Έκθεση προσωπικής πείρας σε θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας

Η εικοσαετής έρευνα και εντατική ενασχόληση με θέματα οριοθετήσεως της Ορθοδόξου Πίστεως, αιρέσεων και παραθρησκευτικών ομάδων, με οδήγησε σε ορισμένα βασικά ποιμαντικά συμπεράσματα, τα οποία επιθυμώ στη συνέχεια να συνοψίσω.

α) Η νέα προβληματική

Γίνεται από όλους παραδεκτό, ότι η εποχή μας είναι εποχή κοσμογονικών αλλαγών. Θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με την πρωτοχριστιανική εποχή κατά την οποία ο παλαιός κόσμος παραχωρούσε τη θέση του στη χριστιανική πίστη. Η Εκκλησία εκλήθη τότε να προσφέρει το μήνυμά της αντιπαραθέτοντάς το με τα ποικίλα μηνύματα της εποχής εκείνης και να δείξει ότι αυτή μόνη αποτελεί τη λύση στα αδιέξοδα του ανθρώπου και του κόσμου. Το έργο αυτό ήταν έργο της απολογητικής της Εκκλησίας. Σήμερα όλοι έχουμε τη συναίσθηση ότι κάτι ουσιαστικό πάει να αλλάξει στον κόσμο μας. Όπως ορθά παρατηρεί ο David Barnet στην World Christian Encyclopedia, ο κόσμος σήμερα είναι πιο φιλόθρησκος από κάθε άλλη φορά. Σχεδόν όλα τα είδη των θρησκειών ξαναγύρισαν. Αλλά αυτή η επιστροφή δεν είναι για το καλό. Η σύγχρονη θρησκευτική πραγματικότητα είναι διφορούμενη και έχει ένα πρόσωπο Ιανού (Janus), τον οποίον αποκαλύπτει το καλύτερο και το χειρότερο στον ανθρώπινο χαρακτήρα.

Έτσι λοιπόν είτε μας αρέσει είτε όχι πρέπει να ζήσουμε με αυτή την πραγματικότητα και γι’ αυτό είναι αναγκαίο να την καταλάβουμε. Αν και οι παλιές θρησκείες ξαναζωντανεύουν, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ανάπτυξη και η εξάπλωση των νέων θρησκευτικών κινήσεων είναι ένα από τα πλέον εκπληκτικά συμβάντα του αιώνα μας. Βρίσκονται να εργάζονται σε αντι-κοινωνικούς κύκλους εδώ και 3 ή 4 γενεές. Αλλά στη σύγχρονη εποχή μπήκαν στο προσκήνιο σαν μεγάλοι κονωνικοί, πολιτικοί, πολιτισμικοί και θρησκευτικοί παράγοντες. Ο Barret υπολογίζει ότι στα επόμενα 10 χρόνια, 138.000.000 άνδρες και γυναίκες επί παγκοσμίου επιπέδου θα είναι οπαδοί των καινούριων θρησκευτικών κινήσεων. Εξάλλου η χριστιανική πίστη δεν εμποτίζει ούτε προσδιορίζει πλέον ζωτικούς τομείς της ζωής των λαών της Ευρώπης. Τέτοιοι τομείς είναι η παιδεία, η νομοθεσία, η πολιτική, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η κοινωνική και πολιτική ζωή, ακόμη και στην επαρχία, δεν έχουν πλέον αναφορά στα μεγάλα γεγονότα της Εκκλησίας. Εάν τώρα αναλογισθούμε ότι άλλοι τομείς όπως η λογοτεχνία, η μουσική, ο χορός και η τέχνη γενικώτερα, έχουν ήδη από τον περασμένο αιώνα χάσει κάθε επαφή με το πνεύμα της Εκκλησίας, κατανοούμε ότι βρισκόμαστε πράγματι μπροστά σε δραστικές αλλαγές. Γίνεται όλο και πιο σαφές ότι το πνεύμα της Εκκλησίας παραμερίζεται και αντικαθίσταται από το πνεύμα του αποκρυφισμού και της παραθρησκείας. Ήδη στη δεκαετία του 1970 εμφανίστηκαν στην Ευρώπη γκουρουιστικές και παραθρησκευτικές ομάδες, που τώρα βρίσκονται σε πλήρη έξαρση.

Οι αποκρυφιστικές οργανώσεις ανέρχονται ήδη σε εκατοντάδες· το πνεύμα τους, που ως τάση είναι ευρύτερα γνωστό με τον όρο «Νέα Εποχή», επηρεάζει βασικούς παράγοντες των περισσοτέρων τομέων της ζωής μας. Σ’ αυτή την τάση συμπλέκονται δεκάδες χιλιάδες επί μέρους παράγοντες και ομάδες, όπως ακριβώς οι κόμβοι σ’ ένα τεράστιο δίκτυο· μερικοί πιο στενά, αλλού πολύ χαλαρά, ευρισκόμενοι σε μεγάλη απόσταση ο ένας από τον άλλο. Αυτό το τεράστιο δίκτυο χαρακτηρίσθηκε από τους «αποστόλους» της τάσεως αυτής «απαλή συνωμοσία». Ο κίνδυνος αυτής της διαβρώσεως απειλεί σήμερα ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο και τον δυτικό πολιτισμό, που θεμελιώνεται στη χριστιανική αντίληψη περί ανθρώπου. Το μέγεθος του κινδύνου γίνεται σαφές και από πρόσφατη δήλωση που έκανε ο Όλε Νυντάλ στην Αθήνα, σε ελληνικό περιοδικό.

Ο Νυντάλ είναι ο πρώτος δυτικός Λάμα και ιεραπόστολος του βουδισμού σ’ ολόκληρη τη Δύση. Μεταξύ άλλων ανέφερε: «Σήμερα πράγματι είμαστε σε θέση να πούμε ότι ο βουδισμός τέλειωσε στην Ασία. Η Κίνα και το Θιβέτ καταστράφηκαν από τους κομμουνιστές. Οι γιαπωνέζοι κατασκευάζουν DATSUN και SONY και παραμέλησαν την πνευματική πρόοδο. Στην Ταϋλάνδη πουλάνε τις κόρες τους, τις μανάδες τους, τις γυναίκες τους, τις γιαγιάδες τους και ότι άλλο μπορούν στους τουρίστες. Το Βιετνάμ, η Καμπότζη, το Λάος καταστράφηκαν από τους πολέμους… ο βουδισμός στην Ασία είναι κοντά στο θάνατό του. Από την άλλη όμως, στη Δύση συμβαίνει εντελώς το αντίθετο. Καταπληκτική αύξηση».

Ο Νυντάλ δεν έχει πρόβλημα να κατοχυρώσει την έξαρση του βουδισμού στη Δύση με «προφητείες» από τον Ζ’ και ΙΕ’ αιώνα, σύμφωνα με τις οποίες θα’ ρθει ο «προστάτης» από τη Δύση και οι μαθητές του θα οικοδομήσουν το Παγκόσμιο βουδιστικό Κέντρο και «τα προβλήματα θα εξαφανισθούν», για να υπογραμμίσει: «Πράγματι, αυτό το πραγματοποιήσαμε το 1986. Στην Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία, Αφρική, ο Βουδισμός προοδεύει αλματωδώς». Πιο συγκεκριμένα ο Νυντάλ ανέφερε ότι αποτέλεσμα αυτής της ιεραποστολής είναι η ίδρυση 35 βουδιστικών Κέντρων στη Γερμανία, 20 στην Πολωνία, 10 στη Ρωσία, 4 στην Αυστρία και ακολουθεί η Ελλάδα. Παρόμοιες αντιλήψεις προβάλλονται και από άλλες ασιατικής προελεύσεως ομάδες, οι οποίες συμπλέκονται με τη «Νέα Εποχή». Βρισκόμαστε ήδη σε μια εποχή όπως εκείνη στην οποία ευρίσκετο η πρώτη Εκκλησία, που όλα γύρω της προσδιορίζονταν από ένα «άλλο πνεύμα». Επομένως και σήμερα καλείται η Εκκλησία να ξαναδώσει στην απολογητική διακονία της τη θέση εκείνη που η διακονία αυτή κατείχε στην πρωτοχριστιανική Εκκλησία.

