O “Kατσώνης”, στις 21.00 της 12ης Σεπτεμβρίου αποβίβασε στις νοτιοανατολικές ακτές της Εύβοιας το Συνταγματάρχη Φραδέλο για μυστική αποστολή, στα πλαίσια της επιχείρησης SELLING.

Το ίδιο βράδυ, στις 01.30 της 13ης Σεπτεμβρίου, κατά νηοψία σε δύο ιστιοφόρα, ο Λάσκος πληροφορήθηκε για κινήσεις του εχθρού.

Έτσι σύμφωνα με τις πληροφορίες αυτές στη Σκιάθο ελλιμενιζόταν σχεδόν κάθε βράδυ ένα Γερμανικό Ναρκαλιευτικό το οποίο την ημέρα εκτελούσε περιπολία στο στενό του Τρίκερι,ενώ από την Θεσσαλονίκη επρόκειτο να αποπλεύσει το υπό γερμανική κατοχή Γαλλικό μεταγωγικό “Simfra” μεταφέροντας στο Πειραιά αδειούχους Γερμανούς στρατιώτες.

Στις 18.30′ της 13ης Σεπτεμβρίου υποχρέωσε ένα νέο ιστιοφόρο με πέντε βολές πυροβόλου να σταματήσει, το οποίο ήταν κενό φορτίου και πήγαινε στη Σκύρο.

Τη νύκτα της 13ης προς 14ην Σεπτεμβρίου το Κατσώνης, υπό σεληνόφως και πλέοντας εν επιφανεία πέρασε το στενό Αλλονήσου – Σκοπέλου και εγκατέστησε περιπολία βόρεια της Σκιάθου και ανατολικά του Πηλίου, αναμένοντας να περάσει το μεταγωγικό “Simfra”.

Στις 04.00 της 14ης Σεπτεμβρίου έλαβε σήμα να μετακινηθεί προς την Ικαρία, επειδή όμως ξημέρωνε, ο Λάσκος αποφάσισε να παραμείνει στην περιοχή και το βράδυ να κινηθεί προς την Ικαρία. Όταν άρχισε να νυκτώνει,το υποβρύχιο πήρε πορεία να βγει από το στενό και να κινηθεί προς την Ικαρία.

Τότε εντόπισε ιστιοφόρο και όταν αναδύθηκε δίπλα του για έρευνα φάνηκε στον ορίζοντα καπνός. Αμέσως ο Λάσκος διέταξε το ιστιοφόρο να απομακρυνθεί και εκτιμώντας ότι πρόκειται για το αναμενόμενο μεταγωγικό,καταδύθηκε και πήρε πορεία προσεγγίσεως, διατάχθηκε πολεμική έγερση και προετοιμασία των πρωραίων και πρυμναίων τορπιλοσωλήνων.

Μόλις βράδιασε το υποβρύχιο αναδύθηκε,επειδή από το περισκόπιο η παρατήρηση ήταν αδύνατη και συνέχισε να πλησιάζει τον στόχο. Η ομοχειρία του πυροβόλου κατέλαβε τις θέσεις της και στην γέφυρα ευρίσκοντο πλην του Κυβερνήτου Αντιπλοιάρχου Βασίλη Λάσκου, ο Υποπλοίαρχος Στέφανος Τρουπάκης, ο Ανθυποπλοίαρχος Σοφοκλής Μυκόνιος και ο Έφεδρος Σημαιοφόρος Παύλος Λαμπρινούδης, εγγονός του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη. Ο Ύπαρχος του υποβρυχίου,Υποπλοίαρχος Ηλίας Τσουκαλάς ευρίσκετο στο Κεντρικό Διαμέρισμα για να συντονίζει την εκτέλεση των διαταγών του Κυβερνήτου.

