Ἀρχιμ. Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Καρακάλλου, πατὴρ Φιλόθεος, γιὰ νὰ συμπροσευχηθῶμε τὴν 19ην Ὀκτωβρίου 2013 κατὰ τὴν Θεία Λειτουργία στὴν Ἱερὰ Μονὴ Παντοκράτορος ΤΑΩ Νταοὺ Πεντέλης καὶ νὰ μᾶς εὐλογήσῃ.
2. Θὰ ὀργανώσωμε προσκυνηματικὴ ἐκδρομὴ τὸ Σάββατο 19 Ὀκτωβρίου 2013.
3. Ὅσοι δὲν διαθέτουν δικά τους μεταφορικὰ μέσα, μποροῦν νὰ δηλωθοῦν στὰ τηλέφωνα 210-3254321, γιὰ νὰ ἐνοικιάσωμε λεωφορεῖα καὶ νὰ μεταβῶμε ὁμαδικῶς.
4. Ἀναχώρησις τὴν 7.00 π.μ. ἀπὸ Πλατεία Κλαθμῶνος (Δραγατσανίου καὶ Σταδίου γωνία), γιὰ νὰ προλάβωμε τὴν Θεία Λειτουργία.
5. Ὅσοι προτίθενται νὰ ἔρθουν μὲ δικά τους μεταφορικὰ μέσα, διευκρινίζομε:
Στὸν Σταυρὸ, συνεχίζουμε κατ’εὐθείαν πρὸς Ραφήνα – Μαραθῶνα.
Λίγο πρὶν τὴν διασταύρωσι Ραφήνα – Νέα Μάκρη/Μαραθῶνα, στρίβουμε ἀριστερὰ πρὸς τὴν Ἱερὰ Μονή.
6. Μετὰ τὴν Θεία Λειτουργία θὰ φιλοξενηθῶμε στὸ Ἀρχονταρίκι, ὅπου θὰ μᾶς παρηγορήσῃ καὶ εὐλογήσῃ ἰδιαιτέρως ὁ Ἅγιος Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Καρακάλλου.
7. Γιὰ ,,πρωινό,, θὰ φροντίσουμε νὰ σᾶς προσφέρουμε ἄρτον, κατσικίσιο καλαβρυτινὸ τυρί, μπισκότα, παστέλια, λουκούμια κ.λπ.
8. Τὸ κόστος τοῦ πούλμαν θὰ διαιρεθῇ διὰ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν προσκυνητῶν καὶ ἀναλόγως τὴν πληρότητα θὰ κοστίσῃ γύρω στὰ 6€ τὸ ἄτομο.
9. Ἡ ἐπιστροφὴ θὰ λάβῃ χώρα μετὰ τὴν 13.00 μ.μ.
10. Καὶ ὅσοι πρόκειται νὰ προσέλθουν μὲ δικά τους μέσα, παρακαλοῦμε νὰ μᾶς τὸ γνωστοποιήσουν τηλεφωνικῶς, γιὰ νὰ φροντίσωμε ἀναλόγως τὰ τῆς φιλοξενίας τους στὸ Ἀρχονταρίκι…
11. Ὡς γνωστὸ τὴν 8.6.2012 ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀπεφάσισε ὅτι τὰ ἐγκαίνια τοῦ Τάματος τοῦ Ἔθνους πρέπει νὰ πραγματοποιηθοῦν τὴν 25.3.2021, καὶ αὐτὸ ἦταν ἀρίστη διατύπωσι…
12. Ὅμως ποῦ, πῶς, ἀκόμη καὶ μετὰ παρέλευσιν 16 μηνῶν, δὲν καταδέχθηκαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες νὰ μᾶς ποῦν τελεσιδίκως.
13. Βέβαια μᾶς ἔχουν ἀναφέρει ἄλλοτε μὲν στὴν ἔκτασι τοῦ Γουδῆ, ἄλλοτε ὄπισθεν τῆς Σωτηρίας χωρὶς νὰ μᾶς δώσουν ἀπὸ πέρυσι τὰ αἰτηθέντα τοπογραφικὰ καὶ λοιπὲς λεπτομέρειες.