β) Η απολογητική της Εκκλησίας

Η έξαρση της παραθρησκείας συνέβη σε μια εποχή που, κυρίως στη Δύση, παραμελήθηκαν οι πνευματικές προεκτάσεις της χριστιανικής πίστεως. Όπως υπογραμμίζεται σε κείμενο της Association to the Dialog Centre International (Update and Dialog 1/1991), που διευθύνεται από τον Δανό θρησκειολόγο καθηγητή Johannes Aagard, οι εκκλησίες στο σύνολό τους απλώς παρακολουθούν αυτή την καινούρια πραγματικότητα με φόβο και δυσπιστία. Αν και προσπαθούν να μελετήσουν την κατάσταση, οι νέες θρησκείες επιτίθενται και αρπάζουν μέλη της εκκλησίας. Τα πιο κύρια στοιχεία των νέων θρησκευτικών κινήσεων είναι άγνωστα στους αρχηγούς της Εκκλησίας και στους θεολόγους. Π.χ. η κουνταλίνι είναι η κύρια θεότης της εποχής μας, αλλά πόσοι γνωρίζουν τη φύση αυτής της «δύναμης του όφεως»; Έτσι οι ιεραποστολές των Εκκλησιών βρίσκονται μπροστά σε ένα αδιέξοδο, όσον αφορά τις νέες θρησκείες. Δεν καλλιεργείται η ιεραποστολική υποχρέωση για να αντιμετωπισθούν οι νέες κινήσεις και οι χριστιανικές ιεραποστολές προσπερνούν τις γκουρουιστικές και μένουν σε πλήρη άγνοια. Μετά λύπης πρέπει να πούμε, συνεχίζει το κείμενο, ότι οι παλιές καλές μέρες, που ο χριστιανισμός ήταν δυνατός, πέρασαν, και αυτές οι μέρες δεν θα ξανάρθουν. Ο χριστιανισμός έχασε το μονοπώλιο. Για να μείνει μια ζωντανή πραγματικότητα, η χριστιανική πίστη πρέπει να ζήσει πλάι πλάι με τις άλλες πίστεις και απόψεις.

Κι εμείς, από τη δική μας πλευρά, διαπιστώνουμε ότι η αντιαιρετική ποιμαντική, που κατά την άποψή μας πρέπει να χαρακτηρισθεί «απολογητική της Εκκλησίας», βρίσκεται σήμερα στο περιθώριο της εκκλησιαστικής ζωής. Μερικοί θεολόγοι, ιδιαίτερα λαϊκοί, εκφράζουν την άποψη πως η απολογητική αυτή διακονία καθίσταται εντελώς περιττή, εάν η ενορία λειτουργεί ορθά. Άλλοι πάλι, κυρίως ακαδημαϊκοί διδάσκαλοι, εκφράζουν την άποψη πως πρέπει να αποφεύγουμε οποιαδήποτε μορφή αντιπαραθέσεως με οποιαδήποτε θρησκευτικά ή ιδεολογικά ρεύματα, γιατί διαφορετικά μεταβάλλουμε την πίστη μας σε ιδεολογία. Οι κύκλοι αυτοί ρίπτουν περισσότερο βάρος στο θρησκειολογικό, παρά στο ποιμαντικό στοιχείο. Μερικοί μάλιστα δεν διστάζουν να ομιλούν και να ενεργούν με τρόπο περιφρονητικό για το έργο εκείνων που σήμερα ασκούν την απολογητική αυτή διακονία μέσα στην Εκκλησία και προβάλλουν γι’ αυτή τη στάση τους ακόμη και λόγους συνειδήσεως. Πρόκειται όντως για το τρίτο μέτωπο της απολογητικής· το πρώτο είναι η δραστηριότητα των αιρετικών και παραθρησκευτικών ομάδων και η εναντίον μας πολεμική, το δεύτερο είναι η πολεμική που προέρχεται από τους ανθρώπους «του κόσμου τούτου». Το τρίτο μέτωπο αναφέρεται σε παράγοντες μέσα στην Εκκλησία!

Οι θέσεις αυτές εναντίον της απολογητικής της Εκκλησίας αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για το ποιμαντικό μας έργο, όχι μόνο επειδή οι άνθρωποι αυτοί ανέλαβαν να εκπαιδεύσουν τα στελέχη της Εκκλησίας, αλλά και επειδή είναι φυσικό να επηρεάζουν τους διδασκάλους του μαθήματος των θρησκευτικών στα Σχολεία και μερικές φορές και ανώτατα στελέχη της Εκκλησίας. Οι απόψεις αυτές, πως δεν επιτρέπονται αντιπαραθέσεις, αποτελούν βασικό δόγμα της λεγόμενης «Νέας Εποχής του Υδροχόου», που τάσσεται υπέρ της εναρμονίσεως θρησκειών και ιδεολογιών. Όλες οι θρησκείες οδηγούν κατά την αντίληψη αυτή, στην ίδια κατεύθυνση. Η διαφορά έγκειται στο ότι η καθεμιά από αυτές απευθύνεται σε ανθρώπους που βρίσκονται σε διαφορετικό εξελικτικό επίπεδο. Έτσι δεν υπάρχει ορθή και λανθασμένη θρησκεία, όπως δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα στην αλήθεια και στο ψεύδος, στο καλό και στο κακό. Όλα εξυπηρετούν την «εξέλιξη» και είναι προσαρμοσμένα στο «εξελικτικό επίπεδο» του καθενός. Οι αντιλήψεις αυτές, που δυστυχώς στην εποχή μας γίνονται σε πολλές περιπτώσεις πράξη, αφαιρούν από τους νέους μας το σταθερό σημείο αναφοράς και δημιουργούν σύγχυση και αβεβαιότητα. Γι’ αυτό και η μόνη ελπίδα για έξοδο από αυτή τη σύγχυση είναι η απολογητική της Εκκλησίας μας.

Στην πρωτοχριστιανική Εκκλησία η απολογητική κατείχε κεντρική θέση στην εκκλησιαστική ζωή. Αποτελούσε βασικό μέλημα, όχι μόνο των μεγάλων θεολόγων και ποιμένων της Εκκλησίας, αλλά και του κάθε πιστού. Ήδη στην Καινή Διαθήκη υπογραμμίζεται το καθήκον όλων των πιστών να είναι «έτοιμοι εις απολογίαν παντί τω αιτούντι ημάς λόγον περί της εν ημίν ελπίδος μετά πραότητος και φόβου» (Α’ Πέτρ. γ’ 15). Αντίθετα με αυτό το καθολικό καθήκον, οι ποιμένες και οι πιστοί φαίνεται ότι εδικαιούντο να πουν σε κάποιον που ζητούσε υλική συμπαράσταση: «αργύριον και χρυσίον ουχ υπάρχει μοι» (Πράξ. γ’ 6). Αυτές οι νέες προτεραιότητες γίνονται αντιληπτές από όλες τις αποκρυφιστικές οργανώσεις, οι οποίες προβάλλουν τις δικές τους προσφορές για την κάλυψη των υπαρξιακών κενών της εποχής μας. Είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε εδώ απόσπασμα άρθρου σε αποκρυφιστικό περιοδικό, που προσπαθεί με κάθε τρόπο να δείξει προς τα έξω ένα ουδέτερο πρόσωπο ή ακόμα και φιλο-ορθόδοξο. Δεν είναι, φυσικά, εδώ ο κατάλληλος χώρος να απαντήσουμε στο ερώτημα γιατί γίνεται αυτό. Παραθέτουμε απλά το απόσπασμα:

«Στην εποχή μας, που για όλους τους γνωστούς λόγους, η τάση «εσωτερικής» αναζήτησης είναι τόσο αυξημένη, Ορθοδοξία και Ελλάδα έχουν στα χέρια τους τόσο σοβαρά «όπλα», που κυριολεκτικά θα μπορούσαν να κατακτήσουν τον κόσμο. Το ζήτημα αφορά τόσο την εκκλησιαστική, όσο και την πολιτική ηγεσία. Η χώρα μας δεν θα βγει από την απομόνωση ούτε με τις τουριστικές καμπάνιες, ούτε με διοργανώσεις αγώνων και συνεδρίων. Τη δίψα ή τη μόδα της αναζήτησης, την εκμεταλλεύονται πλήρως όλοι. Από σοβαρές εσωτερικές παραδόσεις με υπόβαθρο και ζωντανούς δασκάλους, μέχρι αστεία ή και επικίνδυνα νοητικά κατασκευάσματα αυτοφωτισμένων γκουρού. Από βιομηχανίες ειδών νέας εποχής, μέχρι σχολές και πανεπιστήμια με σχετικές έδρες. Η κατάρρευση του «υπαρκτού κομμουνισμού» είναι επίσης γεγονός. Ένα τεράστιο έθνος, με έντονα καταπιεσμένο τόσα χρόνια το θρησκευτικό του συναίσθημα, είναι έτοιμο να πάει σε άλλο άκρο. Ποιος θα επωφεληθεί; Ήδη η εισβολή άρχισε, όχι μόνο από τα τζιν, την κόκα κόλα και τα μακ ντόνατς, αλλά κι από τα διάφορα εσωτερικά ρεύματα και φιλοσοφίες. Απέναντι όμως στις φοβερές αυτές απαιτήσεις, η Ορθοδοξία -για να λέμε τα πράγματα όπως είναι- είχε ένα σοβαρό μειονέκτημα. Δεν υπήρχαν οι κατάλληλοι άνθρωποι που να συνδυάζουν το εσωτερικό βίωμα με την ευρεία θεωρητική κατάρτιση, όχι μόνο την ορθόδοξη, αλλά γενικότερη. Μόλις τώρα διαφαίνονται κάποια φωτεινά πνεύματα, ικανά να σηκώσουν αυτό το βάρος. Οι πατέρες της εκκλησίας, τα έβγαλαν πέρα στο δύσκολο έργο τους, έχοντας μαζί τους τη θεία χάρη, αλλά και μια πλατειά γνώση, χωρίς μισαλλοδοξία, των φιλοσοφιών και θρησκειών που αντιμετώπισαν. Τέτοια πνεύματα χρειάζονται σήμερα. Ακόμη χρειάζεται γνώση και εφαρμογή των νόμων επικοινωνίας, που εφαρμόζουν πλέον οι διαφημιστικές εταιρείες». 