Ο “Κατσώνης” έπλεε εν επιφανεία προς το ερχόμενο προς αυτόν πλοίο, το οποίο αιφνιδίως όταν τούτο ευρίσκετο σε απόσταση 2.000 μέτρων, εξέπεμψε σήμα αναγνωρίσεως. Ήταν πλέον προφανές ότι ο στόχος δεν ήταν το Simfra αλλά πολεμικό πλοίο και ο Λάσκος διέταξε ταχεία κατάδυση και όλοι οι ευρισκόμενοι επί της γέφυρας πήδησαν από τον πυργίσκο στο εσωτερικό του υποβρυχίου.

Ο εχθρός ήταν μια γερμανική ανθυποβρυχιακή κορβέτα 1.000 τόνων που άρχισε να εκπέμπει με τη συσκευή εντοπισμού υποβρυχίων (A.S.D.I.G.), ενώ ήδη είχε βάλει την πρώτη δέσμη βομβών βάθους. Η δόνηση ήταν ισχυρή. Ακολούθησε βολή και δεύτερης και τρίτης δέσμης βομβών βάθους. Ο κύριος φωτισμός του υποβρυχίου έσβησε. Διαρροές άρχισαν να παρουσιάζονται. Ο σφυροκοπανισμός του Κατσώνη από την εχθρική κορβέτα συνεχίστηκε.

Η κάθοδος του πυργίσκου και η πρυμναία κάθοδος δεν άντεξαν, υποχώρησαν και τόνοι νερού μπήκαν μέσα στο υποβρύχιο, τα πηδάλια βάθους αχρηστεύθηκαν,έγινε σωρεία βραχυκυκλωμάτων, το χλώριο εκλύετο από την συστοιχία και οι πυξίδες ανετράπησαν. Το σκάφος πλέον διέρρεε και ήταν ακυβέρνητο.

Τότε ο Λάσκος διέταξε, την μοναδική λύση που είχε απομείνει,ανάδυση με την γενική εκδίωξη των θαλασσερμάτων και “εξόρμηση δια του πυροβόλου”. Το Κατσώνης αναδύθηκε και χωρίς δυνατότητα προώσεως αποφάσισε να αντιτάξει ότι του απέμεινε μέχρις εσχάτων μια και ούτε ο Λάσκος ήταν απ’ αυτούς που παραδίδονται ούτε το πλήρωμά του θέλησε ποτέ να μάθει πως υποστέλλεται η Ελληνική Σημαία του “Γέρο-ΚΑΤΣΩΝΗ” τους μπροστά στον εχθρό.

Το πυροβόλο επανδρώθηκε και άρχισαν επιτυχή βολή κατά της γερμανικής κορβέτας. Ταυτόχρονα ο Σημαιοφόρος Παύλος Λαμπρινούδης και ο Υποκελευστής Α’ Σημ. Σ. Χαρίδης βάλλουν εναντίον της κορβέτας με το πρυμναίο πολυβόλο. Το υποβρύχιο δέχεται τότε καταιγιστικά πυρά από την γερμανική κορβέτα και κυριολεκτικά φλέγεται από τις εκρήξεις.

Η αντίστροφη μέτρηση άρχισε. Η ομοχειρία του πυροβόλου προσπαθεί να κάνει τα αδύνατα δυνατά αλλά ένας-ένας όλοι οι άνδρες της σκοτώνονται και αντικαθίστανται απ’ αυτούς που άρχισαν να ανεβαίνουν από το εσωτερικό του υποβρυχίου. Ακόμα και ο ίδιος ο Λάσκος πήδηξε κοντά στο πυροβόλο και άρχισε να βοηθά την επεναγέμισή του.

Σε λίγο όμως θα τον βρει ένα εχθρικό βλήμα και θα πέσει νεκρός πάνω στο αγαπημένο του πλοίο, που και αυτό περνούσε τις τελευταίες του στιγμές, περνώντας στην αιωνιότητα μέσα από την Ελληνική Ιστορία.
Η εικόνα της καταστροφής ήταν πλήρης.

