Α'
Επεχωρίαξε μεν και πρότερον ήδη το των Αρκιανών δόγμα τη Ρωμάιων επικρατεία, μέρη τε αυτής ελυμαίνεταιτο, και τους πολλούς το ομοούσιον καθαρώς πρεσβεύειν ουκ εια, αλλ' ούπω τοσαύτα επαρρησιάσατο το κακόν ουδέ τοσούτους είχε τους αυτώ προσκειμένους. Άρτι δε της βασιλείας επί Κωνστάντιον, τον του μεγάλου Κωνσταντίνου τρίτον παίδα ελθούσης, ον αι πράξεις μέγαν εκάλουν, ο του φθόνου πατήρ και τοις αγαθοίς άνωθες βασκαίνων εχθρός, επεί μη πείθειν οιός τε ήν τα Χριστιανών απωθείσθαι Χριστιανούς, διά τινών ου προς αξίαν, οίμοι, του της ιερωσύνης αξιώματος ηξιωμένων τον Κωνστάντιον υπελθών εις τα των Αρειανών όλον υπάγεται. Εντεύθεν το άθεον τούτο των Αρειανών δόγμα, ώσπερ όπλον την του κρατούντος περιθέμενον δυναστείαν, επλάτυνε τότε και ηύξετο, και πάσαν όσην η Ρωμαίων είχεν αρχή παραστήθασθαι προς βίαν εφιλονείκει. Και διά τούτο μυρίοις οι το ομοούσιον δοξάζοντες, και τα Χριστιανών ως θέμις Χριστιανοίς μετιόντες, περιεβάλλοντο τοις κακοίς, Ευσεβίου μάλιστα και Φιλίππου (ων ο μεν τη του πραιποσίτου τετίμητο δόξη, ο δε τα της επαρχίας δείπεν, ο Φίλιππος) υπέκκαυμα Κωνσταντίω του των Αρειανών έρωτος γενομένων.
Ούτοι και τον μακάριον απελαθήναι Παύλον της Εκκλησίας, αντεισαχθήναι δε τον δυσσεβή Μακεδόνιον, εβούλοντό τε και πάντα εποίουν· τίνος μεν λόγου, τίνος δε έργου, ποίας δε βλάβης κατά των πρεσβευόντων το ομοούσιον αοσχόμενι; Τους μεν γαρ την πόλιν εκλιπείν παρεσκεύασαν, των δε άδικον αειφυγίαν κατέκριναν, τοις δε και απαλλαγήν της ζωής προεξένησαν. Εντεύθεν άτιμοι κατά μετώπων ραφαί, υποσημαίνουσαι το ορθόδοξον, αλλά τε μύρια κατά Χριστιανών επενοείτο καινά, ει και μικρά πάντα δια Χριστόν εδόκει τοις ευσεβέσι, και των ελπίδων ουκ άξια. Εντεύθεν ο δεύτερος μεν ούτος Παύλος ο της ομολογίας επώνυμος, του της αρχιερωσύνης θρόνου αποδιώκεται, ανίπτοις δε χερσί, το του λόγου, βεβηλούται τα άγια.
Β'
Των γουν Κωνσταντίου τούτων καιρών έργον και Μαρκιανός και Μαρτύριος· οις πατρίς μεν άστυ το μέγα τε και βασίλειον, αναγωγή δε και παιδεία, οίας αν τις θεοφιλής ανήρ τυχείν εύξαιτο. Τρόποι, χρηστότης και επιείκεια το εκείνων ακριβές γνώρισμα. Ει δε δει συντόμως και αληθώς ειπείν, τούτο τοις πάσιν όντες εις αρετήν, όπερ η πατρίς ταις πόλεσιν εγνωρίζετο. Και ώσπερ αύτη των άλλων τε πασών προκάθηται πόλεων, και τω βασιλική και είναι και ονομάζεσθαι την πρώτην έχει τιμήν· τον υτόν δη και ούτοι τρόπον πάντων εν πάσιν εκράτουν επαινετοίς, και ζηλωτόν ην το παράπαν ουδέν, εφ ω μη ούτοι το πρωτείον είχον.
Τω θείω τοιγαρούν Παύλω συνόντες και των υπ' εκείνου πραττομένων όντες υπογραφείς, τω λαώ τε τας θείας υπαναγινώσκοντες βίβλους, ούτω θερμόν τον εις Χριστόν υπέτρεφον έρωτα, ως ουδέν υπολογισαμένους την του κρατούντος μανίαν οξείαις χωρήσαι κατά των Χριστομάχων ορμαίς, και τον του Θεού Λόγον εις κτίσμα κατάγεσθαι μηδ' όλως ανεκτόν ποιήσαι, αλλά συνάναρχον μεν τω Πατρί και ομοούσιον αυτόν αποδείξαι, τα δε των αρειανιζόντων βεβήλους κενοφωνίας εις το μηδέν είναι περιστήσαι.