Η Εκκλησία λοιπόν ίσως είναι σήμερα αναγκασμένη να επανεξετάσει το ζήτημα των προτεραιοτήτων της στο ποιμαντικό έργο. 

γ) Η διάβρωση

Στην εποχή μας επιχειρείται διάβρωση των πολιτειακών, κοινωνικών, εκπαιδευτικών ή ακόμη και εκκλησιαστικών φορέων. Εάν επικρατήσει η παραπάνω άποψη για την απολογητική της Εκκλησίας, το διαβρωτικό αυτό έργο θα συνεχιστεί και θα συστηματοποιηθεί χωρίς την παραμικρή αντίσταση από μέρους μας. Για να γίνει αντιληπτό ότι απειλείται με διάβρωση ακόμη και ο θεολογικός χώρος και το μάθημα των θρησκευτικών στα ορθόδοξα σχολεία, αναφέρουμε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά παραδείγματα:

1) Ως «εξεταστέα ύλη» στο Ε’ εξάμηνο του Ποιμαντικού (χειμερινό 1989) της Θεολογικής Σχολής Αθηνών, στο μάθημα της Ιστορίας Θρησκευμάτων, δόθηκε κείμενο συνεντεύξεως του M. Eliade στο περιοδικό «Σικάγο», στην οποία ο Eliade, μεταξύ άλλων αναφέρει ότι μόνο με τις εμπειρίες του στην Ινδία κατανόησε την αξία των εικόνων στην ορθόδοξη Εκκλησία. Στο ίδιο κείμενο, το οποίο ο Ιστορικός Τομέας της «Θεολογικής Σχολής» εξέδωσε ως «προσφορά τιμής και σεβασμού» στη μνήμη του Eliade ως «Ύπατον των Θρησκειολόγων», οι ορθόδοξοι φοιτητές της θεολογίας διδάσκονται: «Δεν πηγαίνω στην Εκκλησία, αλλά σε κάθε μορφή θρησκευτικής εκδηλώσεως αισθάνομαι σαν στο σπίτι μου». Ακόμη: «Το νόημα της ζωής μπορεί κανείς να το ανακαλύψει «στο Ζεν ή στη Γιόγκα»· όλες οι λεωφόροι είναι ανοικτές και τίποτε δεν είναι κλειστό».

Οι αντιλήψεις αυτές διδάσκονται σήμερα ευρύτατα και στη χώρα μας από τους κύκλους της Θεοσοφίας, του γκουρουισμού, ιδιαίτερα της «Αποστολής Ραμακρίσνα» και όλων των ομάδων της «Νέας Εποχής». Η «Αποστολή Ραμακρίσνα», βασικός κλάδος του «Τάγματος Ραμακρίσνα», έχει ήδη ιδρύσει στη Δύση ναούς, μοναστήρια και πλήθος Κέντρων. Προβάλλεται συνήθως ως φιλοσοφία, με δραστηριότητες που δήθεν δεν αποβλέπουν στον προσηλυτισμό. Όμως μοναχοί του τάγματος (σουαμί), με βιβλία που μεταφράζονται σε όλες τις Δυτικές γλώσσες, ακόμη και με γκουρουιστικά υπομνήματα στην αγία Γραφή, με διαλέξεις σε επίσημες αίθουσες, με διαθρησκευτικά συνέδρια, στα οποία συμμετέχουν και χριστιανοί θεολόγοι, διαδίδουν το βασικό δόγμα του απόλυτου μονισμού ως κοινό δόγμα όλων των θρησκειών, υποστηρίζουν ότι και ο Ιησούς Χριστός ήταν ένας από τους Αβατάρ, δίπλα στον Κρίσνα, τον Βούδα, τον Ραμακρίσνα κ.ά., ότι σ’ αυτή τη βάση όλες οι θρησκείες είναι ενωμένες και αποτελούν απλώς διαφορετικούς δρόμους, απειλώντας έτσι το χριστιανικό φρόνημα με διάβρωση. Τις ίδιες ιδέες συμμερίζονται και θεολόγοι καθηγητές Πανεπιστημίων, που μετέχουν σε διαθρησκευτικά συνέδρια των παραθρησκευτικών οργανώσεων, ιδιαιτέρως του Σαν Μυούνκ Μουν. Το ότι ο κίνδυνος υφίσταται στην πράξη αποδεικνύεται και από τη δήλωση της φρικτής οργανώσεως του Κορεάτη ψευδομεσία Σαν Μυούνκ Μουν, σύμφωνα με την οποία οι Έλληνες θεολόγοι που συνεργάζονται μ’ αυτή την οργάνωση και συμμερίζονται τις παραπάνω θέσεις για την απολογητική της Εκκλησίας, πρέπει να ενισχυθούν, «γιατί επηρεάζουν την ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος».

2) Συγγραφέας βιβλίου θρησκευτικών μιας τάξεως του ελληνικού Λυκείου, διακηρύσσει δημόσια την άποψη ότι δεν πρέπει να γίνεται αντιπαράθεση με τις παραθρησκευτικές και αιρετικές ομάδες, ότι αυτές αποτελούν απλά θρησκευτικά ή κοινωνικά φαινόμενα, ότι οι γκουρού είναι κάτι ανάλογο με τους δικούς μας γέροντες και ότι υπάρχουν και γνήσιοι γκουρού, τους οποίους μπορεί κανείς να γνωρίσει πηγαίνοντας στην Ινδία. Πρόκειται ακριβώς για την ίδια θέση του θρησκειολόγου Eliade και των ομάδων της «Νέας Εποχής», η οποία δημιουργεί σύγχυση στους νέους μας, όχι μόνο στους μαθητές του Λυκείου, αλλά και στους φοιτητές της θεολογίας και στους διδασκάλους του μαθήματος των θρησκευτικών στα Ορθόδοξα σχολεία. Αυτές ακριβώς τις αντιλήψεις προπαγανδίζουν οι ποικίλες γκουρουιστικές ομάδες στη Δύση. Υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να γίνεται αντιπαράθεση ιδεών· το περιεχόμενο της πίστεως του καθενός είναι ακριβώς αυτό που ο καθένας χρειάζεται, όπως και οι θρησκείες είναι ακριβώς εκείνες που χρειάζονται οι οπαδοί τους, ανάλογα με το εξελικτικό επίπεδο του καθενός ανθρώπου ξεχωριστά και του καθενός λαού σε μια συγκεκριμένη εποχή. Καμιά θρησκεία δεν έχει ολόκληρη την αλήθεια, αλλά και καμιά θρησκεία δεν είναι λανθασμένη· όλες αποτελούν θρησκευτικά φαινόμενα, που υπηρετούν την εξέλιξη του ανθρώπου. Ο καθένας, ανάλογα με τα «καρμικά δεδομένα» της προηγούμενης ζωής του «εκλέγει» τους γονείς που θα τον γεννήσουν, τη γεωγραφική περιοχή, το έθνος, το λαό, τη θρησκεία ή τον «Γέροντα», τον «Δάσκαλο» ή τον «γκουρού», όλες δηλαδή τις συνθήκες ζωής, τις απαραίτητες για την περαιτέρω εξέλιξή του! Ο υπεύθυνος της κινήσεως Ραμακρίσνα στην Ελλάδα, σε τηλεφωνική επικοινωνία μού υπογράμμισε ότι αυτοί οι σουάμι είναι κάτι ανάλογο με τους δικούς μας γέροντες στο άγιον Όρος. Πρόκειται, είπε, για γνήσιους σουάμι, που αποστέλλονται από το κέντρο του Τάγματος και δεν είναι σαν εκείνους που δημιουργούν προβλήματα στη Δύση! Είναι ακριβώς η αντίληψη που «πέρασε» ήδη και σε συγγραφείς διδακτικών βιβλίων του μαθήματος των θρησκευτικών σε ορθόδοξα σχολεία.

3) Ο κίνδυνος διαβρώσεως του φρονήματος ακόμη και ανθρώπων που ανέλαβαν την εκπαίδευση των διδασκάλων του θρησκευτικού μαθήματος στα σχολεία μας, αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι υπάρχουν περιπτώσεις θεολόγων Καθηγητών του Πανεπιστημίου, οι οποίοι συνεργάζονται με τη φρικτή οργάνωση του Κορεάτη ψευδομεσσία Σαν Μυούνκ Μουν². Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι σύμφωνα με το εσωτερικό Δελτίο της οργανώσεως του Μουν, τέσσερις Έλληνες ορθόδοξοι καθηγητές έλαβαν μέρος σε πρόσφατο συνέδριο μιας από τις οργανώσεις της «Ενωτικής Εκκλησίας» του Μουν, που αποσκοπεί στη διάβρωση των χριστιανικών Εκκλησιών και στην «ένωσή» τους κάτω από την ιδεολογία και την ηγεσία του Κορεάτη ψευδομεσσία. Μεταξύ αυτών και ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος, όπως αναφέρεται στο ίδιο Δελτίο, εδήλωσε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία πρέπει να αναθεωρήσει την εσχατολογία της, και, προφανώς, να την προσαρμόσει στην ιδεολογία της Ενωτικής Εκκλησίας, σύμφωνα με την οποία ο Σαν Μυούνκ Μουν είναι ο Κύριος της Δευτέρας Παρουσίας και έχει ως αποστολή να ενώσει όλες τις θρησκείες και όλα τα έθνη κάτω από την ηγεσία του.

