Διανύουμε την περίοδο των εορτών και ενώ μέσα σε μια ατμόσφαιρα προσμονής και ξεγνοιασιάς δίνουν και παίρνουν οι προετοιμασίες ζαλίζοντάς μας το μυαλό, μια δημόσια υπηρεσία του Πειραιά επιμένει να θυμάται.
Είναι η Υπηρεσία Εκτελωνισμού Δεμάτων (Υ. Ε. Δ.) στην Ακτή Κονδύλη 32, που θα γιορτάσει όπως κάθε χρόνο στις 22 Δεκεμβρίου μια επέτειο που η ξεθωριασμένη ανάμνησή της συνδέεται με τη σωτηρία παλιών υπαλλήλων της από μια έκρηξη στην πρύμνη ενός πολεμικού πλοίου, του ΛΕΩΝ, το 1921!
Έχουν περάσει 75 χρόνια από τότε κι είναι πράγματι παράξενο πως διατηρείται στη μνήμη ενός γραφείου ένα τέτοιο περιστατικό, πράγμα που προξένησε έκπληξη ακόμα και στον Αντιναύαρχο ε.α. Κ. Παΐζη – Παραδέλη, πρόεδρο του Δ. Σ. του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος όταν του έκανα πέρυσι γνωστό το συμβάν.
«Θέλουμε να σας ευχαριστήσουμε για το ενδιαφέρον και για το γεγονός ότι μας γνωρίσατε κάτι που για μας ήταν τελείως άγνωστο, δηλαδή ότι επί τόσα χρόνια τιμάται η μνήμη από τους ταχ. υπαλλήλους Πειραιά των απολεσθέντων και των διασωθέντων εκείνη την ημέρα, ενώ για μας και το Πολεμικό Ναυτικό είναι μια σχεδόν ξεχασμένη ιστορία…».
Ανατρέχοντας με κόπο στις πηγές, ας μάθουμε τα τι ακριβώς συνέβη την Τετάρτη 22.12.1921.
«Ουδέποτε ο Πειραιεύς εδοκίμασε τόσον τρόμον και τόσην θλίψην, όσον κατά την χθεσινήν ημέραν.. Την 11ην π.μ. ένας κρότος δαιμόνιος και συνταρακτικός, εν συνδυασμώ προς μίαν ισχυροτάτην δόνησιν, συνεκλόνησεν απροόπτως ολόκληρον τον Πειραιά, ωσάν να εξερράγησαν ταυτόχρονοι κεραυνοί εις όλα τα σημεία του πειραϊκού ορίζοντος».
Με την έκρηξη μια πυκνή τουλούπα καπνού υψώθηκε από την Ακτή Ξαβερίου.
Ο κόσμος ξεχύθηκε έντρομος στους δρόμους κι έτρεχε προς την παραλία να δει τι είχε γίνει. Εκεί ήταν αγκυροβολημένο το αντιτορπιλικό – ανιχνευτικό ΛΕΩΝ το οποίο αφού είχε κάνει περιπολίες στα Στενά ήλθε από τα Μικρασιατικά παράλια στον Πειραιά πριν ενάμιση μήνα και θα ξανάφευγε για την Πόλη.
Στην πρύμνη του γινόταν η φόρτωση οβίδων κι άλλων πυρομαχικών με την εποπτεία του ανθυποπλοίαρχου Αγησίλαου Λάσκου οπότε σύμφωνα με το επίσημο πόρισμα «ο κελευστής τορπιλλομηχανικός Μιχ. Δαυλάκος νεωστί επιβάς του Λέοντος παρά τας ρητάς και ειδικάς διαταγάς πρεσεπάθησε λύων το εκρηκτικόν μηχάνημα (εναυσματοδόχη) μιας ανθυποβρυχίου βόμβας να εκμάθη αυτό. Εισαγαγών την χείρα αυτού εντός της εναυσματοδόχης επέφερεν ισχυράν πίεσιν επί του ελαστικού διαφράγματος επενεγκούσαν την εκπυρσοκρότησιν του εκρηκτικού εναύσματος και συνεπώς η έκρηξις της βόμβας ην περιεργάζετο κατ’ αρχάς».
