Η αντιπαράθεση που υπάρχει μερικές φορές περί της αξίας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και της σχέσης του με την ιστορία των Ιουδαίων φθάνει συχνά στα άκρα. Είναι τόση η προκατάληψη περί  του θέματος, που ακόμα και η διεξαγωγή διαλόγου καθίσταται αδύνατη. Και όμως δεν χρειάζεται αυτή η αντιπαράθεση, αφού ο κάθε λαός και ο κάθε πολιτισμός αξίζουν τον σεβασμό όλων μας. Θέλοντας όμως να κάνουμε λόγο για τα δύο αυτά μεγάλα και αξιόλογα μεγέθη, θα καταθέσουμε μερικές σύντομες σκέψεις.

Ο Περικλής αγορεύων στην Πνύκα,
τοιχογραφία στο Maximmileaneum Palace
Μονάχου, του Philipp von Foltz (1860)

Η αντιπαράθεση που υπάρχει μερικές φορές περί της αξίας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και της σχέσης του με την ιστορία των Ιουδαίων φθάνει συχνά στα άκρα. Είναι τόση η προκατάληψη περί  του θέματος, που ακόμα και η διεξαγωγή διαλόγου καθίσταται αδύνατη. Και όμως δεν χρειάζεται αυτή η αντιπαράθεση, αφού ο κάθε λαός και ο κάθε πολιτισμός αξίζουν τον σεβασμό όλων μας. Θέλοντας όμως να κάνουμε λόγο για τα δύο αυτά μεγάλα και αξιόλογα μεγέθη, θα καταθέσουμε μερικές σύντομες σκέψεις.

Δεν μπορεί κάποιος να μην θαυμάσει τα τεχνουργήματα του αρχαίου πολιτισμού της πατρίδας μας. Αυτά άλλωστε από μόνα τους αποδεικνύουν την μεγάλη πολιτιστική πρόοδο των προγόνων μας, την οποία γηγενείς και ξένοι θαυμάζουν και σέβονται μέχρι και σήμερα. Στις τέχνες και στα γράμματα είναι αδιαμφισβήτητη η μεγάλη άνθιση και το αποτέλεσμα διάχυτο και ορατό. Ας σταθούμε όμως μόνο στην θρησκευτικότητα των αρχαίων Ελλήνων και ας δούμε στην συνέχεια, με κάποιους ίσως παραλληλισμούς, την αντίστοιχη στην Ιουδαία.

Μελετώντας την αρχαία ελληνική θρησκεία μπορείς να αντιληφθείς τί είδους ανθρώπους «παράγει». Πρόκειται για κοινωνίες που προσεγγίζουν τους «θεούς» με μια προσέγγιση κάπως φοβική. Φοβάται ο Έλληνας τον Θεό, ο οποίος έρχεται και επεμβαίνει συχνά μέσα στην ζωή του ως «από μηχανής θεός». Ο ίδιος θα δώσει μεγάλη σημασία στους χρησμούς ή καλύτερα θα κινηθεί με βάση αυτούς, ενώ και οι «μοίρες» με παρόμοιο τρόπο έχουν προκαθορίσει γι’ αυτόν τα μέλλοντα και τις εξελίξεις. Στην αρχαία θρησκεία γίνεται και κάτι άλλο. Ο άνθρωπος οδηγείται σε μια αυτοθέωση. Θα τον δούμε να γίνεται ημίθεος ή να είναι «κένταυρος», όλο αυτό όμως σε μια ατμόσφαιρα κάποιας ηθικής και κάποιας δικαιοσύνης, αλλά μακριά από το μεγάλο γεγονός της αγάπης.

Όμως και στην θρησκεία των Εβραίων θα εντοπίσουμε συμπεριφορές και γεγονότα που θα είναι βίαια και αποτροπιαστικά. Θα καταγραφούν όλα αυτά, αλλά ποτέ δεν θα επαινεθούν και θα τους εμπνεύσει σε τέτοιες καταστάσεις ο Θεός. Μέσα στην Παλαιά Διαθήκη που γίνεται αναφορά σε περιστατικά βίας και άλλης παραβατικότητας δεν υπάρχει η «θεία κάλυψη». Ο Θεός δια των δικαίων Του και των προφητών Του δίνει το Νόμο Του. Θα ισχύει το σχήμα αμαρτία-τιμωρία, αλλά θα διαγράφεται σταδιακά μια αλλαγή προς αυτό. Θα αχνοφαίνεται η «αγάπη», η  συγχωρητικότητα, η πραγματική πίστη χωρίς ανταλλάγματα. Η ανάπτυξη του μονοθεϊσμού που ξεκινά στους τόπους της Ιουδαίας, που δικαίως θα χαρακτηριστούν αργότερα «Άγιοι Τόποι», θα κάνει τον ερχόμενο Μεσσία να θελήσει με μεγαλύτερη «ασφάλεια» να ξεκινήσει το σωτηριολογικό του έργο από εκεί. Ειδικά με το κήρυγμα των Προφητών θα προλειαίνεται η παρουσία του Χριστού με την παροχή μετάνοιας, ως ελευθερίας, πίστεως,  ελπίδας, πραγματικής σωτηρίας. Ο Προφήτης Ωσηέ θα εκφράσει ευθαρσώς την πεμπτουσία της πραγματικής Πίστης και λατρείας μιλώντας περί αγάπης στο Θεό και στους ανθρώπους. Μέσω αυτής της ρήσης και τόσων άλλων προφητικών εκφράσεων θα αναφανούν τα υψηλά όρη της θεολογίας της Καινής Διαθήκης.

Για τους χριστιανούς η ιστορία των Εβραίων δεν είναι το ζητούμενο, αλλά μέσα από την παρουσία Του ανάμεσα στον λαό αυτό, ανακαλύπτουμε τα ίχνη Του. Δεν διδασκόμαστε  ιστορία μελετώντας την Παλαιά Διαθήκη, -αν και υπάρχουν πολλά ιστορικά στοιχεία- ερευνούμε  την απαρχή και την εξέλιξη της αποκάλυψής Του στον κόσμο. Παρατηρούμε, θαυμάζουμε και ομολογούμε!  Προσεγγίζουμε την Βίβλο γιατί εκεί βρίσκεται η Ιερή Ιστορία, γιατί εκεί  ανακαλύπτουμε τον Θεό που «κρύβεται» μέσα της καθώς και για να μάθουμε τί είδους επικοινωνία ζητά από εμάς.

Η ιστορία του Ισραήλ δεν χρειάζεται να μας φοβίζει και να βρισκόμαστε επιφυλακτικοί απέναντί της. Αντίθετα χρειάζεται μελέτη για να κατανοήσουμε πράγματα και αλήθειες που αναφέρονται στην Αγία Γραφή. Το ότι οι ίδιοι οι Ιουδαίοι δεν σεβάστηκαν την επιλογή της Σαρκώσεως του Θεανθρώπου από την γη τους και οι προγονοί τους μάλιστα τον οδήγησαν στον Σταυρό αποδεικνύεται ότι δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στα έθνη.  Άλλωστε ο Θεός δεν ήταν δυνατόν να κλειστεί σε κανένα ανθρώπινο καλούπι, όπως κακώς το εννόησαν οι ίδιοι. Ήρθε να φέρει έναν άλλο νόμο, πέρα και πάνω από αυτούς, πού αφορά σε ολόκληρη την γη, σε κάθε άνθρωπο. Η απάντηση γιατί ο Θεός διάλεξε τον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο ανήκει στις προαιώνιες βουλές Του και ίσως ξεπερνά την δική μας δυνατότητα  γνώσης.

Ως Έλληνες και ως χριστιανοί δεν ζούμε καμιά σχέση αντίφασης, θαυμάζουμε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό της πατρίδας μας, καμαρώνουμε γι’ αυτόν αλλά δεν θεοποιούμε «θεότητες» που δεν μπορούμε να έχουμε για πρότυπά μας. Αποδεχόμαστε το κήρυγμα του μεγάλου αποστόλου των Εθνών Παύλου και τα όσα εκφώνησε στην Πνύκα τόσους αιώνες πριν. Πιστεύουμε ως Θεό τον Εσταυρωμένο και Αναστάντα Χριστό και αγωνιζόμαστε να βαδίσουμε σύμφωνα με όσα  Εκείνος δίδαξε και όσα οι άγιοί μας έζησαν βιωματικά φθάνοντας μέχρι και την θυσία τους για την Πίστη τους σ΄Αυτόν. Χαιρόμαστε και καμαρώνουμε και για την Πίστη μας και για την Πατρίδα μας γνωρίζοντας να διακρίνουμε την σχέση τους και τις διαφορές τους.

Εν τέλει μιά διαπίστωση. Το παράδοξο πού μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι ότι οι Ιουδαίοι ενώ ξεκίνησαν με μιά μονοθεϊστική προσέγγιση δέν αποδέχονται μέχρι και σήμερα την θεότητα του Χριστού, ενώ οι Έλληνες ξεκινώντας με ειδωλολατρική βάση πίστεψαν, ακολούθησαν και ακολουθούν τόν Χριστό και την Εκκλησία Του στήν μεγάλη πλειοψηφία τους. Αυτά είναι τα θαυμαστά μεγαλεία του Θεού!

Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη

Οἱ χριστιανές γυναῖκες μάρτυρες ὑφίσταντο ἐπί πλέον περισσότερους ἐκβιασμούς καί μαρτύρια, γιά τό ὅτι ἦσαν γυναῖκες.

Πέρα ἀπό τά βασανιστήρια εἶχαν νά ἀντιμετωπίσουν τίς προτάσεις γιά γάμο ἀπό ἀλλόπιστους ἄνδρες, ἀλλά καί τίς ἀνήθικες ἐπιθέσεις.

Αὐτό ἦταν ἕνα φρικτό μαρτύριο τῆς ψυχῆς, καθώς οἱ χριστιανοί μποροῦσαν νά ἀντιμετωπίσουν αὐτούς πού τούς βασάνιζαν στό σῶμα.

Ἐκεῖνο πού δέν μποροῦσαν νά δεχθοῦν ἦταν ἡ προσβολή τῆς ἁγνότητας καί τῆς παρθενίας τῆς ψυχῆς τους καί ο γάμος μέ ἀλλόπιστο ἄνδρα.

Κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου «μή φοβηθῆτε ἀπό τῶν ἀποκτενόντων τό σῶμα, τήν δέ ψυχήν μή δυναμένων ἀποκτεῖναι. Φοβήθητε δέ μᾶλλον τόν δυνάμενον καί ψυχήν καί σῶμα ἀπολέσαι» ( Ματθ. 10,28).

Οἱ μάρτυρες γυναῖκες ἦσαν ἕρμαια στά χέρια τῶν ἀπίστων διωκτῶν τους, οἱ ὁποῖοι ὑπέβλεπαν τήν ἁγνότητα, τήν τιμή καί τή ζωή τῶν θυμάτων τους. Μέσα στά συναξάρια βρίσκουμε ἀρκετές περιπτώσεις.

Α. Πρόταση γάμου

1. Χριστιανές μάρτυρες γυναῖκες πρώτων αἰώνων

Ἡ Μάρτυς Ριψιμία ἀπό τήν Ἀρμενία, ἀπέρριψε τήν πρόταση γάμου μέ ἀποτέλεσμα νά μαρτυρήσει στίς 30 Σεπτεμβρίου 292.

Ἡ Μάρτυς Ἰουστίνα ἀπό τήν Καρχηδόνα. Ὁ ἄνδρας πού ἤθελε νά τήν παντρευθεῖ κατέφυγε στό μάγο Κυπριανό. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι γνωστό, δέν πέτυχε τοῦ σκοποῦ. Ὁ Κυπριανός ἔγινε χριστιανός καί Ἐπίσκοπος καί μαρτύρησε μαζί μέ τήν Ἰουστίνα στίς 2 Ὀκτωβρίου 250.

Ἡ Παρθενομάρτυς Εὐθαλία ἀπό τή Σικελία μαρτύρησε ἀπό τόν μιαρό ἐραστή της στίς 2 Μαρτίου 252.

Ἡ Μάρτυς Ξενία ἀπό τήν Καλαμάτα μαρτύρησε τό 291 ἐπί Δομιτιανοῦ, ἐπειδή ἀρνήθηκε νά γίνει γυναῖκα του.

Ἡ μάρτυς Ἱερουσαλήμ ἀπό τό Βυζάντιο ἀποκεφαλίσθηκε τόν 1^ο αἰῶνα, γιατί ἀρνήθηκε τήν πρόταση τοῦ κριτῆ νά παντρευτεῖ μέ ὡραιότατο εἰδωλολάτρη ἀξιωματικό.

Ἡ Ἁγία Μάρτυς Ἰουλιανή ἀπό τήν Νικομήδεια μαρτύρησε μετά ἀπό πολλά βασανιστήρια στίς 21 Δεκεμβρίου 299, γιατί ἀρνήθηκε νά δεχτεῖ ἀρραβῶνα μέ τόν συγκλητικό Ἐλεύσιο.

2. Νεομάρτυρες γυναῖκες

Ἡ Ἁγία Νεομάρτυς Ἀκυλίνα ἀπό τό Ζαγκλιβέρι.

Πρώτη αἰτία τοῦ μαρτυρίου της ἦταν ἡ ἄρνηση νά ἀλλαξοπιστήσει. Σ’ αὐτό τήν πίεζε ὁ ἀρνητής πατέρας της. Στή συνέχεια εἶχε πρόταση γάμου, ὅταν προσπαθοῦσαν μέ δελεάσματα νά κάμψουν τήν ἀντίστασή της.

Πρόταση ἔγινε ἀπό τόν Πασᾶ τῆς Θεσσαλονίκης πού τῆς πρότεινε νά τήν κάνει νύφη του, γυναίκα τοῦ γιοῦ του, μιά ἀπό τίς πιό ζηλευτές χανούμισσες τῆς ἀνωτέρας τάξεως τῆς Θεσσαλονίκης.

- Τούρκεψε Ἀκυλίνα καί ἐγώ θά σέ πάρω νύμφη στόν υἱό μου.

Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ μέ τόλμη ἀνέκφραστη τοῦ ἀποκρίθηκε:

- Ὁ διάβολος, νά πάρει καί ἐσένα καί τόν υἱό σου.

Ἀλλ’ ἡ χριστιανή κόρη, μένει ἀλύγιστη. Δέν τήν θαμπώνουν οἱ τιμές καί τά μεγαλεῖα. Ὁ νοῦς της τρέχει στά ἄφθαρτα θεῖα δῶρα τοῦ Οὐρανοῦ.

Τήν εἶχε συμβουλεύσει ἡ ἀτίμητη μάνα της, πού τήν εἶχε ἀκολουθήσει μἐχρι τόν Πασᾶ:

Παιδί μου, ἔλεγε, πρόσεχε, ὁ Χριστός κρατεῖ τό στεφάνι στό χέρι του, πάνω ἀπ' τό κεφάλι σου, ἕτοιμος νά σέ στεφάνωσει νύφη δική του. Μήν τόν ἀρνηθεῖς. Τίποτα δέν εἶναι ἡ πρόσκαιρη αὐτή ζωή, ἀπέναντι τοῦ Παρα-δείσου. Πρόσεχε, παιδί μου, νά μήν δειλιάσεις.

Τά θερμά λόγια τῆς μητέρας της γεμίζουν τήν καρδιά της μέ θάρρος, δύναμη καί ἀποφασιστικότητα. Τά γλυκόλογα καί οἱ ὑποσχέσεις τοῦ ἀνα-κριτῆ ὅτι θά γίνει γυναίκα τοῦ γιοῦ τοῦ Πάσα, τήν ἀφήνουν ἀσυγκίνητη.

Οἱ τρομερές κατόπιν ἀπειλές τους, δέν τήν φοβίζουν. Τότε πιά τά βασανιστήρια μπαίνουν σέ ἐνέργεια.

Τήν γυμνώνουν καί τήν χτυποῦν μέ βέργες ἀπό ἰτιά καί λυγαριά καί ὕστερα μέ συρματένια σχοινιά. Τό σῶμα της γίνεται ὅλο μιά πληγή. Τό αἷμα της χύνεται καί βάφει τήν Μακεδονική γῆ. Ἡ Ἀκυλίνα μέσα στά φριχτά αὐτά βασανιστήρια, ἔχει τά μάτια σηκωμένα στόν Οὐρανό καί συνεχῶς ἐπαναλαμβάνει:

- Χριστιανή εἶμαι καί Χριστιανή πεθαίνω, δέν ἀρνοῦμαι τόν Σωτήρα μου. Ὅσο περισσότερο μέ βασανίζετε, τόσο λαμπρότερο γίνεται τό στεφάνι πού θά μοῦ δώσει ὁ Κύριος μου.

 Μαρτύρησε στίς 27 Σεπτεμβρίου 1764. Στίς 8/2/1012 εἴχαμε τήν εὐλογία τῆς ἀποκάλυψης τῶν ἱερῶν λειψάνων της ἐδῶ στήν Ὅσσα καί στίς 26/9/2013 τήν Μετακομιδή στό Ζαγκλιβέρι τήν πατρίδα της

Ἡ Ἁγία Νεομάρτυς Κυράννα

Ἁγία Νεομάρτυς Κυράννα ζοῦσε στήν Βυσσῶκα, τήν σημερινή Ὅσσα, μαζί μέ τούς χριστιανούς γονεῖς της. Ἤταν πολύ ὅμορφη καί ζοῦσε ζωή σεμνή καί συνετή. Ἕνας γενίτσαρος φοροεισπράκτορας πού ἦλθε στήν Ὅσσα νά εἰσπράξει τά κρατικά ἔσοδα, συνάντησε τήν Κυράννα καί χτυπήθηκε ἀπό σανατικό ἔρωτα. Τῆς ἔκανε πρόταση γάμου, ἀλλά ἡ Ἁγία δέν δέχθηκε τήν πρότασή του. Πότε τήν καλόπιανε καί πότε τήν ἀπειλοῦσε γιά νά πετύχει τόν ἀνόσιο σκοπό του.

Τελικά τήν ἔφερε στόν Κατή τῆς Θεσσαλονίκης μέ την κατηγορία, ὅτι ὑποσχέθηκε νά τόν παντρευτεῖ ἀλλά τώρα δέν τό κάνει. Ἡ Ἁγία ἀπάντησε «ἐγώ εἶμαι χριστιανή καί ἔχω νυμφίο τόν Κύριό μου Ἰησοῦ Χριστό, στόν ὁποῖο προσφέρω ὡς προίκα καί τήν παρθενία μου καί αὐτόν πόθησα καί ποθῶ ἀπό τά νειάτα μου καί γιά τήν ἀγάπη του εἶμαι ἕτοιμη νά χύσω καί τό αἶμα μου γιά νά ἀξιωθῶ νά τόν ἀπόλαύσω. Ἀκοῦστε λοιπόν τήν ἀπάντησή μου καί ἄλλο λόγο πλέον μή περιμένετε νά σᾶς πῶ.» Ἡ συνέχεια εἶναι γν ωστή. Φυλακίσθηκε, βασανίσθηκε ἀνηλεῶς καί μαρτύρησε στίς 28 Φεβρουαρίου τοῦ 1751. Παρόμοιες περιπτώσεις πρότασης γάμου πού κατέληξε σέ μαρτύριο εἴχαμε σέ γυναίκες μάρτυρες τῶν πρώτων αἰώνων τῶν διωγμῶν τῆς Ἐκκλησίας μας καθώς καί σέ ὅλες τίς Νεομάρτυρες.

Ἡ Ἁγία Νεομάρτυς Χάϊδω ἀπό τόν Στανό Χαλκιδικῆς.

Ἁγία Χάϊδω εἶχε παρόμοια πρόταση ἀπό τόν γιό τοῦ Μαντέμ Ἁγά τῶν Μαντεμοχωρίων. Ἡ Ἁγία ἀρνήθηκε μέ ἀποτέλεσμα τή σύλληψη καί τά βασανιστήρια. Βέβαια εἴχαμε ἄλλη ἐξέλιξη ἀπό τίς ἄλλες Νέο-μάρτυρες. Ἡ Ἁγία εἶχε συναγωνιστές της τό χωριό της. Ὁ Πασάς τοῦ Χωριοῦ μέ τήν βοήθεια παλικαριῶν τήν ἀπελευθέρωσαν καί μαζί μέ τήν μητέρα της τήν φυγάδευσαν στό μετόχι τῆς Μονῆς Παντοκράτορος στήν Θάσο. Ἐκεῖ μετά ἀπό ἄσκηση ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ. Ἀξιώθηκε ἁρπαγῆς στόν Παράδεισο καί βρέθηκε χειρόγραφο στήν Μονή Βατοπεδίου πού περιγράφει αὐτά πού εἶδε στήν ἄλλη ζωή. Ἠ Ἁγία τιμᾶται τήν 1 ^η Σεπτεμβρίου.

Ἡ Ἁγία Νεομάρτυς Χρυσή ἀπό τά Μολγενά, σημερινή Χρυσή τῆς Ἀριδαίας.

Πάλι ἐδῶ ἕνας Τοῦρκος βλέποντάς την τόσο ὡραία καί πανέμορφη χτυπήθηκε στήν καρδιά ἀπό σατανικό ἔρωτα καί παραφυλοῦσε νά βρεῖ τήν κατάλληλη εὐκαιρία, γιά νά ἐπιτελέσει τόν κακό σκοπό πού μελετοῦσε. Στήν πρότασή του ἡ Ἁγία ἀπάντησε: «Ἐγώ τόν Χριστό μου πιστεύω καί προσκυνῶ καί αὐτόν μόνο γνωρίζω γιά νυμφίο μου.» Ἡ Ἁγία εἶχε συμμάχους τοῦ ἐχθροῦ της τούς γονείς καί τίς αδελφές της, οἱ ὁποῖοι τήν συμβούλευαν νά ἀρνηθεῖ τόν Χριστό φαινομενικά καί νά γλιτώσει τόν θάνατο. Ἡ Ἁγία τούς ἀπάντησε: «Ἐσεῖς πού μέ παρακινεῖτε νά ἀρνηθῶ τόν ἀληθινό Θεό, δέν εἶσθε πλέον γονεῖς μου καί ἀδελφές μου. Οὔτε ἐγώ θέλω νά σᾶς ξέρω σάν τέτοιους στό ἑξῆς. Ἀλλά ἀντί γιά ἐσᾶς Πατέρα μέν ἔχω τόν Κύριό μου Ἰησοῦ Χριστό μητέρα μου τήν Κυρία Θεοτόκο, ἀδελφούς καί ἀδελφές ἔχω τούς Ἁγίους καί τίς Ἁγίες. Μαρτύρησε στίς 13 Ὀκτωβρίου τοῦ 1795. Παρόμοια αἰτία γιά μαρτύριο εἴχαμε καί στίς Ἁγίες μάρτυρες γυναῖκες τῶν πρώτων αἰώνων.

Ἡ Νεομάρτυς Παρθένα ἡ Ἐδεσσαία ἀρνήθηκε νά εἶναι Παλλακίδα τοῦ Τούρκου Πασᾶ τῆς Ἐδεσσης. Μαστιγώθηκε καί θάφτηκε ζωντανή, 9 Ἰανουαρίου 1375.

Ἡ Ἁγία Νεομάρτυς Ἀργυρή ἀπό τήν Προῦσσα. Ὁ μανιακός Τούρκος ἐραστής της τήν ἔκλεψε μέσα ἀπό τόν Ναό τήν ὥρα τοῦ γάμου της. Ὑπέμεινε μακροχρόνια βάσανα καί φυλάκιση. Μαρτύρησε στίς 30 Ἀπριλίου 1725.

Ἡ Νεομάρτυς Ἑλένη ἀπό τήν Σινώπη τοῦ Πόντου ἀντιμετώπισε ἀκόλαστες προτάσεις τοῦ Οὐκούζογλου Παςᾶ, διοικητῆ τῆς Σινώπης. Τήν εἶδε ἀπό τό παράθυρο καί τήν ἐρωτεύτηκε. Ὅταν τήν ἔφεραν μπροστά του προσπάθησε νά τήν μιάνει 2-3 φορές, ἀλλά δέν μπόρεσε γιατί ἕνα ἀόρατο τοῖχος τήν προστάτευε. Ἐκείνη τήν ὥρα ἔλεγε νοερά τόν ἑξάψαλμο. Κατάφερε νά δραπετεύσει. Ἡ Δημογεροντία τῆς Συνώπης συμβούλευσε τους γονεῖς της νά τήν δώσουν στόν Τοῦρκο, πράγμα πού ἔκαναν. Τήν ἔβαλε σέ σακί καί τήν ἔπνιξε στήν θάλασσα, 1 Νοεμβρίου 1800.

Ἡ Νεομάρτυς Μαρία Μεθυμοπούλα ἀπό Κάτω Φουρνῆ Μεραμπέλλου Κρήτης . Τήν ἀγάπησε ἕνας Τουρκαλβανός Χωροφύ-λακας. Ἐπειδή ἡ Ἁγία τόν ἀπόφευγε, ἐκεῖνος τήν θανάτωσε τήν 1 Μαΐου 1826.

Β. Ἀπειλή τῆς ἁγνότητος

Ἡ Μάρτυς Ἁγνή ἀπειλήθηκε μέ ἀτίμωση, δέν δέχθηκε καί θανατώθηκε. Ἑορτάζει στίς 21 Ἰανουαρίου

Οἱ Μάρτυρες Δομνίνη καί οἱ κόρες της Βερίνη καί Προσδόκη, γιά νά ἀποφύγουν τήν ἀτίμωση μπῆκαν μέσα στό ποτάμι καί πνίγηκαν. Ἐγκώμιο στίς 3 αὐτές γυναῖκες ἀφιέρωσε ὁ Ἱερός Χρυσόστομος. Ἐπαινεῖ τήν μητέρα πού ἔδειξε μεγάλη ἀνδρεία νικῶντας τόν πόθο τῆς φύσεως, θανατώνοντας τούς καρπούς τῆς κοιλίας της καί τίς θυγατέρες γιά τήν μεγάλη ὑπακοή καί εὐπείθεια πού ἔδειξαν, στό νά δεχθοῦν νά πνιγοῦν ἀπό τήν μητέρα τους. Ἑορτάζουν στίς 4 Ὀκτωβρίου.

Ἡ Εἰρήνη ἀπό τήν Θεσσαλονίκη μαρτύρησε ἐπί Διοκλητιανοῦ ἐπειδή ἀντιστάθηκε στήν ἁμαρτία, ὅταν ρίχθηκε σέ πορνεῖο. Κάηκε στή φωτιά στίς 16 Ἀπριλίου 304.

Ἡ Ἁγία μάρτυς Θεοδώρα, ρίχθηκε σέ πορνεῖο καί τήν ἔβγαλε ἀπό ἐκεῖνο τό κολαστήριο ὁ Δίδυμος, πού τελικά μαρτύρησε.

Ἡ Ἁγία Μάρτυς Ποταμιαίνη ἀπό τήν Ἀλεξάνδρεια δέν ὑπέκυψε στίς ἀνήθικες προτάσεις τοῦ ἄρχοντα καί βυθίστηκε μέσα σέ καυτή πίσσα. Ἐορτάζει 7 Ἰουνίου.

Ἡ Ἁγία Παρθενομάρτυς Εὐφρασία ἀπό τήν Νικομήδεια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας παραδόθηκε σέ ἕναν ἄξεστο ἄνδρα γιά νά τήν ἀτιμάσει.