14. Ἀπηυδήσαμε ἀπὸ τὶς καθημερινὲς δοκιμασίες, ποὺ μᾶς καθυποβάλουν οἱ ἰθύνοντες καὶ ὁμοιάζωμε σὰν τοὺς «τρελλούς», ποὺ τρέχουν νὰ εὕρουν ἕνα λίθο στὸν ὠκεανό, ποὺ πετάει κάποιος σαδιστής …
15. Ἀνάγκη λοιπὸν νὰ ἀνανήψωμε καὶ νὰ δώσωμε στοὺς ἰθύνοντες νὰ ἐννοήσουν ὅτι δὲν εἴμεθα διατεθειμένοι νὰ μᾶς ἐμπαίζουν περαιτέρω.
16. Ἐπανειλημμένως ἔχομε τονίσει στοὺς καθ᾿ ὕλην ὑποχρέους Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας ὅτι δὲν θὰ δώσουν οὔτε μία «τρύπια δεκάρα» καὶ θὰ ἀναλάβωμε ἐμεῖς τὸν βαρύτατο τοῦτο σταυρό, τὴν δι’ ἰδίων δαπανῶν θεμελίωσιν καὶ ἀποπεράτωσιν τοῦ Τάματος τοῦ Ἔθνους.
Ὅμως ἀπαιτοῦμε
ἡ μὲν Ἐκκλησία νὰ πρωτοστατῇ εὐλογούσα,
ἡ δὲ Πολιτεία νὰ νομοθετῇ διευκολύνουσα…
17. Μὲ τὴν πραγματόποιησι τοῦ Τάματος τοῦ Ἔθνους θὰ τρώγουν τὸν ἄρτο τὸν ἐπιούσιο πολλὲς χιλιάδες ἑλληνικὲς οἰκογένειες διὰ τοῦ ἱδρῶτος τοῦ προσώπου των.
Πρῶτα δικαιοσύνη καὶ μετὰ ἐλεημοσύνη-συσσίτια.
18. Τὰ ἀσφαλιστικὰ ταμεῖα θὰ ἔχουν εἰσφορές, γιὰ νὰ δύνανται νὰ δίδουν συντάξεις ἐπιβιώσεως καὶ ὄχι φιλοδωρήματα.
19. Ἐπιβάλλεται ἡ ὕφεσι νὰ καταπολεμηθῇ μὲ ἐπενδύσεις καὶ ἡ ἀνεργία μὲ θέσεις ἀπασχολήσεως…
Ἄς μετατρέψουμε τὸ πρόβλημα σὲ εὐκαιρία.
20. Μὲ τὶς θερμὲς προσευχὲς ὅλων μας ὁ Θεὸς θὰ φωτίσῃ καὶ τὸν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο κ.κ. Ἱερώνυμο τὸν Β΄ καὶ τοὺς κοσμικοὺς ἰθύνοντες νὰ μὴ μᾶς ἐμποδίζουν περαιτέρω, ἀλλὰ νὰ μᾶς παραχωρηθῆ μεγάλη περίοπτος καὶ δεσπόζουσα θέσι εἰς τὸν χῶρον τοῦ Ἀττικοῦ Ἄλσυς καὶ νὰ νομοθετηθοῦν οἱ ἀπαιτούμενες διατάξεις-προϋποθέσεις γιὰ τὴν ἀπρόσκοπτο ἄμεση πραγματοποίησι τοῦ Τάματος τοῦ Ἔθνους.
Ὅσοι πιστοί, προσέλθετε.
21. Ἐὰν θέλουμε νὰ ξανακτίσωμε ἕνα καλλίτερο Ἔθνος σύμφωνα μὲ τὸ ὅραμα τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ ΄21:
«Γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστι τὴν Ἁγία καὶ τῆς Πατρίδος τὴν Ἐλευθερία»
τώρα ἦλθε ἡ εὐκαιρία.
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΟΥ ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΤΑΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ
ΠΗΓΗ: http://www.fotgrammi.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=790:71013----191013---------&catid=28:2009-07-31-01-41-51
Γιατί η Τρόικα ενδιαφέρεται για τη γη και τα ακίνητα;
Η υφαρπαγή γης και ακινήτων στην Ελλάδα των Μνημονίων του Κωστή Χατζημιχάλη*
Τα Mνημόνια και η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που μας έχουν επιβληθεί κρατούν ψηλά στην επικαιρότητα το ξεπούλημα της δημόσιας γης και των ακινήτων, ως λύση στο δημόσιο χρέος.