4) Στα βιβλία του Νόρμαν Βίνσεντ Πηλ, χρησιμοποιούνται χριστιανικοί όροι (πίστη, προσευχή, Χριστός) με αποκρυφιστική έννοια και κηρύττεται η λύση όλων των προβλημάτων με την αλλαγή των νοητικών καταστάσεων στο υποσυνείδητο του ανθρώπου (“θετική σκέψη”), δηλαδή το «ευαγγέλιο του όφεως», η αυτοσωτηρία, που ακυρώνει το μήνυμα της εν Χριστώ ελπίδας. Αυτά τα βιβλία μεταφράζονται από ορθοδόξους θεολόγους, εκδίδονται από ορθόδοξο εκδοτικό οίκο, κυκλοφορούν σε ορθόδοξα βιβλιοπωλεία μεταξύ ορθοδόξων χριστιανών.

5) Η Ελλάδα όπως και άλλες ορθόδοξες χώρες μεταβάλλονται βαθμιαία, αλλά συστηματικά, σε μεγάλες αποκρυφιστικές αγορές. Αυτό αποδεικνύεται και από τη «ζήτηση» των προϊόντων του αποκρυφιστικού χώρου. Υπάρχουν ήδη ειδικά καταστήματα στην Αθήνα, μερικά αποκρυφιστικά προϊόντα διατίθενται στα σούπερ-μάρκετ και το σύστημα αποστολής τους έχει βιομηχανοποιηθεί. Στην Ελλάδα εκδίδονται 26 αποκρυφιστικά περιοδικά. Μερικά από αυτά έχουν μεγάλη κυκλοφορία, ιδίως μεταξύ των νέων. Στο Φεστιβάλ βιβλίου της Αθήνας (1991), από τα 300 περίπου περίπτερα, 28 ήταν αποκρυφιστικά. Περισσότερα από τα μισά εξέθεταν μεγάλη σειρά αποκρυφιστικών βιβλίων. [Σημ.Αντ.Εγκόλπιου: Σήμερα η κατάσταση έχει χειροτερέψει κατά πολύ]

6) Το πόσο έχει προχωρήσει η διάβρωση του φρονήματος των Ορθοδόξων Ελλήνων αποδεικνύει το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του ελληνικού κοινού, ιδιαίτερα νέοι, που αντιμετωπίζουν υπαρξιακά προβλήματα, καταφεύγουν στις «λύσεις» του αποκρυφισμού και της παραθρησκείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το θέμα της μετενσαρκώσεως. Με την μετενσάρκωση υπόσχονται ποικίλες ομάδες να λύσουν το πρόβλημα της υπάρξεως του ανθρώπου, το πρόβλημα του κακού στον κόσμο κ.ο.κ. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν τουλάχιστον 5 διαφορετικά βιβλία, που αναφέρονται αποκλειστικά στις δοξασίες του κάρμα και της μετενσαρκώσεως. Υπολογίζεται πως το 35% των Ευρωπαίων, πιστεύουν ήδη στη διδασκαλία αυτή που ακυρώνει όχι μόνο ολόκληρο τον ευρωπαϊκό πολιτισμό (αφού θεμελιώνεται σε διαφορετική αντίληψη περί ανθρώπου), αλλά και το όλο μήνυμα της Εκκλησίας, που ταυτίζεται με το κήρυγμα της αναστάσεως.

Αυτά είναι μερικά ενδεικτικά «σημεία» του καιρού μας, που αποδεικνύουν ότι η διάβρωση του δικού μας χώρου έχει προχωρήσει ανησυχητικά. Η απολογητική λοιπόν της Εκκλησίας μας αποκτά σήμερα προτεραιότητα για ολόκληρη την Ορθοδοξία· ιδιαίτερα στις χώρες εκείνες, οι οποίες απηλλάγησαν από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Οι ποικίλες αιρέσεις και παραθρησκευτικές ομάδες συναγωνίζονται η μία την άλλη, ποια θα αναπληρώσει το ιδεολογικό κενό που δημιουργήθηκε. Οι ποιμένες της Εκκλησίας και ο λαός σ’ αυτές τις χώρες δεν έχουν την κατάλληλη ενημέρωση, την απαραίτητη προετοιμασία και την στοιχειώδη υποδομή για την αντιμετώπιση της νέας καταστάσεως και ο κίνδυνος της διαβρώσεως είναι υπαρκτός.

δ) Τι πρέπει να γίνει

Η άποψη πως το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι η οργάνωση της ενοριακής ζωής είναι επικίνδυνη. Ακόμη και αν οργανώσουμε  όπως πρέπει την ενοριακή μας ζωή, εάν δεν ενισχύσουμε την απολογητική της Εκκλησίας και μείνουμε παθητικοί θεατές μπροστά στη συνεχιζόμενη διάβρωση όλων των φορέων και κέντρων επηρεασμού του κοινού και ιδιαίτερα της νέας γενιάς, δεν θα επιτύχουμε απολύτως τίποτε. Ο χώρος της μουσικής, της τέχνης, του κινηματογράφου, των μέσων μαζικής ενημερώσεως, οι μορφωτικοί και πολιτιστικοί φορείς, ο χώρος της εκπαιδεύσεως, ακόμη και της θρησκευτικής, τα πολιτικά κόμματα και η τοπική αυτοδιοίκηση έχουν σε ανησυχητικό βαθμό διαβρωθεί. Ο αποκρυφισμός σε όλες του τις μορφές, προσδιορίζει το φρόνημα των φορέων αυτών σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι το περιεχόμενο της ορθοδόξου πίστεως.

Εάν δεν κάνουμε κάτι γενναίο, ακόμη κι αν οργανώσουμε την ενοριακή μας ζωή, δεν θα μπορέσουμε να προστατεύσουμε ούτε εκείνους που θα κρατήσουμε μέσα στην Εκκλησία, γιατί το φρόνημά τους θα υποστεί διάβρωση. Θα εγκολπωθούν ιδέες και θα τρέφονται με πνευματική τροφή ξένη προς την ορθόδοξη πίστη και θα θεωρούν τις εξωχριστιανικές δοξασίες ορθόδοξες! Αυτό γίνεται ήδη σε πολλές περιπτώσεις.  Το πρόβλημα θα οξυνθεί με την συντονισμένη προπαγάνδα της λεγομένης «Νέας Εποχής», που τείνει να κυριαρχήσει σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Στη δεκαετία του 1990 διαμορφώνεται ήδη ένας νέος πολιτισμός. Βασικό γνώρισμά του είναι η σύγχυση ανάμεσα στη θρησκεία και στην πολιτική, η θρησκειοποίηση της πολιτικής και η πολιτικοποίηση της θρησκείας. Ο πολιτισμός που διαμορφώνεται ακυρώνει το χριστιανικό ήθος και ολόκληρο το δυτικό πολιτισμό. Μπροστά σ’ αυτή τη νέα πραγματικότητα η συμβολή της Ορθοδοξίας στην αναζήτηση των πνευματικών θεμελίων για την οικοδομή του ονομαζομένου «κοινού ευρωπαϊκού σπιτιού» έχει μεγίστη σημασία. Πιο συγκεκριμένα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η ουσιαστική αντιμετώπιση των ποικίλων προβλημάτων, που σχετίζονται με τις αιρέσεις και γενικώτερα με την εξωχριστιανική και εξωευρωπαϊκή απειλή, προϋποθέτει σε βάθος γνώση του αντικειμένου, την αντικειμενική ενημέρωση.