Ἁγία τοῦ ὑποσχέθηκε ὅτι, ἐάν τήν σεβαστεῖ, θά τοῦ δώσει ἕνα φάρμακο γιά νά μήν πληγώνεται στίς μάχες. Διά νά τόν πείσει τοῦ εἶπε νά τήν χτυπήσει μέ ξίφος καί δέν θά πάθει τίποτε. Ἐκεῖνος μέ βεβαιότητα τήν χτύπησε στό λαιμό καί τῆς ἔκοψε τό κεφάλι. Ἔχασε τό κεφάλι καί κέρδισε τήν ἁγνότητά της. Ἦταν 19 Ἰανουαρίου.

Ἡ Ἁγία Λουκία ἀπό τήν Σικελία ρίχθηκε σέ πορνοστάσιο. Ἡ θεία χάρις ὅμως τήν διεφύλαξε. Τήν ἀποκεφάλισαν, στίς 13 Δεκεμβρίου 250.

Τήν μάρτυρα Ἀγριπίννα ἤθελαν νά τήν διαπομπεύσουν γυμνή. Μαρτύρησε στή Ρώμη τό 260.

Τήν Ἁγία Ὡραιοζήλη τήν ἔγδυσαν γιά νά γίνει θέαμα στά ἀκόλαστα μάτια τῶν εἰδωλολατρῶν. Ὁ βασιλιᾶς τυφλώθηκε γιά τήν ἀνομία του καί ἡ Ἁγία τελικά μαρτύρησε.

Ἡ Ἁγία μάρτυς Θωμαΐδα θανατώθηκε ἀπό τόν πεθερό της πού ζητοῦσε νά ἱκανοποιήσει μαζί της τίς ἁμαρτωλές ὀρέξεις του. Ἐορτάζει 14 Ἀπριλίου.

Ἡ Ἁγία μάρτυς Μαρκέλλα ἡ Χιοπολίτιδα θανατώθηκε ἀπό τόν ἴδιο τόν πατέρα της, ἐπειδή δέν ἤθελε νά ἱκανοποιήσει τήν ἀκόλαστη ἐπιθυμία του. Ἑορτάζει 22 Ἰουλίου.

Ἡ Ἰουλιανή ἀπό τήν Πτολεμαῒδα ρίχτηκε σέ πορνοστάσιο γιά νά τήν διαφθείρουν ἀσελγεῖς καί ἀκόλαστοι ἄνδρες. Ἄγγελος Κυρίου τούς τύφλωσε καί δέν πέτυχαν τοῦ σκοποῦ τους. Ἡ Ἁγία τούς θεράπευσε, ἀλλά τελικά ἀποκεφαλίσθηκε τό 272.

Ἀπόπειρα πορνείας σέ ἄνδρα εἴχαμε στόν μεγαλομάρτυρα Χριστοφόρο , ὅταν ἔριξαν μέσα στή φυλακή δύο πόρνες τήν Καλλινίκη καί τήν Ἀκυλίνα, οἱ ὁποῖες προσπάθησαν νά τόν ρίξουν στήν ἁμαρτία. Ὁ Ἅγιος ὄχι μόνο δέν παρασύρθηκε, ἀλλά κατάφερε μέ τήν σώφρονα στάση του νά τίς κάνει χριστιανές, πού τελικά μαρτύρησαν μαζί του.

Σέ πολλές μάρτυρες ἔκαναν πρόταση γάμου. Ἡ δέ ἄρνηση τῶν μαρτύρων γυναικῶν τίς ὁδηγοῦσε στό μαρτύριο. Μιά πρόταση γάμου, πού τελικά ἦταν αἰτία μαρτυρίου. Καί μᾶς κάνει ἐντύπωση. Ἡ πρόταση γάμου προϋποθέτει ἀγάπη καί ἔρωτα. Πῶς αὐτή ἡ ὑποτιθέμενη ἀγάπη διεστρέφετο σέ τέτοιο μίσος καί κακότητα μέχρι θανατώσεως.

Τήν ἴδια αἰτία μαρτυρίου εἴχαμε καί σέ ἄλλες Νεομάρτυρες.

Γ. Οἱ μικτοί γάμοι

Οἱ Ἁγίες ἀρνοῦνται νά συνάψουν γάμο μέ Τοῦρκο Μουσουλμάνο ἀλλογενή καί ἀλλόθρησκο. Αὐτός ὁ γάμος εἶναι μικτός ὁ ὁποῖος ἀπαγορεύεται ἀπό τήν Ἐκκλησία καί δέν ἱερολογεῖται. Μικτός γάμος θεωρεῖται ὁ γάμος μέ ἀλλόδοξο καί ἀλλοεθνή.

Κατά τόν Ἀμίλκα Ἀλιβιζάτο « ὁ μικτός γάμος εἶναι σημαντικοτάτη ἀνωμαλία εἰς τόν κοινωνικό βίον». Τό πρόβλημα αὐτό ἀντιμετωπίσθηκε στούς Ἐβραίους ὅταν ἐξορίσθηκαν στήν Βαβυλώνα κατά τήν σαραντάχρονη αἰχμαλωσία. Ἐκεῖ συνῆψαν γάμο μέ εἰδωλολάτρες.

Ἕσδρας ἀποκαλεῖ τούς μικτούς γάμους «πηγές ἁμαρτιῶν», γιά τό γένος τοῦ Ἰσραήλ. Ὁ Νεεμίας τούς καταριέται καί ὁ Προφήτης Μαλαχίας τούς ὀνομάζει βδέλυγμα.

• 14 ^ος Κανόνας τῆς 4 ^ης Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἀπαγορεύει τό γάμο μέ ἑτερόδοξο καί πολύ περισσότερο σέ κατώτερους κληρικούς, ἀναγνῶστες καί ψάλτες.

• 10 ^ος κανόνας τῆς ἐν Λαοδικεία Συνόδου ἀπαγορεύει νά παντρεύονται τά παιδιά τῶν κληρικῶν μέ αἱρετικούς. Το ἴδιο γιά τούς χριστιανούς λέει ὁ 31 ^ος κανόνας τῆς Λαοδικείας. Μόνον ἐάν ὑποσχεθοῦν ὅτι θά γίνουν Ὀρθόδοξοι. Ὁπότε πρῶτα νά γίνονται Ὀρθόδοξοι καί μετά νά παντρεύονται. Τό ἴδιο καί ὁ 79 ^ος κανόνας τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

Γάμος θεωρεῖται ἡ εὐλόγηση τῆς ἑνώσεως Ὀρθοδόξων χριστιανῶν, ἄνδρα καί γυναίκας.

Τό πρόβλημα τῶν μικτῶν γάμων τό ἀντιμετώπισε ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν πρώτη στιγμή. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέει στόν χριστιανό ἄνδρα καί γυναίκα, ἐάν ἔχουν οἰκογένεια μέ ἄπιστον, νά μήν τόν χωρίσουν, διότι ὑπάρχει ἡ ἐλπίδα νά γίνει καί αὐτός πιστός. Οἱ γάμοι πού γίνονταν δέν ἀκυρώνοντο, ἔμπαιναν ὅμως σέ ἐπιτίμιο. Σέ διάταξη τοῦ Ἰουστινιανοῦ τό 530 ὁρίζεται ἄν ἕνα μέλος εἶναι αἱρετικό, τά παιδιά νά βαπτίζονται Ὀρθόδοξα.

Στή συνέχεια βλέπουμε νά εἶναι ἀνεκτοί οἱ γάμοι μέ ἑτερόδοξους, νά ἀπαγορεύονται ὅμως μέ ἀλλόθρησκους.

Ἡ Ἐκκλησία βασισμένη στόν 72 ^ο κανόνα τῆς Πενθέκτης Οἰκ. Συνόδου , δέν ἐπιδοκιμάζει τούς μικτούς γάμους, εἶναι ὅμως ὑποχρεω-μένη νά ἀνέχεται ἐφαρμόζοντας τήν οἰκονομία καί τήν ἐπιείκια, γιά νά μήν τούς χάσει τελείως.

Κάποια στιγμή ἐπί Πατριάρχου Κυρίλλου τοῦ Ε΄ τό 1756 , ἀπαγορεύ-ονταν οἱ γάμοι μέ Λατίνους καί Ἀρμενίους. Παρόμοια ἀπόφαση ἔλαβε ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος τό 1869 καί τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο το 1878.

Σήμερα οἱ μικτοί γάμοι ἀποτελοῦν ἕνα μεγάλο ποιμαντικό πρόβλημα, ταυτόχρονα καί ἐθνικό.

Οἱ Ὀρθόδοξοι στήν Ἀμερική, Αὐστραλία καί Εὐρώπη ἔχουν πολλούς μικτούς γάμους μέ ἀλλόξοξους καί ἀλλοεθνεῖς.

Γάμοι μέ ἀλλοεθνεῖς ἦταν σπάνιοι, τώρα ὅμως εἶναι συχνοί.

Τό πρόβλημα εἶναι ὅτι σήμερα οἱ νέοι δέν θεωροῦν τή διαφορά δόγματος, θρησκεύματος καί ἔθνους σάν ἐμπόδιο γιά τήν ἀγάπη καί τήν εὐτυχία τοῦ γάμου.

Σκοπός τοῦ γάμου εἶναι ἡ ἁρμονική συμβίωση καί αὐτό ἐπιτυχάνεται μέ τήν ἑνότητα τοῦ ζευγαριοῦ σέ ὅλα τά ἐπίπεδα. Σέ σωματικό, ψυχικό καί πνευματικό ἐπίπεδο.

Ἡ σωματική σχέση εἶναι ἡ πρώτη χρονικά, ὄχι ὅμως καί ἱεραρχικά. Ἡ ψυχική ἁρμονία εἶναι ἡ ταύτιση τῶν χαρακτήρων, τῶν σκέψεων,

τῶν ἐπιθυμιῶν τῶν ἐνδιαφερόντων, τῶν ἀποφάσεων.

Ἡ πνευματική σχέση εἶναι ἡ κοινή πορεία πρός τήν σωτηρία. Ὁ κοινός πνευματικός ἀγῶνας, ἡ ἴδια πνευματική προσπάθεια μέσα στήν Ἐκκλησία μέ τήν μυστηριακή ζωή, τήν κοινή καθοδήγηση ἀπό πνευμα-τικό πατέρα.

Ἡ Ἁγία Κυράννα καί οἱ ἄλλες μάρτυρες καί νεομάρτυρες ἠρνοῦντο γάμο μέ ἀλλοεθνή. Αὐτή δέ ἡ ἄρνηση τους κατέληγε σέ μαρτύριο.

Οἱ ποιμένες ἔχουμε μεγάλη εὐθύνη νά καθοδηγοῦμε τά νεαρά μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Νά τονίζουμε τήν ἀνάγκη κοινῆς πνευματικῆς πορείας καί τήν σπουδαιότητα πού ἔχει στήν εὐτυχία καί τήν ἁρμονία τοῦ γάμου σχέση μέ τήν μεγάλη οἰκογένεια τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας.

Πηγή: Ιερά Μητρόπολις Ιερισσού

To πρωτόγνωρο ενδιαφέρον για την ιδιωτικότητα (ιδιωτική ζωή) είναι παρόμοιο με τις προηγούμενες συζητήσεις για το ίδιο θέμα. Αυτό που προκαλεί μια έξαρση σήμερα (όπως το θέμα με την Apple), καταλαγιάζει αύριο και στη συνέχεια τελικά ξεχνιέται, μέχρι κάτι άλλο να ανακατέψει και πάλι τα νερά.

Στη δεκαετία του 2000 είχαμε το Echelon και το Carnivore, δύο συγκεκαλυμμένα προγράμματα που χρησιμοποιήθηκαν από κυβερνητικούς φορείς για την παρακολούθηση των επικοινωνιών. Αργότερα, είχαμε τον Julian Assange και το Wikileaks που βοήθησε περαιτέρω τον αγώνα, φέρνοντας την προσοχή σε παρόμοια προγράμματα.

Πιο πρόσφατα, ήταν ο Edward Snowden που έδωσε λεπτομερώς τις νεότερες ενσαρκώσεις των κυβερνητικών εργαλείων μαζικής παρακολούθησης, από την NSA (National Security Agency, γνωστά ως XKeyscore και PRISM  

Σήμερα, έχουμε την GCHQ (Government Communications Headquarters να αναζωπυρώνει τις φλόγες την NSA να συνεχίζει τα κατασκοπευτικά της προγράμματα (μόνο που αυτή τη φορά με ολίγη από διαφάνεια και οι πολιτικοί να παπαγαλίζουν σχετικά με τους κινδύνους που ελοχεύει ένα πρωτόγνωρο εργαλείο που διευκολύνει την τρομοκρατία, την κρυπτογράφηση. Τόσο επικίνδυνη όσο και οι κυβερνήσεις, δεν υπάρχει μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια στο διαδίκτυο από ότι τσαντισμένοι άνθρωποι μοιρασμένοι ανάμεσα στην οργή και στην απάθεια.

Αυτή η αδιαφορία γύρω από την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο εκδηλώνεται με πολλές μορφές, αλλά  τίποτα δεν είναι πιο κατακριτέο από το “δεν έχω τίποτα να κρύψω”. Παράξενα, το “αν δεν έχεις τίποτα να κρύψεις, δεν έχεις τίποτα να φοβάσαι”, έχει γίνει ένα είδος μάντρα για το τύπου-1984 κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης παρακολούθησης των Βρετανών πολιτών.

Όλοι έχουν κάτι να κρύψουν.

Το πρόβλημα με το “τίποτα να κρύψω” επιχείρημα είναι ότι: όλοι έχουν πάρα πολλά να κρύψουν.

Μόλις σήμερα, σκάλισες την μύτη σου; Άλλαξες ρούχα; Έκανες σεξ; Έκανες ντούζ; Πήγες στην τουαλέτα; Τραγούδησες στο αυτοκίνητο στο δρόμο για την δουλειά; Ή, ίσως να έστειλες ένα e-mail ή ένα κείμενο, μια ζωηρούτσικια φωτογραφία στο Snapchat ή είπες κάτι βαρύ για το αφεντικό σου.

Πάω στοίχημα, αν το καλοσκεφτείς, θα προτιμούσες τα περισσότερα, αν όχι όλα, από αυτά να παραμείνουν ιδιωτικά.

Και αυτό είναι εντάξει.

Η προστασία της ιδιωτικής μας ζωής είναι ένα βασικό μέρος της ζωής όλων μας. Αλλά τώρα που η ζωή μας παρασύρεται στον online ψηφιακό χώρο, και όλο και περισσότερο με κάθε χρόνο που περνάει, γιατί να υπάρχει αποσύνδεση μεταξύ της offline και της online ιδιωτικής μας ζωής; Η πρώτη (offline) είναι επιθυμητή και αναμενόμενη, ενώ η δεύτερη (online) έχει χαρακτηριστεί ως λάθος και μερικές φορές ακόμη και ως εγκληματική.

Ο διαχωρισμός της επιθυμίας για προστασία της ιδιωτικής μας ζωής από την επιθυμία μας να κάνουμε κάτι παράνομο είναι εκεί όπου αρχίζουν όλα. Πολύ συχνά αυτά τα δύο είναι συνυφασμένα σε μια γενική δήλωση ότι όλοι όσοι επιθυμούν προστασία της ιδιωτικής τους ζωής στο διαδίκτυο το κάνουν γιατί έχουν ανάγκη να κρύψουν τις φαύλες ενέργειες τους.

Υποστηρίζοντας ότι, μόνο οι εγκληματίες επιθυμούν την προστασίας της ιδιωτικής τους ζωής, είναι μια επικίνδυνη σκέψη, καθώς είναι ένα γεγονός που υποδηλώνει ότι είμαστε όλοι άξιοι καχυποψίας. Κοσκινίζουν τους αθώους για να βρουν τους ένοχους ή τους εν δυνάμει ένοχους, ένα διαδικτυακό γενικευμένο minority report που για να γίνει δεν πρέπει να υπάρχει online ιδιωτικότητα.

Στα δικαστήρια, είμαστε αθώοι μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Online είναι ακριβώς το αντίθετο.

Τι αντιμετωπίζουμε;

Στο παρελθόν, η προστασία της ιδιωτικής ζωής ήταν ουσιαστικά εξασφαλισμένη, λόγω του ότι ήταν ακριβώς πόσο δύσκολο για τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου ή τους κυβερνητικούς οργανισμούς να παρακολουθούν τους ανθρώπους. Η παρακολούθηση του Αλ Καπόνε, για παράδειγμα, ήταν μια δουλειά για πολλούς ανθρώπους.

Σήμερα, οι κυβερνητικοί οργανισμοί μπορούν να τα κάνουν όλα με το πάτημα μερικών πλήκτρων.

Και εμείς το έχουμε κάνει και πολύ εύκολο για αυτούς.

Κάθε ένας από εμάς, τελικά, μεταφέρει μια συσκευή εντοπισμού στην τσέπη του, που κρατά το κλειδί για μερικές από τις πιο ευαίσθητες πληροφορίες μας. Το Xkeyscore και το PRISM είναι μόνο δύο από τα προγράμματα που γνωρίζουμε ότι ήταν για την συλλογή και την αποθήκευση αυτών των δεδομένων.

Δεδομένου ότι, έχουμε πλέον οδυνηρή επίγνωση του dirt box και του stingray δύο εργαλεία που χρησιμοποιούνται για μαζική συλλογή δεδομένων από κινητά τηλέφωνα που και τα δύο είναι διαθέσιμα -και συχνά χρησιμοποιούνται χωρίς ένταλμα- στις κατά τόπους υπηρεσίες επιβολής του νόμου.

Επιπλέον έχουμε τους πάροχους κινητής τηλεφωνίας που δίνουν τα αρχεία με τα δεδομένα θέσης των πελατών τους σε πραγματικό χρόνο, τις στρατιωτικοποιημένες αστυνομικές δυνάμεις με εξωπραγματικούς προϋπολογισμούς για σαρωτές πινακίδων κυκλοφορίας, την τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου, την παρακολούθηση από drones και μια τρελή ποσότητα επεξεργαστικής ισχύος για να την επεξεργασία των δεδομένων.

A, και στη συνέχεια, υπάρχει το ζήτημα της κυβέρνησης. Αν δεν το έχουμε κάνει αρκετά εύκολο ήδη, οι ηγέτες θέλουν τώρα οι tech γίγαντες όπως η Apple και η Google να αποδυναμώσουν την κρυπτογράφηση τους ή να παρέχουν κερκόπορτες για την εύκολη πρόσβαση από την κυβέρνηση στα δεδομένα τους.

Και από πάνω έχουμε και την παρακολούθηση από υπηρεσίες που δεν είναι της επιβολής του νόμου.

Ιστοσελίδες χρησιμοποιούν τα cookies ιχνηλάτισης για την παρακολούθηση της συμπεριφοράς για να αυξάνουν την πιθανότητα να αγοράσεις κάτι από τις προβαλλόμενες διαφημίσεις που είναι σχετικές με τα ενδιαφέροντά σου, και επίσης αποθηκεύουν τις τοποθεσίες σου, καθώς και άλλες πληροφορίες αναγνώρισης, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα είδος online δακτυλικών αποτυπωμάτων που θα είναι μοναδικά για σένα.

Το Facebook, η Apple και η Google συλλέγουν αρκετά δεδομένα για να κάνουν το κεφάλι σας να ζαλιστεί. Όπως λέει και η παλαιά παροιμία, “αν δεν πληρώνεις για το προϊόν, εσύ είσαι το προϊόν”. Σε αυτήν την περίπτωση, τα δεδομένα σας είναι το προϊόν και οι υπηρεσίες που χρησιμοποιείς καθημερινά συλλέγουν μια τεράστια ποσότητα από αυτά.

Κρατήσου γερά, ακόμα δεν έχουμε πλησιάσει καν προς το τέλος..

Από εκεί και πέρα, έχουμε ιστοσελίδες να κάνουν διαρροή προσωπικών πληροφοριών σε καταστάσεις που πιστεύουμε ότι είναι ιδιωτικές, όπως η Ashley Madison Έχουμε το Uber να διαρρέει πληροφορίες οδηγών έχουμε στόχους να χακάρονται για τα δεδομένα της πιστωτικής τους κάρτας και ακόμα έχουμε την VTech ουσιαστικά να παραδίδει την διεύθυνση του σπιτιού των παιδιών σας.

Σε έναν κόσμο που εκτιμά προφανώς την προστασία της ιδιωτικής ζωής, αλλά δυσπιστεί απέναντι σε όποιον επιθυμεί να την έχει, έχουμε αφήσει την άγνοια να μας καθοδηγεί αντί να επιδιώκουμε την αλήθεια στο τι ακριβώς παραδίδουμε για λόγους ευκολίας.

Και σχετικά με το “τίποτα να κρύψω”, άνθρωποι; Ο Edward Snowden το έχει πει καλύτερα από όλους:

“Το να υποστηρίζεις ότι δεν σε νοιάζει για το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, γιατί δεν έχεις τίποτα να κρύψεις δεν είναι διαφορετικό από το λες ότι δεν νοιάζεσαι για την ελευθερία του λόγου, επειδή δεν έχεις τίποτα να πεις”

Πηγή: The next web, http://waves.pirateparty.gr, ID-on't renounce my freedom

Στο θέμα των γερμανικών πολεμικών επανορθώσεων εστιάζει η Süddeutsche Zeitung με αφορμή το φετινό ιστορικό βιβλίο δύο Γερμανών ερευνητών, οι οποίοι τάσσονται υπέρ της αναγνώρισης της γερμανικής ευθύνης για καταβολή επανορθώσεων στην Ελλάδα και άλλες χώρες. «Αθήνα και Βερολίνο: Ανοιχτός λογαριασμός, ανοιχτές πληγές», τιτλοφορεί το σχετικό δημοσίευμα στην ηλεκτρονική της έκδοση η εφημερίδα του Μονάχου, σχολιάζοντας το περιεχόμενο του βιβλίου που συνέγραψαν ο εκδότης και ιστορικός Καρλ Χάιντς Ροτ και ο πολιτικός επιστήμονας και εκδότης Χάρτμουτ Ρύμπνερ.

Το δημοσίευμα αναφέρει ότι «το κεντρικό μοτίβο του βιβλίου (σ.σ. «Το χρέος των επανορθώσεων. Υποθήκες της γερμανικής κατοχικής κυριαρχίας στην Ελλάδα και στην Ευρώπη» – Reparationsschuld. Hypotheken der deutschen Besatzungsherrschaft in Griechenland und Europa) είναι ότι μια συμμαχία ανάμεσα στις ΗΠΑ και τις “δυτικογερμανικές ελίτ εξουσίας” αγνόησε συστηματικά επί δεκαετίες τις ελληνικές διεκδικήσεις.

Επίμαχο σε αυτό το σημείο δεν είναι τόσο το συμπέρασμα όσο η εξήγηση, όπου γίνεται αισθητός ο απόηχος ιστορικών συζητήσεων του παρελθόντος, στις οποίες οι παγκόσμιοι πόλεμοι του 20ού αιώνα συζητούνταν ως αποτέλεσμα συνομωσίας γερμανικών ελίτ.

Αδιαφιλονίκητη είναι πάντως η διπλωματική υπεροψία με την οποία η Γερμανία απέρριπτε επί δεκαετίες τις ελληνικές διεκδικήσεις». Αυτό το γεγονός αποδεικνύεται κατά τον αρθρογράφο στα ιστορικά ντοκουμέντα που δημοσιεύονται μαζί με το βιβλίο των Γερμανών ερευνητών.

Επισημαίνεται πάντως ότι «η επιλογή των ντοκουμέντων περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε γερμανικά έγγραφα και ως εκ τούτου δεν μπορεί κανείς να αποκομίσει μια εικόνα για τα ενδότερα της ελληνικής διπλωματίας και το μερίδιο ευθύνης της για την αποτυχημένη πολιτική που αφορά τις επανορθώσεις.

Η ελληνική κυβέρνηση επέμεινε για μεγάλο διάστημα σε μια ειδική σχέση με την Ομοσπονδιακή Γερμανία, η οποία όμως βασιζόταν σε ασύμμετρους συσχετισμούς δυνάμεων. Μέσα από αυτή τη διμερή οδό η Αθήνα αποκόμισε μόνον αποτυχίες, εκτός από μια αποζημίωση 115 εκατομμυρίων μάρκων το 1960, η οποία όμως κατέστη δυνατή μέσω κοινής δράσης με άλλα δυτικοευρωπαϊκά κράτη που ήταν αντίπαλοι της Γερμανίας στον πόλεμο».

Αρχικά πολύ νωρίς και μετά… πολύ αργά

Η SZ σημειώνει ότι από τότε που υπεγράφη η Συμφωνία του Λονδίνου για το γερμανικό χρέος το 1953, η Γερμανία συνέδεε διαρκώς το θέμα των επανορθώσεων με την εκκρεμούσα οριστική διευθέτηση του ζητήματος ειρήνευσης στη χώρα.

«Με τη γερμανική επανένωση αυτό το χρονικό σημείο φάνηκε να έχει έρθει. Ωστόσο στη Συνθήκη 2+4 το 1990 ο Χέλμουτ Κολ πέτυχε την ένωση της Γερμανίας χωρίς να καταβάλει το τίμημα που προέβλεπε η ρύθμιση του ζητήματος των επανορθώσεων».

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο ιστορικός Καρλ Χαιντς Ροτ επισημαίνει εύστοχα ότι «ενώ Βόννη (σ.σ. τότε πρωτεύουσα της Δυτικής Γερμανίας) πριν από τη Συνθήκη 2+4 υποστήριζε διαρκώς ότι οι διεκδικήσεις των επανορθώσεων είναι πρώιμες, μετά την υπογραφή της συνθήκης η αιτιολογία (σ.σ. για τη μη καταβολή επανορθώσεων) ήταν ότι ήταν πλέον πολύ αργά».

H εφημερίδα του Μονάχου, όπως αναδημοσιεύει η Deutche Welle, αναφέρει ότι ο Καρλ Χάιντς Ροτ υπολογίζει το ύψος των επανορθώσεων που αντιστοιχούν σήμερα στην Ελλάδα σε περίπου 185 δις ευρώ, από τα οποία -όπως λέει- δεν έχει εξοφληθεί ούτε καν το 1%.

Παρότι στο δημοσίευμα εκφράζονται ενστάσεις για ορισμένα συμπεράσματα των Γερμανών ερευνητών, σημειώνεται ότι οι προτάσεις τους πρέπει «δικαίως» να θεωρηθούν αφορμή για συζήτηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από έναν μήνα δημοσίευμα της εφημερίδας Welt επικαλείτο έρευνα ενός άλλου γερμανού ιστορικού, με την οποία αμφισβητείται η ύπαρξη του κατοχικού δανείου της Ελλάδας προς το Γ’ Ράιχ.

Πηγή: Defence-point

Τόλμησε να μιλήσει για τη Συνθήκη της Λοζάνης ο πρόεδρος της Τουρκίας κ. Ερντογάν στην Αθήνα, ο άνθρωπος που συνεχίζει την απάνθρωπη συμπεριφορά ηγετών της γείτονος έναντι των Ρωμιών της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης. Η Ελληνική κυβέρνηση έχει πλέον και την ιστορική ευθύνη ότι του επέτρεψε να θίξει το θέμα όχι απολογούμενος και για να ζητήσει συγγνώμη για τα όσα τραγικά συνέβησαν και συμβαίνουν σε βάρος των Ελλήνων. Και όχι μόνο του επέτρεψε, αλλά απάντησε στην χωρίς αιδώ και με αυθάδεια αναφορά του, με σχεδόν απολογητικό ύφος. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η Κυβέρνηση αισθάνθηκαν την ανάγκη να μιλήσουν περί της Συνθήκης με αναφορά όχι στις  εκ μέρους της Τουρκίας επί 85 χρόνια συνεχείς παραβιάσεις της, ούτε στα βάσανα των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου, αλλά στα  δικαιώματα των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης, τα οποία αυτονοήτως απολαμβάνουν σε μια δημοκρατική χώρα, όπως η Ελλάδα.

