Η εκδιλουμένη αντίθεσις μεταξύ του ΕΔΕΣ (Εθνικαί Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών) αφ΄ενός και αφ΄ετέρου του ΕΑΜ, η ένοπλος εκδήλωσις του οποίου είναι ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) πρέπει να τεθή υπό την κρίσην του Ελληνικού Λαού, μόνου αρμοδίου να επαινέση ή να καταδικάσει την μίαν ή την άλλην οργάνωσιν.
Αι συζητήσεις δια μίαν συνεργασίαν και συνεννόησιν ήρχισαν πράγματι από τον Ιανουάριον του 1942. Ο ΕΔΕΣ ως Οργάνωσις προϋπήρχε του ΕΑΜ. Κατά τον Ιούνιον του 1941, προσαρμοζόμενος προς την διαμορφωθείσαν κατάστασιν, συνεπεία της υποδουλώσεως της Ελλάδος, έταξεν ως βασικάς του επιδιώξεις νέους σκοπούς. Αι διαπραγματεύσεις εκ μέρους του ΕΑΜ διεξήχθησαν υπό του Χατζή (με ψευδώνυμον) μέλους της Κ.Ε. του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ο κ. Ν. Ζέρβας, ο οποίος διεξήγαγε τας διαπραγματεύσεις εκ μέρους του ΕΔΕΣ, ήτο εν πλήρει γνώση της συνθέσεως του ΕΑΜ και ότι το Κομ. Κόμμα έπαιζε τον πρώτον ρόλον εις το ΕΑΜ. Παρ΄όλα αυτά, εφ΄όσον το Κομ. Κόμμα θα εδέχετο να διεξαγάγη έναν πραγματικόν εθνικόν αγώνα, ο ΕΔΕΣ δεν θα είχε καμμίαν αντίρρησιν να συνεργασθή με αυτό. Μέχρι σήμερον αι διαπραγματεύσεις απέτυχον εξ υπαιτιότητος του ΕΑΜ.
Ο ΕΔΕΣ απέφυγε σήμερον και θα προσπαθήση και εις το μέλλον να αποφύγη κάθε αιματηράν διένεξιν. Θεωρεί όμως επιβεβλημένον να εκθέση εις τον Ελληνικόν Λαόν τα πράγματα, κατά τρόπον αντικειμενικόν, με την πεποίθησιν ότι, ούτω, προσφέρει εθνικήν υπηρεσίαν, αναζητών και εξυπηρετών την αλήθειαν. Προ παντός άλλου, επιβάλλεται μία σύντομος ιστορική ανασκόπησις, τόσον των σχέσεων ΕΔΕΣ και ΕΑΜ , όσον και των συζητήσεων δια μίαν ειλικρινή και εθνωφελή συνεννόησιν.
Πριν ακόμη αι δύο Οργανώσεις αρχίσουν την ένοπλον εθνικήν των δράσιν, κατεβλήθησαν, ως αναφέρομεν ανωτέρω, προσπάθειαι συνεννοήσεως δια μίαν κοινήν Εθνικήν σύμπραξιν. Επί δύο μήνας αι διαπραγματεύσεις εταλαντεύθησαν από αποτυχίας εις αποτυχίαν. Εν γνώσει ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα προΐσταται του ΕΑΜ και ότι ήτο ο εμπνευστής και ιθύνων νους του, και ότι εξ΄αυτού εξαρτάται η επιτυχία ή μη των συνεννοήσεων, εζήτησε να έλθη ο Ελληνικός Δημοκρατικός Εθνικός Σύνδεσμος εις απ΄ευθείας συνεννόησιν με το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ήθελε να μάθη ο ΕΔΕΣ, μέχρι ποίου σημείου το Κ.Κ. ήτο αποφασισμένον να δράση εντός των πλαισίων του Εθνικού Αγώνος. Τούτο όμως ηρνήθη κάθε τοιαύτην επαφήν και απήτησε την είσοδον του ΕΔΕΣ εις το ΕΑΜ. Ήτο ένας τρόπος αποφυγής αναλήψεως ευθυνών.
Από της πρώτης στιγμής αι διαπραγματεύσεις προσέκρουσαν εις ωρισμένας βασικάς διαφοράς επί της ακολουθητέας τακτικής κατά την ένοπλον δράσιν: Το ΕΑΜ εζήτει ως πρώτον όρον την προσχώρησιν του ΕΔΕΣ εις αυτό ανεπιφυλάκτως και με πλήρη αποδοχήν των όρων του ιδρυτικού του ΕΑΜ. Έπρεπε, συν τοις άλλοις, να δεχθή ο ΕΔΕΣ την ανωτάτην διοίκησιν του αγώνος υπό της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ, ήτις επέμενεν όπως η οργάνωσις του Εθνικού Αγώνος λάβη περισσότερον εντυπωσιακήν παρά πραγματικήν μορφήν.