Εάν δεν γνωρίσουμε την πρόκληση, δεν είναι δυνατόν να δώσουμε τις ορθόδοξες λύσεις, να οριοθετήσουμε την πίστη μας και να προσφέρουμε το απαραίτητο σταθερό σημείο αναφοράς και το «μέτρο κρίσεως κάθε τι νέου που φθάνει σε μας. Η σύγχρονη και συστηματική απολογητική της Εκκλησίας, πρέπει να έχει ως σκοπό την πρόληψη της πλάνης, καθώς και την επιστροφή των πεπλανημένων. Πρέπει αν συνδυάζει την οριοθέτηση της Ορθοδόξου πίστεως, που προϋποθέτει την καλή γνώση της ποικίλης προκλήσεως (αιρετικής, αποκρυφιστικής, γκουρουιστικής, νεογνωστικής κ.ά.) και της Ορθοδόξου Πατερικής θεολογίας. Πρέπει, σύμφωνα και με όσα ήδη εκθέσαμε, να είναι σε θέση να αποκαλύπτει πίσω από τα πολυάριθμα προσωπεία το αληθινό πρόσωπο της κάθε ομάδας, να προσδιορίζει τους αληθινούς σκοπούς της, τις διασυνδέσεις της, τη στρατηγική της και τις επιπτώσεις που έχει η τυχόν εξάπλωση των δοξασιών της για την εν Χριστώ ελπίδα, για την κοινωνική, πολιτιστική, πολιτική μας ζωή, ακόμη και για τους δημοκρατικούς θεσμούς και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η απολογητική εργασία μας πρέπει να αποβλέπει στην ποιμαντική κάλυψη του μεγάλου κενού: να αποκαλύπτει το αληθινό πρόσωπο της κάθε ομάδας, πίσω από τυχόν προσωπεία (φιλοσοφικά, ψυχολογικά, παιδαγωγικά, μορφωτικά, καλλιτεχνικά, πολιτικά, οικολογικά, υγιεινιστικά, αθλητικά κ.ο.κ.), τις διεθνείς διασυνδέσεις της, τη μέθοδο προσηλυτισμού, τις αρνητικές επιπτώσεις στην προσωπικότητα των θυμάτων. Να καθιστά, τέλος φανερό, γιατί η ιδιότητα του μέλους των ομάδων αυτών είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του ορθοδόξου χριστιανού. Για να κινηθεί η απολογητική της Εκκλησίας μας σ’ αυτά τα πλαίσια απαιτείται ειδική εκπαίδευση και συνεχής ενημέρωση. Όμως, δυστυχώς, σε πανορθόδοξο κλίμακα, δεν υπάρχει ειδικός φορέας (εκκλησιαστικό ίδρυμα, ερευνητικό κέντρο, Θεολογική Σχολή) που να ασχολείται με εκπαιδευτικά προγράμματα σ’ αυτό τον τομέα.

 Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον επί μία δεκαπενταετία, με την ευλογία της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, προσπαθήσαμε να λειτουργήσουμε μερικά βασικά εκπαιδευτικά προγράμματα, στηριζόμενοι στην ελεύθερη και εθελοντική συνεργασία. Πολύτιμοι συνεργάτες των προγραμμάτων αυτών ήσαν διάφορες προσωπικότητες που ευαισθητοποιήθησαν κι ενημερώθησαν, γονείς των οποίων τα παιδιά έπεσαν θύματα των αιρέσεων και της παραθρησκείας και ιδιαιτέρως, πρώην θύματα, που βοηθήθηκαν να απαλλαγούν από αιρετικές και παραθρησκευτικές εξαρτήσεις, επανεντάχθηκαν στην Ορθόδοξη Εκκλησία και εκπαιδεύτηκαν γι’ αυτό το έργο.

Κλείνοντας εκφράζουμε την βαθειά μας πεποίθηση ότι πρέπει να κάνουμε βασικά βήματα, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τα ποιμαντικά αυτά προβλήματα, που απειλούν το έθνος, τον πολιτισμό, αλλά κυρίως την εν Χριστώ ελπίδα μας. Πρέπει να λεχθεί πως όσοι βοηθήσουν σ’ αυτή την προσπάθεια πρέπει να γνωρίζουν τον «χώρο», δεν φθάνει να είναι θεολόγοι ή και καθηγητές στο πανεπιστήμιο. Αν κανείς δεν έχει στη θεολογική του εργασία ποιμαντικό προσανατολισμό και εάν δεν γνωρίζει και τον χώρο των αιρέσεων και της παραθρησκείας όπως είναι στην πραγματικότητα και όχι όπως εμφανίζεται στην ξένη βιβλιογραφία και στην ακαδημαϊκή προβληματική, δεν έχει να προσφέρει σ’ αυτό το έργο κάτι το ουσιαστικό. Αντίθετα: είναι δυνατόν να επηρεάσει την όλη προσπάθεια και να την οδηγήσει σε εντελώς λαθεμένη κατεύθυνση.

Η ορθόδοξη θεολογία μας καλείται να δεχθεί την πρόκληση των αιρέσεων και της παραθρησκείας και να δώσει τις λύσεις της. Αυτό έκαναν οι Πατέρες της Εκκλησίας και βοήθησαν στην ανάπτυξη της θεολογίας. Αυτό πρέπει να γίνει σήμερα από θεολόγους, οι οποίοι γνωρίζουν καλά αυτή την πρόκληση και την αποδέχονται ως σοβαρό ποιμαντικό πρόβλημα. Όσοι απορρίπτουν την απολογητική της Εκκλησίας επειδή νομίζουν πως έτσι θα «ιδεολογικοποιήσουν» την πίστη μας και όσοι δεν γνωρίζουν την «έξωθεν πρόκληση» δεν είναι δυνατόν να προσφέρουν βοήθεια στο δικό μας αγώνα. Η απολογητική διακονία μας δεν είναι δυνατόν να διεξαχθεί κατά τρόπο δραστικό και σύμφωνο με την παράδοση της Εκκλησίας, αν δεν στηρίζεται στη βαθύτερη μελέτη και ορθή κατανόηση της έξωθεν προκλήσεως. Είναι δυστύχημα το ότι δεν υπάρχει στη χώρα μας ένα Ερευνητικό Κέντρο, που να ασχολείται με αυτό το θέμα. Η στάση που παίρνουν οι υπεύθυνοι παράγοντες των ανώτερων και ανώτατων ιδρυμάτων, που ανέλαβαν την εκπαίδευση των στελεχών της Εκκλησίας μας δεν είναι, δυστυχώς, ελπιδοφόρα. Γι’ αυτό και η Εκκλησία πρέπει να προχωρήσει σε γενναίες αποφάσεις και στην υλοποίησή τους με επιταχυνόμενες διαδικασίες. Όμως είναι πολύ ελπιδοφόρο το γεγονός ότι η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, ήδη από την πρώτη της Συνεδρίαση του μηνός Σεπτεμβρίου 1991, έδωσε στην απολογητική διακονία ιδιαίτερη βαρύτητα και προτεραιότητα. Το εκπεφρασμένο ενδιαφέρον του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Σεραφείμ για την προώθηση της ποιμαντικής αυτής διακονίας και η παρουσία στην Ιερά Σύνοδο Ιεραρχών που διακατέχονται από ιδιαίτερη ευαισθησία γι’ αυτά τα θέματα, αλλά και που διαθέτουν την απαραίτητη γνώση του όλου χώρου των αιρέσεων και της παραθρησκείας, θεμελιώνουν την ελπίδα, ότι η διακονία αυτή θα λάβει σύντομα τη θέση στο ποιμαντικό έργο μας, την οποία είχε κατά την πρωτοχριστιανική εποχή και στους χρόνους των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας.

¹. Εισήγηση στην Ιερά Σύνοδο, το έτος 1995.
². Ο συντάκτης της Εισηγήσεως αναφέρεται στη δεκαετία του 1990.

Πώς κατέληξαν στο Παρίσι  η Αφροδίτη της Μήλου, η Νίκη της Σαμοθράκης και άλλες αρχαιότητες που άρπαξαν οι Γάλλοι από την Ελλάδα…

Τα  δημιουργήματα, των μεγάλων αρχαίων Ελλήνων καλλιτεχνών Φειδίου, Αλκαμένους, Πραξιτέλους, Παιωνίου και πολλών άλλων, από τα μάρμαρα Πεντέλης και Πάρου, είναι ακρωτηριασμένα, κατάκοιτα και αραδιασμένα σε διάφορα μουσεία της Ευρώπης και μοιάζουν με νοσταλγούς ξενιτεμένους που φθίνουν σε μακρινούς τόπους από μαρασμό. Λεηλατήθηκαν κι εκλάπησαν  στα χρόνια της δουλείας του Ελληνικού λαού από τους αρχαιοκαπήλους, επίσημους και ανεπίσημους των ευρωπαϊκών χωρών. Σήμερα θα αναφερθούμε στο Παρισινό Μουσείο του Λούβρου, που κατέχει σημαντικές συλλογές μνημείων της Ελληνικής τέχνης, που το εξυψώνουν.

Ένα άγαλμα της συλλογής του Λούβρου, γνωστό με το όνομα «La Dame d’ Auxerre»  παριστάνει γυναίκα της  Κρήτης με εσθήτα σφιγμένη στη μέση, ανάγεται στις αρχές του 6ου   π.Χ. αιώνα και είναι ανεκτίμητης αξίας.  Ένα άλλο, της ίδιας εποχής, σε φυσικό μέγεθος, αλλά ακέφαλο, είναι η « ΄Ηρα της Σάμου», σκεπασμένη με Ιωνική εσθήτα.Ορισμένα ανάγλυφα αρχαϊκής εποχής που στολίζουν την μεγάλη Ελληνική αίθουσα του Λούβρου όπως τα μεταφερθέντα από τις γαλλικές ανασκαφές τη Θάσου, αξίζουν  ιδιαιτέρας προσοχής  για την πρωτόγονο αλλά πρωτότυπη αφέλεια με την οποία  ο  Έλληνας καλλιτέχνης  εκφράζει τα αισθήματα του. Η Στήλη που βρέθηκε στα Φάρσαλα και παρουσιάζει  δύο νέες με άνθη στα χέρια  και τα μειδιάματα στα χείλη είναι αληθινό αριστούργημα χάριτος και λεπτότητος.

