Ἡ μάχη τοῦ Πέτα πραγματοποιήθηκε στὶς 4 Ἰουλίου του 1822 ανάμεσα στους Έλληνες του Μπότσαρη καὶ του Μαυροκαρδάτου εναντιον των Τούρκων του Ομερ Βρυώνη, στο Πέτα στην Αρτα.
Οἰ Σουλιώτες μετα τὶς νίκες τοὺς ἐναντίον του Χουρσὶτ Πασά ζητησαν τὴ βοήθεια τοῦ Μαυροκορδάτου καὶ τοῦ Μπότσαρη. Στὸ μεταξύ, ὁ νέος πασὰς της Ηπείρου, ὀ Ομὲρ Βρυώνης, θέλησε νὰ βάλει ἕνα τέλος στην Ελληνικὴ Ἐπανασταση στην Ἤπειρο.
Ὁ Μαυροκορδάτος ποῦ ἦταν πρόεδρος τοῦ Ἐκτελεστικοῦ “ἤρχισε τὸν ἀνταγωνισμὸ πρὸς τὸν Δ.Ὑψηλάντη, τὸν ὁποῖον ἤθελε νὰ ὑπερτερήση καὶ ὡς στρατιωτικόν”. Στὶς 22 τοῦ Ἰούνη ὁ “στρατάρχης” Μαυροκορδάτος καὶ 3 χιλιάδες ἄνδρες ἔφθασαν στὸ Κομπότι . Ἀνάμεσά τους καὶ τὸ τάγμα τοῦ ταχτικοῦ στρατοῦ μὲ 560 ἄνδρες ,οἱ 93 ἀπ’ αὐτοὺς Φιλέλληνες. Στὶς 23 τοῦ Ἰούνη βγῆκαν οἱ Τοῦρκοι ἀπὸ την Άρτα, ἀλλὰ οἱ Ἕλληνες καὶ οἱ ξένοι πολέμησαν πεισματικὰ καὶ τοὺς πισωγύρισαν. Ξεχώρισε γιὰ τὴν παλικαριὰ τοῦ ὁ Γερμανὸς στρατηγός Νορμαν.
Ὁ στρατάρχης Μαυροκορδάτος ἔστειλε 1200 ἄνδρες μὲ τὸν Μπότσαρη νὰ πᾶνε νὰ βοηθήσουν τοὺς Σουλιῶτες. Οἱ ὑπόλοιποι 1500 προχώρησαν πρὸς τὴν Ἄρτα, πιάνοντας τὸ χωριὸ Πέτα μὰ ὁ Μαυροκορδάτος δὲν ἤτανε μαζί τους. Ὁ Ὀμὲρ Βρυώνης συνάντησε τὸ ὀλιγάριθμο στράτευμα τοῦ Μπότσαρη στὴν Πλάκα, στὶς 29 Ἰουνίου. Οἱ Ὀθωμανοὶ νίκησαν, τὸ στράτευμα τοῦ Μπότσαρη σμπαραλιάστηκε, ὁ Μπότσαρης γύρισε πίσω στὸ Πέτα μονάχα μὲ 30 παλικάρια.
Στὶς 4 Ἰουλίου ὁ Ρεσὶτ πασὰς ἢ Κιουταχής, καθὼς καταγόταν ἀπὸ τὴν Κιουτάχεια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, μὲ 7.000 – 8.000 Ὀθωμανοὺς στρατιῶτες ἐκστράτευσε ἀπὸ τὴν Ἄρτα ἐναντίον τοῦ ἐπαναστατημένου Μεσολογγίου μὲ ἀποτέλεσμα τὴν μάχη τοῦ Πέτα. Τὸ τάγμα τοῦ τακτικοῦ στρατοῦ πολέμησε παληκαρίσια. Ἀπὸ τοὺς 93 Φιλέλληνες (οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦσαν τοὺς ἀξιωματικούς του ὀλιγάριθμου τακτικοῦ στρατοῦ) μονάχα οἱ 25 διέφυγαν τὸν θάνατο. Ἀνάμεσα στοὺς νεκροὺς καὶ ὁ διοικητὴς τοῦ τακτικοῦ στρατεύματος συνταγματάρχης Πιετρο Ταρέλα. Ὁ βαριὰ πληγωμένος στρατηγὸς Νόρμαν εἶπε στὸν Μαυροκορδάτο: «πρίγκηπα, ὅλα τα χάσαμε, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν τιμή».
Μετὰ τὴ μάχη ὁ Μπότσαρης, μὲ τὰ ἀπομεινάρια τοῦ ἐκστρατευτικοῦ σώματος ὑποχώρησε στο Μεσολόγγι μαζι μὲ τὸν Μαυροκορδάτο ἐγκαταλείποντας τοὺς Σουλιῶτες στὴν τύχη τους. Στὶς 2 τοῦ Σεπτέμβρη 750 Σουλιῶτες καὶ γυναικόπαιδα ἀποχαιρέταγαν γιὰ ὕστατη φορὰ τὸ Σούλι.
Οἱ ἀπώλειες τῆς ἑλληνικῆς πλευρᾶς στὸ Πέτα ἦταν πολὺ βαρύτερες σὲ σχέση μὲ κάθε ἄλλη μάχη κατὰ τὰ τρία πρῶτα χρόνια της ἐπανάστασης. Οἱ Φιλέλληνες ἀξιωματικοὶ θέλησαν νὰ ἀποδώσουν τὴν ἥττα τους στὴν φυγὴ τῶν ἄτακτων ἑλληνικῶν ὁμάδων ἀπὸ τὸ πεδίο τῆς μάχης, κάτι ποὺ ἐπέτρεψε στὴν Τουρκικὴ πλευρὰ νὰ περικυκλώσουν τὶς δύο τακτικὲς μονάδες ποὺ εἶχαν παραμείνει παρατεταγμένες στὶς θέσεις τους, δηλαδὴ τὸ Τάγμα τῶν Φιλελλήνων καὶ τὸ Σύνταγμα Ταρέλα. Τὸ κύριο αἴτιο τῆς ἥττας τοὺς ἦταν ὁ συνδυασμὸς στὴν ἐπιχείρηση δύο τακτικὰ ἀσυμβίβαστων στρατευμάτων σὲ μιὰ ἑνιαία διάταξη μάχης: τὰ δύο τακτικὰ ἀσυμβίβαστα στρατεύματα ἦταν οἱ ἄτακτες ἑλληνικὲς μονάδες ἀπὸ τὴν μιὰ καὶ τὸ Τάγμα τῶν Φιλελλήνων καὶ τὸ Σύνταγμα Ταρέλα ἀπὸ τὴν ἄλλη.
Πηγή: wikipedia