Ο ΕΔΕΣ, απ΄εναντίας, εζήτησε κατά πρώτον να μάθη ποία είναι η σύνθεσις του ΕΑΜ, ποίαι οργανώσεις, δηλαδή, συμμετέχουν εις αυτό. Να χωρισθή η ένοπλος δράσις της υπαίθρου από την των πόλεων και την πρώτην θέσιν να καταλάβη η ένοπλος Ελλάς. Να ανατεθή εις ένα ικανόν αρχηγόν, η ένοπλος δράσις και ο αρχηγός αυτής μετά του επιτελείου του να διευθύνη τον αγώνα επί τούτου. Να οργανωθή ο ένοπλος αγών, από απόψεως στελεχών και ιδίως αι περιφέρειαι εις τας οποίας θα έδει να αναπτυχθή η εθνική προσπάθεια. Να περιορισθή η εκδήλωσις σαμποτάζ μόνον εις στρατηγικά τοιαύτα όπως του Γοργοποτάμου και τούτο δια να μην διαταραχθή ασκόπως και άνευ λόγου η ζωή του αμάχου πληθυσμού.
Την 25ην Ιουλίου 1942 ήρχισεν η πρώτη ένοπλος εθνική δράσις του ΕΔΕΣ, εις την περιφέρειαν της Ηπείρου. Δια στρατηγικούς λόγους εκρίθη ότι η περιφέρεια αύτη παρουσίαζε περισσότερον ενδιαφέρον δια την παρενόχλησιν του εχθρού. Κατερχόμενος ο ΕΔΕΣ εις τον εθνικόν αγώνα παραμέρισε πλήρως τας επί μέρους πολιτικάς του επιδιώξεις και, υπεράνω πάσης ιδεολογικής αντιλήψεως, έθεσεν ως μοναδικόν του σκοπόν την εθνικήν απελευθέρωσιν. Εις τον αγώνα τούτον εκάλει και καλεί όλους τους Έλληνας χωρίς καμμίαν διάκρισιν πολιτικών φρονημάτων. Την 11ην Οκτωβρίου 1942, το Αρχηγείον του ΕΔΕΣ εδέχετο αντιπροσωπείαν του ΕΑΜ Άρτης, επί του οροπεδίου του Γαβρόβου, και κατόπιν διαπραγματεύσεων υπεγράφετο τοπική συμφωνία ΕΔΕΣ και ΕΑΜ Άρτης. Αντιπρόσωποι του ΕΑΜ Άρτης ήσαν οι δικηγόροι κ.κ. Α. (Αναγνωστάκης) και Γ. (Γεωργονίκος), μέλη επίλεκτα του Κομμ. Κόμματος και ιθύνοντες του ΕΑΜ Άρτης. Η συμφωνία αύτη αφεώρα την ένοπλον δράσιν εις Ήπειρον. Ο στρατηγός Ζέρβας ανεγνωρίζετο ως αρχηγός της ενόπλου δράσεως εναντίον του κατακτητού και αι ομάδες αμφοτέρων των οργανώσεων υπεχρεούντο να συνεργάζωνται εις περίπτωσιν πολεμικής δράσεως. Συνεπεία του συμφωνητικού αυτού, το ΕΑΜ Άρτης έλαβεν παρά του ΕΔΕΣ οικονομικήν ενίσχυσιν εκ 15 εκατομμυρίων δραχμών και άλλα είδη δια να οργανωθή και εξοπλισθή το συντομώτερον.
Το ΕΑΜ Άρτης ηθέτησε την συμφωνίαν αυτήν: Την 23ην Οκτωβρίου 1942 κατά την σύγκρουσιν του Γαβρόβου μετά οκτώ ιταλικών ταγμάτων όχι μόνον δεν μετέσχε, ως είχεν υποχρέωσιν, εις τον αγώνα, αλλά και παρεπλάνησε τας ομάδας του ΕΔΕΣ με σκοπόν να τας φθείρη και δια του Τύπου ακόμη προσπάθησε να διαστρέψη τα πράγματα. Την 17ην Δεκεμβρίου εις την σύγκρουσιν των στενών «Γιαταγάνα», ενώ, δύο ώρας πριν, οι υπεύθυνοι στρατιωτικοί υπέσχοντο συμμετοχήν, την στιγμήν της κρούσεως απέσχον. Την 18ην Ιανουαρίου, εις μάχην της Σκουληκαριάς αι ομάδες του ΕΑΜ απέσχον επίσης. Το μαχητικόν τμήμα του, παρά την συμφωνίαν, εχάρασσεν διάφορον πολιτικήν πολεμικής αδρανείας, μόνον και μόνον δια να φθείρη τας ομάδας του ΕΔΕΣ ενώπιον του εχθρού και να τας παριστάνη ως δημιουργούσας σάλον εις την περιφέρειαν εις βάρος των κατοίκων. Την 20ην Φεβρουαρίου, μετά επταήμερον συνεχή μάχην εναντίον των Ιταλών, εις ην το ΕΑΜ δεν συμμετέσχε και απηγόρευσε μάλιστα να χτυπηθούν οι Ιταλοί από ομάδας του ΕΔΕΣ έξω του Δημαριού, αντάρται των ομάδων μας μετέβησαν εις Άνω Καλεστίνην να αγοράσουν τρόφιμα, ύστερα από 48ωρον νηστείαν κατά την μάχην. Αντάρται του ΕΑΜ επυροβόλησαν, κατόπιν διαταγής των ανωτέρων τους, τους αντάρτας του ΕΔΕΣ και προσεπάθησαν να τους απαγορεύσουν να προμηθευθούν τρόφιμα.