Κυβέρνηση και Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν μίλησαν  για τον υπονομευτικό, ως προς την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδος,  ρόλο του Τουρκικού Προξενείου στην Κομοτηνή, δεν μίλησαν για τη συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η γείτονα χώρα εξακολουθεί να το θεωρεί τουρκικό ίδρυμα και έχει υπό συνεχή παρακολούθηση και αδιάκοπο έλεγχο την κάθε  δραστηριότητά του. Στην πρόσφατη διαθρησκειακή συνάντηση στην Αθήνα, ο Πατριάρχης θεωρήθηκε εκπρόσωπος της Μουσουλμανικής Τουρκίας.... Ο άγγλος ιστορικός Στήβεν Ράνσιμαν ορθώς έχει χαρακτηρίσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο «Εκκλησία εν αιχμαλωσία». Στους κληρικούς του Πατριαρχείου εξακολουθεί η τουρκική κυβέρνηση να τους απαγορεύει να κυκλοφορήσουν στην Τουρκία φορώντας το ράσο τους.  Επέβαλε επίσης στους Μητροπολίτες, που θέλουν να συμμετάσχουν στην εκλογή του Πατριάρχη, να καταστούν Τούρκοι υπήκοοι, με ό, τι συνεπάγεται αυτό στη συμπεριφορά τους.  Αυθαίρετα η Τουρκία έκλεισε  τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και έκτοτε την κρατά κλειστή. Επέτρεψε να βεβηλωθούν ο σπουδαιότερος παγκοσμίως χριστιανικός ναός της Αγίας Σοφίας και άλλοι ιστορικοί χριστιανικοί ναοί στην Κωνσταντινούπολη, που θα έπρεπε να είναι υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ, ως μοναδικά χριστιανικά μνημεία της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς.

Η Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών (Οικ. Ομ. Κων.) υπέβαλε προχθές υπόμνημα στον Πρόεδρο Ερντογάν και παλαιότερα στον αντιπρόεδρο του Χακάν Τσαβούσογλου. Με αυτό ζητεί να επιστραφούν στη διοίκηση της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας τα 18 «κατειλημμένα» ιδρύματα, που, κατά πλειοψηφία, βρίσκονται στα Πριγκηπόννησα και που παρανόμως διακατέχει η τουρκική κυβέρνηση. Επίσης ζητεί να επιστραφούν στη δικαιούχο Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Πόλης τα πενήντα περίπου ακίνητα που βρίσκονται στη συνοικία του Γαλατά και που ακόμα βρίσκονται υπό την παράνομη κατοχή των απογόνων του καταληψία Ευθήμ Ερένερολ. Ακόμη η Οικ. Ομ. Κων. επισημαίνει ότι η τουρκική κυβέρνηση ουσιαστικά απαγορεύει την παλιννόστηση στη γενέτειρα τους νέων στην ηλικία Κωνσταντινουπολιτών, που θέλουν να επιστρέψουν και να ζήσουν στη γενέτειρα των προγόνων τους.

Επί πλέον, μετά το πολυαίμακτο και απάνθρωπο πογκρόμ του 1955, διώχθηκαν και απελάθηκαν από την Κωνσταντινούπολη 120 χιλιάδες Ρωμιών. Σημειώνεται ότι οι απελάσεις κράτησαν από το 1955 έως το 1971 και ακόμη περισσότερο, έως ότου οι Έλληνες που απέμειναν στην Πόλη να είναι σήμερα λιγότεροι από 2000. Αυτό επισημάνθηκε σε Τούρκο καθηγητή πανεπιστημίου, σε Ημερίδα της Οικ. Ομ. Κων. και του ετέθη προς σύγκριση και προς σχολιασμό το γεγονός, ότι στην Πόλη το 1922 υπήρχαν 140.000 Ελλήνων και στη Δυτική Θράκη 100.000 Μουσουλμάνων και σήμερα οι Μουσουλμάνοι έχουν γίνει 120.000 και οι Έλληνες στην Πόλη λιγότεροι από 2.000. Ο Τούρκος καθηγητής απάντησε με ωμή ειλικρίνεια, ότι η Τουρκία είναι ισχυρό κράτος και μπόρεσε να το κάνει, ενώ η Ελλάδα μπορεί να ήθελε και εκείνη να το κάνει, αλλά δεν είχε και δεν έχει την ισχύ για να το κάνει....  

Κατά τα 75 περίπου χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης και κατά παράβασή της η Τουρκία δεν αναγνωρίζει νομική προσωπικότητα στα ευαγή ιδρύματα που ανήκουν στο Πατριαρχείο. Όπως αποκάλυψε στην ημερίδα της Οικ. Ομ. Κων. ο κ. Αντώνιος Παριζιάνος σήμερα στην Πόλη υπάρχουν 65 βακούφια που ανήκουν στη μειονότητα και στα περισσότερα των οποίων «οι κάτοικοι μετριούνται στα δάκτυλα της μιας χειρός». Εκλογές και σε αυτά τα Ιδρύματα έγιναν για τελευταία φορά το 1970. Έκτοτε απαγορεύθηκαν, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει σωστή διαχείρισή τους. Το αίτημα είναι να επιτραπούν πάλι οι εκλογές στα βακούφια. Βέβαια τίθεται το ερώτημα, με την πολιτική που ακολουθεί η Τουρκία, που κάνει τους Ρωμιούς να εξακολουθούν να εκπατρίζονται, και αν ακόμη η Γενική Διοίκηση Βακουφίων επιτρέψει τις εκλογές ποιοι θα υπάρχουν για να ψηφίσουν στα ρωμέϊκα Ιδρύματα της Πόλης;... Αυτό ακριβώς θέλει η Τουρκία. Με το να μην επιτρέπει να ενωθούν τα Ιδρύματα αυτά συρρικνώνονται από μέλη και όταν δεν μείνει κανένα,  θα περιέλθουν στο τουρκικό Δημόσιο. Τότε θα γίνει ο Νόμος που θα επιτρέπει να ενωθούν τα Ιδρύματα. Ενέργεια  πονηρή με ασφαλές, για την Τουρκία αποτέλεσμα. Στα υπό ένωση Ιδρύματα δεν θα υπάρχουν  μέλη, ούτε περιουσία, αλλά η Τουρκία θα προβάλλει την προπαγάνδα ότι προστάτευσε τα δικαιώματα της μειονότητας....

Ως προς την Ίμβρο, ιδιαίτερη πατρίδα του σημερινού Πατριάρχου, το 1923 και κατά παράβαση του άρθρου 14 της Συνθήκης της Λοζάνης απολύθηκαν τα εκλεγμένα από τους γηγενείς Έλληνες τοπικά διοικητικά στελέχη και εγκαταστάθηκαν Τούρκοι αξιωματούχοι, που ανέλαβαν όλες τις εξουσίες. Στην Τένεδο η Τουρκία απέλασε 64 Έλληνες προκρίτους, ως ανεπιθύμητους, αποκεφαλίζοντας έτσι την ηγεσία του ελληνικού νησιού. Στην Ίμβρο δεν υπήρχαν Τούρκοι έως το 1922. Τώρα είναι ελάχιστοι οι Έλληνες. Το 1923 η Τουρκία δεν επέτρεψε σε 1500 Ίμβριους, που είχαν καταφύγει στη Λήμνο και στη Θεσσαλονίκη, να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Στην Ίμβρο και στην Τένεδο επί πολλά χρόνια η Τουρκία απαγόρευε την ύπαρξη ελληνικού σχολείου για τα ελληνόπαιδα που είχαν απομείνει. 

Σήμερα στην Τουρκία καταπατώνται βάναυσα όχι μόνο τα δικαιώματα των Ελλήνων, των Κούρδων και των άλλων μειονοτήτων, αλλά και των ιδίων των Τούρκων. Και όμως ο Πρόεδρος Ερντογάν έχοντας συνείδηση ή ψευδαίσθηση  ότι είναι απόγονος της ισχυρής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Σουλτάνου Σουλεϊμάν μιλάει ως να είναι επικυρίαρχος της Ελλάδας. Το δυσάρεστο για την Ελλάδα είναι ότι σήμερα δεν έχουμε οι Έλληνες έναν συνεχιστή του Κολοκοτρώνη, του Μακρυγιάννη και του Καποδίστρια, για να του απαντήσει καταλλήλως.-

Πηγή: Ινφογνώμων Πολιτικά

Δυναμικό και όχι στατικό μέγεθος, σε αντίθεση με ό,τι γενικώς πιστεύεται, είναι το Δίκαιο της Θάλασσας: εξελίσσεται και αλλάζει αλληλεπιδρώντας με διάφορους παράγοντες. Ένας εξ αυτών είναι η διεθνής γεωγραφία της ισχύος. Η αλληλεπίδραση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη όσον αφορά στη διαμόρφωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων κάθε χώρας στις θαλάσσιες εκτάσεις γύρω από αυτήν.

Συγκεκριμένα, το αρχικό όριο των χωρικών υδάτων στα τρία ναυτικά μίλια διαμορφώθηκε εν πολλοίς από το μέγιστο βεληνεκές του χερσαίου πυροβολικού εκείνη την εποχή (cannon shot rule). Άρα, η δυνατότητα προβολής ισχύος από τη στεριά στη θάλασσα υπήρξε ιστορικό θεμέλιο για τον προσδιορισμό του ορίου των χωρικών υδάτων. Η σχέση αυτή δεν έχει πάψει να υφίσταται. Εντελώς απλουστευτικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα χωρικά ύδατα ήταν, σε γενικές γραμμές, ο θαλάσσιος χώρος όπου στην περίπτωση μονομαχίας της χερσαίας με τη ναυτική ισχύ, η πρώτη θα έβγαινε κατά κανόνα νικήτρια.

Σήμερα, λοιπόν, εμφανίζεται η πιθανότητα μιας τεράστιων διαστάσεων αλλαγής όσον αφορά αυτή τη διαχρονική μονομαχία χερσαίας και ναυτικής ισχύος, η οποία, αργά ή γρήγορα, αναμένεται να επιδράσει και στο Δίκαιο της Θάλασσας. Πιο συγκεκριμένα αναμένεται να επηρεάσει την έννοια της ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη).

Η αλλαγή αυτή είναι η προσπάθεια ισχυρών ευρασιατικών δυνάμεων, με προεξάρχουσα την Κίνα, να αναπτύξουν αποτελεσματικά χερσαία πλέγματα αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2 / AD), στόχος των οποίων είναι να μετατρέψουν τα παράκτια ευρασιατικά ύδατα, σε εύρος μεγαλύτερο των 500 χλμ., σε παγίδα θανάτου για τις αμερικανικές ναυτικές δυνάμεις, διώχνοντάς τες μακριά από τις ακτές.

Νέα γεωστρατηγική πραγματικότητα

Διαμορφώνεται, κατά συνέπεια, μια νέα γεωστρατηγική πραγματικότητα όσον αφορά στη δυναμική ισορροπία μεταξύ χερσαίας και θαλάσσιας ισχύος σε μια παράκτια ζώνη τα μεγέθη της οποίας ξεπερνούν δραματικά τα 12 ναυτικά μίλια, που αποτελούν τα σημερινά όρια της εθνικής κυριαρχίας στη θάλασσα. Έτσι, πολλές χώρες του κόσμου, με προεξάρχουσα πάλι την Κίνα, έχουν αρχίσει να θεωρούν τα 200 ναυτικά μίλια της ΑΟΖ, ως χώρο όπου δικαιούνται να ασκούν πλήρη κυριαρχία και όχι απλώς να έχουν το δικαίωμα της αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης.

Παρόμοιες απόψεις, αν και όχι τόσο ακραίες όσο αυτές της Κίνας, έχουν αρχίσει να εκφράζουν χώρες, όπως η Ινδία και η Βραζιλία. Με πολύ δυναμικό τρόπο αναμένεται σε αυτήν την ομάδα να προσχωρήσει και η Ρωσία. Με τη διαφαινόμενη τήξη του στρώματος των αρκτικών πάγων, θεωρεί ως κρίσιμης σημασίας για την ασφάλειά της να έχει τον πλήρη έλεγχο του Αρκτικού σε βάθος πολλών εκατοντάδων χιλιομέτρων από τις ρωσικές ακτές.

Για να το πούμε απλά, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα η Ρωσία να λειτουργήσει με βάση το γράμμα του ισχύοντος Δικαίου της Θάλασσας και να αποδεχθεί την παρουσία αμερικανικών (ή οιοδήποτε άλλων) ναυτικών δυνάμεων στα 12 ναυτικά μίλια από τις αχανείς βόρειες ακτές της. Άρα, ο «εμπλουτισμός» της έννοιας της ΑΟΖ ως χώρου άσκησης εθνικής κυριαρχίας και όχι απλώς αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης είναι κάτι που ενδέχεται ήδη να έχει αρχίσει και να μην είναι απλώς μια πιθανότητα για το μέλλον.

Η ευκαιρία και η παγίδα

Αυτή η διαμορφούμενη νέα γεωπολιτική –εν δυνάμει και νομική– πραγματικότητα ενδέχεται να έχει μεγάλες συνέπειες στο μέλλον στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και ισορροπίες. Εντελώς απλουστευτικά, ας σκεφτούμε τι θα συμβεί σε περίπτωση που θεωρηθεί ότι τα ελληνικά νησιά δεν έχουν δικαίωμα στην ανακήρυξη AOZ και αυτή διαμορφωθεί με βάση την αρχή της μέσης γραμμής μεταξύ του ηπειρωτικού εδάφους των δύο χωρών. Τότε, πολλά ελληνικά νησιά, μαζί με τα χωρικά τους ύδατα, θα βρεθούν να έχουν ενσωματωθεί μέσα σε έναν χώρο εθνικής κυριαρχίας της Τουρκίας, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το μέλλον τους.

Αντιθέτως, αν τα ελληνικά νησιά αποκτήσουν ΑΟΖ, τότε ολόκληρο το Αιγαίο και μεγάλο μέρος της Ανατολικής Μεσογείου μετατρέπεται σε χώρο συμπαγούς ελληνικής εθνικής κυριαρχίας. Η ενοποίηση των αρχιπελαγικών χερσαίων δομών του Αιγαίου με τις θαλάσσιες εκτάσεις γύρω και μέσα από αυτές δημιουργεί ένα είδος «μεγάλης Ελλάδας» και η γεωπολιτική αξία της χώρας μας αυξάνεται κατακόρυφα.

Άρα, αν πράγματι, λόγω μεταλλάξεων στο διεθνές σύστημα ισχύος, η ΑΟΖ εξελιχθεί –τυπικά ή άτυπα, εν μέρει ή εν συνόλω– σε χώρο εθνικής κυριαρχίας, τότε η Ελλάδα ενδέχεται να βρεθεί ενώπιον ενός ακραίου διλήμματος: Ή θα κινηθεί προς τη δραστική της γεωπολιτική αναβάθμιση, ή θα κινδυνεύσει να απολέσει μέρος της εδαφικής της επικράτειας, μιας και αυτό θα βρεθεί να έχει ενσωματωθεί μέσα σε έναν χώρο τουρκικής εθνικής κυριαρχίας.

Βέβαια, αυτό το δίπολο είναι υπερβολικά υπεραπλουστευμένο και δύσκολα θα προκύψουν τόσο απόλυτες καταστάσεις. Ωστόσο, δια της υπερβολής αποσκοπεί να καταδείξει ότι ενδέχεται να βρεθούμε ενώπιον μιας πρωτοφανούς κατάστασης. Την οποία δεν θα είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε αν συνεχίσουμε να ερμηνεύουμε το Δίκαιο της Θάλασσας ωσάν να ήταν ένα απόλυτο και στατικό μέγεθος. Είναι, όμως, μια δυναμική κατάσταση που διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων, με έναν εξ αυτών να είναι οι διεθνείς ισορροπίες ισχύος.

Γεωγραφία ισχύος

Με βάση όλα τα παραπάνω, η διαδικασία για την ανακήρυξη ΑΟΖ από πλευράς της Ελλάδας μάλλον θα πρέπει να επιταχυνθεί δραστικά για να μη βρεθούμε ενώπιον δυσάρεστων καταστάσεων στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον. Ωστόσο, κατά την άποψη του γράφοντος, το πιο σημαντικό είναι να διαμορφώσουμε μια γεωγραφία ισχύος που θα ενοποιεί τις αρχιπελαγικές δομές του Αιγαίου σε μια ενιαία γεωστρατηγική ενότητα, θα «απορροφά» τις θαλάσσιες εκτάσεις ανάμεσα στα νησιά και θα προσφέρει δραστικό πλεονέκτημα στη χώρα μας όσον αφορά την κυριαρχία στον συγκεκριμένο χώρο.

Με βάση τη λογική που περιγράψαμε πιο πάνω, η επίτευξη ενός τετελεσμένου στη γεωγραφία της ισχύος ενδέχεται να έχει σημαντική επίδραση, αργά ή γρήγορα, στη διαμόρφωση του διεθνούς δικαίου αναφορικά με το ποιος δικαιούται να κατέχει τη μια ή την άλλη θαλάσσια περιοχή.

Η επίτευξη αυτού του σκοπού μπορεί να ακούγεται ουτοπική για πολλούς, αλλά δεν είναι κατ’ ανάγκη έτσι. Αντιθέτως, οι σύγχρονες διεθνείς εξελίξεις στην επιστήμη και τεχνολογία του πολέμου συνδυάζονται με το ότι η χώρα μας πλεονεκτεί στο ότι κατέχει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των νησιών του Αιγαίου, κάτι που της προσφέρει μια βάση έδρασης επάνω στην οποία μπορεί να αναπτύξει ένα «πολυπλέγμα» (complex-of-complexes) αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2 / AD). Αυτό θα περιορίζει αποφασιστικά τις δυνατότητες δράσης των τουρκικών ναυτικών δυνάμεων.

Ανάγκη για αντισυμβατική σκέψη

Για παράδειγμα, η προσαρμογή στις ελληνικές συνθήκες δογμάτων και μεθοδολογιών του Στρατού των ΗΠΑ, όπως είναι η «Πολυχωρική Μάχη» (Multi Domain Battle) και τα «Διαχωρικά Πυρά» (Cross Domain Fires), μπορούν να διευκολύνουν σημαντικά την ανάπτυξη αυτών των πλεγμάτων. Το αν και πώς μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο ξεφεύγει από τα όρια αυτού του κειμένου. Εν τούτοις, μπορούμε να πούμε ότι τα σχετικά συστήματα και τεχνολογίες υπάρχουν στη διεθνή αγορά και σε κάποιον βαθμό θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και εγχωρίως.

Όσον δε αφορά τον κρίσιμο παράγοντα του κόστους, μια παρόμοια προσπάθεια μάλλον εντάσσεται στις εξαιρετικά περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες της σημερινής Ελλάδας. Για την ακρίβεια, θα μπορούσε ακόμη και να συνεισφέρει στη δημιουργία ενός οικονομικότερου στρατεύματος, σε βάθος χρόνου, απ’ ό,τι το σημερινό. Αυτό που πρωτίστως απαιτείται είναι φαντασία, αντισυμβατική σκέψη και στενή παρακολούθηση των διεθνών εξελίξεων στον χώρο της στρατιωτικής επιστήμης και τεχνολογίας.

Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι, αν δεν προχωρήσει η Ελλάδα στην ανάπτυξη μιας αρχιτεκτονικής ισχύος που θα καθιστά το Αιγαίο «ελληνική λίμνη», είναι πολύ πιθανόν ότι θα το πράξει η Τουρκία. Για την ακρίβεια, ήδη το πράττει. Το τρίπτυχο των μαχητικών αεροσκαφών F-35 Lightning II, του συστήματος αεράμυνας μεγάλου βεληνεκούς S-400 και μιας οικογένειας βαλλιστικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, τουρκικής ανάπτυξης, στους οποίους στο μέλλον μπορεί να περιλαμβάνονται και κατευθυνόμενοι βαλλιστικοί πύραυλοι εναντίον πλοίων (ASBM), απειλεί να θέσει το Αιγαίο μέσα σε έναν θόλο άρνησης δράσης της ελληνικής αεροπορίας και του ελληνικού ναυτικού. Και αυτό, με ό,τι μπορεί να σημαίνει, σε βάθος χρόνου, για την εθνική κυριαρχία των δύο χωρών.

Πηγή: slpress

Η αρχική πρόθεση ήταν να παρουσιαστεί σε αυτό το κεφάλαιο το σύνολο της διδασκαλίας των γνωστικών σεκτών αθροιστικά. Κατά την μελέτη, όμως, του αντικειμένου έγινε κατανοητό, ότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα. Δηλαδή, ενώ η πρόθεση είναι να παρουσιασθούν ταξινομημένα και κατά κατηγορία, οι πεποιθήσεις των γνωστικών, αν αυτό γίνει επί του συνόλου τους, τότε ή θα πρέπει κάποιες να παραληφθούν για χάρη κάποιων άλλων, διαφορετικά σε πολλά σημεία θα παρουσιάζονταν αντιφάσεις, η να καταλήξει σε στατιστική έρευνα.

3.1 Προϋποθέσεις κατανόησης της γνωστικής διδασκαλίας

Η αρχική πρόθεση ήταν να παρουσιαστεί σε αυτό το κεφάλαιο το σύνολο της διδασκαλίας των γνωστικών σεκτών αθροιστικά. Κατά την μελέτη, όμως, του αντικειμένου έγινε κατανοητό, ότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα. Δηλαδή, ενώ η πρόθεση είναι να παρουσιασθούν ταξινομημένα και κατά κατηγορία, οι πεποιθήσεις των γνωστικών, αν αυτό γίνει επί του συνόλου τους, τότε ή θα πρέπει κάποιες να παραληφθούν για χάρη κάποιων άλλων, διαφορετικά σε πολλά σημεία θα παρουσιάζονταν αντιφάσεις, η να καταλήξει σε στατιστική έρευνα.

Γι’ αυτό αποφασίστηκε να μετατεθούν οι επιμέρους διδαχές στην οικία θέση, εδώ να παρουσιαστούν μόνο τα κοινά σημεία των γνωστικών πεποιθήσεων, όχι για να μπορέσει να συντεθεί μια ομοιογενής διδασκαλία – κάτι τέτοιο δεν θα ανταποκρίνονταν στην γνωστική πραγματικότητα – αλλά μια παρουσίαση των κεντρικών ιδεών, επί των οποίων αναπτύχθηκαν οι επί μέρους. Έτσι, αν κάποιος ασχοληθεί με την μελέτη των επί μέρους συστημάτων, θα είναι εφοδιασμένος με τα απαραίτητα στοιχεία για την αναγνώριση και την κατανόησή τους.

Κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο να γίνει και ειδικά με τον τρόπο αυτό. Ο πλουραλισμός των συστημάτων καθιστά πολλές φορές κοπιώδη την μελέτη τους. Παρόμοια συστήματα διαφέρουν μόνο στο ποια σημεία τονίζουν περισσότερο και ποια λιγότερο. Από την άλλη σύγχρονες μελέτες-συμπιλήματα, με τον τρόπο που διαχειρίζονται το υλικό τους δείχνουν να παράγουν καινούργια συστήματα, περιπλέκοντας μια κατάσταση ήδη περίπλοκη. Η σύγκριση στοιχείων ανόμοιων είναι αδιανόητη, πολύ δε περισσότερο η σύνθεσή τους. Και ενώ στη σκέψη των γνωστικών η δημιουργία ενός θεωρητικού κατασκευάσματος απέβλεπε στην απάντηση υπαρξιακών ερωτημάτων, η παρουσίασή τους σήμερα, με τον τρόπο που γίνεται κάποιες φορές, και τα ερωτήματα αυτά αφήνει αναπάντητα, και καινούργια δημιουργεί.

Η έλλειψη ιερών γραφών που να αποδίδονται με μοναδικό τρόπο σε κάθε σέκτα, καθιστά την χάραξη διαχωριστικών γραμμών, οριοθετικών της κάθε διδασκαλίας δυσχερή. Κείμενα υπήρχαν και σήμερα έχουμε αρκετά στην διάθεσή μας. Αλλά αυτά χρησιμοποιούνταν από περισσότερες της μίας σέκτες. Και ενώ εξωτερικά η πρακτική αυτή φαίνεται να διευκολύνει την μελέτη της συνόλου διδασκαλίας, στην πραγματικότητα την περιπλέκει, εξαιτίας του τρόπου, με τον οποίο ερμήνευαν τα κείμενά τους οι ίδιοι οι γνωστικοί.

Η ερμηνεία των κειμένων, κυρίως αυτών που παρουσιάζονταν ως αποκαλυπτικά, γινόταν από τους γνωστικούς με αλληγορικό και τυπολογικό τρόπο. Αυτό έδινε μεγάλη ελευθερία κινήσεων, οπότε το ίδιο κείμενο γεννούσε διαφορετικές αντιλήψεις ανά σέκτα. Δυστυχώς η ίδια τακτική εφαρμόζονταν και σε κείμενα διαφορετικής προέλευσης, όπως η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη. Η παρερμηνεία τους έδιδε διαφορετικά κάθε φορά αποτελέσματα, και σ’ αυτά προστίθονταν και δικά τους λόγια, οπότε οδηγούσαν τα κείμενα σε αλλοίωση.

Η μελέτη της χρήσης των εξω-γνωστικών κειμένων ενέχει και μια ακόμη δυσκολία σε σχέση με την χρήση των δικών τους κειμένων. Και αυτή αφορά τον εκλεκτικό τρόπο επιλογή αποσπασμάτων. Ενώ δηλαδή ένα αποκαλυπτικό κείμενο έπρεπε να γίνει πλήρως αποδεκτό, στις άλλες περιπτώσεις δεν υπήρχε αυτή η υποχρέωση. Ο κάθε διδάσκαλος, μπορούσε να επιλέγει μόνο τα εδάφια εκείνα που εξυπηρετούσαν ή νόμιζε ότι εξυπηρετούσαν τον σκοπό του. Μπορούσε κάλλιστα να συνδυάσει εδάφια και αποσπάσματα από κείμενα διαφορετικής θεματολογίας ή προέλευσης. Μπορούσε να συνδυάσει θρησκευτικά, φιλοσοφικά ή επιστημονικά κείμενα, ακόμη και μύθους, για να εξάγει το επιδιωκόμενο συμπέρασμα. Μπορούσε να συνδυάσει ανομοιογενή κείμενα, χριστιανικά, βαβυλωνιακά, ειδωλολατρικά με την ίδια ελευθερία και άνεση.

Εδώ υπάρχει μια μεγάλη παγίδα για τον μελετητή του φαινομένου. Δίνεται η εντύπωση, ότι αν καταφέρει να εντοπίσει, να αναγνωρίσει και να αποδώσει τα επιμέρους συστατικά στις κοιτίδες δανεισμού τους, θα έχει καταφέρει να εξιχνιάσει τις πηγές και συνεπώς την προέλευση του γνωστικισμού. Αυτή είναι μια απόλυτα αιτιοκρατική αντίληψη και είναι πιθανόν οι ίδιοι οι αιρεσιάρχες να μην την είχαν κατά νου. Κανείς δεν αμφιβάλλει βέβαια, ότι και αυτοί ως άνθρωποι ήταν υποκείμενοι στις επιρροές του περιβάλλοντός τους, αλλά και κανείς δεν μπορεί ν’ αποδείξει ότι οι επιρροές αυτές είναι μονοσήμαντες, οι ότι ημιμάθεια των αιρεσιαρχών τους έδινε την απαιτούμενη επίγνωση στην χρήση των πηγών τους.