Σύμφωνα με τους αναλυτές της Τρόικας, στην Ελλάδα υπάρχει «καθυστερημένη κινητικότητα» των αξιών γης σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη και απαιτείται «ομαλοποίηση» της «ελληνικής εξαίρεσης». Να ακολουθήσει δηλαδή η γη και τα ακίνητα αυτό που έχει γίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη: συγκεντροποίηση της γης και περιορισμός της μικροϊδιοκτησίας, ένας «αναγκαστικός καπιταλιστικός εκσυγχρονισμός», κατά τους μνημονιακούς.
Είμαστε λοιπόν μάρτυρες μιας πρωτοφανούς επίθεσης σε πολλά επίπεδα, επίδικο της οποίας είναι μια από τις κατεξοχήν εκφάνσεις των κοινών, η γη και, σε ένα άλλο επίπεδο, το κτιριακό απόθεμα, κυρίως δημόσια κτίρια, εμπορικά ακίνητα και κατοικίες.
Κατακτήσεις γενεών, υλικές, θεσμικές αλλά και συμβολικές, χάνονται σε λίγο χρόνο, μέσω της υφαρπαγής της γης, της δημόσιας περιουσίας και της μικροϊδιοκτησίας.
Η κούρσα επενδύσεων σε γη στον παγκόσμιο Νότο
Οι πόλεις, ως γη, ακίνητα και υποδομές, ήταν πάντα υποδοχείς επενδύσεων πλεονάζοντος κεφαλαίου και μέσω της αστικοποίησης βασικός πυλώνας στις διαδικασίες συσσώρευσης κεφαλαίου. Η πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους στις βιομηχανικές επενδύσεις στον παγκόσμιο Βορρά και η δημιουργία νέων χρηματιστηριακών προϊόντων οδήγησε, μετά τη δεκαετία του 1990 και κυρίως μετά το 2000, σε μια κούρσα επενδύσεων σε γη στον παγκόσμιο Νότο μέσω υφαρπαγής και σε εκτεταμένο real estate παντού. Τα νέα άυλα προϊόντα που δημιουργήθηκαν επιτρέπουν από τη μια ενυπόθηκο δανεισμό και από την άλλη δανεισμό και πωλήσεις με βάση μελλοντικά έσοδα μέσω τιτλοποιήσεων. Τη δημιουργία, με άλλα λόγια, πλασματικών αξιών και πλασματικού κεφαλαίου. Αυτές οι χρηματικές καινοτομίες εφαρμόστηκαν πρώτα στις ΗΠΑ από τη δεκαετία του 1980 και δεν περιορίστηκαν μόνο στους «μεγάλους» παίκτες, αλλά διαχύθηκαν στα μεσοαστικά και στα εργατικά στρώματα με επισφαλή εισοδήματα. Αποτέλεσμα, η αδυναμία αποπληρωμής των δανείων, η απότομη κάμψη της ζήτησης, η υπερχρέωση των νοικοκυριών και των εργολάβων. Η αλληλεξάρτηση των περιφερειακών με τις κεντρικές τράπεζες, αλλά και πιστωτικών ιδρυμάτων και επενδυτικών χαρτοφυλακίων εντός και εκτός των ΗΠΑ, δεν άργησε να μεταφέρει την κρίση και στην Ευρώπη, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Για πολύ καιρό η διαδικασία αυτή δεν προσέλκυε το αναλυτικό ενδιαφέρον και κυρίως δεν προβλημάτιζε πολιτικά την Αριστερά στον παγκόσμιο Βορρά. Η φούσκα των ακινήτων στις ΗΠΑ το 2007-8, η χρηματοπιστωτική κρίση που ενεργοποίησε με τα εκατομμύρια αστέγων και άνεργων και στη συνέχεια η διασπορά της παγκοσμίως, φώτισε ξανά τη σημασία της γης, των ακινήτων και της γαιοπροσόδου. Η κρίση των ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ και η μεταφορά της μέσω των νέων χρηματιστικών προϊόντων σε όλο τον κόσμο αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εφαρμογή της έννοιας του «τοπικο-παγκόσμιου» (glocalisation): άμεση σύνδεση τοπικών χαρακτηριστικών, στην περίπτωσή μας η ίδια η γη, με τις παγκόσμιες τάσεις-ροές και αντίστροφα. Και για την Αριστερά υπογράμμισε τη σημασία της κατανόησης των διαδικασιών αστικοποίησης με τις διαδικασίες συσσώρευσης κεφαλαίου και με τους καθημερινούς αγώνες στη πόλη. Η γη, ο χώρος και ειδικά οι πόλεις δεν αποτελούν κάποιο εξωτερικό περιβάλλον», μια δευτερεύουσα αντίθεση στην υπόθεση της ριζικής κοινωνικής αλλαγής. Αποτελούν κρίσιμες κοινωνικές σχέσεις και οι αντιφάσεις που παράγουν οδηγούν σε κοινωνικές συγκρούσεις με απρόβλεπτες συνέπειες.