Την 29ην Οκτωβρίου 1942 υπεγράφη νέα συμφωνία συνεργασίας μεταξύ των ομάδων του ΕΔΕΣ και των ομάδων Άθω Ρουμελιώτη (ψευδώνυμον), Ερμή (ψευδώνυμον) και Καπλάνη (ψευδώνυμον) μελών απάντων του Κομμουνιστικού Κόμματος, εις Σιλιπιανά, δια μίαν πλήρη συνεργασίαν ενώπιον του εχθρού. Και εις την περίπτωσιν ταύτην ο ΕΔΕΣ ενίσχυσε τας ομάδας του ΕΑΜ δια του ποσού των 10 εκατομμυρίων δραχμών και με άλλα είδη. Την επομένην στιγμήν, ενώ επρόκειτο να βαδίσουν όλαι αι ομάδες εναντίον των Ιταλών, οι εαμίται, υπό διαφόρους ισχυρισμούς, ετρέποντο προς αντίθετον κατεύθυνσιν και απέφυγον την μάχην. Και η συμφωνία αύτη έμεινεν νεκρόν γράμμα.
Την 30ην Σεπτεμβρίου ομάς Άγγλων αξιωματικών, με επί κεφαλής συνταγματάρχην, έπεσεν δι΄αλεξιπτώτων εις Γκιώναν με την εντολήν, όπως, συνεργαζομένη με ανταρτικά σώματα του ΕΑΜ, ανατινάξη δια στρατηγικούς λόγους την γέφυραν του Γοργοποτάμου. Την 12ην Νοεμβρίου κατέφθασεν εις το αρχηγείον του ΕΔΕΣ Άγγλος αντισυνταγματάρχης και εζήτεινα αναλάβη ο στρατηγός Ζέρβας την προσπάθειαν ταύτην διότι ουδαμού είχον ανευρεθή ομάδες του ΕΑΜ. Ομάδες του ΕΔΕΣ επορεύθησαν προς Οίτην. Καθ΄οδόν εγένετο η συνάντησις Ζέρβα και Άρη (αντιπροσώπου του ΕΑΜ). Ο τελευταίος εδέχθη να συμβάλη εις την επιχείρησιν και ετέθη υπό τας διαταγάς του Ζέρβα. Ο Άρης, μέλος επίλεκτον του Κομμουνιστικού Κόμματος και πρώην υποψήφιος βουλευτής του Παλλαϊκού Μετώπου, ήτο αρχηγός των ομάδων Ρούμελης του ΕΑΜ. Εις Γκιώναν, κατόπιν σχεδίου, απεφασίσθη η επίθεσις εναντίον της γέφυρας να γίνη την 23ην Νοεμβρίου. Ο Άρης όμως ευρέθη προ της αρνήσεως της περιφερειακής ΕΑΜ Λαμίας, και δια να την μεταπείση εζήτησε μίαν αναβολήν δύο ημερών. Την 25ην Νοεμβρίου, μίαν ώραν προς της επιχειρήσεως και ενώ τα τμήματα ελάμβαναν ειδικάς εντολάς, ο Άρης, κατ΄επιταγήν του ΕΑΜ Λαμίας, ζητεί νέαν αναβολήν. Εγένετο έκκλησις εις τα πατριωτικά αισθήματα του Άρη και ο τελευταίος αναλαμβάνει παραδειγματιζόμενος από την επιμονήν του Στρατηγού Ζέρβα την πρωτοβουλίαν να μην αποχωρήση, μη υπολογίζων την προϊσταμένην του οργάνωσιν Λαμίας. Η πολεμική συνεργασία, η απ΄ευθείας επαφή και πλήρης επεξήγησις των σκοπών μας μεθ΄ενός υπευθύνου και ανωτέρου στελέχους του ΕΑΜ, ως ο Άρης, μας έκαμε προς στιγμήν να ελπίσωμεν ότι θα επήρχετο, αν όχι η πλήρης συνεννόησις, τουλάχιστον η εν όπλοις σύμπραξις και συνεργασία των δύο οργανώσεων επί του πεδίου της μάχης. Δυστυχώς και εδώ διεψεύσθημεν. Απειλαί και δολιότητες.
Την 29ην Δεκεμβρίου 1942, ο Άρης, αρχηγός του ΕΛΑΣ (ΕΑΜ Ρούμελης), συνοδευόμενος από τον πολιτικόν καθοδηγητήν Τάσσον (ψευδώνυμον), μέλος επιλέκτου του Κομμουνιστικού Κόμματος, επί κεφαλής 400 ανταρτών, έφθασεν εις Βάλτον με την εντολήν, ως ισχυρίσθη, να επιτύχη συμφωνίαν συνεργασίας των δύο οργανώσεων. Αι πληροφορίαι μας έφερον την ενέργειαν ταύτην ως αποσκοπούσαν την σύλληψιν του αρχηγείου του ΕΔΕΣ, των μελών της Αγγλικής Αποστολής και την εκκαθάρισιν εν γένει της καταστάσεως υπέρ του ΕΑΜ. Αι αποφάσεις αύται ελήφθησαν εις το εις Αυλάκι συμβούλιον των ανωτέρων στελεχών του ΕΛΑΣ Ρούμελης.