Μαζί της έσκασαν κι άλλες διπλανές, έτσι με την καταστροφή «των πρύμνηθεν του πρυμναίου ταχυβόλου εξάλων του σκάφους (τα υπόλοιπα τμήματα δεν έπαθαν βλάβη) , γέμισε ο τόπος μέταλλα κι ανθρώπινες σάρκες. Βρέθηκαν διάσπαρτα ολόκληρα μέλη, ένα χέρι πάνω σε βάρκα, ένα κεφάλι στην Ξαβερίου, δυο ανόμοια πόδια σ’ ένα ιστιοφόρο ενώ τα αμέτρητα θραύσματα που εκσφενδονίστηκαν στα γύρω κτίρια αλλά και σε μεγάλη απόσταση, σκότωσαν και τραυμάτισαν ανθρώπους, έσπασαν τζάμια, τράνταξαν καταστήματα κι αποθήκες, έγειραν ετοιμόρροπα παλιά σπίτια και παράγκες, ανέτρεψαν πλοιάρια.
«Επίσης υπέστησαν βλάβες το παράρτημα του εκτελωνισμού των ταχ. δεμάτων, το οποίον κατέστη ακατοίκητον, το οινοπωλείον και ξενοδοχείον του Κ. Λουκά, το καφεστιατόριον των αδελφών Μυρτώνη και αι ξύλιναι αποθήκαι του τελωνείου», όπως και εμπορεύματα στην αποβάθρα.
Ελαφρές ζημιές, «μικραί διατρήσεις», είχαν το αριστερά πρυμνοδετημένο πλοίο ΙΕΡΑΞ με 5 νεκρούς, δεξιά το θωρηκτό ΨΑΡΑ με έναν νεκρό και το τορπιλοβόλο ΑΡΕΘΟΥΣΑ. Στη διάσωση των επιζώντων βοήθησαν το καταδρομικό ΕΛΛΗ και το ναυαγοσωστικό ΤΕΝΕΔΟΣ.
Οι νεκροί και τραυματίες μεταφέρθηκαν στο Χατζηκυριάκειο νοσοκομείο τραυματιών πολέμου – έσπασαν πολλά τζάμια του – , στο Τζάνειο και στο πλωτό νοσοκομείο «Κωνσταντινούπολις».
Οι σημαίες υποστάλθηκαν στην πόλη σε ένδειξη πένθους. Η νεκρώσιμη ακολουθία έγινε στην Αγία Τριάδα με απόδοση τιμών και μουσική την Πέμπτη 23.12 στις 10.30 το πρωί.
Όπως μας τους καταγράφουν οι εφημερίδες, νεκροί στο ΛΕΩΝ ήταν οι: Αγησίλαος Λάσκος ανθυποπλοίαρχος, Πέτρος Βλαχάκης έφεδρος σημαιοφόρος, Μιχ. Δαυλάκος κελευστής, Ι. Χατζήνας κελ. μηχανικός, Ανδρέας Γκίνης ναύτης πυροβολητής, Πλάτων Λαοπόδης ναύτης αποθήκης, Β. Κωστάλας και Εμ. Σκούρτης δίοποι πυροβολητές.
Στο ΙΕΡΑΞ: Σπ. Κατωγάς, Γ. Παπαπαύλου σημαιοφόροι, Μιχ. Σκοπελίτης, Σ. Χρυσοχόου ναύτες μηχ., Μπίτσιος ναύτης λέμβου.
Στα ΨΑΡΑ: Ιωάννης Τσόκανος, ναύτης καταστρώματος. Επίσης οι λεμβούχοι Γ. Τσίτσιτζας, Κ. Μυτιληναίος, Γ.Κουλίτσης, Κ. Λάσκαρης και ο γραμματέας της εταιρίας Κιούναρ Λάιν Γ. Θειακάκης.
«Εκ των άλλων ανθρωπίνων θυμάτων πρέπει να αναφέρωμεν δέκα σχεδόν τραυματίας υπαλλήλους τελωνειακούς και ταχυδρομικούς εργαζομένους εις τα γραφεία εκτελωνισμού δεμάτων και πλέον των τριάντα ακόμη πολιτών».