Αλλά γιατί έχουν σήμερα τόση σημασία η γη και τα ακίνητα για την Τρόικα; Πέρα από την προφανή απάντηση κάλυψης του δημόσιου χρέους υπάρχουν, κατά τη γνώμη μου, δυο ακόμη γενικότερες συνθήκες. Η πρώτη αφορά τις διεθνείς τάσεις και η δεύτερη τις ελληνικές ιδιαιτερότητες. Ας τις δούμε σύντομα.
Η παγκόσμια σκηνή: κερδοσκοπικές επενδύσεις σε γη και ακίνητα
Στην Ελλάδα, η συγκυρία της κρίσης και το ειδικό καθεστώς των Μνημονίων συμπίπτει, δυστυχώς, με τη νέα παγκόσμια τάση επενδύσεων κερδοσκοπικών κεφαλαίων στη γη και σε ακίνητα. Από στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας αλλά και προοδευτικών πρωτοβουλιών όπως το Land Deal Politics Initiative (www.iss.nl/Ldpi), προκύπτει ότι μετά το 2007 κεφάλαια κάθε είδους (ιδιωτικά, κρατικά, hedge funds, venture capital) εισέρχονται μαζικά στην αγορά γης και στο real estate, αναζητώντας εκτάσεις, εμπορικά ακίνητα και προνομιακές θέσεις για υψηλών προδιαγραφών κατοικίες που μελλοντικά θα είναι σπάνιες, δηλαδή αναζητώντας μονοπωλιακή γαιοπρόσοδο. Ενώ παλαιότερα οι σίγουρες επενδύσεις ήταν σε μετοχές κερδοφόρων μεγάλων βιομηχανιών, σήμερα αναζητούν καταφύγιο στη γη και στα ακίνητα. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, στο διάστημα 2007-2012 (δεν υπάρχουν πιο πρόσφατα στοιχεία) από το σύνολο των παγκόσμιων επενδύσεων κεφαλαίων λίγο πάνω από τις μισές κατευθύνονται στη γη και σε ακίνητα. Στη γη κατευθύνονται σε περιοχές όπως η Αφρική, η Λατινική Αμερική αλλά και η Ευρώπη, κυρίως στις πρώην χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Στον τομέα των ακίνητων οι επενδύσεις κατευθύνονται σε ώριμες αγορές, π.χ. Λονδίνο, Παρίσι, Νέα Υόρκη και στις λεγόμενες αναδυόμενες, όπως οι πόλεις των Εμιράτων του Περσικού Κόλπου, οι παράκτιες πόλεις της Κίνας, οι μεγαλουπόλεις της Ινδίας και της Λατινικής Αμερικής. Οι περισσότερες χώρες-στόχοι είναι διψασμένες για επενδύσεις κάθε είδους, και η γη τους ήταν ένας αναξιοποίητος πόρος εδώ και δεκαετίες. Σε αυτό συμβάλλουν πέντε σύγχρονες παγκόσμιες τάσεις.
Πρώτον, η εκτιμωμένη παγκόσμια διατροφική ανασφάλεια και η άνοδος των τιμών των τροφίμων που έχει προκαλέσει εκτεταμένες επενδύσεις σε μεγάλες εκτάσεις για μελλοντική παραγωγή τροφής.