Κατά τας συζητήσεις περί συνεργασίας εις χωρίον της Άρτης, αντιπρόσωποι του ΕΑΜ επρότειναν: 1) Να αποδεχθή ο ΕΔΕΣ και εφαρμόση το ίδιον με το ΕΑΜ σύστημα διοικήσεως εις τας ομάδας. Εις στρατιωτικός αρχηγός, εις πολιτικός καθοδηγητής και εις καπετάνιος. 2) Την συγχώνευσιν των ομάδων και την αποδοχήν του θεσμού των πολιτικών καθοδηγητών εις εκάστην ομάδα. Το ΕΑΜ διέθετε τοιούτους. 3) Την ανάθεσιν – όπερ και σπουδαιότερον – της αρχηγίας του αγώνος εις μίαν τριμελή επιτροπήν με την εξής σύνθεσιν: Εις στρατιωτικός ηγέτης, εις πολιτικός καθοδηγητής – τύπος κομισσαρίου – και τρίτον μέλος της κοινής εμπιστοσύνης των δύο οργανώσεων. Κατ΄ουσίαν ο πολιτικός καθοδηγητής θα ήτο ο ηγέτης, διότι, διαφωνούντος αυτού, ουδεμία πολεμική δράσις θα ηδύνατο να αποφασισθή. Αι συζητήσεις έλαβον τροπήν υπαγωγής του ΕΔΕΣ εις το ΕΑΜ και αφομοιώσεώς του εις αυτό.
Παρ΄όλα ταύτα, το Αρχηγείον του ΕΔΕΣ εδέχθη κατ΄αρχήν και απεφασίσθη να υποβληθούν ταύτα δι΄ειδικού συνδέσμου του ΕΔΕΣ προς τας Κεντρικάς Επιτροπάς των δύο οργανώσεων και το μεν Αρχηγείον του ΕΔΕΣ απέστειλεν αμέσως τας αποφάσεις ταύτας εις Αθήνας. Εν τω μεταξύ την 8ην Φεβρουαρίου 1943, το Αρχηγείον του ΕΔΕΣ ελάμβανε από το ΕΑΜ νέον εκτενές σχέδιον συμφωνητικού, εκ διαμέτρου αντίθετον προς την πρώτην προφορικήν μας συμφωνίαν. Το μεγαλύτερο μέρος του συμφωνητικού αυτού ανεφέρετο εις μεταπολεμικήν πολιτικήν και όχι εις τον εθνικόν αγώνα.
Την 11ην Φεβρουαρίου 1943, ο κύριος Αν. (δικηγόρος γνωστός εκ των συνεννοήσεων του Οκτωβρίου 1942) παρουσιάζετο εις το Αρχηγείον του ΕΔΕΣ επί κεφαλής δύο αξιωματικών και εκ μέρους της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ εζήτει τελεσιγραφικώς ή να ενταχθεί αμέσως ο ΕΔΕΣ εις το ΕΑΜ ή να δεχθή συναρχηγίαν και πολιτικήν καθοδήγησιν του ΕΑΜ. Ουδεμίαν δ΄άλλην, ως ισχυρίζετο, είχεν εντολή εκ του Κέντρου, από το οποίον και ήρχετο να συζητήση, επί άλλων προτάσεων ή άλλης βάσεως.
Την 4ην Απριλίου, επιτροπή του Αρχηγείου ΕΑΜ Ηπείρου ήρχετο εκ νέου εις επαφήν μετά του Αρχηγείου των Εθνικών Ομάδων (ο τίτλος ΕΔΕΣ από της 15ης Μαρτίου απηλείφη, κατόπιν της υπογραφής του Συμφωνητικού μετά του Γενικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, και αντ΄αυτού ο ΕΔΕΣ έλαβε τον τίτλον, όσον αφορά την εθνικήν του δράσιν: «Εθνικαί Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών») και εζήτησε τουλάχιστον μίαν τοπικήν συμφωνίαν δια την Ήπειρον. Αλλά και η αντιπροσωπεία αύτη, κατά τας συζητήσεις, δεν εξέκλινε της αρχικής απαιτήσεως: Υπαγωγή της Οργανώσεως του ΕΔΕΣ εις ΕΑΜ. Πρωτοβουλία της πολιτικής οργανώσεως του ΕΑΜ προς όλας τας κατευθύνσεις και αφομοίωσις ΕΔΕΣ. Εις απάντησιν, το Αρχηγείον του ΕΔΕΣ έθεσε υπ’όψιν το σχέδιον συμφωνίας επί καθαρής εθνικής απελευθερωτικής βάσεως.