Θα πρέπει λοιπόν, να συνεκτιμάται η γέννηση και η εξέλιξη της γνωστικής διδασκαλίας τελεολογικά, ώστε να μπορεί ο μελετητής να αντιλαμβάνεται τον τρόπο σκέψης του κάθε αιρεσιάρχη. Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις μια σέκτα να δημιουργείται χωρίς να αναφέρεται αρχηγός, και αυτό συμβαίνει κυρίως σε περιπτώσεις διάσπασης. Έχοντας λοιπόν, προ οφθαλμών την προσωπικότητα του αρχηγού, αφ’ ενός, και έχοντας κατανοήσει τις επιδιώξεις του αφετέρου, λίγα είναι τα σκοτεινά σημεία που απομένουν ανερμήνευτα. Και γι’ αυτά υπάρχει πάντα η χριστιανική θεώρηση περί της δαιμονικής επιρροής, ως διαδραστικό παράγοντα ισχυρότερου του περιβάλλοντος.  Αυτήν την μέθοδο ακολουθούσαν όλοι οι αντιαιρετικοί συγγραφείς.

Από την άλλη το κύριο στοιχείο, το οποίο βοηθά στην παρουσίαση μια συστηματοποιημένης κατά το δυνατόν γνωστικής διδασκαλίας είναι ο γνωστικός μύθος. Η πατρότητα της δημιουργίας αφενός ανάγεται πάντα στον ιδρυτή του συστήματος, ακόμη και όταν περιέχει μεταγενέστερα στοιχεία, αφετέρου παρουσιάζει την διδασκαλία με ενοποιημένο τρόπο καθ’ όλη την ιστορική πορεία της σέκτας. Αυτό, ακόμη και στις περιπτώσεις που δεν είναι αλήθεια, και αυτές είναι οι περισσότερες, έχει τα πλεονεκτήματά του. Απαλλάσσει τον μελετητή από πολύωρη εξέταση των μεταβολών της διδασκαλίας, οι οποίες τις περισσότερες φορές είναι αδιόρατες, διότι δεν συνέβαιναν «κοσμογονικές» μεταβολές των πεποιθήσεων εντός της σέκτας, ενέργεια που εκτός από κοπιώδης θα ήταν ενδεχομένως και άσκοπη, πέραν των ιστορικών λόγων.

Επίσης ο γνωστικός μύθος γίνεται το απαραίτητο εργαλείο για την παρατήρηση της εξάπλωσης μιας διδασκαλίας, καθότι εντάσσει τα δανεικά στοιχεία σε ένα σύνολο χωρίς να τα αλλοιώνει, επειδή τα παρερμηνεύει. Έτσι προς μεν το εξωτερικό περιβάλλον ο μύθος διαθέτει τα απαραίτητα στοιχεία που του επιτρέπουν να παρασιτεί, προς μεν το εσωτερικό του επιτρέπει να διατηρεί τα ξένα στοιχεία, υπό συνοχή και έλεγχο. Ο γνωστικός μύθος  είναι πολύπλοκος και συνήθως δύσμορφος.

Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν μπορεί να τ’ αποφύγει. Ο δημιουργός μιας διδασκαλίας προσπαθεί να συνδυάσει την απάντηση των υπαρξιακών ερωτημάτων με το προσωπικό του όφελος. Καταπιάνεται με θέματα, τα οποία ξεπερνούν κατά πολύ τις προσωπικές του ικανότητες, αλλά δεν αποθαρρύνουν τις επιδιώξεις του. Αναγκαστικά συρράπτει στοιχεία ξένα μεταξύ τους, τα οποία θα πρέπει να είναι κατανοητά ή και οικεία στον πολύ λαό. Ταυτόχρονα θα πρέπει να του προκαλούν και δέος, ώστε να του δίνουν την εντύπωση ότι έχουν θεϊκή προέλευση, οπότε μια δόση ασυναρτησίας είναι αναγκαία, επειδή οι δύσκολες έννοιες θα δυσκόλευαν και τον ίδιο τον αιρεσιάρχη. Η επιτυχία βρίσκεται στο νόστιμο μαγείρεμα και το εντυπωσιακό σερβίρισμα. Η λογική ασυνάφεια και η αισθητική απαξία αντικαθίστανται από την αποκάλυψη.

Η χριστιανική διδασκαλία για τους γνωστικούς, είναι μεν αποκαλυπτική, οπότε μπορούν να δανείζονται από αυτήν, πολύ περισσότερο λόγο της κοινά αποδεκτής αυθεντίας της από πλήθος λαών. Είναι, όμως, υπερβολικά απλή, μέσα σε έναν κόσμο που έχει συνηθίσει να θαυμάζει τους ακαταλαβίστικους φιλοσόφους. Θέλοντας λοιπόν, να επαίρονται και να παρουσιάζονται ως διάνοιες, περιπλέκουν την διδασκαλία για να δώσουν περισσότερη αξία στην θεολογία τους. Αλλά ελλείψει των απαραίτητων ικανοτήτων για την επεξεργασία λεπτών νοημάτων καταλήγουν στην δημιουργία ατελείωτων ιεραρχιών τονίζοντας το μυθολογικό στοιχείο.

Εκεί που επιτυγχάνει είναι στην διάδοση της ιδέας του λυτρωτικού χαρακτήρα της γνώσης. Αυτή είναι και η πρώτη κοινή προϋπόθεση του Γνωστικισμού. Τη εξέφρασαν άριστα οι Οφίτες, όταν έλεγαν ότι αρχή της τελείωσης είναι η γνώση του ανθρώπου, τέλος αυτής η γνώση του θεού. Η ιδέα της γνώσης είναι κοινή σε κάθε γνωστικό σύστημα. Τα χαρακτηριστικά της είναι α) το θρησκευτικό περιεχόμενό της β) η αποκαλυπτική προέλευση και η εκλεκτική παράδοση γ) ο λυτρωτικός της χαρακτήρας.

Το αντικείμενο της γνώσης είναι η θεϊκή φύση. Μ’ αυτήν ο γνωστικός προσπαθεί να βρει κάποια συγγένεια και προς αυτήν να κατευθυνθεί διά της λυτρωτικής γνώσης. Το υποκείμενο, ο πιστός έχει μόνο μία υποχρέωση απέναντί της. Να την κατέχει.

Αντίπαλοι της γνώσης είναι η αγνωσία και η πίστη. Οι γνωστικοί αντιλαμβάνονται εαυτούς με τρόπο ελιτίστικο. Οι ίδιοι είναι πνευματικοί ως κατέχοντες την γνώση και θέσει σεσωσμένοι. Αμέσως μετά είναι οι ψυχικοί, αυτοί που θρησκεύουν δια της πίστεως, συνηθέστερα οι Χριστιανοί. Μεγάλο μέρος του έργου του Κλήμεντα Αλεξανδρέα είναι απολογητικό υπέρ της πίστεως, έναντι της γνώσεως. Τελευταίοι στην θρησκευτική κατάσταση των ανθρώπων είναι οι σαρκικοί, όσοι δεν έχουν ιδέα περί θεού, είτε ως έχοντες την γνώση, είτε ως έχοντες την πίστη. Αυτοί έχουν αγνωσία.

Αναφέρθηκε παραπάνω ότι μία από τις επιδιώξεις του γνωστικισμού είναι η απάντηση των υπαρξιακών προβληματισμών. Στο θέμα αυτό οι γνωστικοί έχουν πολύ συγκεκριμένη θεώρηση, η οποία ξεκινά από την προκατάληψή τους έναντι του κόσμου. Προκατάληψη που είναι άμεσα εξαρτώμενη από την επιδίωξή τους. Οι γνωστικοί αναγνωρίζουν την δυστυχία στον κόσμο και την αποδίδουν στο κακό. Το κακό το αποδίδουν στην ύλη, πλατωνική θεώρηση από την οποία δεν ξέφυγε καμιά σέκτα.

Η επιδίωξη των γνωστικών δεν μένει μόνο στον καθορισμό της δυστυχίας, αλλά επιβάλλεται να δοθεί λύση κι έτσι να μπορέσει ν’ απαλλαγεί από αυτήν τουλάχιστον ο αρχηγός. Εδώ έγκειται όλη η δυσκολία. Ο άνθρωπος δεν μπορεί ν’ απαλλαγεί από την ύλη, οπότε δεν μπορεί ν’ απαλλαγεί από το κακό. Η επίτευξη λοιπόν, της μακαριότητας - θέμα που απασχόλησε και το μεγάλο φιλοσοφικό ρεύμα της εποχής, τον εκλεκτισμό – μετατίθεται στην επόμενη ζωή. Τι μένει, λοιπόν, για την παρούσα ζωή; Αναγκαστικά, μόνο η επαγγελία και η παραίτηση από τον αγώνα και την επιδίωξη.

Για να δώσουν κάτι πιο χειροπιαστό οι αιρεσιάρχες στους πιστούς τους απαλλάσσουν από τις ηθικές υποχρεώσεις. Παρατηρείται έτσι το εξής παράξενο, ενώ πιστεύουν ότι το σώμα είναι φυλακή, ταυτόχρονα το υπηρετούν. Πολλές φορές ενδύουν τον λιμπερτινισμό τους με θεωρητική δικαίωση, κι εκεί που υιοθετούν την πλατωνική άποψη περί κακού, απομακρύνονται από την απορρέουσα συνέπεια ως προς τον τρόπο ζωής. Όλα τα γνωστικά συστήματα σε αυτό το θέμα είναι αντινομικά.

Εφόσον ο νόμος είναι καταγεγραμμένος στην Παλαιά Διαθήκη αυτή έπρεπε να εξουδετερωθεί. Αναγκαστικά ο νομοθέτης διαφοροποιείται από τον ύψιστο θεό, ώστε ο νόμος του να μην έχει το απαιτούμενο κύρος. Οπότε αμέσως προκύπτει μια δυαρχία ικανή να ανταποκριθεί στην αναλογία καλού-κακού, ψυχής-ύλης. Η δυαρχία Ύψιστου Θεού-Δημιουργού είναι μεν υστερογενής, αλλά αυτό συμφωνεί και με την απλή παρατήρηση ότι τα γνωστικά συστήματα είναι στην κορυφή της θεϊκής ιεραρχίας αυστηρά μονιστικά. Ο Ύψιστος Θεός είναι ο πρώτος, ο καλός, ο δυνατός, ο φωτεινός, υπόσχεται την λύτρωση κτλ, οπότε δεν υπάρχει περίπτωση να θέλει κάποιος να είναι με τον δημιουργό.

Έπειτα, από μόνη της η επαγγελία για την μετά θάνατον μακαριότητα ίσως να μην δίνει την ικανοποίηση του αισθήματος του δικαίου. Προς ικανοποίηση αυτού τίθεται η απειλή της μετενσάρκωσης. Η προέλευσή της ίσως είναι πλατωνική, ίσως είναι ανατολικότερη, αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Το αξιοπρόσεκτο είναι ότι με την απειλή της επανάληψης της δυστυχίας, όσες φορές χρειάζεται για να γίνει κάποιος γνωστικός, επιτυγχάνει εκεί που μόνη η επαγγελία της μετά θάνατον μακαριότητας ν’ αποτύγχανε. Αν, λοιπόν, κάποιος είχε να διαλέξει μεταξύ του εκλεκτισμού, που υπόσχεται μεν ψυχική μακαριότητα μέσα από μια σειρά φιλοσοφικών ασκήσεων, και του γνωστικισμού, που υπόσχεται μακαριότητα χωρίς άσκηση και απειλεί την αποτυχία με την μετενσάρκωση, είναι φανερό ότι θα επέλεγε το δεύτερο, ακόμη και αν το πρώτο υπόσχεται την μακαριότητα σ’ αυτήν την ζωή. Εξάλλου, η αδυναμία του εκλεκτισμού να επιδείξει παραδείγματα μακάρων σε αυτή την ζωή απέβη εις βάρος του, την στιγμή, που ενώ και ο γνωστικισμός δεν είχε επίσης αποτελέσματα, αυτό δεν θεωρούνταν αδυναμία, αλλά επόμενο της επαγγελίας. Η αποτυχία του γνωστικισμού δεν μπορούσε να αποδειχθεί.

Η δυιστική θεώρηση του κόσμου καθορίζει-αποφασίζει και για τα άλλα επιμέρους θέματα της διδασκαλίας του (κοσμογονία, ανθρωπολογία κτλ.). Εκεί που χρειάζεται γίνεται μονισμός. Αυτό είναι απαραίτητο για να μπορεί να ενταχθεί ο λυτρωτικός χαρακτήρας της γνώσης στο σύστημα. Ταυτόχρονα διατηρείται η απλότητα του χαρακτήρα της λύτρωσης. Ο σπινθήρας που ανεβοκατεβαίνει στον ουρανό πρέπει να έχει μόνο ένα τέρμα, διαφορετικά η κατάσταση περιπλέκεται. Σε αυτό το ζήτημα το μόνο έντιμο δυιστικό σύστημα ήταν ο Μανιχαϊσμός. Έπρεπε όμως να περάσουν πάνω από δύο αιώνες για να μπορέσει ο γνωστικισμός να παρουσιάσει έναν αμιγή δυισμό, στον οποίο να εμφανίζονται δύο ισοδύναμες οντότητες, και συνάμα να κρατά ανοικτό ένα εύκολα προσπελάσιμο λυτρωτικό μονοπάτι μέσα από την πεπλεγμένη αυτή κατάσταση. Αυτό είναι ενδεικτικό περί των νοητικών ικανοτήτων των γνωστικών αιρεσιάρχων.

3.2 Θεογονία

Από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω γίνονται κατανοητές οι προϋποθέσεις, οι οποίες ανάγκασαν τους γνωστικούς να διασπάσουν το θείο σε τουλάχιστον δύο οντότητες. Από τη μια ο Ύψιστος θεός, αγαθός και αναίτιος του κακού στον κόσμο. Από την άλλη ο δημιουργός του κακού είναι αναγκαστικά και δημιουργός του κόσμου.

Για να υπάρχει ελπίδα στον κόσμο πρέπει ο δημιουργός να είναι υποδεέστερος του υψίστου, αλλά και στην περίπτωση που είναι ισοδύναμος (π.χ μανιχαϊσμός), δεν μπορεί να είναι παντοδύναμος. Η δεύτερη περίπτωση είναι αρκετά πιο περίπλοκη, διότι πρέπει να εισαχθούν και άλλες δυνάμεις προς διατήρηση της ισσοροπίας. Υπάρχει πάντα η λύση της ειμαρμένης, αλλά αφαιρεί από την αρμοδιότητα της γνώσης και γι’ αυτό αποφεύγεται όπου αυτό είναι δυνατόν. Ειδάλλως το σύστημα χάνει την ισσοροπία του.

Γεννάται φυσικά το ερώτημα, γιατί ο ύψιστος ανέχεται τον κακό δημιουργό, ενώ ο ίδιος είναι αγαθός; Μόνο μια πειστική απάντηση υπάρχει. Δεν ενδιαφέρεται. Τότε παρουσιάζεται δεύτερο ερώτημα. Πως είναι δυνατόν να μην ενδιαφέρεται και ταυτόχρονα να μένει αγαθός; Η απάντηση πρέπει να είναι ακόμη πιο πειστική. Αυτόικανοποιείται στην μακαριότητά του και μένει εκτός της δημιουργίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένας γνωστικός δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι ο θεός του είναι ο θεός της αγάπης.

Στο σημείο αυτό γίνεται φανερή η ανωτερότητα του Χριστιανισμού. Καλείται ν’ απαντήσει τα ίδια ερωτήματα και δίνει απλές απαντήσεις. Ο Θεός είναι αναίτιος κακών. Δημιουργεί από αγάπη και προνοεί από αγάπη. Το κακό είναι διαστροφή από το κατά φύση στο παρά φύση και οντολογικά ανύπαρκτο.

Μεταξύ του γνωστικού υψίστου θεού και της ύλης η απόσταση είναι τεράστια. Αφήνει, λοιπόν, αρκετό χώρο για να γεμίσει με πλήθος ουράνια όντα, θεϊκά, ημίθεα, ορατά, αόρατα, αγαθά ή μη. Το κενό πληρούται με τους αιώνες. Κανένα από αυτά τα όντα δεν μπορεί να συγκριθεί με τον ύψιστο. Άλλα όντα εγγίζουν τον κόσμο, είτε ως άγγελοι, είτε ως δαίμονες. Η εγγύτητά τους προς τον κόσμο καθορίζει την σημασία τους για το γνωστικό σύστημα. Η εγγύτητά τους προς την ύλη καθορίζει την φύση τους αγαθή ή κακή.

Ο τρόπος γέννησης των θείων όντων διαφέρει κατά συστήματα. Όλες οι περιπτώσεις μπορούν να ενταχθούν στις επόμενες δύο επιλογές. Οι αιώνες είτε γεννούνται από τον ύψιστο, κάτι που συνεπάγεται την συγκατάβασή του, είτε απορρέουν από αυτόν, οπότε αυτό γίνεται ακούσια κι έτσι δεν ταράζεται η μακαριότητά του. Τυπικότερος τρόπος είναι ο της απορροής, στον οποίο έχουμε εκδίπλωση της μονάδος, κατά πυθαγορικό τρόπο (Σίμων, Βαλεντίνος, Βασιλείδης). Και στις δύο περιπτώσεις ο ύψιστος γίνεται άμεσα ή έμμεσα δημιουργός, αλλά αυτό που ενδιαφέρει τους γνωστικούς είναι να αποφύγουν να τον παρουσιάσουν ως δημιουργό της ύλης και κατά συνέπεια του κακού.

Ένα γνωστικό σύστημα με δύο θεούς δεν θα ήταν αρκούντως εντυπωσιακό. Γι’ αυτό και οι αιρεσιάρχες φρόντιζαν να αναπτύσσουν πολυπλοκότερες ιεραρχίες, ώστε να δικαιολογείται εκ της πολυπλοκότητας η ενέργεια της αποκάλυψης. Συν τω χρόνω έπρεπε να προστίθονται και νέες θεότητες, ώστε κανένα καινούργιο σύστημα να μην ταυτίζεται με τα προηγούμενα. Η καινοτομία ήταν υποχρεωτική. Έτσι αναπτύχθηκαν ολόκληρες γνωστικές μυθολογίες. Από τα ονόματα και τις ιδιότητες των θεοτήτων βγαίνουν τα συμπεράσματα για τον χώρο προέλευσης και τον χώρο ανάπτυξης του κάθε συστήματος. Τυπικό παράδειγμα ο μανιχαϊσμός.

Σε άλλες ομάδες επικρατούν τα αστρολογικά στοιχεία. Οι Αιώνες είναι οι επτά πλανήτες, τα 12 ζώδια, οι 365 κόσμοι κτλ. Σε άλλες επικρατούν ιουδαϊκά ονόματα ή προσωπικότητες. Οι γνωστικοί δανείζονται από τις ιστορικές προσωπικότητες της Παλαιάς Διαθήκης, κατά προτίμηση πριν τον Μωυσή, οπότε δεν υπάρχει κίνδυνος να δώσουν κύρος στον Νόμο. Αλλού οι Αιώνες φέρουν ονόματα φιλοσοφικών εννοιών, π.χ. Νους, Λόγος, Σοφία κτλ. Αυτό είναι αναπόφευκτο αν σκεφτεί κανείς την θεμελιώδη επίδραση της πλατωνικής φιλοσοφίας επί του γνωστικισμού. Επόμενο είναι να εμφανίζεται και η έννοια του Πρώτου Ανθρώπου ως το αρχέτυπο του ανθρώπου.

Όπως προαναφέραμε, πολλοί από τους Αιώνες είναι εγγύτερα του κόσμου και δεδομένου του περιορισμένου ρόλου του υψίστου, αναλαμβάνουν αυτοί να ενεργήσουν για χάρη του ανθρώπου. Έτσι δικαιολογούνται με απόλυτο τρόπο η μαγεία και ο αποκρυφισμός των ομάδων αυτών.

3.3 Δημιουργία

Η γνωστική αντίληψη περί δημιουργίας είναι σχετικά απλή. Υπάρχει πάντα ένας δημιουργός, διάφορος του υψίστου θεού και αυτός είναι ο αίτιος του κόσμου. Ο δημιουργός αυτός μορφοποιεί προϋπάρχον υλικό, κατά πλατωνική αντίληψη. Δεν παράγει εκ του μηδενός, οπότε η μελέτη της δημιουργίας στα γνωστικά συστήματα περιλαμβάνει δύο σκέλη. Πρώτον την δημιουργία της ύλης και δεύτερον την δημιουργία του κόσμου από προϋπάρχον υλικό.

Στην δημιουργία της ύλης παρατηρείται εξελικτική διαδικασία. Απορρέουσα ουσία εκ του υψίστου θεού φθίνει σε κατώτερες καταστάσεις. Στην αρχή της διαδικασίας η μονάς ξεδιπλώνεται δημιουργώντας τους αιώνες. Στην συνέχεια διασπάται ακόμη περισσότερο και την βαθμιαία εκδίπλωση συνοδεύει εκφυλισμός, οπότε παράγεται η ύλη. Τα πρότυπα είναι πυθαγόρεια.

Εκ πρώτης όψεως δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η κακότητα της ύλης. Για την αιτιολόγηση δύο λύσεις προτείνονται από τους ίδιους τους γνωστικούς. Στην πρώτη, ο εκφυλισμός του φωτός οδηγεί σε σταδιακή απομάκρυνση από την πηγή, δηλαδή τον ύψιστο. Η δημιουργική δύναμη παρουσιάζεται ως αναγκαστική εξελικτική φορά. Η απουσία της βούλησης για την δημιουργία συνεπάγεται αδυναμία ανακοπής της πορείας αυτής, οπότε η όλη εξέλιξη οδηγεί στην ατέλεια. Ακόμη και οι Αιώνες ως υποδεέστεροι απομακρύνονται της πηγής αδυνατούντες να επιστρέψουν. Την αμαρτία της ύλης δεν την δημιουργεί κάποια ηθική επιλογή, αλλά η μεταβολή της κατάστασης. Κι επειδή η εξέλιξη είναι αναπόφευκτη, η αμαρτία γίνεται αναπόφευκτη ιδιότητα της ύλης. Σε αυτή την περίπτωση η ύλη είναι κακή, επειδή είναι ατελής και ως εκ τούτου μπαρασύρει στην ατέλεια ό,τι προέρχεται από αυτήν.

Στην δεύτερη περίπτωση η ύλη είναι κακή επειδή εξ αυτής ο δημιουργός ικανοποιεί την εκδικητικότητά του. Αυτό ισχύει για παράδειγμα στην διδασκαλία των Βασιλειδιανών και των Μαρκιωνιτών. Σε αυτές τις διδασκαλίες ο δημιουργός ταυτίζεται με τον ιουδαϊκό θεό και παρουσιάζεται αυστηρός και τυραννικός. Στον Μανιχαϊσμό και άλλα συστήματα χρησιμοποιεί την ύλη για να παγιδέψει το θείο φως. Εκείνο που μένει αναπάντητο είναι η αιτία της κακότητας του δημιουργού. Υπάρχει η καθολική τάση να εμφανίζεται ως κακός ο θεός της Παλαιάς Διαθήκης αναίτια.

3.4 Ανθρωπολογία

Ο δυισμός της θεογονίας γίνεται διπολισμός στην ανθρωπολογία των γνωστικών. Ο άνθρωπος δημιουργείται από την κακή ύλη και την αγαθή θεία ουσία-φως. Σκοπός της δημιουργίας του ανθρώπινου σώματος είναι να φυλακιστεί εντός αυτού η θεία ουσία. Αυτό το καταφέρνει ο κακός δημιουργός είτε αυτόματα, χρησιμοποιώντας προϋπάρχουσα ψυχή, δημιουργημένη σε κάποιο στάδιο της φθίνουσας πορείας, είτε με τέχνασμα. Για τους Οφίτες ο δημιουργός πλάθει το υλικό σώμα, αλλά δεν καταφέρνει να το δραστηριοποιήσει. Καταφεύγει στον ύψιστο και ο τελευταίος από λύπηση για το πλάσμα που σέρνεται προσφέρει την φωτεινή ψυχή. Το ίδιο και για τον Σατορνείλο και τους οπαδούς του.

Εφόσον οι γνωστικοί παραδέχονταν την ύπαρξη δύο πραγματικοτήτων, διέκριναν δύο τάξεις ανθρώπων, τους πνευματικούς και τους σαρκικούς. Πνευματικοί είναι οι άνθρωποι, οι οποίοι κυριαρχούνται από το πνευματικό στοιχείο. Αυτό το έχουν κοινό με τον θεό γι’ αυτό και καλούνται ομοούσιοι με τον θεό. Σαρκικοί είναι όσοι κυριαρχούνται από το υλικό στοιχείο, δηλαδή το σώμα. Αυτό το ονομάζουν δερμάτινο χιτώνα και φυλακή του πνεύματος.

Αργότερα προστίθεται και μια τρίτη κατηγορία οι ψυχικοί. Ψυχικοί καλούνται όσοι κυριαρχούνται από το συναίσθημα και την πίστη και σ’ όλες τις περιπτώσεις ταυτίζονται με τους Χριστιανούς. Είναι φανερό ότι η ορολογία είναι δανεισμένη από τον Απόστολο Παύλο.

Για τους τρεις τύπους ανθρώπων υπάρχουν αντίστοιχα και οι εκπρόσωποί τους. Τύπος του σαρκικού ανθρώπου είναι ο Άβελ (υπηρέτης του δημιουργού). Τύπος του ψυχικού ο Σηθ και τύπος του πνευματικού ο Κάιν, διότι εναντιώθηκε στην εντολή του δημιουργού. Γίνεται φανερή η προσπάθεια προβολής της αντινομικής συμπεριφοράς μέσα από γνωστά και κατανοητά πρότυπα και η εξιδανίκευσή της.

Η διάκριση των κατηγοριών δείχνει την ελιτίστικη νοοτροπία των γνωστικών, ειδικά όταν λαμβάνεται υπόψη ότι οι ίδιοι κατατάσσουν τους εαυτούς τους στους πνευματικούς. Προχωρώντας ακόμη παραπέρα, θεωρούν εαυτούς ως τους μόνους πνευματικούς μονοπωλώντας την κατηγορία. Όλοι οι άλλοι πλην των γνωστικών είναι υποδεέστεροι. Η τακτική αυτή είναι απόλυτα σύμφωνη με την σεχταριστική νοοτροπία, χαρακτηριστική κάθε καταστροφικής λατρείας.

Σε κάποιες περιπτώσεις ο ελιτισμός οδηγεί σε αριστοκρατικές πεποιθήσεις. Οι γνωστικοί παρουσιάζονται ως απόγονοι των ανθρώπων στους οποίους εναποτέθηκε το πνευματικό στοιχείο, εξασφαλίζοντας κληρονομική ευγενική καταγωγή.

Το ίδιο προκύπτει και με την εμφάνισή τους ως κατόχων της γνώσης, του λυτρωτικού μυστικού, το οποίο εμπιστεύθηκαν τα ανώτερα όντα με αποκάλυψη, ή ο γνωστικός λυτρωτής με την φαινομενική ενσάρκωση στον αρχηγό της αίρεσης. Ο ίδιος στην συνέχεια γίνεται ο διανομέας του μυστικού σε λίγους οι περισσότερους και τους αναβαθμίζει έτσι σε εκλεκτούς.