Δεύτερον, η παγκόσμια ενεργειακή ανασφάλεια και η αναζήτηση σπάνιων μεταλλευμάτων που έχει οδηγήσει από τη μια πλευρά σε εξορυκτική φρενίτιδα σε στεριά και θάλασσα, και από την άλλη στην αναζήτηση μεγάλων εκτάσεων για εγκατάσταση ΑΠΕ (ανεμογεννητριών και ηλιακών συλλεκτών) κοντά σε μεγάλους καταναλωτές, καθώς και εκτάσεων για καλλιέργεια βιοκαύσιμων, διαδικασίες γνωστές και ως «πράσινη υφαρπαγή» (green grabbing).
Τρίτον, η αναζήτηση μεγάλων εκτάσεων για ειδικού τύπου mega-projects, όπως αναπτυξιακοί διάδρομοι κάθε είδους, από τρένα μεγάλης ταχύτητας μέχρι αγωγούς πετρελαίου, νέα μεγάλα λιμάνια για κοντέινερ, εκτάσεις για ειδικές οικονομικές ζώνες και φυσικά μεγάλης κλίμακας real estate στις πόλεις. Στην κατηγορία αυτή μπορεί να ενταχθεί και η δημιουργία μεγάλων, ολοκληρωμένων τουριστικών μονάδων με παραθεριστικό real estate, γκολφ.
Η τέταρτη εξέλιξη, που αποτελεί την προϋπόθεση για να κινητοποιηθούν οι προηγούμενες τάσεις, είναι η δημιουργία νέων χρηματοπιστωτικών εργαλείων από τις επενδυτικές τράπεζες, ικανών να περιορίζουν το ρίσκο των επενδύσεων.
Τέλος, οι αναδυόμενες παγκόσμιες ρυθμίσεις, κανόνες και κίνητρα που παρέχονται από τη διεθνή κοινότητα (κυρίως την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ), για να προβαίνουν οι κερδοσκόποι σε παρόμοιες επενδύσεις μεγάλης κλίμακας σε γη, δεδομένων των μεγάλων διαφορών στα καθεστώτα ιδιοκτησίας και φορολογίας της γης.
Ελληνικές ιδιαιτερότητες: ποιοτικά χαρακτηριστικά, ένταξη στην ΕΕ, μεγάλη κρατική ιδιοκτησία και Μνημόνια
Αν τα παραπάνω σας φαίνονται οικεία, είναι γιατί τα έχουμε δει να συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μας – κι αυτό μας οδηγεί στις ελληνικές ιδιαιτερότητες. Από τις Σκουριές της Χαλκιδικής, την ΑΟΖ σε Ιόνιο και Αιγαίο και το αεροδρόμιο του Ελληνικού μέχρι τη Στοά Μοδιάνο στη Θεσσαλονίκη, τη Μονή Τοπλού στη Σητεία, τους αγωγούς φυσικού αερίου, τα εκατοντάδες φωτοβολταϊκά πάρκα σε όλη την Ελλάδα και τις ανεμογεννήτριες στα νησιά – όλα αυτά είναι μερικές ενδείξεις της εφαρμογής των παγκόσμιων τάσεων, οι οποίες διευκολύνονται, αν όχι επιβάλλονται, από το ειδικό καθεστώς των Μνημονίων. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν οι τεράστιες εκτάσεις που διαθέτουν άλλες περιοχές και το ενδιαφέρον για την υφαρπαγή της γης και των ακινήτων οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους.
Πρώτον, στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της γης και των ακινήτων. Το σύνολο της ελληνικής επικράτειας αποτελεί μια οιονεί μονοπωλιακή θέση ως προς τα γεωπολιτικά δεδομένα και τη φυσική εγγύτητα στις ευρωπαϊκές αγορές· άρα, ο κάτοχος ή εκείνος που την ελέγχει απολαμβάνει ένα είδος μονοπωλιακής γαιοπροσόδου. Οι μεγάλοι ιδιοκτήτες γης και ακινήτων στην Ελλάδα είναι το κράτος, οι δήμοι, η Εκκλησία και τα μοναστήρια: αυτοί θα αποτελέσουν τους πρώτους στόχους της υφαρπαγής. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο στρατός με μεγάλες ιδιοκτησίες, οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΟΣΕ κλπ) και τα ΝΠΔΔ (πανεπιστήμια, νοσοκομεία). Μια απλή ανάγνωση του εφαρμοστικού νόμου και η διεθνής εμπειρία τιτλοποίησης γης και ακινήτων που θα εφαρμόσει το ΤΑΙΠΕΔ, φτάνει για να καταλάβουμε τι μας περιμένει.