Ενώ ο ΕΔΕΣ εθεώρησε σκόπιμον και επιβεβλημένον να μην εκδηλωθή εις όλην την Ελλάδα παρά εις τας περιφερείας εκείνας εις τας οποίας επεβάλλετο εθνική και πολεμική δράσις, το ΕΑΜ δια των στελεχών του Κομμουνιστικού Κόμματος και των κομμουνιστικών πυρήνων εις τας συνδικαλιστικάς οργανώσεις των δημοσίων υπαλλήλων εδημιούργει εστίας εις όλην την Ελλάδα με σκοπόν όχι να προωθήση τον εθνικόν αγώνα, αλλά να πλαισιώση αν ήτο δυνατόν τον Ελληνικόν Λαόν, να επιβληθή εις αυτόν, να αποκλείση κάθε άλλην οργάνωσιν θέλουσαν να αναπτύξη εθνικήν δράσιν και, τέλος, να επιβληθή ως καταπέλτης εις την συνείδησιν του Ελληνικού Λαού. Δια τον σκοπό αυτόν διετέθησαν υπέρογκα χρηματικά ποσά, τα οποία το ΕΑΜ έλαβε δια να διεξαγάγη εθνικόν αγώνα.
Δια των εστιών αυτών, εις τας οποίας πρώτον ρόλον έπαιζαν και παίζουν μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος, και δια της επιβολής των ομάδων του, το ΕΑΜ εσκόπει και σκοπεί να κυκλοφορήση και επιβάλη συνθήματα πολιτικά τοιαύτα, ώστε ο απώτερος σκοπός του Κομμουνιστικού Κόμματος να επιβληθή και επιτευχθή κατά την διάρκειαν του εθνικού αγώνος και προ της απελευθερώσεως. Δι’ αυτόν ακριβώς τον λόγον επί κεφαλής των ανταρτικών ομάδων του ΕΑΜ ετέθησαν φανατικά μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος και επεβλήθη εις αυτάς η αμείλικτος πειθαρχία. Πρώην λησταί επικεκηρυγμένοι είναι συμπαραστάται των κομμουνιστικών στελεχών. Το σύνθημα πχ «Όλοι οι Έλληνες πρέπει να ανήκουν εις το ΕΑΜ, όποιος δεν ανήκει εις το ΕΑΜ είναι προδότης», η εντατική προσπάθεια να συκοφαντήση κάθε άλλην εθνικήν ομάδα δια να την υποχρεώση να ενταχθή εις το ΕΑΜ, ο αφοπλισμός πολλάκις αιματηρός, μεμονωμένων εθνικών ομάδων, ενεργούμενος δια δόλου και απάτης, ο αποκλεισμός διαφόρων περιφερειών εις τρόπον ώστε να να τας εξαναγκάση δια της πείνης να υποκύψουν εις το ΕΑΜ, η τρομοκρατίας την οποίαν εξαπέλυσαν τα μέλη του ΕΑΜ, αι θανατικαί τέλος εκτελέσεις υπό το πρόσχημα της εγκαταλείψεως του ΕΑΜ και της προσχωρήσεως εις άλλην εθνικήν ομάδα, όλα αυτά εδημιούργησαν μίαν οξείαν αντίθεσιν μεταξύ των δύο οργανώσεων και προ παντός μίαν κατάστασιν δυσπιστίας απέναντι του ΕΑΜ και εις περίπτωσιν ακόμη υπογραφής συμφωνίας. Εξ όλων αυτών και των κατωτέρω αποδείξεων αποδεικνύεται ο εθνικός αγών δια το ΕΑΜ τίθεται εις δευτέραν μοίραν και μόνον η βιαία πολιτική επικράτησις ενδιαφέρει.
Ιδού πχ διάφοροι πράξεις του ΕΑΜ χαρακτηριστικαί των αρχών και των σκοπών της οργανώσεως αυτής.
1) Την 29ην Δ/βρίου ομάδες του ΕΑΜ ήρχοντο με προθέσεις συλλήψεως του αρχηγείου του ΕΔΕΣ και της αγγλικής αποστολής. Η απόπειρα απέτυχε.
2) Την 20ην Φεβρουαρίου ομάς του ΕΔΕΣ μεταβάσα δια τρόφιμα (κατά την διάρκειαν της μάχης μετά Ιταλών) επυροβολήθη δολοφονικώς υπό ανταρτών του ΕΑΜ, οι οποίοι επί 10 ημέρας εθεώντο απαθώς εκ του μακρόθεν, σκληράς συγκρούσεις του ΕΔΕΣ εναντίον των Ιταλών.
3) Την 2αν Μαρτίου αι ομάδες Σαράφη, Κωστοπούλου αφοπλίζονται εις Βουνέσι Θεσσαλίας δια δόλου. Αι λεπτομέρειαι είναι γνωσταί.
4) Άνευ και της στοιχειοδεστέρας διαδικασίας σφάζονται εκ των ομάδων Κωστοπούλου οι υπομοίραρχοι Δ. Βιλαέτης, Επαμ. Μάργαρης, Κ. Τουχλάκης, εις Ζολώπι εκτελούνται οι Μπόφος εκ Πορτής, Τσουρής εκ Δρακότρυπας και Ταμπάκης από την περιφέρειαν Ζαγλοπίου. Εις Θέρμας (Κεφαλόβρυση) Τριχωνίδος αντάρται του ΕΑΜ συνέλαβαν τον εβδομηκοντούτην Κακούρην και εβασάνισαν αυτόν.