Για τις σχέσεις με τον έξωεκκλησιαστικό τους περίγυρο ισχύει η ευγενική τους καταγωγή. Για τις σχέσεις με τους αδελφούς της σέκτας, ο ελιτισμός εκδηλώνεται με την εγγύτητα προς τον αρχηγό, όπως αυτή αποτυπώνεται στους βαθμούς μύησης ή στα ιεραρχικά αξιώματα που ο ίδιος μοιράζει.

Το σημαντικότερο σημείο της γνωστικής ανθρωπολογίας συνδέει όλα τα παραπάνω αρχιτεκτονήματα, τον εντός του ανθρώπου θείο σπινθήρα, την έννοια του πνευματικού ανθρώπου, την αριστοκρατική καταγωγή και την ελιτίστικη αντίληψη. Αφορά τον εντοπισμό της πραγματικής θέσης του ανθρώπου στον πνευματικό κόσμο και όχι στην δημιουργία. Ενώ στην αντίληψη περί θεογονίας των γνωστικών δεν αντιπροσωπεύεται η θεωρία των ιδεών, στην ανθρωπογονία έχει την τιμητική της. Ο άνθρωπος εμφανίζεται για πρώτη φορά ως θεός. Αντίτυπα του ανθρώπου-θεού είναι οι άνθρωποι στην γη.

Έτσι σε κάθε γνωστικό σύστημα υπάρχει ένας πρωτάνθρωπος, μόλις υποδεέστερος του υψίστου και πάντως ανώτερος του δημιουργού. Άλλες φορές ως «υιός του ανθρώπου» εμφανίζεται να παρέχει το καλούπι της κατασκευής του γήινου ανθρώπου, άλλες φορές είναι ο ίδιος που φυλακίζεται στο σώμα. Μέσω αυτού επιβεβαιώνεται η συγγένεια του ανθρωπίνου γένους με τον ύψιστο. Αυτός εμφανίζεται σχεδόν σε όλα τα συστήματα ως Αδάμ. Επίσης εμφανίζεται ως ερμαφρόδιτος και δίνει το πρότυπο της ηθικής συμπεριφοράς στους οπαδούς των σεκτών που επιδιώκουν να του μοιάσουν.

Συνδεδεμένος με την ιδέα της θεότητας του ανθρώπου είναι και ο όφης. Αυτός προσφέρει στον άνθρωπο την γνώση της αληθινής φύσης του, την οποία έχει ξεχάσει. Υπό αυτή την έννοια η διακήρυξη των Οφιτών «ότι αρχή της τελείωσης είναι η γνώση του ανθρώπου, τέλος αυτής η γνώση του θεού» βρίσκει την εσωτερική ερμηνεία της. Αρχή της τελείωσης είναι η υπενθύμιση στον άνθρωπο ότι είναι θεός. Δεν είναι, λοιπόν,  παράξενο ότι πολλοί αιρεσιάρχες, όπως ο Σίμων Μάγος ο Μένανδρος και άλλοι, απολάμβαναν τιμές θεών.

Από το σημείο αυτό ξεκινά και η ταυτοποίηση της δαιμονικής προέλευσης της διδασκαλίας. Το αρχαίο ψέμα του όφη που πλάνησε τους πρωτόπλαστους, τέθηκε και πάλι σε εφαρμογή. Μετά την σταυρική θυσία και την Ανάσταση του Κυρίου ο διάβολος αλυσοδέθηκε, η λατρεία του ως θεού δεν είχε αντίκρισμα, η ανθρώπινη φύση ενωμένη με την θεία στο πρόσωπο του Θεανθρώπου ελευθερώθηκε από τα δεσμά του φόβου και του θανάτου, αποκαταστάθηκε η δυνατότητα της άμεσης επικοινωνίας με τον Θεό, όπως συνέβαινε στον παράδεισο. Όλα αυτά εντός της Εκκλησίας. Η προσπάθεια των αντίθετων πνευματικών δυνάμεων επικεντρώνεται στην έξωση του ανθρώπου από την Εκκλησία. Μέσω του γνωστικισμού διαδίδεται ξανά το αρχαίο ψέμα του ανθρώπου-θεού. Έχει παρατηρηθεί ότι η διαφορά του γνωστικισμού σε σχέση με τις θρησκείες της εποχής είναι αυτή ακριβώς. Και ενώ από τους μελετητές θεωρείται καινοτομία, από τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς θεωρείται επανεμφάνιση της διδασκαλίας του όφεος. Γι’ αυτό θεωρήθηκε αίρεση, εφόσον στόχευε τα μέλη της Εκκλησίας, και πολεμήθηκε ως τέτοια.

Αυτή η διδασκαλία προβάλλεται έντονα και στις μέρες μας, κατά την αναβίωση του γνωστικισμού στις σέκτες της Νέας Εποχής.

3.5 Σωτηριολογία

Η ολοκλήρωση της γνωστικής διδασκαλίας του ανθρώπου-θεού γίνεται στον τομέα της σωτηριολογίας. Τελική επιδίωξη είναι να καταστεί συνειδητή η θεότητα του συσκοτισμένου ανθρώπου. Αυτή είναι η γνώση, η οποία υποτίθεται ότι θα σώσει τον άνθρωπο. Αυτή είναι η λύτρωση του θεϊκού σπινθήρα, του φυλακισμένου στην ύλη. Αυτή είναι η απελευθέρωση από την τυραννία του δημιουργού Ιαχβέ, την οποία επαγγέλλονται οι γνωστικοί.

Σε όλες τις σέκτες διατηρείται η προσωπικότητα του σωτήρα. Ως τέτοιον θεωρούν κάποιον από τους αιώνες και τον ταυτίζουν με τον Χριστό. Η σχέση Χριστού-Ιησού ποικίλει στα διάφορα γνωστικά συστήματα, αλλά σε όλα υπάρχει η ιδέα του δοκητισμού. Η ενσάρκωση ή ενανθρώπηση του σωτήρα εκλαμβάνεται υπό την έννοια της εγκατοίκισης   της θείας δύναμης στον Ιησού. Η επιλογή του γίνεται συνήθως λόγω της καθαρότητας της ψυχής του. Λίγο πριν την σταύρωση τον εγκαταλείπει.

Ο δοκητισμός των γνωστικών είναι σύμφωνος με την άποψή τους για την κακότητα της ύλης. Εξαιτίας της δεν μπορεί να ενωθεί η θεία δύναμη με την σάρκα πραγματικά, μόνο φαινομενικά. Δεν τονίζεται κάποιος ιδιαίτερος ρόλος στην ιστορικότητα της σαρκώσεως. Για τους γνωστικούς ο Χριστός έρχεται μόνο για ν’ αποκαλύψει την γνώση. Διαφωτίζει την ανθρωπότητα για την ύπαρξη του ύψιστου θεού και μόνο. Η σταύρωση του δεν σώζει κανέναν. Γι’ αυτό και η δραπέτευση της θείας δυνάμεως πριν την σταύρωση δεν έχει κανένα αντίκτυπο. Και να παρέμενε εντός του Ιησού δεν θ’ άλλαζε κάτι, δεν θα προσφέρονταν κάτι παραπάνω. Η λύτρωση έτσι κι αλλιώς βρίσκεται στην γνώση.

Ως φορέας αποκάλυψης σωτηριολογικό χαρακτήρα αποκτά και ο όφης. Σε μεταγενέστερο χρόνο προβάλλονται και άλλες προσωπικότητες με παρόμοιο ρόλο, είτε ιστορικές είτε μυθολογικές. Από τις ιστορικές προσωπικότητες ιδιαίτερη προτίμηση έχουν οι γνωστικοί στα πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκης, κυρίως όσα αντιστρατεύτηκαν στο θέλημα του Θεού. Τελευταίος ο Μάνης εισάγει και τους αιρεσιάρχες, όπως τον εαυτό του ή τους ιδρυτές των άλλων θρησκειών, όπως ο Βούδας και ο Ζωροάστρης. Ακόμη και μυθολογικά πρόσωπα με ξεχωριστό ρόλο, όπως ο Άττης ή ο Μίθρας μπορούν να παραλληλιστούν με τον Χριστό των γνωστικών, διότι δεν προσφέρουν σωτηρία, αλλά εσωτερική γνώση.

Δημιουργείται η εντύπωση ότι η σωτηρία ήταν μια εύκολη ή αυτόματη υπόθεση για τους γνωστικούς. Αποδέχονταν απλώς την γνώση και σώζονταν. Ο γνωστικός μύθος του μαργαριταριού δείχνει ότι δεν είναι ακριβώς έτσι. Η απελευθέρωση του θείου σπινθήρα δεν σημαίνει μόνο την σωτηρία του ανθρώπου, αλλά και την σωτηρία του θεού! Γι’ αυτό χρειάζεται μία προκαταρτική αφύπνιση, η οποία προκαλείται από την φωνή, την οποία πρέπει ν’ ακούσει κάποιος μέσα του, όπως ο ηγεμονίδης της ωδής του μαργαριταριού, ως αντήχηση της σωτηριώδους διαφωτίσεως. Είναι το ακριβές αντίστοιχο της χαρισματικής αναγέννησης των πεντηκοστιανών, αναγκαία συνθήκη και ενδεικτικό σημάδι της οποίας  είναι η γλωσσολαλία.

Εκτός τούτου δεν χρειάζεται κάτι περισσότερο. Η σωτηρία δεν είναι αποτέλεσμα αγώνος, ούτε υπάρχει φόβος έκπτωσης. Συνέπεια αυτών είναι η έλλειψη άσκησης και η ηθική ουδετερότητα. Η διαγωγή τους καθορίζεται μόνο από την αντίληψή τους για τα αρχέτυπα. Όπως ειπώθηκε και στην ανθρωπολογία, στο Πλήρωμα υπάρχει το θείο αρχέτυπο του ανθρώπου, στο οποίο θέλουν να μοιάσουν. Επειδή αυτό είναι ερμαφρόδιτο, επιδίωξη των γνωστικών καθίσταται η ενοφυλία (το γνωστό σήμερα κίνημα unisex). Ένας δρόμος οδηγεί στην επίτευξη του στόχου και αυτός είναι της κατάχρησης του φύλου. Η ασκητική, οσάκις προβάλλεται αφορά μόνο την αποφυγή της τεκνογονίας, και όχι των αφροδισίων. Ως ιδεώδες ενδέχεται να υπήρχε στην σκέψη κάποιων αιρεσιάρχων, αλλά εγκαταλείπονταν τάχιστα από τους οπαδούς.

Το παραπάνω σχέδιο φέρει αναγκαστικά στο προσκήνιο την εσχατολογία των γνωστικών. Η ενοφυλία εξεικονίζει, ως αντίτυπο ουράνιων αρχετύπων, την ένωση των ψυχών των πνευματικών με τους αγγέλους τους στον ουράνιο νυμφώνα. Γι’ αυτό και πολλές σέκτες είχαν τελετές νυμφώνος στο τυπικό τους, ενώ οι υπόλοιπες επιδίδονταν σε όργια.

Εσχατολογικά, αναμένονταν η καταστροφή της κακής ύλης, δηλαδή καταστροφή του κόσμου. Πρωταγωνιστές τις εσχατολογίας ήταν οι ίδιοι οι γνωστικοί, διότι αυτοί καθόριζαν το πότε θα έρθει το τέλος, με τις προσπάθειες απελευθέρωσης του θεϊκού στοιχείου. Το τέλος θα γίνονταν είτε με εκπύρωση είτε με διάλυση. Εκτός πληρώματος θα έμεναν οι ψυχικοί την στιγμή που οι σαρκικοί άνθρωποι θα καταστρέφονταν μαζί με την σάρκα.

Αυτές είναι σε γενικές γραμμές οι κεντρικές ιδέες της γνωστικής διδασκαλίας. Γύρω από αυτές τις αρχές αναπτύσσονται και εκτυλίσσονται οι επιμέρους πεποιθήσεις των σεκτών. Γίνεται φανερό, ότι οι θεμελιώδεις αρχές του γνωστικισμού καθορίζονται από την ελληνική φιλοσοφία και τον Χριστιανισμό. Τα υπόλοιπα στοιχεία, όσα θεωρούνται δανεισμένα από διαφορετικές πηγές, δεν εμφανίζουν καθολικό χαρακτήρα. Αυτό επιτρέπει να βγουν συγκεκριμένα συμπεράσματα για την προέλευση και την εξάπλωση του γνωστικισμού.

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

Εθελοντές επέκριναν την φιλανθρωπική οργάνωση του Ερυθρού Σταυρού αφότου έλαβαν μια ανακοίνωση που τους έλεγε να απομακρύνουν τους σταυρούς από τους τείχους των παραρτημάτων τους, καθώς η οργάνωση φαίνεται να γίνεται πιο κοσμική.

Τα υποκαταστήματα του οργανισμού διεθνούς βοήθειας στο Βέλγιο έλαβαν ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από την Επαρχιακή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού στη Λιέγη να αφαιρέσουν όλους τους σταυρούς. Ο André Rouffart , πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού στο Verviers, δήλωσε: «Μας ζητήθηκε να σεβαστούμε τις αρχές του Ερυθρού Σταυρού» και να μην διακρίνουμε ανάλογα με τις φυλετικές ή θρησκευτικές πεποιθήσεις.

Ο κ. Ρούφαρτ δήλωσε ότι υπήρξαν πιέσεις από εθελοντές και άλλα μέλη για το θέμα, αλλά υποβάθμισε το θέμα, λέγοντας: "Νομίζω ότι είναι μια καταιγίδα σε ένα φλυτζάνι τσαγιού".

Αρκετοί εθελοντές μίλησαν στον βελγικό ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό RTL και εξέφρασαν την σφοδρή αντίθεσή τους προς την κίνηση, με ένα ρητό: «Αφήστε τα πράγματα να παραμείνουν όπως είναι. Συνηθίζαμε να λέμε «Χριστουγεννιάτικες γιορτές», τώρα είναι «χειμερινές γιορτές». Η Χριστουγεννιάτικη αγορά στις Βρυξέλλες έχει γίνει «Χειμερινές Χαρές».

"Για ένα συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού – εξ αιτίας των μουσουλμάνων - οι σταυροί απομακρύνθηκαν στους οίκους του Ερυθρού Σταυρού και, πιο συγκεκριμένα, σε εκείνους του Verviers", πρόσθεσε ο εθελοντής.

Προηγουμένως είχαμε την πρόταση για την απομάκρυνση ενός σταυρού στη Γαλλία που βρίσκεται πάνω από ένα άγαλμα του Ιωάννη Παύλου Β' στο Ploërmel της Βρετάνης. Η πρόταση προκάλεσε αγανάκτηση μεταξύ πολλών και οδήγησε στην προσφορά της πολωνικής και ουγγρικής κυβέρνησης να πάρουν το σταυρό.

"Αυτά τα μέτρα πρέπει να θεωρηθούν ως προσπάθειες για την εξάλειψη του πολιτισμού και της κουλτούρας της ηπείρου μας", σχολίασε ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας Péter Szijjártó.

Μετά την απομάκρυνση των σταυρών από τη Γαλλία, οι Ούγγροι ρωτούν: «Όλοι δικαιούνται θρησκευτική ελευθερία εκτός από χριστιανούς;»

Στην Ιρλανδία, ο Καθολικός ιερέας π. Desmond O'Donnell κάλεσε τους Χριστιανούς να εγκαταλείψουν εντελώς τη λέξη «Χριστούγεννα», λέγοντας ότι η εμπορευματοποίηση των εορτών έχει αντικαταστήσει την αρχική χριστιανική σημασία.

Ενώ αντικαταστάθηκαν οι παλιές παραδόσεις των Χριστουγέννων, άλλες έχουν αναδυθεί - συμπεριλαμβανομένων των «αντιτρομοκρατικών φραγμών» σε χριστουγεννιάτικο χαρτί περιτυλίγματος και των λαμπερών κόκκινων τόξων στην πόλη Bochum της Γερμανίας, για την πρόληψη των ριζοσπαστικών ισλαμικών τρομοκρατικών επιθέσεων όπως η σφαγή των Χριστουγέννων στην αγορά του Δεκεμβρίου 2016.

Πηγή: Breitbart, Κόκκινος Ουρανός

Η κατανόηση και καταγραφή ενός ιστορικού γεγονότος ή φαινομένου εξαρτάται, στο μεγαλύτερο μέρος της, από την μελέτη και την ερμηνεία των πηγών. Αυτό ισχύει και για την μελέτη του γνωστικισμού. Μέχρι τα μέσα του ΙΘ’ αιώνα περίπου, οι μόνες διαθέσιμες πηγές ήταν τα έργα των εκκλησιαστικών συγγραφέων, όσων έζησαν την ίδια εποχή, κατά την οποία το φαινόμενο του γνωστικισμού γεννήθηκε και εξελίχθηκε. Με τις ανακαλύψεις των κειμένων των ίδιων των γνωστικών, δόθηκε η ευκαιρία για μια πιο άμεση ματιά και απ’ ευθείας μελέτη της διδασκαλίας τους.

Μέσα από την μελέτη αυτών των κειμένων αποδείχθηκε η ακρίβεια των όσων κατέγραψαν οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς. Η πολεμική, την οποία άσκησαν στα έργα τους, δεν στάθηκε ικανή να διαστρεβλώσει την οπτική τους. Η απαραίτητα σκληρή στάση τους δεν οδήγησε σε συκοφαντίες και ψεύδη, αλλά σε ορθή ενημέρωση, ακριβή καταγραφή και πλήρη αντιμετώπιση των γνωστικών ομάδων, τις οποίες θεωρούσαν αιρέσεις στους κόλπους της εκκλησίας. Με τον τρόπο αυτό σεβάστηκαν τον αναγνώστη τους, τον πιστό της εκκλησίας, και ήταν αναγκαίο να γίνει με αυτό τον τρόπο, εφόσον η πρόθεσή τους ήταν να τον προστατέψουν, ώστε να μην πέσει θύμα αυτών που επιχειρούσαν με συγκεκαλυμμένο τρόπο να τον παραπλανήσουν. Σκοπός τους δηλαδή ήταν ν’ αποκαλύψουν στους Χριστιανούς την πραγματική φύση της γνωστικής διδασκαλίας και το πραγματικό ποιόν των γνωστικών.

Οι πληροφορίες αυτές που διασώθηκαν στα έργα τους είναι ανεκτίμητης αξίας για τους σύγχρονους ερευνητές, περισσότερο και από τα ίδια τα κείμενα. Χωρίς αυτές θα ήταν αδύνατη η  ορθή κατανόηση των κειμένων. Οι γνωστικοί θέλοντας να καλύψουν την διαφοροποίησή τους από την διδασκαλία της Εκκλησίας, χρησιμοποιούσαν την μορφή που είχαν οι εκκλησιαστικές γραφές. Απέδιδαν, μάλιστα, ψευδώς τα έργα τους σε αναγνωρισμένα πρόσωπα της Εκκλησίας. Δεν εμφάνιζαν τους πραγματικούς συγγραφείς των έργων τους, ούτε οριοθετούσαν την διδασκαλία τους. Δεν αυτοπροσδιορίζονταν. Γι’ αυτό τον λόγο και δεν υπάρχουν έργα που να απαντάνε στις κατηγορίες εκ μέρους της επίσημης Εκκλησίας. Όλη η γνωστική γραμματεία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πλαστογραφία.

Αν, λοιπόν, δεν υπήρχαν τα αντιαιρετικά έργα των εκκλησιαστικών συγγραφέων, δεν θα μπορούσε να γίνει αναγνώριση ταυτότητας των γνωστικών κειμένων, δεν θα μπορούσαν ν’ αποδοθούν αυτά στις σέκτες που τα δημιούργησαν, δεν θα μπορούσε να γίνει σωστή κατανόηση του φαινομένου. Από την άλλη υπήρχε ο κίνδυνος να θεωρηθούν ως έργα της πρώιμης εκκλησιαστικής γραμματείας, να εκληφθούν ως προϊόντα μιας πνευματικής ζύμωσης, που δεν έγινε, εντός της Εκκλησίας, αλλά στο περιθώριό της. Η ίδια η ευαγγελική αλήθεια θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η επικρατέστερη μεταξύ πολλών, και όχι ως η μία αποστολική παράδοση. Συνεπώς, τα αντιαιρετικά έργα της Εκκλησίας είναι πολλαπλώς χρήσιμα.

Για την μελέτη των πηγών της γνωστικής διδασκαλίας, λοιπόν, θα ακολουθήσουμε την παραδοσιακή κατηγοριοποίηση.

2.1 Εκκλησιαστική γραμματεία

Παραπάνω μιλήσαμε σε γενικές γραμμές για την ακρίβεια και την χρησιμότητα της μελέτης των έργων αυτών στην έρευνα του γνωστικισμού. Οι λόγοι που ανάγκασαν τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς ν’ αντιμετωπίσουν με ένταση την εξάπλωση της γνωστικής διδασκαλίας αναφέρθηκαν επίσης. Ήδη από την αποστολική εποχή οι κήρυκες του Ευαγγελίου χρειάστηκε να στιγματίσουν τις προσπάθειες παραπλάνησης των γνωστικών. Οι πρώτες πληροφορίες λοιπόν, γι’ αυτούς βρίσκονται στα κείμενα της Αγίας Γραφής.

Στην συνέχεια ασχολήθηκαν με το θέμα Χριστιανοί απολογητές και θεολόγοι, πολλοί εκ των οποίων κατείχαν το επισκοπικό αξίωμα (π.χ. άγιος Ειρηναίος της Λυών, άγιος Ιππόλυτος Ρώμης, άγιος Επιφάνιος Σαλαμίνος). Πολλοί εξ αυτών κατείχαν και την θύραθεν παιδεία (όπως ο άγιος Ιουστίνος ο Φιλόσοφος και ο Ωριγένης), ως τμήμα της ευρείας μόρφωσής τους. Στους περισσότερους, τα αντιαιρετικά κείμενα είναι τμήμα ενός μεγαλύτερου συγγραφικού έργου.

Στην προσπάθεια αποκάλυψης και ενημέρωσης μέσω των κειμένων τους, ακολουθούν μια απλή μέθοδο. Αρχικά παραθέτουν γενικές γνώσεις για την εξέλιξη της ειδωλολατρικής σκέψης. Στην συνέχεια εκθέτουν όσες πληροφορίες μπόρεσαν να συλλέξουν για τους ίδιους τους αιρεσιάρχες, την διδασκαλία και τις πρακτικές τους. Τέλος παραθέτουν την ορθή διδασκαλία της Εκκλησίας. Μέσα από τις απαραίτητες συγκρίσεις έβγαινε το συμπέρασμα για τον πραγματικό χαρακτήρα των γνωστικών.

Η κατάταξη της ύλης τους γίνεται σε κάποια έργα με συστηματικά τρόπο, ενώ σε άλλα περιστασιακά. Μερικά από τα συστηματικά έργα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως εγκυκλοπαίδειες του γνωστικισμού. Περιστασιακά γινόταν όταν έπρεπε να αντιμετωπιστούν κάποιες συγκεκριμένες αιρέσεις. Και σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν πολύτιμες πληροφορίες και μάλιστα εξειδικευμένες.

Στα έργα αυτά, όμως δεν καταγράφεται μόνο η αιρετική διδασκαλία. Όπως ειπώθηκε παραπάνω, γίνεται έκθεση και της ορθής εκκλησιαστικής διδαχής, οπότε έχουμε καταγραφή και της αποστολικής παράδοσης, όχι στην πλήρη της μορφή, αλλά του απαραίτητου τμήματος προς αντιμετώπιση της αντίστοιχης αιρετικής. Αυτό είναι εξίσου σημαντικό καθώς έχουμε έκθεση του ορθόδοξου δόγματος σε εποχή προ των Οικουμενικών Συνόδων, από ανθρώπους που έζησαν πολύ κοντά στην αποστολική εποχή. Δεν έχουμε ανάπτυξη του δόγματος μέσω της αντιπαράθεσης αυτής, όπως θέλουν να νομίζουν οι υπέρμαχοι της εξέλιξης αυτού. Έχουμε καταγραφή της αποστολικής διδασκαλίας προς εξακρίβωση της διαφοράς της αιρετικής διδασκαλίας. Φυσικό είναι η καταγραφή αυτή να μην χρησιμοποιεί την ορολογία που υιοθετήθηκε αργότερα από τις Οικουμενικές Συνόδους. Αλλά η διαφορά στην φράση δεν δείχνει σε καμιά περίπτωση εξέλιξη στην διδασκαλία της Εκκλησίας.

Παρακάτω παρουσιάζονται οι σημαντικότεροι εκκλησιαστικοί συγγραφείς που ασχολήθηκαν με τους γνωστικούς και τα έργα τους περιληπτικά.

2.1.1. Άγιος Ιουστίνος ο φιλόσοφος και μάρτυς

Ο άγιος Ιουστίνος ήταν γιος του Πρίσκου και εγγονός του Βακχείου. Εξαιτίας του ονόματος αυτού και του πατέρα του, θεωρήθηκε αρχικά Ρωμαίος. Στην πραγματικότητα ήταν Έλληνας, όπως φαίνεται από το όνομα του παππού του. Την εποχή εκείνη όσοι λάμβαναν την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη έπαιρναν αναγκαστικά κι ένα ρωμαϊκό όνομα.

Ο Μεθόδιος Ολύμπου τον μνημονεύει ως άνδρα που δεν απείχε πολύ από την αποστολική εποχή. Η ημερομηνία γέννησής του τοποθετείται περίπου το 110 μ. Χ. Αυτό προκύπτει από τον Διάλογο προς Τρύφωνα, γραμμένο το 135 μ. Χ. όπου αναφέρει ότι έχει τελειώσει τις φιλοσοφικές του σπουδές.

Τόπος γέννησής του είναι η Φλαβία Νεάπολη. Αυτή κτίσθηκε το 70 μ. Χ. στα ερείπια της αρχαίας Συχέμ. Αρχικά ήταν εθνικός[1]. Οι υπαρξιακές του ανησυχίες τον οδήγησαν στην μελέτη της φιλοσοφίας. Καταστάλαξε στον πλατωνισμό. Τις σπουδές του ολοκλήρωσε ή στην Καισάρεια της Παλαιστίνης ή στην Αθήνα. Η δεύτερη είναι και η πιθανότερη περίπτωση, όπως προκύπτει από την περιγραφή του σκηνικού στον Διάλογο προς Τρύφωνα. Εκεί έγινε και η μεταστροφή του στον Χριστιανισμό, λίγο πριν το 135 μ. Χ.

Το 136 μ. Χ. μετακόμισε στην Ρώμη. Εκεί άνοιξε φιλοσοφική σχολή, όπου αντί άλλου φιλοσοφικού συστήματος δίδασκε τον Χριστιανισμό. Η σχολή του ήταν συνάμα και ναός. Αυτή ήταν και η πρώτη ορθόδοξη σχολή ανωτέρας στάθμης. Μαθητές του υπήρξαν ο Τατιανός και ο άγιος Ειρηναίος. Περί το 160 μ. Χ. αναζωπυρώθηκε ο διωγμός κατά των Χριστιανών. Την εποχή εκείνη ανέλαβε την διοίκηση της αυτοκρατορίας ο Μάρκος Αυρήλιος, ο οποίος θέλοντας να εμφανίσει εαυτόν ως φιλόσοφο, τήρησε σκληρή στάση έναντι του Χριστιανισμού[2].