Γ'
Τοις εκείνων τοιγαρούν ρήμασιν όε βέλεσιν οι κακοδαίμνες βλητέντες, και μηδέ αντιτείνειν, μηδέ εις λόγους αυτοίς χωρείν όλως έχοντες, ώσπερ εν σποδιά πυρ ταις αυτών διανοίαις το δολερόν υποκρύψαντες, πρώτα μεν τους επαγωγοίς των λόγων τους άνδρας υπήρχοντο· είτα και χρήματα δώσειν υπισχνούντο οι άφρονες εκείνοι, οι γε και τα ψυχάς ότι μη αφηρούντο παραχρήμα διά Χρισοεδυσχέρταινον. Ούτοι λουν ου κολακείαις κλεπηρμένοι, ου χρημάτων ηττώμενοι, αλλά της ευσεβείας και του ορθού δόγματος φύλακες ακριβείς είναι βουλόμενοι, προς το βραβείον της άνω κλήσεως έσπευδον· ο και μόνον αυτοίς εποθείτο, και ου τυχείν όλως επεθύμουν. Ως ουν απειλαί τε και κολακείαι και αγαθών πάντων επαγγελίαι τους Αρειανοίς εξησθένουν, και άμαχον τι πράγμα την καλήν εκείνην ένστασιν των μαρτύρων εώρων, θάνατον αυτών ον επόθουν διά Χριστόν κατακρίνουσιν.
Δ'
Επεί δε και προς τον ειρημένον ήδη γεγόνασι τόπον, καιρόν αιτούσιν εις προσευχήν. Και λαβόντες, τα όμματα τε όμου και τας χείρας αίρουσιν εις τον ουρανόν, και, Κύριε, ο Θεός, ο πλάσας καταμόναις τας καρδίας ημών, λέγουσιν, ο συνείς πάντα τα έργα ημών, εν ειρήνη τας των σων δούλων δέξαι ψυχάς, ότι ένεκα σου σανατούμεθα, και ως πρόβατα σφαγής λογιζόμεθα και χαίρομεν ούτω της παρούσης ζωής απαλλαττόμενοι διά σε, και προς την παρά σοι προθύμω ποδί επειγόμεθα. Τω Θεώ των όλων ευξάμενοι και το Αμήν επειπόντες, την διά ξίφους πληγήν υφίστανται· και το μαρτυρικόν ο Μαρτύριος συν Μαρκιανώ δέχονται τέλος, πέμπτην επί ταις είκοσι του Οκτωβρίου μηνός άγοντος. Τα δε τούτων τίμια λείψανα των ορθοδόξων τινές και πιστών ανελόμενοι, και λαμπρώς περιστείλαντες, εν ψαλμοίς και ύμνοις παρά τω της πόλεως τείχει εντίμως εν επισήμω λόφω κατέθεντο. Ένθα και την μαρτυρικήν εκείνην τελείωσιν και μακαρίαν υπέστησαν εις δόξαν Πατρός, Υιού και αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Ἀπολυτίκιον (Κατέβασμα) Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Ζῆλον ἔνθεον ἀναλαβόντες, ἠμαυρώσατε Ἀρείου πλάνην ὁμοούσιον Τριάδα κηρύττοντες, Μαρκιανὲ καὶ θέοφρων Μαρτύριε, ὀρθοδοξίας οἱ ἄσειστοι πρόβολοι, θεῖοι μάρτυρες, Χριστῷ τῷ Θεῷ πρεσβεύσατε δωρίσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
Κοντάκιον Ἦχος δ’. Ὁ ὑψωθεὶς.
Ἀγωvισάμενοι καλῶς ἀπὸ βρέφους, Μαρκιανὲ σὺv τῷ σοφῷ Μαρτυρίῳ, τὸv ἀποστάτηv Ἄρειοv καθείλετε, ἄτρωτον τηρήσαντες, τὴν ὀρθόδοξοv πίστιν, Παύλῳ ἐφεπόμενοι, τῷ σοφῷ διδασκάλῳ, ὅθεν σὺv τούτῳ εὔρατε ζωήv, ὡς τῆς Τριάδος ὑπέρμαχοι ἄριστοι.
Πηγή: Ελληνική Πατρολογία, τόμος 115, Συμεών του Μεταφραστού, Ορθόδοξος Συναξαριστής