5) Με την ομάδα Κωστοπούλου συνελήφθη και ετυφεκίσθη ο ήρωας του αλβ. μετώπου και πρώην αρχηγός ομάδος του ΕΑΜ, από τους γενναιώτερον δράσαντας στον Γοργοπόταμον, αεροπόρος Κωστορρίζος.
6) Την 17ην Απριλίου ομάδες του ΕΑΜ επεχείρησαν να αφοπλίσουν το Αρχηγείον Εθνικών Ομάδων Ηπείρου, παρασύρασαι τας ομάδας του δι’ απατηλών υποσχέσεων. Και εις το εγχείρημα αυτό απέτυχον. Πολλοί άνδρες των ομάδων του ΕΑΜ, συμμετέχοντες εις το αποτυχόν εγχείρημα, προσεχώρησαν κατόπιν εις το Αρχηγείον Εθν. Ομάδων Ηπείρου.
7) Την 7ην Μαΐου δια δόλου και απάτης παρέσυραν την ομάδα Παπαϊωάννου δια δήθεν φιλικάς συνεννοήσεις. Κατόπιν επισήμων δηλώσεων ενώπιον όλου του πληθυσμού Κεφαλόβρυσης, οι εαμίται ανεκοίνωσαν ότι επήλθε πλήρης συνεννόησις και συνεργασία. Κρυφά συνεκεντρώθησαν 400 αντάρται της ΕΑΜ και ευρόντες την ομάδα διεσπαρμένην κατόπιν των δηλώσεων, αφώπλισαν τους αντάρτας του ΕΔΕΣ κατόπιν 5ώρου μάχης. Εσφάγη κατά τον πλέον απάνθρωπον τρόπον ο εκ Γαβαλούς Μεσολογγίου Τσιτσέλης.
8) Περί τας αρχάς Μαΐου, ομάδες του ΕΑΜ, διαπεραιωθείσαι εις Ξηρόμερον, προσεπάθησαν να κυκλώσουν και αφοπλίσουν τας ομάδας του ταγματάρχου Καραμπέκιου. Απέτυχαν του σκοπού των και ετράπησαν εις φυγήν. Επανελθόντες οι αρχηγοί των ομάδων, εδήλωσαν ότι θέλουν να συμφιλιωθούν και να συνεργασθούν. Πράγματι επρόκειτο περί παγίδος.
9) Ο Τζουμερκιώτης, επί κεφαλής ομάδος, καραδοκών εις διάβασιν τινά κατεκράτησε βιαίως μεγάλες ποσοότητας τροφίμων της οργανώσεως των Εθνικών Ομάδων.
10) Ο Καταχνιάς μέλος ηγετικόν του ΕΑΜ Άρτης κατέσχεν από σύνδεσμον της οργανώσεως μας των Εθνικών Ομάδων πέντε εκατομ. δραχμάς, προοριζομένας δι’ αγοράν ιματισμού δια τους άνδρας.
11) Ομάς του Αρχηγείου Γκραμπάλας – Καλαμά του ΕΑΜ συνέλαβε τον λοχαγόν Λυγεράκην, μεταβαίνοντα δι΄υπηρεσίαν, και αφήρεσε απ΄αυτόν, κατά τρόπον ληστρικόν, τα ποσά τα οποία έφερε δια΄την επιμελητείαν της ομάδος του, ήτοι πέντε εκατομμύρια δραχμάς και διάφορα άλλα ατομικά είδη.
12) Εις Άνω Καλεντίνην Άρτης εγένετο επίθεσις δια την δολοφονίαν του λοχίου Κλάγκα.
13) Από της 13 Μαΐου, αι ομάδες του ΕΑΜ συγκεντρώνονται με προθέσεις εχθρικάς εναντίον των δυνάμεων του Γενικού Αρχηγείου των Εθνικών Ομάδων.
Θα ηδυνάμεθα να προσθέσωμεν πληθώραν επεισοδίων τα οποία να αποδεικνύουν τας εχθρικάς προθέσεις, όχι πλέον εναντίον μιας οργανώσεως αλλ΄εναντίον αυτού του Ελληνικού Λαού.
Ο ΕΔΕΣ μαχόμενος δια την εθνικήν απελευθέρωσιν και δια τας λαϊκάς ελευθερίας δεν ήτο δυνατόν να ανεχθή μίαν τοιαύτην κατάστασιν. Και αντέδρασεν από της πρώτης στιγμής. Έπρεπε το ΕΑΜ να μεταβάλλη τακτικήν και να καθορίση σαφώς τους σκοπούς του. Έπρεπε να αλλάξη στάσιν, προ παντός σύστημα και πολιτική απέναντι του Ελληνικού Λαού.