Ο άγιος Ιουστίνος αναγκάστηκε να φύγει από την Ρώμη, μετά το μαρτύριο του μαθητή του Πτολεμαίου, μάλλον την ίδια χρονιά. Αιτία ήταν η επιβουλή του κυνικού φιλοσόφου Κρήσκεντος κατά του αγίου, ο οποίος έβλεπε ανταγωνιστικά την αύξηση των μαθητών του Ιουστίνου και την πτώχευση των άλλων φιλοσοφικών σχολών. Ο άγιος επέστρεψε βραδύτερον[3] και συνελήφθη επί επάρχου Ρώμης Ρουστικού (162-167), στωικού και παιδαγωγού του Μ. Αυρήλιου. Καταδικάσθηκε σε θάνατο και αποκεφαλίσθηκε μαζί με ομάδα έξι μαθητών του, το 165 μ. Χ.

Το έργο που περιέχει πληροφορίες για τους γνωστικούς είναι η Α’ Απολογία[4]. Δεν πρόκειται για αντιαιρετικό σύγγραμμα αλλά για απολογητικό. Ο άγ. Ιουστίνος το απευθύνει στον αυτοκράτορα Αντωνίνο τον Ευσεβή (Πίο, 138-161), τους γιους του, την ρωμαϊκή σύγκλητο και τον δήμο. Μέσα από αυτό απολογείται για την υπόθεση των Χριστιανών, επί τη ευκαιρία της αναζωπύρωσης των διωγμών. Εκθέτει την χριστιανική άποψη με νηφαλιότητα και ευγένεια χωρίς ιδιαίτερα ρητορικά σχήματα. Είναι ένα έργο γραμμένο για να το διαβάσουν λόγιοι. Δικαίως έχει ειπωθεί ότι ο Ιουστίνος με το έργο του έδωσε τα όπλα στον Χριστιανισμό, για να επεκταθεί στους κύκλους των μορφωμένων[5].

Σχετικά με τους γνωστικούς, παρέχει πληροφορίες για τους πρώτους εξ αυτών. Αναφέρεται στον Σίμωνα Μάγο, τον Μένανδρο και τον Μαρκίωνα. Σύντομη αναφορά στους γνωστικούς βρίσκουμε και στον Διάλογο προς Τρύφωνα[6]. Εκεί αναφέρεται στις ομάδες αυτών.

2.1.2. Άγιος Ειρηναίος επίσκοπος Λουγδούνου (Λυών)

Η γέννηση του αγίου Ειρηναίου τοποθετείται υποθετικά το 140 μ. Χ. Ο ίδιος αναφέρει, ότι κατά την παιδική του ηλικία συναναστρέφονταν τον άγιο Πολύκαρπο, επίσκοπο Σμύρνης, οπότε συμπεραίνεται ότι η καταγωγή του ήταν από αυτή την πόλη[7]. Υπήρξε, λοιπόν, μαθητής του αγίου Πολυκάρπου και διατήρησε το κείμενο του μαρτυρίου του. Ο άγιος Ιερώνυμος αναφέρει[8] ότι ήταν και μαθητής του Παπία. Από τα συγγράμματά του φαίνεται κάτοχος της εγκύκλιας και ανωτέρας κοσμικής μόρφωσης. Ο Τερτυλλιανός τον χαρακτηρίζει «ακριβέστατο μελετητή πάσης παιδείας»[9]. Κάνει χρήση των έργων του Ιουστίνου, οπότε δεν αποκλείεται να τον άκουσε να διδάσκει στην Ρώμη.

Ο άγιος Ειρηναίος εμφανίζεται στην Λυών το 177 μ. Χ. Ο Γρηγόριος Τουρώνης αναφέρει ότι εστάλη εκεί από τον άγιο Πολύκαρπο[10]. Την εποχή εκείνη στην Λυών υπήρχε ακμάζων ελληνόφωνο στοιχείο και ισχυροί δεσμοί της πόλης με την Μικρά Ασία.. Γι’ αυτό εκτός του ορθόδοξου χριστιανισμού, ίσως να είχε διαδοθεί στην πόλη και ο μοντανισμός[11]. Παράλληλα βρίσκονταν σε πλήρη έξαρση ο διωγμός του Μ. Αυρηλίου. Για τα όσα συνέβησαν στους Χριστιανούς της Λυών επί του διωγμού αυτού, πληροφορούμαστε από την επιστολή-μαρτυρολόγιο των Εκκλησιών Λυώνος και Βιέννης[12]. Ο άγνωστος συντάκτης της επιστολής ενδέχεται να ήταν ο άγιος Ειρηναίος[13].

Μετά τον μαρτυρικό θάνατο του επισκόπου Ποθεινού, ανέβηκε στον θρόνο της Λυών ο άγιος Ειρηναίος. Έντονη υπήρξε η ιεραποστολική δράση του και παράλληλα το αντιαιρετικό του έργο. Αυτός αντιλήφθηκε ότι για την καταπολέμηση τους δεν αρκούσε μόνο η αναίρεση των κακοδοξιών τους, αλλά απαιτούνταν και αναδιοργάνωση της εκκλησίας, όπως και καθορισμός της διδασκαλίας της. Ο Γρηγόριος Τουρώνης[14] μας πληροφορεί ότι ο άγιος Ειρηναίος μαρτύρησε στον διωγμό του Σεπτίμιου Σεβήρου το 202 μ. Χ.

Το κύριο αντιαιρετικό του σύγγραμμα είναι το «Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως»[15]. Το έργο αυτό δεν σώζεται στο πρωτότυπο, εκτός εκτεταμένων αποσπασμάτων κυρίως από το πρώτο βιβλίο. Σώζεται σχεδόν πλήρης λατινική μετάφραση. Εγράφη κατά την περίοδο της επισκοπείας του Ελευθέρου Ρώμης, δηλαδή μεταξύ των ετών 185-190 (Πηγή: Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία).

Το σύγγραμμα αυτό διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του γνωστικισμού. Κατοχύρωσε την πολεμική στην συνείδηση της Εκκλησίας, με αποτέλεσμα από την εποχή αυτή ν’ αρχίσει η φθίνουσα πορεία της αιρετικής διδασκαλίας και να σταματήσει η εξάπλωση των αιρετικών σεκτών. Το μνημονεύει ο Ιππόλυτος[16], ο Τερτυλλιανός[17], ο Κλήμης Αλεξανδρεύς και πολλοί μεταγενέστεροι αιρεσιολόγοι.

Εκτός του Ελέγχου έγραψε κι άλλα έργα με αντιαιρετικό χαρακτήρα, τα οποία δυστυχώς δεν διασώθηκαν. Δεν χρειάζεται ν’ αναφερθούν εδώ, διότι, ως απολεσθέντα, δεν αποτελούν πηγές.

2.1.3 Άγιος Ιππόλυτος επίσκοπος Ρώμης

Δύο πολύ σημαντικές ανακαλύψεις βοήθησαν στο να διαμορφωθεί η εικόνα για την ζωή και το έργο του αγίου Ιππολύτου, πέραν των λίγων στοιχείων που διασώζουν οι αρχαίοι ιστορικοί. Η πρώτη είναι η ανακάλυψη ενός ανδριάντα στην Via Triburtina το 1551. Ο ανδριάντας παριστάνει αυτόν με φιλοσοφικό τρίβωνα καθισμένο σε θρόνο. Στην μια πλευρά του θρόνου αναγράφεται κατάλογος έργων του αγίου. Αντίθετη άποψη από την επικρατέστερη εξέφρασε ο P. Nautin[18], ο οποίος υποστήριξε ότι ο ανδριάντας δεν παριστάνει τον Ιππόλυτο.

Στον κατάλογο περιλαμβάνεται και το Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος, έργο απωλεσθέν μέχρι το 1842. Την χρονιά εκείνη ο Μηνάς Μηνωίδης ανεύρε σε χειρόγραφο του ΙΔ’ αι. στο Άγιο Όρος τα βιβλία δ’- ι’. Μετέφερε το χειρόγραφο στο Παρίσι και εκδόθηκαν με τον τίτλο Φιλοσοφούμενα, ως έργο του Ωριγένη[19]. Μόλις το 1859 αποδόθηκε η πατρότητα του έργου στον άγιο Ιππόλυτο από τους εκδότες του κειμένου L. Dunker & F. G. Schneidewin (Göttingen).

Κατά τον Μέγα Φώτιο οι αιρέσεις που εξετάζονται στο πόνημα του Ιππολύτου «ελέγχθηκαν κατά τις ομιλίες του Ειρηναίου, και κάνοντας σύνοψη αυτών, συνέγραψε, λέγει ο Ιππόλυτος, αυτό το βιβλίο[20]». Από αυτήν την πληροφορία, αν είναι ακριβής, φαίνεται ότι ο Ιππόλυτος υπήρξε ακροατής του αγ. Ειρηναίου. Ίσως, λοιπόν, η Λυών να ήταν ο τόπος γέννησής του. Αυτή τοποθετείται το 170 μ.Χ. Από τους αρχαίους ιστορικούς, άλλοι λένε ότι ήταν επίσκοπος Ρώμης (Λεόντιος Βυζάντιος[21], Αναστάσιος Σιναΐτης[22]), ενώ άλλοι επίσκοπος Πόρτου Ρώμης (Αναστάσιος Αποκρισάριος[23], Ιωάννης Ζωναράς[24], Νικηφόρος Κάλλιστος[25]). Έχει αποδειχθεί ότι τελικά έζησε και έδρασε στη Ρώμη, ως πρεσβύτερος επί Ζεφυρίνου (198-217), και μετέπειτα ως επίσκοπος.

Με την άνοδο του Μαξιμίνου Θρακός εξορίστηκε στην Σαρδηνία, το 235 μ.Χ. Το επόμενο χρόνο πέθανε και το λείψανό του μεταφέρθηκε στην Ρώμη, όπου και ετάφη στο σημείο που βρέθηκε ο ανδριάντας.

Έγραψε πάρα πολλά συγγράμματα, σύμφωνα με τον κατάλογο που αναγράφεται στον ανδριάντα, και που συμπληρώνεται από τα έργα που αναφέρουν οι Ευσέβιος Καισαρείας, Ιερώνυμος, Αναστάσιος Σιναΐτης, Γεώργιος Σύγκελος, Μέγας Φώτιος κ.α. Μέχρι τον ΙΘ’ αι. όλα τα έργα του θεωρούνταν χαμένα, αλλά συνεχείς ανακαλύψεις έφεραν στο φως τα σπουδαιότερα εξ αυτών, άλλα στο πρωτότυπο και άλλα σε μεταφράσεις.

Το σπουδαιότερο σύγγραμμά του είναι το Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος[26]. Αναφέραμε παραπάνω το ιστορικό της εύρεσης και έκδοσης του κειμένου, εδώ να σημειώσουμε ότι εξακολουθούν να λείπουν τα βιβλία 2-3. Σκοπός του έργου ήταν ν’ αποδείξει ότι οι αιρετικοί ήταν στην ουσία άθεοι, εφόσον αντλούσαν τις δοξασίες τους από τα φιλοσοφικά δόγματα και μυστηριακά θρησκεύματα[27].

Η διαίρεση της ύλης κατά βιβλίο είναι η εξής: (α) Βιβλία 1-4, Φιλοσοφικά και παραφιλοσοφικά δόγματα (Φιλοσοφούμενα): (1) Συστήματα φιλοσόφων φυσικών, ηθικών, διαλεκτικών, Επικούρειων, Αγνωστικών, Βραχμάνων, Δρυϊδών, Ησιόδου. Πρόκειται περί είδους ιστορίας της σκέψεως των Ελλήνων και των Ινδών, (2) Απολεσθέν (πιθανώς περί μυστηριακών θρησκευμάτων), (3) Απολεσθέν (πιθανώς περί μαγείας), (4) Περί αστρολογίας, (β) Βιβλία 5-9, Τα αιρετικά συστήματα και η από της φιλοσοφίας προέλευσής τους: (5) Οφιανοί, Περάτες, Σηθιανοί, Ιουστίνος Γνωστικός, (6) Σίμων, Βαλεντίνος, Ηρακλέων, Πτολεμαίος, Σεκούνδος, μάρκος, (7) Βασιλείδης, Ισίδωρος, Σατορνίλος, Μαρκίων, Πρέπων, Καρποκράτης, Κήρινθος, Εβιωναίοι, Θεόδοτος Σκυτεύς, Θεόδοτος τραπεζίτης, Νικόλαος, Κέρδων, Απελλής, (8) Δοκήτες, Μονόϊμος, Τατιανός, Ερμογένης, Τεσσαρεσκαιδεκατίτες, Μοντανιστές, Εγκρατίτες, (9) Νόητος, Κάλλιστος, Ελκεσαίτες. Ιουδαϊκές αιρέσεις: Εσσηνοί, Ζηλωτές, Φαρισαίοι, Σαδδουκαίοι, (γ) Βιβλίο 10, Επίλογος: 1-8 Επιτομή της εκθέσεως περί φιλοσοφημάτων, 9-29 Επιτομή της εκθέσεως περί χριστιανικών αιρέσεων, 30-31 Ιουδαϊκή χρονολογία, 32-34 Απόδειξη της αλήθεια, σύντομη έκθεση της χριστιανικής αλήθειας (πηγή: Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία). Κανένα άλλο από τα αντιαιρετικά συγγράμματά του δεν είναι πλέον διαθέσιμο.

2.1.4  Άγιος Επιφάνειος επίσκοπος Σαλαμίνος Κύπρου

Ο άγιος Επιφάνιος γεννήθηκε στο χωριό Βησανδούκη, κοντά στην Ελευθερούπολη της Παλαιστίνης, το 315 μ.Χ., από γονείς Χριστιανούς. Από νεαρή ηλικία επιδόθηκε στις σπουδές του και έλαβε πλούσια ιστορική και χριστιανική παιδεία. Γνώριζε πέντε γλώσσες, την ελληνική, την εβραϊκή, τη συριακή, την κοπτική και την λατινική[28]. Γνώρισε τον μοναχικό βίο από τον ασκητή Ιλαρίωνα στη Γάζα.

Νέος ταξίδευσε στην Αίγυπτο. Εκεί γνώρισε διάφορες ομάδες, χριστιανικές και μη. Έτσι απεκόμισε γνώση κι εμπειρία από τον τρόπο σκέψης των γνωστικών. Μετά την επιστροφή του από την Αίγυπτο, ίδρυσε μοναστήρι στην πατρίδα του, το οποίο διηύθυνε επί τριακονταετία[29].

Στην Αίγυπτο, εκτός του γνωστικισμού γνώρισε και τον Ωριγενισμό. Θεωρείται ότι αυτός ανακίνησε το ζήτημα της καταδίκης του, την τελευταία δεκαετία του Δ’ αι[30]. Η επίδραση του στην στάση του αγίου Ιερωνύμου επί του θέματος, είναι γνωστή. Αντίθετα, ήρθε σε σύγκρουση με τον Ιωάννη Ιεροσολύμων, φιλοωριγενιστή. Στα πλαίσια αυτής της σύγκρουσης εξηγείται η αντικανονική στάση του να σχίσει το παραπέτασμα του ναού στη Βαιθήλ. Μετά την επιστροφή του στην Κύπρο, έστειλε την γνωστή επιστολή στον Ιωάννη, η οποία χειροτέρευσε τις μεταξύ τους σχέσεις.

Πέθανε το 403 μ.Χ. κατά την επιστροφή του από την Κωνσταντινούπολη στην Κωνστανία. Ο λαός της πόλεώς επεφύλαξε τιμητική υποδοχή στο λείψανό του. Η μνήμη του τιμάται την 12η Μαΐου.

Τα συγγράμματά του, κυρίως τα αντιαιρετικά είναι ιδιαίτερης σημασίας για την μελέτη του γνωστικισμού, επειδή ταξιδεύοντας γνώρισε προσωπικά πολλές από τις ομάδες, για τις οποίες γράφει. Επίσης πολλές από τις πηγές που χρησιμοποίησε έχουν απολεσθεί[31]. Ο Αγκυρωτός[32] είναι έργο δογματικό με παρεμβολές αιρετικών διδασκαλιών, χάριν αναιρέσεως. Γράφτηκε το 374 μετά από αίτηση της κοινότητας Σουέδρων της Παμφιλίας προς αντιμετώπιση των Πνευματομάχων.

Το σημαντικότερο αντιαιρετικό του έργο είναι το Πανάριον,  στο οποίο γίνεται συστηματική έκθεση και αντιμετώπιση των αιρέσεων. Εδώ θα χρειαστεί να εξηγήσουμε κάποια πράγματα για τις εκδόσεις του έργου. Τέσσερις είναι οι πρώτες εκδόσεις του έργου, εκτός της editio princeps (J. Oporinus, Βασιλεία 1544):

α) D.Petavius, Paris 1622, η οποία περιλαμβάνεται στην PG 41-43.

β) F. Oehler, Corpus Haereseologicum 2-3, Berlin 1859-61.

γ) W. Dindorf, Opera 1-5, Leipzig 1859-62.

δ) Karl Holl, GCS 25 (1915), 31 (1922), 37 (1933).

Η διαφορά των δύο πρώτων εκδόσεων από τις δύο επόμενες είναι ότι στις εκδόσεις του W. Dindorf και του Karl Holl[33] ελήφθη υπόψη ο κώδ. Marcianus Graecus 125 (Μ). Έτσι το κείμενο συμπληρώθηκε με αποσπάσματα που δεν υπάρχουν σε κανέναν άλλο κώδικα. Ο Μαρκιανός αυτός κώδικας προέρχεται από την συλλογή του καρδινάλιου Βησσαρίωνα, πρώην Νικαίας. Στην αυλή του συναγελάζονταν όλοι εκείνοι οι αρχαιολάτρες μαθητές του Γεωργίου Πλήθωνος, μαθητή του νέο-γνωστικού (τότε) Ελισαίου, του Εβραίου[34]. Όλοι αυτοί που προσπάθησαν ν’ αναβιώσουν τον παγανισμό τον ΙΕ’ αι. , όπως ο Ιωάννης Αργυρόπουλος, ο Μιχαήλος Αποστόλης, ο Ερμώνυμος ο Σπαρτιάτης[35] κ.α., αρνούμενοι να μοιραστούν την θλίψη της άτυχης πατρίδας τους, προτίμησαν τις τιμές και τις δόξες της Δύσης και κατέφυγαν στην αυλή του Βησσαρίωνα. Είναι δύσκολο να καθοριστεί, λοιπόν, τι είδους επεμβάσεις μπορεί να έγιναν στο κείμενο του κώδικα. Γι’ αυτό κάποιες πληροφορίες, όπως για παράδειγμα αυτή περί του «Κορείου» της Αλεξάνδρειας[36], πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή κι επιφύλαξη. Υπάρχουν μόνο σε αυτόν τον κώδικα[37].

Η συγγραφή του έργου ξεκίνησε το 376 και αποπερατώθηκε το 377 μ.Χ. Είναι το εκτενέστερο από όλα τα υπόλοιπα αντιαιρετικά, καθώς αντιμετωπίζει 80 αιρέσεις. Χωρίζεται σε τρία βιβλία και επτά τμήματα. Ακολούθησε η συγγραφή του Ανακεφαλαίωσις των αιρέσεων[38], το οποίο αποτελεί επιτομή του Παναρίου. Πρόκειται για είδος αναλυτικού πίνακα περιεχομένων. Στο τέλος του Παναρίου  και πριν από την Ανακεφαλαίωση επισυνάπτεται Αληθής Λόγος περί πίστεως της καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας[39]. Πιθανόν να είναι νόθος. Τα έργα του υπήρξαν πηγές για τον άγιο Αυγουστίνο και τον άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό.

Αυτά είναι περιληπτικά τα σημαντικότερα εκκλησιαστικά συγγράμματα, απ’ όσα ασχολήθηκαν με το θέμα. Ακολουθεί πλήρης κατάλογος των έργων των εκκλησιαστικών συγγραφέων, στα οποία υπάρχουν πληροφορίες για τον γνωστικισμό:

(1) Ιουστίνος: Α' «Απολογία»,
(2) Ειρηναίος: «Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου Γνώσεως»,
(3) Ιππόλυτος: «Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος»,
(4) Κλήμης Αλεξανδρεύς: «Στρωματείς», «Επιτομαί εκ των Θεοδότου»,
(5) Τερτυλλιανός: «De praescriptione haereticorum», «De anima», «Adversus Valentinianos», «Adversus Marcionem», «Ad Hermogenen»,
(6) Ωριγένης: «Κατά Κέλσου», «Εις Ιωάννην»,
(7) Αδαμάντιος: «Διάλογος περί ορθής πίστεως»,
(8) Μεθόδιος Ολύμπου: «Περί αυτεξουσίου»,
(9) Αλέξανδρος: «Κατά Μανιχαίων», «Λυκοπολίτης»,
(10) Ηγεμόνιος: «Πράξεις Αρχελάου»,
(11) Σεραπίων: «Θμουέως Κατά Μανιχαίων»,
(12) Τίτος Βόστρων: «Κατά Μανιχαίων»,
(13) Επιφάνιος: «Πανάριον»,
(14) Κύριλλος Ιεροσολύμων: «Κατηχήσεις»,
(15) Εφραίμ Σύρος: «Κατά Βαρδεσάνους», «Κατά Μαρκίωνος», «Κατά Μάνητος»,
(16) Αφραάτ: «Αποδείξεις»,
(17) Αυγουστίνος: «De utilitate credenda», «De duabus animabus», «Contra Fortunatum», «Contra Felicem», «De natura boni», «Contra Secundinum», «Evodii de fide contra Manichaeos», «De moribus Manichaeorum», «De haeresibus ad Quodvultdeum»,
(18) Θεοδώρητος Κύρου: «Αιρετικής κακομυθίας επιτομή»,
(19) Σεβήρος Αντιοχείας: «Ομιλία 123», «Αναθεματισμοί ελληνικοί», «Αναθεματισμοί λατινικοί»,
(20) Σιμπλίκιος: «Υπόμνημα εις εγχειρίδιον Επικτήτου»,
(21) Ιωάννης Δαμασκηνός: «Κατά αιρέσεων», «Κατά Μανιχαίων»,
(22) Πέτρος Σικελιώτης: «Ιστορία Μανιχαίων», «Λόγος κατά Μανιχαίων»,
(23) Φώτιος: «Κατά Μανιχαίων»

2.2 Γνωστικές πηγές

Μέχρι τα μέσα περίπου του ΙΘ’ αι. η παλαιότερη έρευνα δεν διέθετε σχεδόν κανένα γνωστικό κείμενο, για να μπορεί να ερευνήσει τη διδασκαλία τους από πρώτο χέρι. Γι’ αναπληρώσουν το κενό, παλαιότεροι ερευνητές παρουσίασαν τα ερμητικά κείμενα ( ή αλλιώς Corpus Hermeticorum) ως γνωστικά[40]. Τα οκτώ κείμενα του Corpus είναι μεν προϊόντα του ελληνο-αιγυπτιακού συγκρητισμού, αλλά έχουν βασικές διαφορές με τα γνωστικά κείμενα, οι οποίες δεν μπορούν να παραβλεφθούν επειδή φέρουν και ομοιότητες, όχι το σύνολο αλλά κυρίως το πρώτο βιβλίο εξ αυτών ο Ποιμανδρής. Η θεμελιώδης διαφορά είναι ότι παρουσιάζονται ως διδασκαλία του Ερμή του Τρισμέγιστου, δηλ. του αιγυπτιακού Θωθ, προς τον μαθητή του Ασκληπιό. Και οι δύο αυτές φιγούρες απουσιάζουν από την γνωστική μυθολογία. Επίσης είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι είναι γραμμένες πρωτότυπα στα ελληνικά, την στιγμή που το συντριπτικό ποσοστό της γνωστικής γραμματείας έχει γραφεί ή διασωθεί στην κοπτική, και σε μικρότερο ποσοστό στην συριακή ή αρμενική. Είναι πιθανότερο τα ερμητικά κείμενα ν’ ακολούθησαν την σύζευξη μεταξύ ελληνικού και αιγυπτιακού μυστικισμού, που πρώτος εισήγαγε ο Πλούταρχος στο Περί Ίσιδος και Οσίριδος, ενώ σε κάποια σημεία είναι έντονος ο νεοπλατωνικός τους χαρακτήρας. Επίσης, μπορεί ν’ αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τα ύστερα γνωστικά συστήματα, και γι’ αυτό αντιπροσωπεύονται στην βιβλιοθήκη του Χηνοβοσκίου (Αποκάλυψη Ασκληπιού στον κώδικα VI), αλλά στον ίδιο κώδικα υπάρχει και η Πολιτεία  του Πλάτωνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι γνωστικό κείμενο.

2.2.1 Παλαιότερες Πηγές

Εκτός των ερμητικών κειμένων, οι παλαιότερες πηγές ήταν δύο κώδικες που ανακαλύφθηκαν το ΙΗ’ αι. ο ένας από τον Άγγλο γιατρό δρ Askew, οπότε ονομάστηκε Codex Askewianus, και έτερος από τον Scot James Bruce, οπότε ονομάστηκε Codex Brucianus. Ο πρώτος βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο και ο δεύτερος στην Βοντλειανή Βιβλιοθήκη στην Οξφόρδη.

Ο Codex Ascewianus εκδόθηκε για πρώτη φορά μαζί με λατινική μετάφραση από τον M. G. Schwartze (Berlin 1851). Ακολούθησε γαλλική μετάφραση από τον E. Amélinau (Paris 1895) και γερμανική μετάφραση υπό την αιγίδα της Πρωσικής Ακαδημίας των Επιστημών στο Βερολίνο από τον Karl Schmidt (1905).

Ο Κώδικας διαιρείται σε τρία μέρη, στα οποία περιέχονται τα εξής έργα: 1) Πίστις Σοφία α’ 2) Πίστις Σοφία β’ 3) Τεύχος Σωτήρος α’ & β’. Υπάρχει και τέταρτο ξεχωριστό τεύχος, το οποίο περιλαμβάνει το Διάλογος Ιησού και μαθητών (συμβατικός τίτλος). Τα έργα αυτά γράφτηκαν τον Γ’ αι.. Δεν έχουν ιδιαίτερες φιλολογικές αξιώσεις, ούτε βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο έμπνευσης. Είναι χρήσιμα διότι παρουσιάζουν ένα επίπεδο εξέλιξης της γνωστικής σκέψης.

Ο Κώδικας Brucianus, περιλαμβάνει τρία ημιτελή έργα, γραμμένα την ίδια εποχή. Πρόκειται για τα Μέγα κατά μυστήριον λόγος α’, β’  και Βιβλίον Σηθέως. Πρώτη έκδοση έχουμε από τον E. Amélinau (1891), με γαλλική μετάφραση, ενώ περιλήφθηκαν στην ίδια έκδοση με τον  κώδικα Askewianus του Schmidt. Αυτός πρόσεξε για πρώτη φορά ότι τα δύο πρώτα έργα αναφέρονται στο Πίστις Σοφία με το όνομα Βίβλοι Δύο Ιεού. Επικράτησε όμως το όνομα που αναγράφεται στον κώδικα. Σ’ αυτά έχουμε επίσης "αποκαλύψεις" του Ιησού στους μαθητές του, μετά την Ανάσταση.

2.2.2 Ο Κώδικας του Βερολίνου 8502

Με τους δύο πρώτους κώδικες φάνηκε η σπουδαιότητα της Αιγύπτου στην ιστορία του γνωστικισμού. Το 1896 ο Karl Schmidt ανακοίνωσε σε συνεδρίαση της Πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, την απόκτηση ενός παπύρινου κώδικα, εκ μέρους του Μουσείου του Βερολίνου. Ο κώδικας είχε αγορασθεί στο Κάιρο. Περιείχε τα εξής κείμενα: 1) Ευαγγέλιον Μαρίας 2) Ευαγγέλιον Ιωάννου Απόκρυφον, γ) Σοφία Ιησού Χριστού και δ) Πράξεις Πέτρου. Το Πράξεις Πέτρου δεν είναι γνωστικό κείμενο, αλλά απόκρυφο. Φαίνεται όμως, ότι στα αγαπημένα αναγνώσματα των γνωστικών συγκαταλέγονταν οποιοδήποτε ανορθόδοξο κείμενο.