Αυτοί είναι οι λόγοι που θέλουν οι Κινέζοι τα λιμάνια και τα αεροδρόμια· Ρώσοι και Τσετσένοι τους αναπτυξιακούς διαδρόμους για να περάσουν οι αγωγοί πετρελαίου και υγραερίου· Ισπανοί, Δανοί και Γερμανοί μεγάλες εκτάσεις για την εγκατάσταση πάρκων με ΑΠΕ για παραγωγή ηλεκτρισμού και μεταφορά του στη Μεσευρώπη· Γάλλοι, Ολλανδοί και Γερμανοί παραγωγική γη για ειδικές βιολογικές καλλιέργειες· Καναδοί, Ρώσοι και άλλα διεθνή κονσόρτια διεκδικούν το υπέδαφος, κυρίως για χρυσό και φυσικό αέριο· και, τέλος, επενδυτές κάθε είδους και εθνικότητας (ανάμεσα τους και ελληνικές τράπεζες και ιδιώτες) ενδιαφέρονται για εμπορικά και «ειδικού σκοπού» ακίνητα.
Μια ειδική ομάδα χαρακτηριστικών γης στην Ελλάδα αφορά τα ιστορικά μνημεία, το τοπίο, το μεγάλο μήκος ακτών και νησιών, τον σχετικά υψηλό δείκτη φυσικής αξίας και τέλος τη φήμη της ως μεσογειακού προορισμού που διατηρεί αυθεντικότητα και δεν έχει υποστεί τις μη αναστρέψιμες καταστροφές αντίστοιχων προορισμών στην Ισπανία και Ιταλία. Αυτά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά έχουν προσελκύσει μεγάλες τουριστικές επενδύσεις και real estate παραθεριστικών κατοικιών, οι οποίες αναζητούν άθικτες παραθαλάσσιες εκτάσεις κοντά στις πλούσιες χώρες της Ε.Ε. και τη Ρωσία.
Ο δεύτερος λόγος είναι πολιτικός και κοινωνικός, με τρεις αιχμές: το ότι τα ελληνικά εδάφη βρίσκονται εντός Ε.Ε./ευρωζώνης, το μέγεθος της κρατικής περιουσίας και το ειδικό καθεστώς των Μνημονίων που έχει επιβληθεί από το 2010. Αυτό δίνει στα ελληνικά εδάφη μια θεσμική ιδιαιτερότητα, θεωρητικά ελκυστική σε επενδύσεις, η οποία συνίσταται στη συστηματική εξασθένιση της πολιτικής ανεξαρτησίας, στην υποβάθμιση της δημοκρατίας και στην κατάργηση της συνταγματικής τάξης. Επειδή οι μεγάλοι ιδιοκτήτες γης και ακινήτων στην Ελλάδα είναι το κράτος και οργανισμοί που εποπτεύονται από αυτό, οι θεσμικές και αντισυνταγματικές εκτροπές είναι απαραίτητες για την είσοδο αυτών των ακινήτων στη αγορά, κάτι που δεν μπορεί να συμβεί το ίδιο εύκολα με τις ιδιωτικές περιουσίες. Εδώ, νομίζω, έχει σημασία η πιθανή έναρξη των πλειστηριασμών κατοικιών: εκτός από την κοινωνική αναταραχή που θα προκαλέσει και τις έντονες αντιδράσεις των ελληνικών τραπεζών (για τα οποία η Τρόικα αδιαφορεί), θα προκαλέσει άμεση κατάρρευση των τιμών στην αγορά ακινήτων, άρα και των δημόσιων ή των ΝΠΔΔ, δημιουργώντας μεγάλες ευκαιρίες σε εκείνους που περιμένουν να τα υφαρπάξουν. Γιατί οι μελλοντικοί επενδυτές δεν ενδιαφέρονται για τις χιλιάδες μικροϊδιοκτησίες που θα χαθούν, αλλά: α) για τις μεγάλες δημόσιες εκτάσεις και τα μεγάλα ακίνητα του δημοσίου, των ΝΠΠΔ και των οργανισμών κοινής ωφέλειας, τα οποία θα χάσουν σημαντικό τμήμα της αξίας τους και β) για την επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων επειδή οι περισσότεροι στόχοι περιλαμβάνουν σημαντικά τμήματα ακίνητης περιουσίας (ΟΣΕ, λιμάνια, αεροδρόμια κ.ά.).