Η άφιξις εις Ελλάδα Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστολής, εκ μέρους του Γενικού Συμμαχικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, έδωσε πλέον εις τον αγώνα εναντίον των κατακτητών νέαν μορφήν. Εισήρχετο εις τα πλαίσια της συμμαχικής συνεργασίας και αι εθνικαί ομάδες θα απετέλουν πλέον τμήματα του μαχόμενου εις διάφορα θέατρα του πολέμου Συμμαχικού Στρατού. Εκ τούτου επιβάλλεται πλέον πλήρης αναπροσαρμογή και συντονισμός της ενόπλου δράσεως εν Ελλάδι με την γενικήν ενέργειαν των Συμμάχων εις την Μέσην Ανατολήν. Και δια μεν τον ΕΔΕΣ τα πράγματα ήσαν απλά. Μη επιδιώκων άλλο τι παρά την εθνικήν απελευθέρωσιν και την εξασφάλισιν των εθνικών ελευθεριών, ο προσανατολισμός του προς την νέαν μορφήν του αγώνος δεν ήτο παρά σχέδιον κοινής δράσεως. Δια το ΕΑΜ όμως τα πράγματα είχον και έχουν άλλως. Έπρεπε να αποβάλη όλην την πολιτικήν βάσιν επί της οποίας εστήριξε και την οργάνωσίν του και την μαχητικότητά του, αλλά και τους αντικειμενικούς του σκοπούς.
Εξ ου και το Συμφωνητικόν του Γενικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής της 14ης Μαρτίου (των 10 όρων και αργότερον των 12 τοιούτων), αποβλέπον εις την ενοποίησιν του εθνικού αγώνος και εις την χειραφέτησιν τούτου από κάθε πολιτικό οργανισμόν. Εξ ου και ο τίτλος «Εθνικαί Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών». Ο ΕΔΕΣ το υπέγραψεν αμέσως. Από της 14ης Μαρτίου μέχρι σήμερον το ΕΑΜ με διάφορα προσχήματα δεν το υπέγραψεν ακόμη. Οι λόγοι είναι ευνόητοι.
Η αντίθεσις σήμερον μεταξύ των δύο Οργανώσεων έχει λάβει οξείαν μορφήν, τα αίτια της οποίας ανεξαρτήτως εξελίξεως πρέπει να γνωρίση ο Ελληνικός Λαός. Αναφέρομεν ανωτέρω ποία είναι εν γένει η πολιτική του ΕΑΜ. Αλλ΄ενώ μέχρι τίνος ηρκείτο εις θεωρητικήν πολεμικήν εναντίον των Εθνικών Ομάδων, ήρχισε από τινος χρόνου μίαν επίθεσιν, η οποία, εις πολλάς περιπτώσεις, πρέπει να εκληφθή ως ωργανομένη ένοπλος επίθεσις εναντίον των, και να χαρακτηρισθή εκ τούτου και ως αντεθνική.
Είναι φυσικόν τον εθνικόν αγώνα να τον ενισχύουν οι σύμμαχοι και εις οικονομικά μέσα και εις πολεμικόν υλικόν. Το ΕΑΜ λαμβάνει πολύ περισσότερα ποσά από τας άλλας Εθνικάς Ομάδας. Εν τούτοις, δια να παρουσιάση εαυτό ως μίαν οργάνωσιν εις την οποίαν ο λαός αυθόρμητα προσφέρει τα πάντα, αποκρύπτει συστηματικώς τας μεγάλας οικονομικάς και άλλας ενισχύσεις εκ μέρους των συμμάχων.
Συλλαμβάνει μεμονωμένα τμήματα και πρόσωπα ανήκοντα εις τας άλλας Εθνικάς Ομάδας, αφοπλίζει αυτά, τα απογυμνώνει και τα ληστεύει «υπέρ του ΕΑΜ». Πιέζει πληθυσμούς, αρπάζει τα τρόφιμά των και αδιαφορεί δια την τύχην του Λαού της υπαίθρου. Εξαπέλυσε, όπου ηδυνήθη, μίαν τρομοκρατίαν εις τρόπον ώστε αντί να εξυψωθή το φρόνημα του λαού υπέρ της ελευθερίας, να πιέζηται η ζωή και η θέλησις των Ελλήνων και να παρίσταται ανάγκη αποτινάξεως ενός δευτέρου ζυγού επιβληθέντος υπό το ζυγόν των κατακτητών.
Ενεργεί συγκεντρώσεις των ομάδων του με σκοπό να επιτεθή εναντίον των Εθνικών Ομάδων. (Τηλεγράφημα της 7ης Μαρτίου και της 22 Μαρτίου όλων των ομάδων των απανταχού της Ελλάδος ΕΑΜ προς το Αρχηγείον Ζέρβα).
Δια την οργάνωσιν των Εθνικών Ομάδων τα πράγματα τίθενται ως εξής: α) Ένωσις όλων των Ελλήνων και αγών μέχρις εσχάτων δια την αποτίναξιν του ζυγού. β) Οργάνωσις αντικειμενική του Εθνικού αγώνος υπεράνω των ιδεολογικών και κομματικών βλέψεων και κατά τρόπον εξυπηρετούντα μόνο την εθνικήν υπόθεσιν. γ) Συντονισμός του αγώνος μας με την συμμαχικήν προσπάθειαν. δ) Οργάνωσις των Εθνικών Ομάδων εις τρόπον ώστε να δυνηθή να συμβάλη αύτη εις την συμμαχικήν προσπάθεια εν Ελλάδι και με επικεφαλής τους πραγματικούς μαχητάς και όχι τους πολιτικούς καιροσκόπους, να αποτελέσουν τον πρώτον πυρήνα του εθνικού στρατού της αύριον. ε) Δημιουργία ενός θετικού πνεύματος εμπιστοσύνης μέσα εις όλον τον Ελληνικόν Λαόν ως προς το ότι εκείνοι που κρατούν σήμερον τα όπλα δεν θα στρέψουν εναντίον του ελληνικού λαού δια να καταπατήσουν τας ελευθερίας των. Δια την δημιουργίαν του πνεύματος τούτου θα χρειασθούν έργα και όχι λόγια κενά. Και επ΄αυτού το ΕΑΜ έχει εθνικήν υποχρέωσιν να δώση απτά δείγματα σεβασμού της θελήσεως και της ελευθέρας διαθέσεως του Έλληνος και του ατόμου εν γένει.
