Στις 26 Οκτωβρίου 1912, σαν σήμερα ακριβώς εδώ και 100 χρόνια, η Θεσσαλονίκη, η πόλη που ίδρυσε ο βασιλιάς της Μακεδονίας Κάσσανδρος το 315 π.Χ. ως πρωτεύουσα του Μακεδονικού βασιλείου, μετά από μία μακρά σκοτεινή περίοδο σκλαβιάς και υποτέλειας στους Τούρκους διάρκειας 482 χρόνων, επανέρχεται και ενσωματώνεται στον εθνικό κορμό, γεγονός που χαιρετίστηκε με χαρά, συγκίνηση και εθνικό ενθουσιασμό από τους Έλληνες κατοίκους της Θεσσαλονίκης και όλης της Ελλάδας.
Αργά το βράδυ Ελληνική Επιτροπή με επικεφαλείς- πληρεξούσιους του διαδόχου και αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου τους αξιωματικούς Βίκτωρα Δούσμανη και Ιωάννη Μεταξά έφτασαν στο Διοικητήριο μεταφέροντας την οριστική πρόταση εκ μέρους του διαδόχου στον Τούρκο αρχιστράτηγο Χασάν Ταξίν Πασά για να διατυπωθεί αμέσως στη συνέχεια το κείμενο του σχετικού Πρωτοκόλλου Παράδοσης της πόλης της Θεσσαλονίκης στον Ελληνικό στρατό.
Το κείμενο του Πρωτοκόλλου συνετάγη ιδιοχείρως από τον έφεδρο τότε δεκανέα ΄Ιωνα Δραγούμη στα ελληνικά και στα γαλλικά και ανέφερε μεταξύ άλλων τον τρόπο παράδοσης του οπλισμού των Τούρκων στρατιωτών, τον τόπο συγκέντρωσης και περιορισμού των Τούρκων αιχμαλώτων, τον τρόπο παράδοσης των τουρκικών πυροβόλων και μηχανημάτων κλπ ενώ συμφωνήθηκε οι χωροφύλακες και η Οθωμανική αστυνομία να συνεχίσουν την υπηρεσία τους ως ότου προκύψει νέα διαταγή.
Το παραπάνω Πρωτόκολλο συνόδευε και ένα άλλο «προσαρτημένο» με 6 άρθρα, το οποίο αναφερόταν στον τρόπο εισόδου στην πόλη των ελληνικών στρατευμάτων, στην παροχή τροφής στους Τούρκους στρατιώτες κλπ
Μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου παράδοσης της πόλης, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου μέραρχος Παναγιώτης Δαγκλής αναλαμβάνει καθήκοντα στο κτίριο του Διοικητηρίου, ενώ ο λοχαγός του Μηχανικού Αθανάσιος Εξαδάκτυλος («Αθανάσιος Αντωνίου» κατά το Μακεδονικό Αγώνα) μαζί με τον ένθερμο πατριώτη ΄Ιωνα Δραγούμη κατευθύνονται στο Ελληνικό Γενικό Προξενείο της παραλίας, όπου σε ατμόσφαιρα ενθουσιώδη υψώνουν, στο μπαλκόνι του κτιρίου την ελληνική σημαία.
Με παρόμοιο τελετουργικό τρόπο εν μέσω χειροκροτημάτων και επευφημιών ο Αλέξανδρος Ζάννας, με τη βοήθεια κάποιου ναυτικού, υψώνει την ελληνική σημαία στην κορυφή του Λευκού Πύργου.
Στη συνέχεια και κάτω από ραγδαία βροχή, που όμως δεν ήταν ικανή να αποτρέψει τον ελληνικό πληθυσμό από το να πλημμυρίσει τους δρόμους,μπαίνει στην πόλη από την οδό «Μεμλεκέτ Μπαχτσεσή» (σημερινή 26ης Οκτωβρίου)η μεραρχία του στρατηγού Κλεομένη Κλεομένους με 3.000 άνδρες και στρατωνίζεται στα δυτικά της πόλης κοντά στο Σιδηροδρομικό Σταθμό.
Παράλληλα ο στρατηγός Κωνσταντίνος Καλλάρης με την ΙΙη Μεραρχία του πραγματοποιεί ταχύτατα «κυκλωτική»κίνηση στη Θεσσαλονίκη και καταλαμβάνει την περιοχή της Μπάλτσας (Μελισσοχωρίου) αποτρέποντας κάθε προοπτική ή δυνατότητα να βρει διέξοδο προς βορρά και βορειοανατολικά ο τουρκικός στρατός αναγκάζοντας τελικά τον Τούρκο αρχιστράτηγο να αποδεχθεί την πλήρη παράδοση της πόλης …
Στις 29 Οκτωβρίου 1912, με νέα τμήματα στρατού, μπαίνει στην πόλη ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄, που εγκαθίσταται στην περιοχή «Εξοχών» της Θεσσαλονίκης, στο αρχοντικό Χατζηλαζάρου, ενώ ο διάδοχος Κωνσταντίνος και το επιτελείο του εγκαταστάθηκαν στο Ξενοδοχείο «Σπλέντιτ» στην παραλία.
Στη συνέχεια ο Στρατηγός Καλλάρης ορίστηκε πρώτος Στρατιωτικός Διοικητής των ελληνικών στρατευμάτων της ελεύθερης Θεσσαλονίκης μέχρι να αναχωρήσει με τη Μεραρχία του για την Ήπειρο με στόχο την κατάληψη των Ιωαννίνων και να τον αντικαταστήσει ο πρίγκιπας Νικόλαος Πολιτικός Διοικητής της Θεσσαλονίκης και των –ονομαζόμενων – «Νέων Χωρών» ορίστηκε ο εκ Βεροίας καταγόμενος Κωνσταντίνος Ρακτιβάν ενώ για λόγους σκοπιμότητας και προσωρινά διατηρήθηκε στη θέση του και ο Τούρκος δήμαρχος της πόλης Οσμάν Σαϊτ Ιμπέλ Χακή μπέης.
Στις 30 Οκτωβρίου 1912 έγινε λαμπρή δοξολογία για την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στο ναό του Αγίου Μηνά, στην οποία χοροστάτησε ο τότε μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος (1912-1951), ο οποίος είχε αναλάβει τα καθήκοντά του στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης μόλις το Μάιο λίγους μήνες πριν από την Απελευθέρωση της πόλης.
Την ίδια ημέρα, στις 26 0κτωβρίου 1912, ταξιαρχία του ελληνικού ιππικού ύστερα από μάχη απελευθερώνει το Λαγκαδά ενώ την επομένη 27 Οκτωβρίου, ο οπλαρχηγός του Μακεδονικού Αγώνα καπετάν Δούκας, σε συνεργασία με τμήματα του ελληνικού τακτικού στρατού απελευθερώνει και τη Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους …
Πηγή: Αβέρωφ