Τα αναφερόμενα γραφεία βρίσκονταν στην περιοχή Ξεβερίου, σε διαφορετικό χώρο από αυτό το νεότερο κτίσμα της Ακτής Κονδύλη που στεγάζουν στις μέρες μας το Δ΄ Τελωνείο Ταχυδρομικών Δεμάτων Περαιά. [Πριν από την μεταφορά του στην Ακτή Κονδύλη τα βρίσκουμε στη δεκαετία του ’50 στο χώρο του ανακαινισμένου κτηρίου της Φίλωνος και Σωτήρος που ανήκει στο Χαραγκώνη]
Οι τραυματίες υπάλληλοι ήταν οι: Γ. Κιμούλης, διευθυντής, Χρ. Χαϊδεμένος, Δ. Σταυράκης, ελεγκτές, Γ. Ψάλτης, Δ. Καλορούτης, Π. Μαυροειδής, Ι. Κούτσης, Κ. Τσατσαράκος, Ι. Κουμιώτης κ .ά.
Το ΛΕΩΝ είχε αγοραστεί το 1912 από τα αγγλικά εργοστάσια Κάμεν Λέαρτ Κόμπανυ με το ποσό των τεσσάρων εκατομμυρίων δραχμών. Αρχικά έφερε το αργεντινό όνομα ΤUKUMAN. Πήρε μέρος στους βαλκανικούς πολέμους.
Κατασχέθηκε το 1916 από τους Γάλλους και χρησιμοποιήθηκε σε επιχειρήσεις το 1917-18. Μετά την απόδοσή του στους Έλληνες συμμετείχε στον αποκλεισμό των ακτών του Ευξείνου και κατά το 1919 στην Κριμαία. Στις 18.4.1941 συγκρούστηκε με το επιβατηγό ΑΡΝΤΕΝΑ, έγινε έκρηξη βομβών βάθους κι αποκόπηκε όλο το πρυμναίο τμήμα του (!) με θύματα δυο νεκρούς. Ρυμουλκήθηκε από τη Σαλαμίνα στη Σούδα, όπου βυθίστηκε στις 15.5.1941 από γερμανικά αεροσκάφη..
Τη διάσωσή τους (από ένα γεγονός που μπερδεμένο δεν μπορούσε πλέον να τεκμηριωθεί) αποδίδει το προσωπικό της Υ. Ε. Δ. μέχρι σήμερα στην Αγία Αναστασία την Φαρμακολύτρια, που συνεορτάζει την ημέρα εκείνη (22.12) πανηγυρικά με αγιασμό, συγκέντρωση, ομιλία και δεξίωση, βρίσκοντας αφορμή να τονιστεί η ανάγκη της συναδελφικότητας, της αλληλεγγύης, της σύσφιξης των ανθρωπίνων σχέσεων.