Στο μουσείο υπάρχουν και οι μετώπες του  ναού του Διός της Ολυμπίας του 5ου αιώνος π.Χ., που κατά την εκστρατεία  του στρατηγού  Μαιζώνος στην Πελοπόννησο (1828-30), ακολούθησαν  τα… γαλλικά στρατεύματα.  Η μία μετώπη παριστά τον Ηρακλή που δαμάζει τον Μινώταυρο της Κρήτης και η άλλη πάλι τον Ηρακλή να προσφέρει στην Αθηνά πτηνό της Στυμφαλίας λίμνης.

Όπως είναι γνωστό, το 1816, ο λήσταρχος λόρδος ΄Ελγιν άρπαξε τα περισσότερα αγάλματα των  αετωμάτων του Παρθενώνος, λείψανα της τέχνης του Φειδίου και όσα άφησε, τα απέκτησε το Λούβρο. Κατά την καταστροφή του Παρθενώνος από τον Μοροζίνη μεταφέρθηκε στην Βενετία μία κεφαλή από τα αγάλματα του αετώματος, η οποία κατέληξε μετά  από περιπέτειες στη γαλλική συλλογή  Λαμπόρτ, γνωστή ως «Κεφαλή Λαμπόρτ» και πριν από 80 χρόνια την  απέκτησε  τα Λούβρο. Είναι η μοναδική κεφαλή που σώζεται από τα αετώματα του Παρθενώνα, γιατί όλα τα σώματα του Βρετανικού Μουσείου είναι χωρίς κεφαλές.

Επι τουρκοκρατίας στην Ελλάδα, ο αρχαιολόγος Φωβέλ, πρόξενος της Γαλλίας στην Αθήνα, συνέλεξε πολλά έργα που περιήλθαν  στη συλλογή του Γάλλου πρεσβευτή  στην Τουρκία  Ζοαζέλ Γκουφιέ και το 1790  μεταφέρθηκαν στο νεοσύστατο μουσείο Λούβρου. Ανάμεσα τους  και ανάγλυφα του διαζώματος  του Παρθενώνος που αναπαριστούν την πομπή των Παναθηναίων.

Από τα καλύτερα  δείγματα  της Ελληνιστικής εποχής είναι και η Νίκη της Σαμοθράκης του 306 π.Χ. που απαθανάτιζε  τη ναυτική νίκη του Δημητρίου του Πολιορκητού κατά του Πτολεμαίου. Βρέθηκε  το  1863 από τον γάλλο πρόξενο και μεταφέρθηκε τεμαχισμένο στο Παρίσι. Η Νίκη  στο δεξί της χέρι  κρατούσε σάλπιγγα από την οποία ηχούσε το άσμα  του θριάμβου, ενώ η αύρα του Αιγαίου  ανεμίζει  μεγαλειωδώς την διαφανή εσθήτα της. Το άγαλμα είχε τοποθετηθεί τιμητικώς στην είσοδο του Μουσείου, προκαλώντας τον θαυμασμό των επισκεπτών.

Από τα πασίγνωστα  μνημεία του Λούβρου  είναι και η Αφροδίτη της Μήλου, η ημίγυμνη θεά του έρωτος, σύμβολο του κάλλους που βρήκε στις 8-4-1820 στη Μήλο, ο αγρότης Γιώργος Κεντρωτάς, καθώς έσκαβε στο χωράφι του. Είναι του 2ου αιώνα π. Χ. Ελληνιστικής περιόδου, ύψους 2,02μ. έργο του Αγήσανδρου ή Αλέξανδρου της Αντιοχείας. Τις μέρες εκείνες ένα Γαλλικό άγημα βρισκόταν στο λιμάνι της Μήλου, υπό τον πλοίαρχο Ματερέρ κι έκανε ανασκαφές. Όταν ο πρόξενος τους στην Πόλη Μαρσεγύ  έμαθε την ύπαρξη του αγάλματος, εκδήλωσε την επιθυμία να το αρπάξει. Στις 23-5-1820, άρπαξαν  το άγαλμα οι Γάλλοι στρατιώτες, με την υποστήριξη της Υψηλής Πύλης. Τότε ξεσηκώθηκαν οι κάτοικοι αντέστησαν σθεναρά με σπαθιά να το κρατήσουν, αλλά οι γάλλοι με τον πρόξενό τους απειλούν με τα όπλα, συμπλέκονται, κλέβουν την Αφροδίτη, την φορτώνουν στο πλοίο και με ακρωτηριασμένα χέρια κοσμεί σήμερα το Μουσείο Λούβρου στο Παρίσι…

Πρίν σαράντα χρόνια, ο γάλλος συγγραφέας Ροζέ Περφίτ κάλεσε και έδειξε στους δημοσιογράφους αρχαίο ελληνικό άγαλμα, που απέκτησε και του στοίχησε μια περιουσία… ΄Εγραψε τότε ο Τύπος πως ελληνικά αγάλματα θα βρείτε στην οικία Ροτσιλντ και  στις συλλογές   κροίσων της Νέας Υόρκης.

Πηγή: Ινφογνώμων Πολιτικά

Η Κιβωτός της Διαθήκης αποτέλεσε το αρχαιότερο, ιερότερο και ισχυρότερο λατρευ­τικό αντικείμενο για το λαό του Ισραήλ, καθ’ όλη την ιστορική του πορεία από το Σινά μέχρι και την ανέγερση τού Ναού τού Σολο­μώντα. Τελευταία αναφορά για την παρουσία της Κιβωτού στον Ναό τού Σολομώντα γίνε­ται στο Α’ Βασιλειών 8, 6. Από τη στιγμή αυτή και έπειτα, σιωπή και μυστήριο κάλυ­ψαν την τύχη της. Το ερώτημα παραμένει μέχρι τις μέρες μας: τι απέγινε η Κιβωτός της Διαθή­κης; Καταστράφηκε, ή απλώς «φυλάσσεται» κάπου, αναμένοντας την αρχαιολογική σκαπάνη να τη φέρει και πάλι στο φως;

Όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Εξόδου, η Κι­βωτός της Διαθήκης ήταν ένα κιβώτιο διαστάσεων 125x75x75 εκ., κατασκευα­σμένο από ξύλο ακακίας και επικαλυμμένο με χρυσό¹. Στην άνω επιφάνειά της είχαν τοποθετηθεί δύο χερουβείμ, τα οποία αντίκρυζαν το ένα το άλλο. Καλυ­πτόταν με χρυσό ύφασμα, το οποίο ονομαζό­ταν «Καπόρρετ». Για τη μεταφορά της τοπο­θετήθηκαν στις γωνίες τέσσερις χρυσοί δακτύ­λιοι, τους οποίους διαπερνούσαν δύο μεγάλοι πάσσαλοι².

Αρχικά αναφέρεται ως κιβώτιο, στο οποίο φυλάσσονταν οι πλάκες τού νόμου με τις Δέκα Εντολές, οι οποίες δόθηκαν από τον Θεό στον Μωυσή στο Σινά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η κιβωτός διαιωνίζει τη «μαρτυρία», την οποία ο Θεός δίνει για τον εαυτό του, την αποκάλυψη του θελήματός του³. Είναι το ιερό κιβώτιο, το οποίο δηλώνει την παρουσία τού Γιαχβέ, ο θρόνος Του ή το «υποπόδιόν» Του⁴. Μέσω αυτής της Διαθήκης ο Θεός φανερώνει ότι είναι παρών -στο μέσον του λαού του- για να τον οδηγεί, να τον προ­στατεύει, να του γνωστοποιεί τον λόγο Του και να ακούει την προσευχή του. Η παρου­σία του Θεού σε αυτήν καθιστά απαγορευτικό στους κοινούς θνητούς να την αγγίξουν ή και να την πλησιάσουν σε πολύ κοντινή απόσταση⁵. Τον ρόλο αυτόν είχαν αναλάβει αποκλειστικά οι Λευίτες ή οι ιερείς.

Πολλά και σημαντικά γεγονότα στην ιστορία του αρχαίου Ισραήλ είναι άρ­ρηκτα συνδεδεμένα με την παρουσία της Κιβωτού. Με­τά από επαναλαμβανόμενη -επτά φορές- περιφορά της γύρω από τα τείχη της Ιεριχούς, αυτά συνεθλίβησαν⁶. Το κείμενο παρουσιάζει τον Θεό να οδηγεί ο ίδιος μέσω της Κιβωτού τον λαό Του στο πέρασμα του Ιορδάνη⁷, στο ιερό της Σηλώ⁸, στον αγώνα κατά των Φιλισταίων⁹. Τη μετα­κίνηση της Κιβωτού συνοδεύει πολεμικός παιά­νας¹⁰. Μετά την καταστροφή της Σηλώ¹¹, τοποθετήθηκε στο ιερό της αρχαίας πόλης Beth-Shemesh, μέχρις ότου ένας λοιμός κατέ­στησε αναγκαστική τη μεταφορά της στο σπίτι τού Abinadab στο Kiriath-Jearim¹². Μετά από παραμονή τριών μηνών στο σπίτι τού Obed-Edom μεταφέρθηκε με θριαμβευ­τικό τρόπο από τον Δαυίδ στην Ιερουσαλήμ και τοποθετήθηκε σε ειδική σκηνή¹³. Τέλος, ο Σολομώντας την εγκατέστησε στο Άγιο των Αγίων τού περίφημου Ναού του¹⁴, όπου αποτέλεσε το πιο ιερό αντικείμενο, το «ιλαστήριο»¹⁵, το οποίο δέσποζε κατά τη λατρεία της Ημέρας του Εξιλασμού¹⁶.