Η έκδοση του κώδικα αυτού είχε μυθιστορηματική πορεία. Η πρώτη έκδοση ετοιμάστηκε από τον ίδιο τον K. Schmidt, αλλά το χειρόγραφο καταστράφηκε από πλημμύρα στο κελάρι του τυπογραφείου. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ανέβαλε την προσπάθεια μέχρι το 1938, οπότε επιχειρήθηκε εκ νέου η ετοιμασία της έκδοσης. Αυτήν την φορά η αναβολή οφείλονταν στον θάνατο του K. Schmidt. Την συνέχιση της προσπάθειας ανέλαβε το 1941 ο Walter Till, και την έφερε εις πέρας το 1943. Δεν μπόρεσε, όμως, να εκδώσει για αρκετό χρόνο λόγο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά ακολούθησε η ανακάλυψη της βιβλιοθήκης του Χηνοβοσκίου. Σε αυτήν περιλαμβάνονταν και τα έργα Ευαγγέλιον Ιωάννου Απόκρυφον & Σοφία Ιησού Χριστού, οπότε έπρεπε ν’ αναθεωρηθούν τα πρώτα κείμενα. Τελικά εκδόθηκαν το 1955, από την Akademie-Verlag, με τον τίτλο Die gnostischen Schriften des Koptischen Papyrus Berolinensis 8502. Το εγχείρημα δηλαδή ολοκληρώθηκε 59 χρόνια μετά την ανακάλυψη του παπύρου.

2.2.3 Ωδαί Σολομώντος

Το 1812 εκδόθηκαν για πρώτη φορά πέντε ωδές, σε πρωτότυπο κοπτικό κείμενο και λατινική μετάφραση. Αυτές προέρχονταν από το έργο Πίστις Σοφία, το οποίο δεν είχε ακόμη εκδοθεί. Η έκδοση ήταν του Δανού επισκόπου F. Münter. Το 1909 ο Άγγλος ακαδημαϊκός  J. Rendel Harris ανακάλυψε ένα παλιό Συριακό χειρόγραφο, που περιείχε 40 ωδές από ένα σύνολο 42 (έλειπαν οι δύο πρώτες). Επρόκειτο για τους 18 λεγόμενους Ψαλμούς Σολομώντος, έργο του ζηλωτή Ιουδαίου μετά την καταστροφή των Ιεροσολύμων (που σώζονται και σε ξεχωριστά χειρόγραφα), μαζί με τις Ωδές Σολομώντος[41]. Ένα δεύτερο συριακό χειρόγραφο περιείχε τις ωδές από το μέσο της 17ης έως τέλους της 42ας. Αυτές ήταν γνωστές μέχρι τότε μέσα από κείμενο του Λακταντίου[42]. Οι πέντε ωδές που είχαν εκδοθεί ήδη ήταν η 1η , 5η , 6η , 22η , 25η.

Το γνωστικό χρώμα τους είναι αδιόρατο. Δι’ αυτών απευθύνεται αίνος ή ευχαριστία ή παράκληση προς τον Θεό. Χαρακτηριστικό του γνώρισμα η περιγραφή μιας καταστάσεως πνευματικής ευφροσύνης, η οποία δημιουργείται από την κονωνία των ανθρώπων με το Θεό και οφείλεται στην έλευση του Χριστού[43].

2.2.4 Μανδαίοι

Οι Μανδαίοι αποτελούν παρακλάδι γνωστικό, το οποίο αναπτύχθηκε αυτόνομα κι επέζησε μέχρι τα νεότερα χρόνια. Δείγματα της γραμματείας τους έφθασαν στην Ευρώπη ήδη από τον ΙΣΤ’ αι. από τους Πορτογάλους μοναχούς. Η μελέτη της κουλτούρας τους ανανεώθηκε τον ΙΘ’ αι., αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάτι παραπάνω από γενικά συμπεράσματα. Η έκδοση τον βιβλίων τους δεν έχει ολοκληρωθεί, παρότι κυκλοφορούν ανεξάρτητες εργασίες, συνεπώς μέχρι στιγμής δεν μπορούν να προσφέρουν κάτι παραπάνω ως πηγές.

2.2.5 Η βιβλιοθήκη του Χηνοβοσκίου (Nag Hammadi)

Όλες οι προηγούμενες ανακαλύψεις ήταν μια πρόβα για την μεγάλη ανακάλυψη του 1946, μιας συλλογής παπύρινων κωδίκων στην τοποθεσία του αρχαίου Χηνοβοκσίου, κοντό στο χωριό Nag Hammadi, στην Αίγυπτο. Μέσω αυτής ήρθαν στο φως πλήθος χειρογράφων γνωστικού περιεχομένου, γραμμένων στην κοπτική γλώσσα. Η πορεία των γεγονότων που οδήγησαν στην εμφάνιση των χειρογράφων είναι πολύ ενδιαφέρουσα, κι έχει ως εξής.

Στις 4 Οκτωβρίου του 1946, ο Togo Mina, έφορος του Κοπτικού Μουσείου του Καΐρου, αγόρασε έναν ημιτελή κοπτικό πάπυρο έναντι του ποσού των 250 αιγυπτιακών λιρών. Πωλητής ήταν ένας Κόπτης δάσκαλος από το χωριό Nag Hammadi, με το όνομα Raghib Andrawus al Quss Abd as-Sajjid. Επρόκειτο για τον Κώδικα III της συλλογής. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ο Togo Mina έδειξε τον πάπυρο στον Γάλλο Ανατολιστή Francois Daumas και τον Henri Corbin. Αυτοί παρατήρησαν τον τίτλο του περιεχομένου έργου, Ευαγγέλιον Ιωάννου Απόκρυφον. Όπως είδαμε παραπάνω το συγκεκριμένο έργο περιλαμβάνονταν και στον Κώδικα του Βερολίνου. Κατάλαβαν, λοιπόν, ότι πρόκειται για γνωστικό κείμενο. Ο Daumas επέστρεψε στο Παρίσι, ενημέρωσε τον Antoine Guillaumont, και σχεδίασε την έκδοση του χειρογράφου.

Τον Σεπτέμβριο του 1947, ένας άλλος Γάλλος, ο Jean Doresse, ήρθε στην Αίγυπτο για σπουδές και ενημερώθηκε από τον Togo Mina για την ανακάλυψη. Αναγνώρισε αμέσως την σπουδαιότητα του χειρογράφου και ανέλαβε να το εξετάσει. Με την σειρά του ενημέρωσε τον διευθυντή του τμήματος Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων, Etienne Drioton και τον θρησκειολόγο Henri-Charles Puech. Το κοινό ενημερώθηκε από τις αιγυπτιακές εφημερίδες στις 11-12 Ιανουαρίου 1948. Η ακαδημαϊκή κοινότητα ενημερώθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1948 με αναφορά των Puech και Doresse στην Académie des Inscriptions et Belles-Lettres  και του Togo Mina στο Bulletin de l’ Institut d’ Egypt.

Στο μεταξύ, τμήματα ενός άλλου χειρογράφου (Κώδικα Ι) ήλθαν στην κατοχή του Βέλγου αντικέρ Albert Eid. Αυτός τα έθεσε στην διάθεση των Doresse & Mina στο τέλος του 1947. Αλλά ο σκοπός του Eid ήταν να πουλήσει το χειρόγραφο. Έτσι, απευθύνθηκε πρώτα στο ίδρυμα Bollingen της Νέας Υόρκης και στην συνέχεια στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων, χωρίς να καταφέρει να έλθει σε συμφωνία. Ο θάνατος του Albert Eid ανησύχησε την επιστημονική κοινότητα, διότι υπήρχε κίνδυνος να χαθούν τα ίχνη του χειρογράφου. Την υπόθεση ανέλαβε ο θεοσοφίτης ψυχίατρος Carl Gustav Jung, και κατάφερε να μεταφέρει τον κώδικα σε ασφαλή θυρίδα τράπεζας στις Βρυξέλλες, το 1950. Ο πράκτοράς του C. A. Meier, κατάφερε να βρει σπόνσορα στην Ελβετία το 1952, στο πρόσωπο του George Page, ο οποίος κατέβαλε το ποσό των 35.000 ελβετικών Φράγκων. Στις 10 Μαΐου του 1952, το χειρόγραφο μεταφέρθηκε στο Ινστιτούτο C. G. Jung, και ονομάστηκε κώδικας Γιούνγκ.

Η πρώτη περιγραφή του κώδικα Γιουνγκ μαζί με το περιεχόμενό του, κυκλοφόρησε το 1955, από τους H. C. Puech & G. Quispel, με τίτλο The Jung Codex, A Newly recovered Gnostic Papyrus. Την ίδια χρονιά ο Quispel βρήκε στην Αίγυπτο και άλλες χαμένες σελίδες του κώδικα. Μετά τον θάνατο του C. Jung τέθηκε θέμα αντεκδίκησης για την κυριότητα του κώδικα μεταξύ των κληρονόμων του και του Ινστιτούτο. Εν τέλει κανονίστηκε η μεταφορά του στο Κοπτικό Μουσείο του Καΐρου, μετά την έκδοσή του. Το δερμάτινο δέσιμο του κώδικα είχε περιέλθει στην ιδιοκτησία του Institute for Antiquity and Christianity στο Claremont. Μόλις το 1975 έγινε κατορθωτό να συγκεντρωθούν όλα τα τμήματα του κώδικα στο Κάιρο.

Το 1948 εμφανίστηκαν άλλοι εννιά σχεδόν ολοκληρωμένοι κώδικες στο Κάιρο, από άγνωστους μεσάζοντες. Στις διαπραγματεύσεις εμφανιζόταν η κόρη γνωστού Ιταλού νομισματολόγου της εποχής, η Maria Dattari. Αυτή εκπροσωπούσε τον ονομαστό Κύπριο αντικέρ Φωκίωνα Θάνου. Η πρώτη επαφή έγινε με τον Jean Doresse,  ο οποίος αναγνώρισε μερικούς από τους τίτλους των έργων (Αποκάλυψις Αδάμ, Ευαγγέλιον Θωμά, Παράφρασις Σημ), και χαρακτήρισε τους κώδικες ως γνωστικούς. Ενημέρωσε τον E. Drioton και έδρασε ως σύμβουλος, για λογαριασμό του Κοπτικού Μουσείου. Την άνοιξη του 1949 οι κώδικες παραδόθηκαν στον Togo Mina, ο οποίος ανέθεσε στον Doresse να τους καταλογραφήσει.  Ο κατάλογος αυτός υπήρξε για χρόνια η μόνη πηγή πληροφόρησης για το περιεχόμενο των κωδίκων.

Στις 17 Ιουνίου 1949, στάλθηκε η πρώτη αναφορά στην Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, και το 1950 η πρώτη επιθεώρησή τους από τον H.C. Puech. Όσο το Κοπτικό Μουσείο προσπαθούσε να εξασφαλίσει τους πόρους για την αγορά τους, οι κώδικες παρέμεναν σφραγισμένοι σε κιβώτιο στο γραφείο του Drioton. Η ανώμαλη εξέλιξη των πολιτικών γεγονότων και η εμπλοκή της αιγυπτιακής κυβέρνησης σε κρίσεις, όπως αυτή του Σουέζ, καθιστούσαν αδύνατη της εξεύρεση του απαιτούμενου ποσού (50.000 αιγυπτιακών λιρών) για την αγορά των κωδίκων. Ο θάνατος του Togo Mina το 1949 και η αιγυπτιακή επανάσταση το 1952, περιέπλεξαν την κατάσταση. Ο νέος υπουργός πληροφοριών Taha Hussain  επέτρεψε τελικά την μελέτη των κωδίκων πριν την αγοραπωλησία τους, οπότε μεταφέρθηκαν στο Κοπτικό Μουσείο, στις 9 Ιουνίου το 1952. Παρέμειναν στο γραφείο του Drioton ανέγγιχτοι μέχρι το 1956.

Ο P. Labib ξεκίνησε το 1956 την διαδικασία συντήρησης των κωδίκων, μαζί τον Αιγύπτιο Κοπτολόγο Victor Girgis και τον Δυτικο-Γερμανό συνάδελφό του Martin Krause.  Αυτό κράτησε μέχρι το 1961. Από τους 13 κώδικες μόνο οι 11 ήταν ολοκληρωμένοι. Από τον 12 έλειπε το δέσιμο και μετά από εξέταση φάνηκε ότι είχε ακρωτηριαστεί κατά την ανακάλυψη, και δεν ήταν φθορές λόγω χρόνου. Αντίθετα ο 13ος κώδικας ήταν ημιτελής ήδη από την αρχαιότητα. Υπολογίστηκε ότι επρόκειτο για χειρόγραφα του Δ’ αι.

Για 30 χρόνια τίποτα παραπάνω δεν ήταν γνωστό για τον τρόπο που ανακαλύφθηκαν. Το που και το πώς παρέμεναν μυστήρια. Οι κώδικες είχαν εμφανιστεί από το πουθενά. Σε αποστολές του ο Jean Doresse κατάφερε να μάθει ότι είχαν βρεθεί κάπου στην περιοχή του μικρού χωριού Nag Hammadi, χωρίς να μπορέσει να συγκεντρώσει περισσότερες πληροφορίες. Στην αναφορά του ο Puech είχε γράψει ότι η ανακάλυψη είχε γίνει από τυμβωρύχους, αλλά αυτή ήταν μια βολική δικαιολογία για να μην ανακινηθεί το θέμα.

Περισσότερα στοιχεία έγιναν γνωστά ύστερα από ιδιαίτερα επίπονη προσπάθεια του James M. Robinson. Ξεκινώντας από την πρώτη αναφορά για τον κώδικα ΙΙΙ, ήρθε σ’ επαφή με τον Raghib Andrawus, και κατόπιν προσωπικής αναζήτησης κατέληξε στα εξής. Την ανακάλυψη είχε κάνει ένας καμηλιέρης ο Mohammed Ali es-Samman από το χωριό El Qasr, το αρχαίο Χηνοβοσκίο. Αυτός βρήκε τα χειρόγραφα το 1945 σε μεγάλο πήλινο δοχείο σε μια σπηλιά στην τοποθεσία Hamra Dom, στην ευρύτερη περιφέρεια του Nag Hammadi. Βρήκε το δοχείο σκάβοντας για λίπασμα. Ισχυρίστηκε, ότι 4 εβδομάδες μετά την ανακάλυψη εκδικήθηκε τον φονιά του πατέρα του από το Hamra Dom, οπότε λόγω της βεντέτας έπρεπε να φύγει από την περιοχή. Περιέγραψε ως τόπο ανεύρεσης, πρώτα ένα αρχαίο αιγυπτιακό τάφο στο Thauti, μετά μια σπηλιά στους πρόποδες του Djebel el-Tarif. Αλλά οι αρχαιολογικές ανασκαφές στις τοποθεσίες που υπέδειξε, δεν έφεραν στο φως πειστήρια (πήλινα όστρακα ή τεμάχια των παπύρων), ώστε να επιβεβαιωθούν τα λεγόμενά του. Ούτε στάθηκε δυνατόν ν’ αναγνωριστεί το υποτιθέμενο νεκροταφείο. Σημειωτέον ότι στην περιοχή υπήρχαν την εποχή εκείνη τρεις αποστολές (1975, 1976, 1978) από το Institute for Antiquity and Cristianity του Claremont, που μελετούσαν αιγυπτιακούς τάφους της 6ης Δυναστείας, καθώς και το καθολικό της Μονής του Αγίου Παχωμίου (σημ. στο Faw Qibli).

Εφόσον δεν έγινε κατορθωτό να εξακριβωθεί ο τόπος της ανακάλυψης οι προσπάθειες στράφηκαν στην χρονολόγηση των κωδίκων. Κάποιες αποδείξεις που χρησιμοποιήθηκαν στο δέσιμο ενός από τους κώδικες, φέρουν ημερομηνίες 333, 341, 346, 348 μ.Χ. Έτσι επιβεβαιώθηκε η υπόθεση ότι επρόκειτο για χειρόγραφα του Δ’ αι. Στις αποδείξεις κατονομάζεται κάποιος «π. Παχώμιος», οπότε υποτέθηκε ότι οι κώδικες προέρχονται από την βιβλιοθήκη κάποιας μονής. Μπορεί να θάφτηκαν μέσα στο πήλινο δοχείο, είτε λόγω του αιρετικού τους χαρακτήρα, είτε για λόγους ασφαλείας.

Αν όντως έτσι έχει γίνει, τότε μπορεί η ενέργεια αυτή να συνδέεται με τον αντιαιρετικό αγώνα του Μ. Αθανασίου. Στην ΛΘ’ Εορταστική Επιστολή του ο Μ. Αθανάσιος γράφει τα εξής:

«Ἀλλ’ ἐπειδή περί μέν τῶν αἱρετικῶν ἐμνήσθημεν ὡς νεκρῶν περί δέ ἡμῶν ὡς ἐχόντων προς σωτηρίαν τάς θείας Γραφάς, καί “φοβοῦμαι μήπως”, ὡς ἔγραψε Κορινθίοις[44] Παῦλος, ὀλίγοι τῶν ἀκεραίων ἀπό τῆς “ἀπλότητος” καί τῆς ἀγνότητος πλανηθῶσιν ἀπό τῆς “πανουργίας” τινῶν ἀνθρώπων καί λοιπόν ἐντυγχάνειν ἑτέροις ἄρξονται τοῖς λεγομένοις άποκρύφοις, ἀπατῶμενοι τῇ ὁμωνυμίᾳ τῶν ἀληθινῶν βιβλίων, “παρακαλῶ ἀνέχεσθαι”, εἰ περί ὧν ἐπίστασθε περί τούτων κἀγώ μνημονεύων γράφω διά τε τήν ἀνάγκην καί τό χρήσιμον τῆς Ἐκκλησίας[45]»

Και παρακάτω:

«Καί ὅμως, ἀγαπητοί, κἀκείνων κανονιζομένων καί τούτων ἀναγιγνωσκομένων, οὐδαμού τῶν αποκρύφων μνήμη˙ ἀλλά αἱρετικῶν ἐστιν ἐπίνοια, γραφόντων μέν ὅτε θέλουσιν αὐτά, χαριζομένων δέ καί προστιθέντων αὐτοῖς χρόνους, ἵν’ ὡς παλαιά προσφέροντες πρόφασινἕχωσιν ἀπατᾶν ἐκ τούτου τους ἀκεραίους. Ἔστι δέ πολλή τις ἡ σκληροκαρδία τῶν τοῦτο ποιούντων καί μή φοβουμένων τό ῥῆμα τό γεγραμένον˙ “ Οὐ προσθήσετε προς τό ῥῆμα ὅ ἐγώ ἐντέλλομαι ὑμῖν, καί οὐκ ἀφελεῖτε ἀπ’ αὐτοῦ[46]”. Τίς ἔπεισε τους ἀκεραίους πιστεύειν τοῖς τοῦ Ἐνώχ βίβλοις, Γραφῶν μή οὐσῶν πρό Μωυσέως; Πόθεν ἔχουσι λέγειν, ὅτι Ἠσαΐας ἔχει βιβλία ἀπόκρυφα, ὅς “ ἐπ’ ὄρος ὑψηλόν” παρρησία “εὐαγγελίζεται[47]” λέγων˙ “ Οὐκ ἐν κρυφῇ λελάληκα οὐδέ ἐν τόπῳ γῆς σκοτεινῷ[48]”; Πῶς Μωυςῆς ἔχει βιβλία ἀπόκρυφα, ὅς το Δευτερονόμιον συγγραψάμενος “διαμαρτύρεται τον τε οὐρανόν καί τήν γῆν”; Ἀλλά τοῦτο οὐδενός ἑτέρου ἐστίν, εἰ μή τι τῶν “κνηθομένων τήν ἀκοήν” καί “νομιζόντων πορισμόν εἶναι τήν εὐσέβειαν” και ἀρεσκόντων “γυναικαρίοις”… Μύθοι γάρ ὄντως εἰσί τά ἀπόκρυφα καί μάταιον τό τούτοις προσέχειν, ὅτι “βέβηλοι κενοφωνίαι[49]” εἰσί. Ταῦτα γάρ ἐστιν αρχαί στάσεων, καί τούτων σκοπός ἠ έρίθεια τῶν ἀνθρώπων, οἵτινες οὐ τήν οἰκοδομήν τῆς Ἐκκλησίας ζητοῦσιν, ἀλλ’ ἐπιθυμοῦσι τιμᾶσθαι παρά τῶν ὑπ’ αὐτῶν ἠπατημένων, ἵν’ ὡς μεγάλους αὐτούς ἔχωσι διά τό κηρύττειν ῥήματα “νεωτερικά”. Οὐκοῦν τῶν τοιούτων βιβλίων χρή παραιτεῖσθαι˙ κἄν γάρ τις ἐν αὐτοῖς χρήσιμόν τι εὐρίσκῃ, ἀλλά κρεῖττον ἐστι τό μή τούτοις πιστεύειν[50]».

Η επιστολή αυτή γράφτηκε το 367 μ.Χ. Μεταφράστηκε στα κοπτικά από τον διάδοχο του οσίου Παχωμίου στο μοναστήρι των Ταβενησιωτών, Θεόδωρο. Υπάρχει λοιπόν, περίπτωση, η σύσταση του Μ. Αθανασίου να εισακούσθηκε και αποτέλεσμα αυτής να ήταν το παράχωμα του πήλινου δοχείου με τα γνωστικά κείμενα. Αυτή βέβαια, είναι υπόθεση. Δεν υπάρχουν στέρεες ενδείξεις ότι έτσι συνέβη. Είναι γνωστή δηλαδή η ημερομηνία στάχωσης των κωδίκων, αλλά μπορεί να θάφτηκαν οποιαδήποτε στιγμή μετά. Απλώς οι συνθήκες να έγινε αυτό επί Μ. Αθανασίου ήταν πρόσφορες.

Η έκδοση των κειμένων ολοκληρώθηκε μόλις το 1971, υπό την καθοδήγηση του J. M. Robinson[51], και την χρηματοδότηση της Ουνέσκο. Ακολουθεί πλήρης κατάλογος κειμένων ανά κώδικα, από την έκδοση Robinson.

Κώδικας Ι (Jung codex, Στα Κοπτικά)
α) Προσευχή Αποστόλου Παύλου (δύο σελίδες αποσπασμένες)
β) Επιστολή Ιακώβου Απόκρυφος (σελ. 1-16)
γ) Ευαγγέλιον Αληθείας (σελ. 16-43, το έργο δεν φέρει τίτλο, αλλά έχει ονομαστεί από την πρώτη φράση)
δ) Περί της Αναστάσεως δοκίμιον (σελ. 43-50, γνωστό επίσης και ως Επιστολή εις Ρηγίνον, επειδή έτσι απευθύνεται μέσα στο κείμενο)
ε) Περί τριών φύσεων δοκίμιον (51-140, και αυτό χωρίς τίτλο)

Κώδικας ΙΙ (στα Κοπτικά)
α) Ευαγγέλιον Ιωάννου απόκρυφον ( 1-32, σε αυτόν τον κώδικα υπάρχει στην εκτενέστερη μορφή από τις τρεις, σε όλη τη βιβλιοθήκη)
β) Ευαγγέλιον Θωμά (32-51, συλλογή ρητών του Ιησού)
γ) Ευαγγέλιον Φιλίππου (51-86, ο τίτλος ευαγγέλιο καταχρηστικός)
δ) Υπόστασις αρχόντων (86-97, αποκαλυπτικό κείμενο για την καταγωγή του κόσμου και του ανθρώπου, συνεχίζεται στο επόμενο)
ε) Ανώνυμο χειρόγραφο (97-127, που του δόθηκε ο τίτλος Περί γενέσεως του Κόσμου)
στ) Εξήγησις περί ψυχής (127-137, μιλά για την πτώση της ψυχής και την επιστροφή της στον ανώτερο κόσμο)
ζ) Βιβλίον Θωμά αθλητού (138-145, αποκαλυπτικός διάλογος μεταξύ Ιησού και Θωμά για διάφορα κυρίως εσχατολογικά θέματα)

Κώδικας ΙΙΙ (Κοπτικά, ο παλιότερος κώδικας, που πριν αριθμούνταν πρώτος)     
α) Ευαγγέλιον Ιωάννου απόκρυφον ( σελ. 1-40, συντομότερη εκδοχή)
β) Ευαγγέλιον Αιγυπτίων (40-69, αλλιώς γνωστό ως Βίβλος απόκρυφη του Μεγάλου Αοράτου Πνεύματος, αφορά το πεπρωμένο των γνωστικών στην ιστορία)
γ) Εύγνωστος ο Ευλογημένος (70-90, σε μορφή επιστολής, έχει άμεση σχέση με το επόμενο)
δ) Σοφία Ιησού Χριστού (90-119, αποκαλυπτικό κείμενο)
ε) Διάλογος Σωτήρος (120-149, αποκαλυπτικός διάλογος του Ιησού με τους μαθητές του για διάφορα θέματα)

Κώδικας ΙV (Κοπτικά)
α) Ευαγγέλιον Ιωάννου απόκρυφον (1-49, σύντομη εκδοχή)
β) Ευαγγέλιον Αιγυπτίων (50-81)

Κώδικας V (Κοπτικά)
α) Εύγνωστος ο Ευλογημένος (1-17)
β) Αποκάλυψις Παύλου (17-24, περιγράφει ταξίδι του Παύλου στον ουρανό)
γ) Αποκάλυψις Ιακώβου α’ (24-44, αποκαλυπτικοί διάλογοι Ιησού και Ιακώβου)
δ) Αποκάλυψις Ιακώβου β’ (44-63, αφορά το μαρτύριο Ιακώβου, ύμνοι και ομιλίες σχετικές)
ε) Αποκάλυψις Αδάμ (63-85, παραδίδεται στον Σηθ και αφορά την γνωστική ιστορία του κόσμου)

Κώδικας VI (Κοπτικά)
α) Πράξεις Πέτρου και Δώδεκα Αποστόλων (1-12, απόκρυφο χωρίς γνωστικό χρωματισμό)
β) Βροντή, Τέλειος Νους (13-21, αποκάλυψη της ερμαφρόδιτης Σοφίας)
γ) Αυθεντικός Λόγος (22-35, ομιλία για τον προορισμό της ψυχής)
δ) Η Έννοια της μεγάλης Δυνάμεως ημών (γνωστική Αποκάλυψη)
ε) Πλάτωνος Πολιτεία (48-51, χωρίς τίτλο, μετάφραση του τμήματος 588Β-589Β)
στ) Λόγος περί Οκτώ και Εννέα (52-63, άγνωστο ερμητικό κείμενο, διάλογος Ερμού-Πατέρα και Τατ-Υιού για τον ουράνιο κόσμο)
ζ) Προσευχή Ευχαριστίας (63-65, ερμητικό κείμενο γνωστό στα ελληνικά [Πάπυρος Mimaut] και στα λατινικά, Ασκληπιός κεφ. 41)
η) Αποκάλυψις Ασκληπιού (65-78, ερμητικό από το Ασκληπιός κεφ.21-29)

Κώδικας VII (Κοπτικά)
α) Παράφρασις Σημ (1-49, γνωστική κοσμογονία, προσπαθεί να κάνει σύνδεση με την Γένεση)
β) Δεύτερος Λόγος του Μεγάλου Σηθ (49-70, περιέχει πληροφορίες για την λύτρωση της ψυχής, μέσω του εξόριστου Χριστού, που θεωρείται μετενσάρκωση του Σηθ, ακολουθεί την γραμμή του Ευαγγελίου Αιγυπτίων)
γ) Αποκάλυψις Πέτρου (70-84, παρουσιάζει τον Πέτρο ως αποδέκτη ξεχωριστής αποκάλυψης κατά την διάρκεια της φυλάκισής του)
δ) Διδαχαί Σιλουανού (84-118, κείμενο θεοσοφικό με έντονο πεσιμιστικό χαρακτήρα)
ε) Αι τρεις Στήλαι το Σημ (118-127, γνωστικός τριμερής ύμνος, που υποτίθεται ότι παραδόθηκε από τον Δοσίθεο)

Κώδικας VIII (Κοπτικά)
α) Ζωστριανός (1-132, εκτεταμένος τίτλος Ζωστριανού Λόγοι Αληθείας, Θεού Αληθείας, Διδαχαί Ζωροάστρου, αποκαλυπτικό κείμενο που ισχυρίζεται ότι προέρχεται από το ταξίδι στον ουρανό του Ζωροάστρου)
β) Επιστολή Πέτρου προς Φίλιππον (132-140, απόκρυφες συζητήσεις μεταξύ Ιησού και Αποστόλων, γεγονότα κατά την διάρκεια και μετά την Σταύρωση)

Κώδικας IX (Κοπτικά, σε σπαράγματα, τα κείμενα ανασυντέθηκαν με συμβατικούς τίτλους)
α) Μελχισεδέκ (1-27, γνωστική αποκάλυψη για το πεπρωμένο του Ιησού και του Αρχιερέα Μελχισεδέκ)
β) Έννοια Νωραίας (27-29)
γ) Μαρτυρία Αληθείας (29-74, πολεμική ομιλία κατά της ορθοδόξου Εκκλησίας και άλλων γνωστικών ομάδων

Κώδικας X (Κοπτικά, σε κακή κατάσταση)
α) Μαρσάνης (1-68, μαρκιωνίτικες απόψεις για την ψυχή και τους αγγέλους)

Κώδικας XI (Κοπτικά, σε κακή κατάσταση)
α) Ερμηνεία της Γνώσεως (1-21, εισαγωγή στη Γνώση)
β) ανώνυμο (22-44, κείμενο βαλεντιανής σχολής, παρέχει πληροφορίες για το Πλήρωμα, 40-44, λειτουργικά κείμενα για το βάπτισμα, το χρίσμα, την ευχαριστία)
γ) Αλλογενής (45-69, αποκάλυψη του Αλλογενή στον γιο του Μέσσο)
δ) Υψίφρων (69-72, αποκαλυπτικού χαρακτήρα)

Κώδικας XII (Κοπτικά, περιέχει 10 σελίδες και 15 σπαράγματα, εκ των οποίων προκύπτουν δύο πραγματείες)
α) Αι Γνώμαι του Σέξτου (15-16, 27-34, ρήσεις παγανιστικού χαρακτήρα)
β) Αποσπάσματα από το Ευαγγέλιο Αληθείας

Κώδικας XIII (Κοπτικά, διατηρούνται μόνο 16 σελίδες και σπαράγματα)
α) Τρίμορφος Πρωτέννοια (35-50, αποκαλυπτικός διάλογος σε τρία μέρη της πρώτης έκλαμψης του αρχικού θεού, με το όνομα Πρωτέννοια ή Βαρβυλώ, σχετικά με τις τρεις εκδηλώσεις της ως Πατέρα, Μητέρα, Υιός)
β) Περί Γενέσεως Κόσμου ( δέκα πρώτες γραμμές του κειμένου που βρίσκεται και στον Κώδικα ΙΙ)
Η σημασία της ανακάλυψης των χειρογράφων αυτών έγκειται κυρίως στο ότι επιτρέπει την έρευνα του φαινομένου, ανεξάρτητα από τα έργα των εκκλησιαστικών συγγραφέων. Το καινούργιο και ογκώδες υλικό θα παρέχει πεδίο έρευνας για αρκετά χρόνια.