[ΠΡΟΣΘΗΚΗ: Την εξιστόρηση του γεγονότος εκφώνησα στους συγκεντρωμένους συνάδελφους στις 22.12.1995. Όσον αφορά στη διάρκεια, τα τελευταία χρόνια ο εορτασμός είχε ατονήσει και το φαγοπότι έδωσε τη θέση του στους ξηρούς καρπούς. Ύστερα η μεταφορά μεγάλου μέρους των εργαζομένων στο αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος υπήρξε καταλυτικό στη συνέχισή του. Πληροφορούμαι ότι και το τελευταίο τμήμα της, θα εργάζεται πλέον στο αεροδρόμιο εντός του 2013]
Πηγή: (Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου 1996, σελ. 18. Αντιγραφή εδώ και διόρθωση, 28.10.2009 και 14.5.2013), Δημήτρης Κρασονικολάκης, Αβέρωφ
«Η αγία Ιουλιανή έζησε επί της βασιλείας του Μαξιμιανού και ήταν κόρη πλουσίων γονέων, οι οποίοι την μνήστευσαν με κάποιο συγκλητικό, ονόματι Ελεύσιο. Ενώ ο Ελεύσιος ήθελε να την νυμφευθεί, δεν δέχτηκε η αγία, η οποία του είπε: Εάν δεν αποκτήσεις πρώτα την εξουσία της πόλεως, δεν συνέρχομαι σε γάμο μαζί σου. Αυτός πράγματι καταστάθηκε στο αξίωμα του επάρχου, αλλά αυτή του είπε πάλι: Εάν δεν μεταστραφείς στην πίστη των χριστιανών από τη θρησκεία των ειδώλων, δεν καταδέχομαι την κοινωνία σε γάμο με εσένα. Αυτός τότε αποκάλυψε τα πάντα στον πατέρα της παρθένου, ο οποίος, επειδή δεν μπόρεσε να της αλλάξει την πίστη στον Χριστό, την παρέδωσε κατά τους νόμους της εποχής προς εξέταση στον έπαρχο και μνηστήρα της. Ο μνηστήρας της την γύμνωσε από τον χιτώνα της και έδωσε εντολή σε ένδεκα στρατιώτες να την μαστιγώσουν με ωμά βούνευρα, τόσο που την καταξέσχισαν. Στη συνέχεια την κρέμασαν από τα μαλλιά, ώστε αποσπάσθηκε το δέρμα της κεφαλής της, έπειτα κατέφλεξαν τις πλευρές της με σίδερα πυρωμένα, όπως και διαπέρασαν από το μέσο των μηρών της άλλο σίδερο πυρακτωμένο και αυτό.
Στο τέλος, έδεσαν τα χέρια της στα πλευρά της και κατά την εντολή του επάρχου την οδήγησαν στη φυλακή. Την ίδια λοιπόν νύκτα που ρίχτηκε στη φυλακή και ενώ προσευχόταν, της εμφανίστηκε ο αφανής εχθρός και πολέμιος όλων διάβολος, σε σχήμα αγγέλου, ο οποίος την προέτρεπε να θυσιάσει στα είδωλα και να ελευθερωθεί. Η αγία όμως, αφού τον απώθησε, τον έκανε και χωρίς τη θέλησή του να ομολογήσει όλα τα σχετικά με αυτόν. Την οδήγησαν πάλι στον έπαρχο και επειδή παρέμενε αμετάθετη στην αγάπη του Χριστού, την έριξαν σε καμίνι που το είχαν ανάψει πολύ. Το καμίνι σβήστηκε με παράδοξο τρόπο, με αποτέλεσμα πεντακόσιοι άνδρες να πιστέψουν στον Χριστό, οι οποίοι και τελειώθηκαν αμέσως με ξίφος, μαζί με εκατόν τριάντα γυναίκες. Η μάρτυς στη συνέχεια ρίχτηκε σε φλογισμένο λέβητα, αλλά ο λέβητας έγινε λουτρό για τη μακάρια Ιουλιανή. Κι όχι μόνο αυτό: ο λέβητας λύθηκε και χύθηκε έξω το πυρακτωμένο περιεχόμενό του, σαν να κινήθηκε από κάποια μηχανή, και κατέστρεψε τους απίστους που βρίσκονταν ολόγυρά του. Από όλα αυτά η μάρτυς παρέμεινε αβλαβής, γι’ αυτό και υπέστη τελικά τον διά ξίφους θάνατο. Ήταν δε όταν μνηστεύτηκε τον Ελεύσιο ένδεκα χρονών, ενώ όταν μνηστεύτηκε τον Χριστό διά του μαρτυρίου, δεκαοκτώ χρονών. Τελείται δε η σύναξή της στο μαρτύρειο αυτής, που βρίσκεται πλησίον της αγίας μάρτυρος Ευφημίας στο Πέτριο.»