Αι σκληραί στιγμαί τας οποίας διέρχεται η χώρα μας, μας επιβάλλουν να αρθώμεν υπεράνω των περιστάσεων. Πρέπει να ατενίσωμεν την ελληνικήν πραγματικότητα και του παρόντος και του μέλλοντος. Πρέπει να οπλισθώμεν με την απόφασιν εκείνην η οποία θα διώξη από τας σκέψεις και τας πράξεις μας μικροκομματικά συμφέροντα και επλίδας στιγμιαίων πολιτικών επικρατήσεων εις τρόπον ώστε να επιτύχωμεν τα μεγαλύτερα δυνατά αποτελέσματα με τας μικροτέρας θυσίας δια τον Ελληνικόν λαόν.
Δια να το κατορθώσωμεν επιβάλλεται το ΕΑΜ να αναβαπτισθή:
α) Να διαλύση την ομίχλην η οποία το περιβάλλει (δεν εννοούμεν τα συνωμοτικά μέτρα που λαμβάνει εις τας πόλεις και αλλαχού).
β) Να ομιλήση και να διακηρύξη καθαρά τους σκοπούς του.
γ) Να δηλώση χωρίς περιστροφάς ποίαι είναι αι οργανώσεις και τα κόμματα που το αποτελούν.
δ) Να διακηρύξη ανεπιφύλακτα και καθαρά ποίαν θέσιν λαμβάνει έναντι του εθνικού αγώνος.
ε) Πως εννοεί να αγωνισθή δια την εθνικήν απελευθέρωσιν.
στ) Να δεχθή την Συμμαχικήν προσπάθειαν ως σύνολον και να μη χωρίζη τους συμμάχους εις φίλους και εχθρούς.
η) Εάν έχει ή όχι ως σκοπόν την μετατροπήν της οργανώσεως ΕΑΜ κατά την διάρκειαν του εθνικού αγώνος εις μίαν καθαρώς πολιτικήν οργάνωσιν και με ποία τάσεις. Θα σεβασθώμεν τας τάσεις αυτάς, εφ΄όσον δεν αντιστρατεύονται τας λαϊκάς ελευθερίας.
θ) Να υποσχεθή ότι θα ακολουθήση μίαν και σταθεράν γραμμήν την οποίαν θα χαράξη έναντι όλων των ελληνικών προβλημάτων της χώρας, την γραμμήν την οποίαν θα χαράξη έναντι ολόκληρου του Ελληνικού λαού.
Μόνον υπ’ αυτάς τας συνθήκας, δηλαδή μόνον όταν το ΕΑΜ αναλάβει κατά τρόπον υπεύθυνον, ειλικρινή και εμπνέοντα εμπιστοσύνην τας ευθύνας των πράξεών του και εναρμονισθή προς τας περιστάσεις, θα είναι δυνατή η συνεννόησις, η συνεργασία και η αφομοίωσις ακόμη του ΕΑΜ με την οργάνωσιν των Εθνικών Ομάδων.
Ο ΕΔΕΣ είναι μία προοδευτική οργάνωσις περικλείουσα επαναστατικότητα αναδημιουργικήν. Απόδειξις το καταστατικόν του. Πιστεύει όμως ακράδαντα ότι προ πάσης άλλης διεκδικήσεως λαϊκής επιβάλλεται η εθνική απελευθέρωσις και σήμερον δεν εννοή να αγωνισθή παρά μόνον δι΄αυτήν. Ανέλαβε μίαν μεγάλην ευθύνην απέναντι του Ελληνικού λαού και εν ουδεμία περιπτώσει θα επιτρέψη την νόθευσιν του εθνικού αγώνος.
Ευχόμεθα δια το καλόν της Πατρίδος μας, αλλά και δια το συμφέρον αυτών τούτων των Κομμουνιστών, να πρυτανεύση και εις αυτούς τελικώς το αίσθημα της αγάπης προς τον Ελληνικόν λαόν και να αποφευχθή τελικώς η σύγκρουσις. Ευχόμεθα ο Θεός της Ελλάδος να τους βοηθήση και επανεύρουν την οδόν της συνέσεως και συγχρόνως τον δρόμον της τιμής που οδηγεί εις την εκπλήρωσιν του πανελληνίου πόθου, εις την απελευθέρωσιν δηλαδή της Πατρίδος μας από τον ζυγόν και την απολύτρωσίν μας από την απάνθρωπη βία.
Είναι υστάτη μας ευχή.
Πηγή: Αβέρωφ