Στην ίδια κατεύθυνση βρίσκονται και οι αλλαγές που προτείνονται στη φορολογία των ακινήτων, της αγροτικής γης και των εκτός σχεδίου ιδιοκτησιών. Αν υλοποιηθούν οι εξαγγελίες, είναι πιθανό να έχουμε στο μέλλον μαζικές πωλήσεις από μικροϊδιοκτήτες που θα αδυνατούν να πληρώσουν τους φόρους ακινήτων και των αγροτικών εκτάσεων που προέρχονται από κληρονομιές, με αποτέλεσμα την συγκεντροποίηση της ιδιοκτησίας της γης, και ως εκ τούτου και της γαιοπροσόδου σε όφελος εκείνων που έχουν σήμερα και αύριο ρευστό. Σε αυτό αποβλέπει ο ενιαίος φόρος ακινήτων και η σχεδιαζόμενη σημαντική μείωση του φόρου μεταβιβάσεων.
Τα παραπάνω έχουν μετατρέψει την Ελλάδα σε περιοχή που ισχύει ένα ιδιάζων «καθεστώς μόνιμης εξαίρεσης», όπως θα έλεγε ο Αγκάμπεν, ή μια «κατάτμηση σε ζώνες (zonage)», όπως γράφει ο Μπαντιού, αλλά αυτό δεν συμβαίνει χωρίς κοινωνικές αντιστάσεις. Αποτελούν πολιτικές συνθήκες οι οποίες, αλλάζοντας ή περιορίζοντας το θεσμικό πλαίσιο, δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την υφαρπαγή της γης. Οι παραπάνω θεσμικές εκτροπές, που αλλού θα απαιτούσαν στρατιωτική βία, στην Ελλάδα εφαρμόζονται με τη βία τις συστηματικής εξασθένισης των ρυθμιστικών μηχανισμών της δημοκρατίας. Οι πολίτες δεν βρίσκονται πλέον αντιμέτωποι με πολιτικούς εκπροσώπους κλασικού δημοκρατικού τύπου, αλλά, όπως γράφει ο Μπαντιού με ένα είδος τοπικής ψευτο-κρατικής κάλυψης των κυρίαρχων διαδικασιών καταλήστευσης» (Η Εποχή, 12.5.2013).
Θα τελειώσω παραφράζοντας τον Σ. Ζίζεκ. Παλιά η Αριστερά ήξερε τι να κάνει με τη γη και τα ακίνητα: περίμενε πότε θα έλθει στην εξουσία για να καταργήσει την ατομική ιδιοκτησία. Σήμερα δεν ξέρει ακόμη τι να κάνει, αλλά δεν μπορεί να περιμένει. Τουλάχιστον ας προσπαθήσει, ας προσπαθήσουμε, να σταματήσουμε με κάθε μέσο την υφαρπαγή που βιώνουμε, και κυρίως αυτή που επέρχεται.
Ο *Κωστής Χατζημιχάλης είναι ομότιμος καθηγητής (Τμήμα Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, hadjimichalis@hua.gr)
Το άρθρο αποτελεί περιληπτική απόδοση της παρέμβαση στην εκδήλωση «Ανοικτής Πόλης» με θέμα «Κόκκινα δάνεια και υφαρπαγή της μικροϊδιοκτησίας» (ομιλητές: Τόνια Κατερίνη, Κερασίνα Ραυτοπούλου, Κωστής Χατζημιχάλης, Γιώργος Μ. Χατζηστεργίου· συντονίστρια Ελένη Πορτάλιου), 16.9.2013
Πηγή: http://infognomonpolitics.blogspot.gr/2013/09/blog-post_7562.html#.UlJ6iBDJaDb