[1] Αγ. Ιουστίνου, Διάλογος προς Τρύφωνα, 41.2

[2] Αγ. Ιουστίνου, Β’ Απολογία, 3 & Τατιανού, Προς Έλληνας,  19.

[3] Μαρτυρολόγιον Ιουστίνου, 3.

[4] Εκδόσεις: Pr. Maran (περιλαμβάνεται στο PG 6), G. Krüger, Freiburg  41915.

[5] Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1978, τ. Β’ σελ. 542.

[6] Αγ. Ιουστίνου, Διάλογος προς Τρύφωνα, 35.4-6.

[7] Αναφέρεται στην Επιστολή προς Φλωρίνον που διασώζεται τμηματικά στην  Εκκλησιαστική Ιστορία του Ευσεβίου, Ε’ 20.5-7.

[8] Epistola 75 ad Theodoram,3. Επίσης αγ. Ειρηναίου, Έλεγχος.., V.33.4.

[9] Ad Valentinianos, 5.

[10] Historia Francorum, I.29.

[11] Ο W. C. Frend θεωρεί μοντανιστική την νοοτροπία της Εκκλησίας της Λυώνος (Martyrdom and persecution in the early church, p. 4 κ.ε.), αλλά εκτός από μια εισπήδηση δεν υπάρχουν άλλα σημεία που να στηρίζουν την άποψη.

[12] Rudolf Kopf, Ausgewählte Märtyrerakten, Tübingen 1913, 19-31.

[13] Βλ. σχ. Την εισαγωγή του Π. Χρήστου στο Τα Μαρτύρια των Αρχαίων Χριστιανών, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1978, σ.σ. 52-57.

[14] Historia Francorum, I.29.

[15] Κυριότερες εκδόσεις: R. Massuet, Paris 1710 (περιλαμβάνεται στο PG 7), W.W. Harvey, Cambridge 1857.

[16] Κατά αιρέσεων, VI.42.

[17] Ad Valentinianos, 5.

[18] P. Nautin, Hippolyte et Josipe, Paris 1947:
- La controverse sur l’ auteur de l’  Elenchos, Revue d’ Histoire Eccl. 47 (1952), 5-43
- Le dossier d’ Hippolyte et de Méliton, Paradosis 15, Paris 1953.

[19] Έκδοση Emmanuel Miller, Oxonii 1851.

[20] Μυριόβιβλος, 121: « Ταῦτας δέ φησιν ἐλέγχοις ὑποβληθῆναι ὁμιλοῦντος Εἰρηναίου, ὧν καί σύνοψιν ὁ Ἱππόλυτος ποιούμενος τόδε τό βιβλίον φησί συντεταχέναι».

[21] Σχόλια, Πράξις γ’.1: «Ἐγένοντο δέ ἐν τοῖς χρόνοις ἀπό τ[ς τοῦ Χριστοῦ γεννήσεως μέχρι τῆς βασιλείας Κωνσταντίνου, διδάσκαλοι καί πατέρες οἵδε˙ Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος, Εἰρηναῖος, Ιουστίνος φιλόσοφος καί μάρτυς, Κλήμης καί Ἱππόλυτος ἐπίσκοποι Ῥώμης, Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, Μεθόδιος Πατάρων, Γρηγόριος ὁ Θαυματουργός, Πέτρος ὁ Ἀλεξανδρείας ἐπίσκοπος καί μάρτυς». (PG 86A,12313A)

[22] Οδηγός, κεφ. κγ’: «Ἱππολύτου ἐπισκόπου Ῥώμης ἐκ τοῦ περί ἀναστάσεως καί ἀφθαρσίας λόγου». (PG 89,301C)

[23] PG 10.467 :  “Anastasius Romanae Ecclesiae apocrisarius , qui VII saecuIo floruit, in epistola ad Theodosium presbyterum Ganrensem, quam primum vulgavit Jacobus Sirmondus, perspicue scribit S. Hippolytum episcopum Portuensem fuisse;”

[24] Χρονικόν, XII.15: «Τοῦ Οὐρβανού τῆς ἐπισκοπῆς τῶν ‘Ρωμαίων πόλεως προεστῶτος καί Ἱππόλυτος ἦνθει, ἀνήρ ἱερώτατος καί σοφώτατος, ἐπίσκοπος τοῦ κατά Ῥώμην Πόρθου γενόμενος, ὅς καί πολλά συγράμματα συνεγράψατο, διάφορα τῆς θείας Γραφῆς ἐξηγησάμενος». (ed. M. Pinder ,CFHB, v.II 575.1-5)

[25] Εκκλησιαστική Ιστορία, Δ’.31.

[26]  Ed. P Wendland, Griechischen Christlichen Schriftsteller der drei esten Jahrhunderte 26, Leipzig 1916 (ανατυπ. ΒΕΠ τ. 5-6).

[27] Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος, Βίβλος Α’ Προοίμιον 1.

[28] Ιερώνυμος, Contra Rufinum, II.22 & III.6.

[29] Επιφάνιος, Αγκυρωτός, Προοίμιον (GCS 25 (1915) 1, PG 43.12A).

[30] Ιερώνυμος, Epistola 51.3.

[31]  Π .Χ το Σύνταγμα Αιρέσεων του Ιππολύτου και το ελληνικό κείμενο του Ελέγχου του Ειρηναίου.

[32] Ed. Karl Holl, GCS 25 (1915), 1-149 & PG 43.17-236.

[33] Karl Holl, Handschriftliche Überlieferung des Epiphanius, Texte und Untersuchungen 36.2 (1910).

[34] Γεννάδιου του ταπεινού επιστολή τη βασιλίσση περί του βιβλίου του Γεμιστού : « Καί οὗτος (ο Πλήθων) γάρ, πρίν τελειωθῆναι τᾦ λόγῳ καί τῇ παιδεύσει καί τᾖ τοῦ κρίνειν τα τοιαῦτα δυνάμει, μᾶλλον δέ καί πρίν σχεδόν αὐτῶν ἄψασθαι, τοσοῦτον ἥττητο τῶν ἑλληνικῶν δοξῶν, ὥστε ὀλίγα φροντίσαι μαθεῖν τόν πάτριον αὐτῷ χριστιανισμόν, εἰ μή ὅσον αὐτοῦ καί ιδιώταις δῆλόν ἐστιν. Οὐ γάρ ἕνεκα τοῦ κατά τήν φωνήν ἑλληνισμοῦ, ὡς Χριστιανοί πάντες τάς τῶν ἑλλήνων ἀνεγίνωσκεν καί εδιδάσκετο βίβλους ποιητῶν μέν πρῶτον, ἔπειτα δέ καί φιλοσόφων, άλλα τοῦ προστεθῆναι αύταῖς χάριν˙ διό καί προσέθετο, καί τοῦτ’ ἀκριβῶς ᾒδειμεν ἐκ πολλῶν τῶν γνωρισάντων καλῶς έν τῇ αὐτοῦ νεότητι. Οὕτω δέ προκαταληφθέντι πάνυ εἰκός ἐστι διά τήν ἔλλειψιν τῆς ἐκ Θεοῦ χάριτος καί ῥοπήν τινα αὐτῷ προσγενέσθαι ἀπό δαιμόνων, οἷς προσεστάθη, προς τό ἀμεταποιήτως προσκολληθῆναι τᾖ πλάνῃ, ὅ καί Ιουλιανῷ καί πολλοῖς ἄλλοις ἀποστάταις συνέβη. Τό δέ κεφάλαιον αὐτῷ τῆς ἀποστασίας Ἰουδαῖός τις ὕστερον ἐνειργάσατο, ὅ ἐφοίτησεν ὡς εἰδότι τά Αριστοτέλους έξηγεῖσθαι καλῶς. Ὅ δέ ἦν Ἀβερόῃ προσεσχηκώς καί τοῖς ἄλλοις ἐκ Περσῶν καί Ἀράβων ἐξηγηταῖς τῶν Ἀριστοτελικῶν βίβλων, ἅς Ιουδαῖοι προς τήν οἰκείαν γλῶτταν μετήγαγον, Μωσέως δε καί ὧν Ιουδαῖοι πιστεύουσιν ἤ θρησκεύουσι δι’αυτόν ἥκιστα ἧν φροντίζων. Ἐκείνος αὐτῷ καί τά τοῦ Ζωροάστρου καί τῶν ἄλλων ἐξέθετο. Ἐκείνῳ δή τῷ φαινομένῳ Ιουδαῖο, ἑλληνιστῇ δέ ἀκριβῶς, οὐ μόνον ὡς διδασκάλῳ πολύ συνών χρόνον, ἀλλά καί ὑπηρετῶν ἐν οἷς έδει καί ζωαρκούμενος υπ’ εκείνῳ˙ τῶν γάρ τά μάλιστα δυναμένων ἧν ἐν τῇ τῶν βαρβάρων αὐλᾖ˙ Ἐλισαῖος ὄνομα ἧν αὐτῷ˙ τοιοῦτος ἀπετελέσθη».

«Γιατί κι αυτός (ο Πλήθων), πριν τελειώσει τις σπουδές του στα γράμματα και στην ικανότητα να κρίνει αυτά, μάλλον πριν σχεδόν τις αρχίσει, τόσο πολύ νικήθηκε από τις εθνικές ειδωλολατρικές δοξασίες, ώστε σχεδόν καθόλου δεν φρόντισε να μάθει τον πάτριο Χριστιανισμό, παρά μόνο όσο είναι γνωστό και στους βλάκες. Διότι εξ αιτίας αυτού δεν φρόντισε να μάθει τα ελληνικά γράμματα, όπως και όλοι οι Χριστιανοί, αρχίζοντας από τους ποιητές και τους φιλοσόφους, αλλά για να τιμηθεί μέσω αυτών. Και αυτό το μάθαμε με ακρίβεια από αυτούς που τον γνώριζαν από την νεότητά του. Έτσι γέμισε προκαταλήψεις από την έλλειψη της Θείας χάριτος, και του ‘ρθε μια τάση δαιμονισμού, επειδή προσκολλήθηκε στην πλάνη αμετανόητα, όπως συνέβη και στον Ιουλιανό και σε πολλούς άλλους αποστάτες. Αλλά ο άνθρωπος που τον έσπρωξε αργότερα στην αποστασία ήταν κάποιος Ιουδαίος, στον οποίο εφοίτησε επειδή τάχα ήξερε να εξηγεί τον Αριστοτέλη καλά. Αυτός πίστευε τον Αβερόη και άλλους Πέρσες και Άραβες εξηγητές των βιβλίων του Αριστοτέλη, τα οποία οι Ιουδαίοι είχαν μεταφράσει στην γλώσσα τους, αλλά δεν ενδιαφέρονταν για τα βιβλία του Μωυσή και τα άλλα όσα πιστεύουν και θρησκεύουν οι Ιουδαίοι. Εκείνος σ’ αυτόν και τα δόγματα του Ζωροάστρη και των άλλων εξέθεσε. Εκείνο λοιπόν, που φαινόταν Ιουδαίος, αλλά στην πραγματικότητα ήταν ελληνιστής, δεν τον είχε μόνο για διδάσκαλο για πολύ καιρό, αλλά τον εξυπηρετούσε κιόλας σε όσα έπρεπε και τρέφονταν απ’ αυτόν, διότι μπορούσαν πολύ καλά να τα κάνουν αυτά στην αυλή των βαρβάρων. Το όνομά του ήταν Ελισαίος. Κατήντησε λοιπόν τοιούτος». (ed. L. Petit, X. Sideridès, M. Jugie, t.IV 151-2).  Αν από αυτά συμπεράνουμε ότι ο νεοπαγανισμός έχει τις ρίζες του στον νεογνωστικισμό και δεν έλκει την καταγωγή του από την αρχαιότητα, δεν θα σφάλλουμε.

[35] Βλ. Σχετ. Κ. Σαθά, Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήναι 1868,  σ.σ. 45-48,  70—73, 67-70, αντίστοιχα.

[36] Πανάριον 51.22.9 (ed K. Holl, 285, ed. W. Dindorf, 483).

[37] Οι υπόλοιποι, όσοι περιλαμβάνονται στις εκδόσεις των Petavius & Oehler, και δεν περιέχουν τα αμφίβολα αποσπάσματα είναι οι:
V = Vaticanus 503     L = Laurentianus VI 12  b = Barberinus 441 s. XIV f. 43r-v.
G = Genuensis 4        J = Jenensis mscr. Bose 1.
U = Urbinas 17/18     v = Vaticanus 1196 s. XV f. 23r – 24v.

[38] PG 42.833-886.

[39] PG 42.773-778.
[40] Πρώτος σ’ αυτήν την κατεύθυνση κινήθηκε ο R. Reitzenstein.

[41] Ed. J. R. Harris, The Odes and Psalms of Solomon, Cambridge 1909, 21911.

[42] Institutiones divinae IV 12,3.

[43] Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, τ. β’ σελ. 87.

[44] Β’ Κορ. 11.3.

[45] «Αλλ’επειδή εκάμαμεν λόγον περί μεν των αιρετικών και τους εχαρακτηρίσαμεν ωσάν νεκρούς, δι’ ημάς δε είπαμεν ότι έχομεν τας θείας Γραφάς προς σωτηρίαν, και επειδή φοβούμαι μήπως, όπως έγραψεν ο Παύλος προς Κορινθίους, μερικοί απ’ αυτούς που δεν γνωρίζουν, ένεκα της ειλικρίνειας και της αγνότητός των, παρασυρθούν από την πονηρίαν μερικών ανθρώπων, και έτσι αρχίσουν εις το μέλλον να αναγιγνώσκουν άλλα βιβλία, τα λεγόμενα απόκρυφα, επειδή θα εξαπατώνται από την ομωνυμίαν με τα αληθινά βιβλία, δια τούτο παρακαλώ να με ανεχθήτε, εάν σας γράφω και σας κάνω εγώ λόγον δια πράγματα που γνωρίζετε, διότι το κάνω και εξ ανάγκης, αλλά και διότι είναι χρήσιμον εις την Εκκλησίαν» (μετ. Βασίλειου Φανουργάκη, Μ. Αθανασίου Έργα, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1976, τ. 10 σελ. 339). Οι εορταστικές ήταν επιστολές, οι οποίες στέλνονταν από την Αλεξάνδρεια στις άλλες επισκοπές, ενημερώνοντας αυτές για τον εορτασμό του Πάσχα. Επί τη ευκαιρεία, ο Μ. Αθανάσιος ανέπτυσσε και θέματα σχετικά. Συνεπώς η 39 επιστολή αντιστοιχεί στο 39 έτος της πατριαρχείας του (επί συνόλου 47 ετών) δηλ. στο έτος 367 μ. Χ.

[46]  Δευτ. 4.2.

[47]  Ησα. 40.9.

[48]  Ησα. 45.19.

[49] Α’ Τιμ. 6.20.

[50] «Και όμως αγαπητοί, ενώ εκείνα έχουν θεσπισθεί ως κανονικά, και αυτά ως αναγιγνωσκόμενα, πουθενά δεν γίνεται λόγος δια τα απόκρυφα. Αλλ’ αυτά είναι επινόησις των αιρετικών, οι οποίοι γράφουν μεν αυτά οπόταν θέλουν, τους χαρίζουν δε και τους προσθέτουν χρόνια, ώστε με το να τα εμφανίζουν ως παλαιά, έχουν δικαιολογία να εξαπατούν με αυτό τους απλοϊκούς. Είναι δε μεγάλη η σκληροκαρδία αυτών που κάνουν αυτό το πράγμα χωρίς να φοβούνται τον λόγο που έχει γραφεί˙ “Μην προσθέτετε τίποτε εις τον λόγον που σας προστάζω και ούτε να αφαιρέσετε κάτι απ’ αυτόν”.  Ποιος έπεισε τους απλοϊκούς να πιστεύουν εις τα βιβλία του Ενώχ, αφού δεν υπήρχαν Γραφαί προ Μωυσέως; Πού στηρίζονται όταν λέγουν, ότι ο Ησαΐας έχει απόκρυφα βιβλία, αφού αυτός με παρρησία “κηρύσσει επάνω εις υψηλόν όρος” λέγοντας˙ “Δεν ωμίλησα εις τα κρυφά, ούτε εις σκοτεινόν μέρος της γης”; Πως ο Μωυσής έχει απόκρυφα βιβλία, ο οποίος όταν συνέγραψε το Δευτερονόμιον, “ορκίζεται εις τον ουρανόν και την γην”; Αλλ’ αυτό δεν ανήκει εις κανέναν άλλον παρά εις εκείνους που αισθάνονται γαργαλισμόν εις τ’ αυτιά των, και θεωρούν την ευσέβειαν μέσον υλικού κέρδους και είναι αρεστοί εις τα γυναικάρια. … Διότι μύθοι είναι πραγματικά τα απόκρυφα βιβλία και είναι μάταιον να δίδη κανείς προσοχήν εις αυτά, διότι είναι “βέβηλα και κούφια λόγια”. Διότι αυτά είναι αρχαί αναστατώσεων και σκοπός των είναι η ημισθαρνία των ανθρώπων, οι οποίοι δεν επιδιώκουν την οικοδομήν της Εκκλησίας, αλλά θέλουν αν τιμώνται απ’ αυτούς που εξηπάτησαν, ώστε να τους έχουν αυτούς ωσάν μεγάλους κήρυκας νεωτεριστικών λόγων. Λοιπόν, από τα τοιαύτα βιβλία πρέπει να παρετούμεθα, και αν ακόμη κανείς ευρίσκει εις αυτά κάτι χρήσιμον, όμως είναι καλύτερον να μην πιστεύη κανείς εις αυτά» (μετ. Βασίλειου Φανουργάκη, Μ. Αθανασίου Έργα, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1976, τ. 10 σελ. 343-5).  Ο David Brake πιστεύει ότι η οδηγία του Μ. Αθανασίου αφορά τους Μελιτιανούς και την γραμματεία τους, Canon Formation and Social Conflict in Forth-century Egypt: Athanasius of Alexandria ‘s Thirty-Ninth Festal Letter, The Harvard Theoloical Review 87.4 (Oct. 1994) pp. 395-419.  Την επιστολή συνδέει με τα κείμενα της βιβλιοθήκης του Χηνοβοσκίου ο Tito Orlandi, A Catechesis Against Apocryphal Texts by Shenute and the Gnostic Texts of Nag Hammadi, HTR 75 (1982) pp. 88-89.

[51] Nag Hammadi Codices, Fascimile edition, 11 volumes, Leiden.

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

Κύριοι, είμαστε ορθόδοξοι χριστιανοί όπως και το παιδιά μας. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, άρθρο 16 παρ.2, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα δικαιώματα του Ανθρώπου και το νόμο 1566/1985 (άρθ. 1 παρ.1), η Ελληνική Πολιτεία οφείλει να παρέχει παιδεία σύμφωνη με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των Ελλήνων πολιτών και ειδικά για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς μαθητές να φροντίζει ώστε, όπως επί λέξει ορίζεται

Περαχώρα, 7 Νοεμβρίου 2017

ΠΡΟΣ:

1. τον Υπουργό Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων κ. Γαβρόγλου

2. Αρχιεπίσκοπο και Ιερά Σύνοδο

ΚΟΙΝ.: Πίνακας Αποδεκτών

ΨΗΦΙΣΜΑ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ

Κύριοι, είμαστε ορθόδοξοι χριστιανοί όπως και το παιδιά μας. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, άρθρο 16 παρ.2, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα δικαιώματα του Ανθρώπου και το νόμο 1566/1985 (άρθ. 1 παρ.1), η Ελληνική Πολιτεία οφείλει να παρέχει παιδεία σύμφωνη με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των Ελλήνων πολιτών και ειδικά για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς μαθητές να φροντίζει ώστε, όπως επί λέξει ορίζεται : "Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης. Η ελευθερία της θρησκευτικής τους συνείδησης είναι απαραβίαστη". Παρά την ύπαρξη αυτής της Ελληνικής και Διεθνούς Νομοθεσίας και πλήθους σχετικών αποφάσεων ΑνωτάτωνΔικαστηρίων, το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών στο μάθημα των θρησκευτικών δεν αποτελεί μάθημα ορθόδοξης πνευματικότητας, αλλά είναι μάθημα δια-θρησκειακής και πανθρησκειακής πνευματικότητας. Αυτό σημαίνει ότι, με βάση το αναλυτικό του πρόγραμμα, είναι μάθημα κατηχητικό, διότι δεν παρέχει μόνο γνώσεις για τις άλλες θρησκείες, αλλά καλλιεργεί θρησκευτικά βιώματα των ορθόδοξων μαθητών στις άλλες θρησκείες, των οποίων δεν αποτελούν μέλη οι ορθόδοξοι μαθητές. Το εν λόγω νέο μάθημα κατηχεί και προσηλυτίζει στην εκκοσμίκευση, στον θρησκευτικό σχετικισμό και στην άρνηση της αποκλειστικότητας της Αλήθειας της Ορθόδοξης Πίστεως και της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία είναι η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία του Συμβόλου της Πίστεώς μας.

Σε κάθε περίπτωση δεν ανεχόμαστε την άνιση μεταχείρισή μας ως ορθοδόξων χριστιανών σε σχέση με άλλες θρησκευτικές κοινότητες στην Ελλάδα, όπως των Μουσουλμάνων, Καθολικών και Ιουδαίων Ελλήνων Πολιτών, που έχουν την ευχέρεια βάσει του άρθ. 68 του Ν. 4235/2014 και του άρθ. 55 Ν. 4386/2016 να επιλέγουν τα διδακτικά τους εγχειρίδια για την κατηχητική –ομολογιακή διδασκαλία της θρησκείας τους στα Ελληνικά Δημόσια Σχολεία, ενώ εμείς, που ανήκουμε στην θρησκευτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού, να μην έχουμε τέτοια επιλογή για ομολογιακό μάθημα θρησκευτικών. Η άδικη αυτή μεταχείρισή μας καταφανώς αντίκειται στην Συνταγματική Αρχή της Ισότητας και της Ανεξιθρησκείας, που με τον τρόπο αυτό παραβιάζεται. Εξάλλου η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα δικαιώματα του Ανθρώπου ρητά ορίζει ότι κάθε κράτος οφείλει να παρέχει στους μαθητές του Παιδεία σύμφωνη με τις θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις των γονέων τους, και βάσει αυτής διεκδικούμε το αυτονόητο δικαίωμα με το παρόν ψήφισμα

Για τους λόγους αυτούς και με την ρητή επιφύλαξη κάθε δικαιώματός μας, ΑΙΤΟΥΜΑΣΤΕ τα τέκνα μας, επί των οποίων ασκούμε την κηδεμονία, να διδάσκονται για το τρέχον σχολικό έτος και στο εξής το μάθημα των Θρησκευτικών όπως το Σύνταγμα, οι Διεθνείς Συνθήκες και ο νόμος ορίζει, δηλαδή με ορθόδοξη ομολογιακή κατεύθυνση, μέσα από τα προϋφιστάμενα σχολικά εγχειρίδια του Μαθήματος των Θρησκευτικών, δηλαδή αυτά του σχολικού έτους 2016-2017.

ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ:

1. Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Σχολείων Περαχώρας

2. Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων 1^ου Δημοτικού Σχολείου Λουτρακίου

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ

1. Δήμος Λουτρακίου-Περαχώρας- Αγ. Θεοδώρων

2. Μητρόπολη Κορίνθου

3. Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Κορίνθου

4. Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Κορίνθου

5. ΑΕΛΜΕ-Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Κορινθίας

6. Σύλλογο εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Κορινθίας

7. Δημοτικό Σχολείο Περαχώρας

8. Γυμνάσιο Περαχώρας

9. 1^ο Δημοτικό Σχολείου Λουτρακίου

Πηγή: Ακτίνες