Η αγία Ιουλιανή συνιστά, κατά τον άγιο Ιωσήφ, τον υμνογράφο της αγίας, τον μαγνήτη, που μαγνήτισε τον ίδιο τον Κύριο και Θεό της. Ήταν τέτοιες και τόσες οι αρετές της, λόγω της πληγωμένης από έρωτα Κυρίου καρδιάς της, ώστε Εκείνος την αγάπησε για το κάλλος της ψυχής της και την οδήγησε στον νυμφώνα της βασιλείας Του. Για τον υμνογράφο δηλαδή η αγία Ιουλιανή ανήκει στη χορεία των πέντε παρθένων της γνωστής παραβολής, που «εισήλθον μετ’ αυτού εις τους γάμους». Η παρθενία της δεν υπήρξε στείρα και άκαρπη, αλλά πλήρης του ελαίου της χάριτος του Θεού. «Ετρώθης τω γλυκυτάτω έρωτι Χριστού πανεύφημε» (πληγώθηκες από τον γλυκύτατο έρωτα του Χριστού, πανεύφημε), «όθεν σου ο Κύριος νυν ηράσθη του κάλλους και προς φωτεινότατον σε νυμφώνα εισήξεν» (γι’ αυτό ο Κύριος αγάπησε το κάλλος σου τώρα και σε έβαλε μέσα στον φωτεινότατο νυμφώνα Του). Η αγία δηλαδή κατενόησε από πολύ μικρή ότι ο Χριστός, αν θέλει κανείς να νιώσει τη δύναμη και τη χάρη Του, δεν είναι το περιθώριο της ζωής, αλλά το κέντρο και η διαρκής αναφορά. Όπως Εκείνος μας προσέφερε όλον τον Εαυτό Του, κατά τον ίδιο τρόπο ζητάει και τη δική μας ολοκληρωτική προσφορά. «Ολόκληρον σαυτήν τω Θεώ προσενήνοχας» (ολόκληρο τον εαυτό σου πρόσφερες στον Θεό), σημειώνει ο υμνογράφος.
Με τον τρόπο αυτό η αγία Ιουλιανή είδε εμπειρικά να πραγματοποιείται και στον εαυτό της η υπόσχεση του Κυρίου, ότι όποιος θα Τον αγαπήσει αληθινά, θα γίνει κατοικητήριο δικό Του, θα Τον δει να φανερώνεται ο Ίδιος στην ύπαρξή του. Κι είναι αυτό που αδιάκοπα κραυγάζει η Εκκλησία και οι άγιοί μας: η πίστη μας δεν είναι κάτι το θεωρητικό, αλλά αγκαλιάζει και το σώμα και την ψυχή μας. Μόλις νιώσει κανείς λίγο την αγάπη του Θεού, αμέσως Εκείνος καθίσταται ένοικος της ψυχής και του σώματος του ανθρώπου. «Ετέλεσας την ψυχήν, ναόν πανάγιον Θεού, ένδοξε» (έκανες την ψυχή σου πανάγιο ναό του Θεού, ένδοξε). Ο υμνογράφος όμως γίνεται σαφής. Δεν θέλει να αφήσει περιθώριο παρεξήγησης, ώστε να νομίσει κανείς ότι έχει φτάσει αυτήν την αγάπη. Συνεχίζει λοιπόν για την αγία: «θείοις ναοίς πάντοτε, ύμνοις και ευχαίς παρεδρεύουσα». Δηλαδή: έκανες την ψυχή σου ναό πανάγιο του Θεού, με το να ζεις πάντοτε μέσα στους θείους ναούς, με τους ύμνους και τις προσευχές. Με άλλα λόγια, η αγάπη του Θεού προϋποθέτει την ένταξη στην Εκκλησία, την αγάπη για τις ακολουθίες της Εκκλησίας, την αγάπη για τους ύμνους και τις προσευχές. Πράγματι, δεν υπάρχει πιο άμεσος και αποτελεσματικός τρόπος να αγαπήσει κανείς τον Θεό από το να εμβαπτίζει διαρκώς την ύπαρξή του σε ό,τι αποτελεί χώρο του Θεού και τραγούδια του Θεού. Που σημαίνει: αν σήμερα η αγάπη προς τον Θεό έχει υποχωρήσει, κατά το μεγαλύτερο μέρος φταίει η μικρή ή και μηδαμινή σχέση του ανθρώπου με την λατρεία της Εκκλησίας.