Η εξαφάνιση της Κιβωτού της Διαθήκης

Τελευταία αναφορά για την παρουσία της Κιβωτού στον Ναό τού Σολομώντα γίνεται στο Α’ Βασιλειών 8,6, της Παλαιάς Διαθήκης.

Από τη στιγμή αυτή και μετά σιωπή και μυ­στήριο καλύπτουν την τύχη της, καθώς δεν υπάρχει καμία πληρο­φορία γι’ αυτήν, παρά μόνο φιλολογικές αναφορές στα βιβλία των Μεγάλων Προφητών¹¹.

Ως αποτέλεσμα, η πε­ριέργεια οδήγησε πολ­λούς ερευνητές αλλά και τυχοδιώκτες στην ανακάλυψη της χαμέ­νης Κιβωτού. Το ερώτημα σχετικά με την τύχη της παραμένει αναπάντητο στις μέρες μας: τι απέγινε η Κιβωτός της Διαθήκης, Καταστράφηκε ή όντως υπάρχει κάπου και δεν την έχει φέρει ακόμα στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη; Κρίνεται δεοντολογικά σωστό να εξεταστούν αρχικά οι μαρτυρίες, οι οποίες παρέχονται από το κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης και ακολούθως οι θεωρίες που διατυπώθηκαν από τους διάφορους ερευ­νητές και τους ανά εποχή τυχοδιώκτες.

Είναι πιθανό ο βασιλιάς Shisak (διάδοχος τού βασιλιά Σολομώντα) να μετακίνησε την Κιβωτό της Διαθήκης από τον Ναό τού Σο­λομώντα και ο Μανασσής να την αντικατέστησε με ομοίωμα της θεάς Αστάρτης¹⁸. Η Κιβωτός δεν καταγράφεται στη λίστα των θησαυρών, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στη Βα­βυλώνα από τον Βαβυλώνιο βασιλιά Nebouzaradan, μετά την καταστροφή τού Ναοΰ τού Σολομώντα το 610 π.Χ.¹⁹. Το βιβλίο τού προ­φήτη Ιερεμία, εκφράζοντας τη Δευτερονομιακή φιλολογία της ελπίδας για τη μελλον­τική σχέση τού Ισραηλιτικού λαού με τον Θεό, αναφέρει ότι στο μέλλον η Κιβωτός δεν θα είναι ο θρόνος τού Γιαχβέ, αλλά η ίδια η Ιερουσαλήμ θα κατα­στεί ο θρόνος του²⁰. Για τον προφήτη Ιερε­μία η Κιβωτός συνδέε­ται αποκλειστικά με τον λαό τού Ισραήλ, ενώ η Ιερουσαλήμ με τη συνένωση όλων των λαών, της ανθρωπότη­τας γενικότερα, ενώ­πιον τού Θεού. Στο ίδιο πνεύμα ο προφή­της Ιεζεκιήλ χρησιμο­ποιεί την εικόνα της Κιβωτού ως θρόνου τού Γιαχβέ, για να δηλώσει ότι η «δόξα του» αναχωρεί από τον Ναό για να ακολουθήσει τον λαό στην εξορία. Η ραββινική γραμματεία των πρώτων αιώνων μ.Χ. και συγκεκριμένα οι ταλμουδικές διηγή­σεις,      βασιζόμενες  στο Β’ Παραλειπομένων (35,3), αναφέρουν ότι ο Ιωσίας έκρυψε την Κιβωτό κάπου στον       Ναό τού Σολομώντα, προκειμένου να την προφυλάξει από τους εχθρούς²¹. Αντίθετα, το Β΄ Μακκαβαίων (2,4- 5) αναφέρει ότι ο Ιερεμίας την έκρυψε στο όρος Νέμπο, στο ίδιο σημείο όπου ετάφη ο Μωυσής, μέχρι τη στιγμή που ο Θεός θα την αποκαλύψει και πάλι στους πιστούς του.

Στο ίδιο πνεύμα η ραββινική γραμματεία αναφέρει:

«Η ιερή Κιβωτός, η στήλη τού θυμιάματος και η ιερή σκηνή μεταφέρθηκαν από έναν άγγελο στο όρος, απ' όπου λίγο πριν από τον θάνατό του ο Μωυσής αντίκρυσε τη Γη της Επαγγε­λίας; Εκεί ο Ιερεμίας βρήκε ένα σπήλαιο, στο οποίο έκρυψε όλα αυτά τα ιερά αντικείμενα. Τον προφήτη ακολούθησαν ορισμένοι από τη συνοδεία του για να σημειώσουν τον δρόμο προς το σπήλαιο, όμως ακόμα και τώρα δεν μπορούν να το βρουν. Όταν ο Ιερεμίας άκουσε την πρό­θεσή τους, τους επέκρινε γιατί το θέλημα τού Θεού είναι να παραμείνει κρυφό το μέρος μέχρι τη λύτρωση τού ανθρώπου από την αμαρτία και τότε ο Θεός θα κάνει αυτά τα αντι­κείμενα ορατά»²².

Οι διάφοροι ε­ρευνητές που τοπο­θετήθηκαν στο ζή­τημα της εξαφάνι­σης της Κιβωτού βασίστηκαν κατά κύριο λόγο στα χω­ρία της Παλαιάς Διαθήκης, τα οποία παρέχουν όμως αμυδρές πληροφορίες σχετικά με την τύχη της. Ο Gutman προ­σπάθησε να λύσει το πρόβλημα διαχωρίζοντας την Κιβωτό της Δια­θήκης σε δύο διαφορετικά αντικείμενα. Σύμ­φωνα με τη θεωρία του, η Κιβωτός, την οποία κατείχε ο Δαυίδ δεν μεταφέρθηκε ποτέ από τον Σολομώντα στον ομώνυμο Ναό. Ο βασιλιάς Δαυίδ χρειαζόταν ένα ιδιαίτερο θρη­σκευτικό σύμβολο της ενότητας των διαφό­ρων φυλών και η Κιβωτός χρησιμοποιήθηκε για αυτόν τον λόγο. Ο Σολομώντας, όμως, μετά τη συνένωση των φυλών, δεν είχε ανάγκη πλέον από ένα τέτοιο σύμβολο, οπότε δεν πρέπει να χρησιμοποίησε ποτέ τη συγκε­κριμένη Κιβωτό. Αντίθετα, παρουσιάζεται ως ο πρώτος βασιλιάς, ο οποίος κατά κάποιο τρόπο εισήγαγε τον πολυθεϊσμό στη λατρεία.

Επίσης, η περιγραφή της Κιβωτού, η οποία τοποθετήθηκε στο Άγιο των Αγίων του Ναού του Σολομώντα, δεν ταυτίζεται με αυτήν που αναφέρεται στην Κιβωτό του Δαυίδ στη Σηλώ. Η Κιβωτός του Ναού του Σολομώντα αποτελεί, κατά τον Gutman, ένα νέο «ιερό» αντικείμενο, το οποίο πιθανώς απωλέσθη με την καταστροφή του Ναού.

Ο Haran²³ ανάγει την απώλεια της Κιβω­τού στους χρόνους της βασιλείας του Μανασσή. Σύμφωνα με την άποψή του, ο Μανασσής είναι ο πρώτος βασιλιάς που ασπάστηκε ξένες θεότητες, τις οποίες και εισήγαγε στη λατρεία του Ναού²⁴. Πράγματι, έκτισε βω­μούς και αφιέρωσε θησαυρούς στους θεούς Βαάλ και Ασερά²⁵. Το ομοίωμα δε της Ασερά τοπο­θετήθηκε στον Ναό του Σολομώντα, στο σημείο όπου παλαιότερα βρισκόταν η Κιβωτός της Διαθή­κης. Μετά από 40 χρόνια ο Ιωσίας μετέφερε το ομοίω­μα της Ασερά και το έκαψε στην κοι­λάδα των Κέδρων, ενώ η Κιβωτός είχε ήδη απωλεσθεί²⁶.