Μερικοί από το πλήρωμα είχαν πέσει στη θάλασσα, ο Ύπαρχος του υποβρυχίου, Υποπλοίαρχος Ηλίας Τσουκαλάς ευρισκόμενος στο εσωτερικό του προσπάθησε να θέση σε κίνηση τις μηχανές και πράγματι η δεξιά μηχανή λειτούργησε και το υποβρύχιο κινήθηκε προς τα εμπρός με συνέπεια η κορβέτα να αποτύχει στον πρώτο εμβολισμό που προσπάθησε, απομακρύνθηκε και επέστρεψε εμβολίζοντας το υποβρύχιο στο πρυμναίο μέρος της αριστεράς πλευράς, μεταξύ της αριστερής πετρελαιοδεξαμενής και του θαλασσέρματος Νο 5, σε στίγμα 39ο 20΄,5 Β και 23ο 23΄Α.

Κατά τον εμβολισμό το πλήρωμα της γερμανικής κορβέτας έβαλε ταυτόχρονα με φορητά όπλα και χειροβομβίδες εναντίον του υποβρυχίου. Από τις 12 βολές του υποβρυχίου 4 ή και 5 πέτυχαν το στόχο.
Οι εικόνες που ακολούθησαν ήταν γεμάτες χαλασμό, φρίκη, πόνο,θάνατο αλλά και αυτοθυσία, ηρωισμό και δόξα. Η επιφάνεια της θάλασσας γέμισε πετρέλαιο.

Το υποβρύχιο έπαιρνε θετικό εκκρεμές και έκλινε προς τα αριστερά, ο Ύπαρχος εξετέλεσε ο ίδιος τους απαιτούμενους χειρισμούς ώστε το υποβρύχιο να επανεύρει για λίγο την πλευστότητά του και διέταξε την εγκατάλειψη του σκάφους. Οι λίγοι που είχαν απομείνει εντός του υποβρυχίου έσπευσαν να εξέλθουν. Τέσσερις εξ αυτών, φονευθέντες από τα εχθρικά πυρά, σφηνώθηκαν στην κάτω κάθοδο του πυργίσκου και παρά τις προσπάθειες δεν κατέστη δυνατόν να απελευθερωθούν.

Εντός του υποβρυχίου η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική και αφόρητη από τις αναθυμιάσεις της συστοιχίας και τους καπνούς των πυρκαγιών. Και όταν ο Ύπαρχος απελπίσθηκε για την διάσωση των σφηνωμένων, άνοιξε τα εξαεριστικά των θαλασσερμάτων για να επιταχυνθεί η βύθιση του σκάφους. Στο επικρατούν σκότος και στην αποπνικτική ατμόσφαιρα έσπευσε προς την πρωραία κάθοδο και με τους Υποκελευστές Αριστείδη Αναστόπουλο, Κυριάκο Σελάκη και τον Άγγλο σύνδεσμο κατόρθωσαν να την ανοίξουν και ενώ το υποβρύχιο βυθιζόταν, εξήλθε τελευταίος και μαζί με τους άλλους έπεσαν στη θάλασσα.

Έπειτα από λίγα δευτερόλεπτα o “Κατσώνης” με το ιερό του φορτίο, το νεκρό του Λάσκου κ’ εκείνων που πέσανε στη γέφυρα, στο κανόνι, στον πυργίσκο, καταδύθηκε τελευταία του φορά, ανήμερα του Σταυρού ! Κατέβηκε ολόρθος,με την πρύμη, και δεν σταμάτησε, όπως συνήθως, στο βάθος το περισκοπικό!

Τράβηξε, συνέχεια, στις 10, τις 20, τις 30 οργιές…και κατέβαινε, κατέβαινε ασταμάτητα!.. Πέρασε το βάθος ασφαλείας, ξεπέρασε το όριο αντοχής, κ’ έφτασε στις 150…, στις 250…, στις 350 οργιές!…Τι φοβερό βάθος! Ποτέ Υ/Β δεν πήγε τόσο!