Ο άγιος Ιωσήφ, εν αγνοία του, επισημαίνει κάτι που ιδιαιτέρως στην εποχή μας αποτελεί σχεδόν παραδοξότητα: το «ερύθημα της παρθενίας». Λέγοντας για την μάρτυρα ότι στράφηκε ολοκληρωτικά προς τον Χριστό τονίζει ότι έκανε το φυσικό κόκκινο χρώμα της παρθενίας, το κοκκινάδι δηλαδή της σεμνότητας και της ντροπαλοσύνης, πιο λαμπρό με το αίμα του μαρτυρίου της. Τι ωραία εικόνα! Τι ποιητική σύλληψη! Μας λέει να δούμε με τα μάτια της ψυχής μας την αγία γεμάτη σεμνότητα, με κόκκινα τα μάγουλά της από τη χάρη της παρθενίας της. Κι αυτό το κόκκινο να το δούμε πιο έντονο πια, μετά το μαρτύριό της. Το μαρτύριό της δηλαδή ήταν η συνέχεια της παρθενίας της. Η επιβεβαίωση της σεμνότητάς της και της χάρης που την διακατείχε. Έτσι μας καθοδηγεί ο υμνογράφος να δούμε και το νόημα της παρθενίας: ως της καθαρότητας πρωτίστως της ψυχής διά της ανατάσεως αυτής προς τον Σωτήρα Χριστό. Κι αυτή η ανάταση είναι ένα είδος μαρτυρίου, του μαρτυρίου της συνειδήσεως, που προεκτείνεται και με το μαρτύριο του αίματος, όταν ζητηθεί κάτι τέτοιο.
Πώς να μην ενεργήσει η χάρη του Θεού μέσα σε ένα τέτοιο πλάσμα; Πώς ο Χριστός να μην την διατηρήσει αβλαβή από όσα οι δαιμονοκίνητοι διώκτες της της έκαναν; Πώς να μην επηρεαστούν βλέποντάς την όλοι οι καλοπροαίρετοι άνθρωποι; Και τι λέει επ’ αυτού ο άγιος Ιωσήφ; Όλοι αυτοί που μέσω της αγίας βρήκαν την πίστη του Χριστού υπήρξαν και η δική της προίκα σ’ Εκείνον. «Ώσπερ προίκα πολύτιμον τω Νυμφίω προσήγαγες, αθληφόρε ένδοξε, δήμον άγιον, τοις θαυμασίοις πιστεύσαντα, οις πίστει ετέλεσας» (Σαν πολύτιμη προίκα πρόσφερες στον Νυμφίο Χριστό, αθλοφόρε ένδοξε Ιουλιανή, όλους εκείνους τους αγίους ανθρώπους, που πίστεψαν στον Χριστό από τα θαυμάσια που με πίστη τέλεσες). Η αγία Ιουλιανή μας καθοδηγεί και σ’ αυτήν την αλήθεια: η αγία βιοτή μας, η συνεπής πορεία μας πάνω στα χνάρια του Χριστού λειτουργεί ιεραποστολικά: φέρνει και άλλους στον Χριστό. Κι αυτό λογαριάζεται σε εμάς. Συνιστά την προίκα μας μπροστά στον Χριστό. Πόση «προίκα» τέτοια άραγε θα φέρουμε κι εμείς μαζί μας; Πόσους ανθρώπους δηλαδή θα έχουμε επηρεάσει θετικά σε όλη την επίγεια ζωή μας, ώστε αυτό να «μετρήσει» υπέρ ημών στην κρίση του Θεού;
Ἀπολυτίκιον (Κατέβασμα). Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὡς νύμφη πανάμωμος καὶ ἀθληφόρος σεμνή, τῷ Λόγῳ νενύμφευσαι τοῦ ἀθανάτου Πατρός, Ἰουλιανὴ ἔνδοξε, σὺ γὰρ φθαρτὸν μνηστήρα παριδοῦσα, ἐμφρόνως ἤθλησας ὑπὲρ φύσιν καὶ τὸν ὄφιν καθεῖλες· καὶ νῦν ταῖς τοῦ νυμφίου σου τρυφᾶς φαιδρότησι.
Πηγή: Ακολουθείν