Μα σα βρήκε βυθό, ακούμπησε και σταμάτησε. Χώθηκε μες στην άμμο σα φέρετρο, με τους νεκρούς του, κ’ έπειτα έγειρε στο ένα του πλευρό. Μες στο πηχτό σκοτάδι της αβύσσου το βαθύχρωμο κουφάρι δε διακρινόταν πια !

Μόνο κάποιο μπακίρι, που το κάρφωσαν στη μπάντα του πυργίσκου τη μέρα που πρωτοβαφτίστηκε, φωσφόριζε τώρα μες στη θάλασσα και θα φωσφορίζει πάντα ως ψηλά στα περήφανα ελληνικά ακρογιάλια το διακριτικό αριθμό «Υ1».

Στη τελευταία του αυτή κατάδυση παρέσυρε μαζί του τριάντα δύο (32) ήρωες με πρώτο τον Λάσκο, ενώ άλλοι δέκα εννέα (19), οι περισσότεροι λαβωμένοι, πιάστηκαν αιχμάλωτοι από την γερμανική κορβέτα.

(Απόσπασμα από άρθρο του Θωμά Π. Κατωπόδη, Αντιναυάρχου Π.Ν. (ε.α.) Επιτίμου Αρχηγού Στόλου, που δημοσιεύθηκε στο 60ο τεύχος του περιοδικού «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας»,στα πλαίσια του αφιερώματος για την δράση των Ελληνικών Υποβρυχίων,σελ.16-40).

Πηγή: Αβέρωφ

29 Αυγούστου 1944, το Λιδορίκι καμένο απ’ το » Σύνταγμα 18 των Ορεινών Κυνηγών της Αστυνομίας

Στην προκυμαία της Τήνου όλα έδειχναν να κυλούν φυσιολογικά. Το νησί ήταν για μια ακόμη χρονιά έτοιμο, να υποδεχτεί τους χιλιάδες πιστούς. Σε λίγη ώρα ο ήλιος θα ανέβαινε ψηλά στον ουρανό και θα άπλωνε τις ζεστές ακτίνες του στην εκκλησιά της Μεγαλόχαρης…

Από το Μάιο του 1945 η Γερμανία είχε παραδοθεί.Οι Ιάπωνες επηρεασμένοι από τον κώδικα "Μπουσίντο" ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων...

Ο δια νόμου περιορισμός της εξαρτημένης εργασίας σε οκτώ ώρες καθημερινώς και σαράντα ώρες εβδομαδιαίως είναι ανθρώπινο δικαίωμα που μεσολαβεί την παραγωγικότητα υπέρ της υγείας,

Στις 23 Ιουλίου 1943 τόσο η 335 ΜΔ όσο και η 336 είχαν σημαντικές απώλειες σε χειριστές, όταν συμμετείχαν από κοινού στην επιχείρηση Θέτις - την σημαντικότερη αποστολή των Ελληνικών μοιρών δίωξης στην μέση ανατολή!

Έχει παρέλθει πολύς χρόνος από την περίοδο της γερμανικής κατοχής και τα δεινά που επέφεραν στην περιοχή μας τα ναζιστικά στρατεύματα. Και για την περίοδο εκείνη η Ήπειρος είχε βαρύ φόρο αίματος με εκατόμβες θυμάτων στο ενεργητικό της.

Για το λόγο αυτό, πολλά από τα χωριά μας χαρακτηρίζονται σήμερα μαρτυρικά. Η γειτονική Μουσιωτίτσα, το Κομμένο, οι Λιγγιάδες, το Μεσοβούνι, η Παραμυθιά με τους προκρίτους της κ.α.

Είναι όμως, πολλά ακόμα, που σε μικρότερη κλίμακα γνώρισαν τη θηριωδία των κατακτητών. Μέτρησαν τις δικές τους απώλειες, κατέγραψαν το δικό τους πόνο. Σ΄ αυτά συγκαταλέγεται και το χωριό Νικολίτσι, που συναντήθηκε με τη Γερμανική θηριωδία δύο φορές.

Την πρώτη, στις 1 Ιουλίου 1943, όταν βομβαρδίστηκε από τα γερμανικά αεροπλάνα και τη δεύτερη, ένα χρόνο μετά, στις 24 Μαΐου 1944, όταν οι γερμανοί έκαψαν σπίτια του χωριού σε αντίποινα της επίθεσης και ήττας που υπέστησαν την προηγούμενη στο βουνό του χωριού, από τμήματα του ΕΔΕΣ.

(Νικολίτσι 1950. Οι μαθητές, φωτογραφίζονται στα ερείπια του δημοτικού σχολείου. Το διώροφο σχολείο κάηκε από τους γερμανούς σε μια άλλη θηριωδία τους προς το χωριό, όταν στις 24 Μαΐου 1944 το πυρπόλησαν μαζί με πολλά ακόμα σπίτια του χωριού, σε αντίποινα για την ήττα που υπέστησαν την προηγούμενη στα ορεινά του χωριού. Διακρίνονται οι καλοί δάσκαλοι Παναγιώτης Αθανασίου και Ελένη Νικολοπούλου καθώς και ο πρόεδρος Νικολιτσίου Βαγγέλης Σωτηρίου.)

Ο παραπάνω βομβαρδισμός μάλιστα συνδέεται με ένα μεγάλο για την περιοχή μας σαμποτάζ την εποχή εκείνη, τότε που η εθνική αντίσταση διατηρούσε ακόμα τους ιδρυτικούς – αρχικούς της σκοπούς.

Την ανατίναξη της γέφυρας Καλογήρου.

Σήμερα, σ’ αυτή την ιδιότυπη στροφή της ιστορίας μας, δεν πρέπει μόνο να μνημονεύσουμε και να αποτίσουμε φόρο τιμής στα «θύματα της γερμανικής Κατοχής», όπως επίσημα χαρακτηρίζονται. Στοχαστικά και με καλό σύμβουλο την ιστορία μας ας κρατήσουμε μηνύματα και διδαχές, ώστε με ασφάλεια να επαναπροσδιορίσουμε τη στάση μας για να πορευτούμε στο μέλλον.

Ας θυμηθούμε τι έγινε στο Νικολίτσι λοιπόν.

Τις πρωινές ώρες (8-10) της 1^η Ιουλίου 1943 ανήμερα της γιορτής των Αγίων Αναργύρων, τον ήχο της καμπάνας επισκίασε ο θόρυβος από τα γερμανικά στούκας, που ξαφνικά έκαναν την εμφάνισή τους στον Λακκιώτικο ουρανό και άδειασαν στο χωριό το πένθιμο φορτίο τους. Κατά μια πιθανή εκδοχή οι γερμανοί βομβάρδισαν το Νικολίτσι γιατί είχαν πληροφορίες ότι εκεί βρισκόταν ο Ναπ. Ζέρβας.

Τα αεροπλάνα εμφανίστηκαν από το Μπαλντενέζι με κατεύθυνση τις Παπαδάτες. Αφού έκαναν στροφή, έφταναν πάνω από τα σπίτια του χωριού και επιλεκτικά έριχναν τις βόμβες τους. Από το βομβαρδισμό έγιναν πολλές καταστροφές και δυστυχώς θρηνήσαμε και εδώ θύματα.

Οι Νικολιτσιώτες Βέκιος Αριστείδης Υπολοχαγός και Ευάγγελος Ναστούλης αντάρτης που μετείχαν στην επιχείρηση.

Η παρουσία των αεροπλάνων ήταν ξαφνική. Κανείς δεν πρόλαβε να συνειδητοποιήσει τι επρόκειτο να συμβεί και μόνο όταν τα αεροπλάνα άρχισαν να χαμηλώνουν και έπεσε η πρώτη βόμβα έσπευσαν να προφυλαχθούν. Δυστυχώς όμως δεν πρόλαβαν όλοι να καλυφθούν.

Σκοτώθηκαν οι Χρήστος Κ. Τζόλος (14), Λάμπρος Οικονόμου (85) από θραύσματα βόμβας και ο Τούσης Κωνσταντίνος (20) ο οποίος γαζώθηκε από αεροπλάνο. Σοβαρά τραυματίστηκαν οι Χρήστος Τζόλος και Ελευθερία Τζόλου. Επίσης καταστράφηκαν σχεδόν ολοσχερώς πολλά σπίτια του χωριού.

Μια από τις βόμβες έπεσε πάνω σε ένα πουρνάρι, στη θέση Κιάφα, στα ψηλά του χωριού. Σπάζοντας ένα από τα κλωνάρια του έχασε την κατευθυντικότητά της και πέφτοντας πλάγια στο έδαφος δεν εξερράγη. Αφού ειδοποιήθηκε το αρχηγείο του ΕΔΕΣ, που είχε έδρα στην περιοχή (Δερβίζιανα), κατέφθασαν στο χωριό οι αντάρτες με επικεφαλή τον Πρεβεζάνο ταγματάρχη Απόστολο Χαλιμά.

Μαζί τους και οι σύμμαχοι αξιωματικοί, ο Νεοζηλανδός Τομ Μπάρνες¹ και ο Άγγλος Χάρρυ Μίλλερ που δρούσαν στην περιοχή μας². Οι ξένοι σαμποτέρ απασφάλισαν τη βόμβα και 3 μέρες αργότερα με μουλάρι την μετέφεραν στη Φιλιππιάδα όπου και χρησιμοποίησαν τη γόμωση της για την ανατίναξη της γέφυρας Καλογήρου. Στην επιχείρηση συμμετείχε υποστηρικτικά και οι ομάδες Παπαδατών και Άσσου.

(Φωτογραφία του γεφυριού του Fred Boissonnas 100 χρόνια πριν. Ο κ. Σπύρος Μαντάς, πρόεδρος του Κέντρου Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών, σε έρευνά του σχετικά με τη «Γέφυρα Καλογήρου», αναφέρει χαρακτηριστικά: «…Στα σκληρά χρόνια της Κατοχής, τη νύχτα από 4η προς 5η Ιουλίου του 1943, ανατινάζεται και χάνεται οριστικά το δίτοξο -όπως στην αρχή – γεφύρι του Καλόγηρου ….».)

Η επιχείρηση θεωρήθηκε επιτυχής, με τραγική εξαίρεση τους δυο νεκρούς Παπαδιώτες στη μάχη που επακολούθησε με τους Ιταλούς (Γεώργιο Τσεκλιά και Γεώργιο Γούση), αφού η γέφυρα Καλογήρου ήταν ζωτικής σημασίας για τις χερσαίες μεταφορές στην περιοχή.

Το ημερολόγιο έγραφε 4 ξημερώματα 5ης Ιουλίου 1943.

Σημειώσεις

1: Ο Νεοζηλανδός συνταγματάρχης Τομ Μπάρνες, είχε σταλεί στην Ελλάδα από το στρατηγείο Ανατολής σαν ειδικός στα σαμποτάζ και στις ανατινάξεις. Λίγους μήνες πριν, στις 25 προς 26 Νοεμβρίου 1942, ήταν από τους επικεφαλείς της σημαντικότερης επιχείρησης της Ελληνικής εθνικής αντίστασης. Της ανατίναξης της γέφυρας Γοργοποτάμου.

2: Οι Τομ και Μίλλερ, όπως αναφέρονταν σ’ αυτούς ο συγχωριανός μας Ευάγγελος Ναστούλης που μετείχε στην επιχείρηση μαζί με τους Θεόδωρο Ζήση και Βέκιο Αριστείδη.

Πηγή: Περιβαλλοντικός Πολιτιστικός Σύλλογος Δήμου Θεσπρωτικού , Αβέρωφ

Θεωρούμε πως το παρόν άρθρο του M.Blondet θα πρέπει να διαβαστεί με προσοχή από τους αναγνώστες μας καθότι αποκαλύπτει μια άγνωστη πτυχή της συμμαχικής δραστηριότητας στον Β'ΠΠ.