Ο Crotser²⁷ ήταν ο πρώτος ερευνητής, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ανακάλυψε τη χαμένη Κιβωτό της Διαθήκης. Βασιζόμενος στην εργασία του Frederick Futterer εστίασε την έρευνά του στο όρος Νέμπο, «ανακάλυψε» την Κιβωτό, την οποία και αποτύπωσε σε έγχρωμες φωτογραφίες. Ο Frederick Futter­er ειχε έξερευνήσει το όρος Νέμπο και το παραπλήσιο του όρος Πισγκά, στην ερευνά του για την ανακάλυψη της Κιβωτού. Δεν ισχυρίστηκε ότι τη βρήκε, αλλά υποστήριξε ότι βρήκε μια επιγραφή στο τείχος ενός βρα­χώδους περάσματος, την οποία αποτύπωσε φωτογραφικά και την έφερε προς εξέταση στά εργαστήρια τού Hebrew University. Σύμφωνα με τον Crotser, στην περιγραφή αναγραφόταν ότι: «Εδώ κείτεται η χρυσή Κιβωτός της Δια­θήκης». Η επιγραφή αυτή αποτέλεσε τη βάση της έρευνας τού Crotser. Τον Οκτώβριο τού 1981 μετέβη στο όρος Νέμπο, στην Ιορδανία, για αρχαιολογικές ανασκαφές, με σκοπό την ανεύρεση της Κιβωτού της Διαθήκης. Εκεί ανακάλυψε ένα μονοπάτι -πέρασμα- που τον οδήγησε σε ένα μικρό δωμάτιο, όπου ο Crots­er είδε ένα μικρό χρυσό παραλληλόγραμμο κιβώτιο, το οποίο ισχυρίστηκε ότι ήταν η Κιβωτός της Διαθήκης. Οι εξερευνητές δεν άγγιξαν το κιβώτιο, αλλά το μέτρησαν (62x37x37 εκ.). Στη γωνία του δωματίου υπήρχαν μικρά δέματα καλυμμένα με γάζες, στα οποία ο Crotser υπέθεσε ότι ήσαν δύο χερουβείμ, τα οποία παλαιότερα είχαν τοπο­θετηθεί πάνω στην Κιβωτό. Ωστόσο, δεν τα άγγιξε. Δίπλα στο κιβώτιο υπήρχαν ξύλινοι βραχίονες και χρυσοί δακτύλιοι. Ο Crotser φωτογράφησε τα ευρήματα και αποχώρησε. Ακολούθως, απευθύνθηκε στις αρχές της Ιορ­δανίας γνωστοποιώντας τους την ανακάλυψή του. Η Ιορδανική Αρχαιολογική Υπηρεσία δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον, γεγονός όμως το οποίο έκανε το Ίδρυμα UPI στο Κάνσας των Ηνωμένων Πολιτειών να ζητήσει να εξετάσει τις φωτογραφίες. Στο αίτημα τού ιδρύ­ματος ο Crotser αρνήθηκε, προβάλλοντας την ακόλουθη αστεία δικαιολογία: ο Θεός τού είπε να αποκαλύψει το περιεχόμενο των φω­τογραφιών αποκλειστικά και μόνο στον Λονδρέζο τραπεζίτη David Rothschild!

Ο αρχαιολόγος Horn²⁹, παρόλο που ποτέ δεν πίστεψε τον ισχυρισμό του Crotser για την ανακάλυψη της χαμένης Κιβωτού, κατάφερε να τον μεταπείσει -και προφανώς να ξεχάσει το θέλημα τού Θεού(!)- και να τού δείξει το υλικό των φωτογραφιών. Δυστυχώς, οι περισσότερες εκτυπώθηκαν χωρίς να δεί­χνουν τίποτα. Ωστόσο, δύο παρουσίαζαν ένα δωμάτιο με ένα μικρό κιβώτιο στο μέσον. Ο Horn, αφού πρώτα μελέτησε εξονυχιστικά τις δύο αυτές φωτογραφίες, κατέληξε: «Δεν γνω­ρίζω τι είναι αυτό το αντικείμενο, όμως οι φωτογραφίες με έπεισαν ότι δεν είναι αρχαίο κειμήλιο, αλλά ένα σύγχρονο κατασκεύασμα, με διακοσμητικά στοιχεία κατασκευασμένα από μηχανή και μεταλλική επένδυση».

Ο αρχαιολόγος Blaser³⁰ είχε διαφορετική άποψη ως προς τη θέση, όπου θα μπορούσε να ανακαλυφθεί η Κιβωτός. Απέρριψε το όρος Νέμπο, καθώς θεώρη­σε ότι χιλιομετρικά βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από την Ιερουσαλήμ, γεγονός το οποίο καθιστά δύσκολη τη μεταφορά της Κιβωτού εκεί. Ο Blaser, χρησιμοποιώντας «φαντασία, λογική, αιτία και κατα­στάσεις», υπέδειξε ένα σπήλαιο κοντά στα παράλια της Νέκρας Θάλασσας, στο Ein Yedi, ως το ιδανικό σημείο, όπου θα μπορούσε να φυλάσσεται το ιερότε­ρο αντικείμενο των Ισραηλιτών. Το σημείο αυτό απέχει μόλις 40 μίλια από την Ιερου­σαλήμ, ταυτίζεται με τον βασιλιά Δαυίδ και είναι πολύ πιθανό σε αυτό να είχε τοποθετηθεί το ιερό αντικείμενο, με το οποίο ήταν περισσότερο συνδεδεμένο το όνομα τού βασιλιά. Ο Blaser ζήτησε τη συνδρομή ενός γεωφυσικού μηχανι­κού, του Frank Ruskey, και ενός γεωλόγου μηχανικού, του Richard Burdick, προκειμένου να πραγμα­τοποιήσουν μια γεωφυσική έρευνα της περιοχής χρησιμοποιώντας ηλεκτρικά συστήματα μέτρησης και σύλληψης αντικειμένων, καθώς και σεισμικές μετρήσεις του υπεδά­φους. Πράγματι, η ερευνά τους εντόπισε ένα μεγάλο σπήλαιο σε σχήμα ύψιλον (Υ), στο πάτωμα του οποίου οι Ruskey και Burdick αντίκρυσαν έναν «ασυνήθιστο κατακόρυφο βράχο» με «με­ρικό άνοιγμα», το οποίο συμπέραναν «ότι μάλλον δημιουργήθηκε από συστολή ή συμπύκνωση ενός τείχους που κατασκευάστηκε από ανθρώπινο χέρι». Στην κορυφή του γκρεμού υπήρχε ένας ακόμη βράχος, ο οποίος είχε μετακινηθεί στο κανάλι της πηγής του νερού, πάνω από την υποτιθέμενη είσοδο του σπηλαίου.

Ο Blaser ήταν «σίγουρος» ότι ανακάλυψε το σπή­λαιο του Δαυίδ, στο οποίο φυλασσόταν η Κιβωτός της Διαθήκης με τις Δέκα Εντολές, γραμμένες από το χέρι του Θεού σε δύο πλάκες, η ράβδος του Ααρών, ένα χρυσό δοχείο με «μάννα» και αυθεντι­κούς καταλόγους γραμμένους από τον Μωυσή. Ο Blaser επεδίωξε να συγκροτήσει μια ομάδα αρχαιολόγων και ερευνητών με κύρος, προκειμένου να λάβει την άδεια από την Υπηρεσία Αρχαιοτήτων του Ισραήλ να προχωρήσει σε ανασκαφές. Η ομάδα των ερευνητών μετέβη στο σπήλαιο και πραγματοποίησε ανασκαφές. Όπως αποδείχθηκε, όμως, οι συγκεκρι­μένοι βράχοι αποτελούν φυσικά στοιχεία και δεν είναι δημιούργημα του ανθρώπου.³¹ Ο J. Strange κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υφίσταται κανένας ιδιαίτερος λόγος για να υποθέσουμε ότι στο συγκεκριμένο σπήλαιο φυλάσσεται η Κιβωτός της Διαθήκης.

Ορισμένοι ερευνητές προσπά­θησαν να απαντήσουν στο ερώτη­μα, που αφορά την τύχη της Κιβω­τού, μελετώντας παραδόσεις άλλων λαών, οι οποίες αναφέρονται σε αντικείμενα που μοιάζουν με την Κιβωτό. Ένα εξαιρετικό παράδει­γμα των παραδόσεων αυτών αποτελεί η αιθιοπική. Σύμφωνα με την παράδοση αυτή, η Κιβωτός της Διαθήκης δεν χάθηκε αλλά μεταφέρθηκε στην Αιθιοπία κατά τους χρόνους της βασιλείας του Σολομώντα. Η αιθιοπική παράδοση, η οποία αναφέρεται στη μετα­φορά της Κιβωτού από το αρχαίο Ισραήλ στην Αιθιοπία, απαντά στο κείμενο της Kebra Nagast.³² Σύμφω­να με αυτή την παράδοση, η Κιβωτός της Διαθήκης αποκαλείται tabot³³ και μεταφέρθηκε από την Ιερου­σαλήμ στην Αιθιοπία από τον Menelik, τον γιο της βασίλισσας της Αιθιοπίας Sheba και του Σολομώντα.

To tabot αποτελεί το ιερότερο αντικείμενο της αιθιοπικής εκκλησίας. Η λειτουργία και η χρήση του κατά τη διάρκεια της λατρείας μοιάζουν με αυτές της Κιβωτού της Διαθήκης. Η μόνη διαφοροποίηση παρατηρείται στο γεγονός ότι η Κιβωτός κρατείτο στους ώμους κατά τη διάρκεια των τελετών τού αρχαίου Ισραήλ,³⁴ ενώ στην Αιθιοπία στηριζόταν στις κεφαλές των ιερέων. Η λατρευτική αυτή πορεία συνοδευόταν, όπως και στην περίπτωση της Κιβωτού, από ύμνους και χορούς.³⁵ Πιστεύεται ότι η «αυθεντική» ισραηλιτική κιβωτός φυλάσσεται στην περίφημη εκκλησία της Μαίρη Ζίον στο Αξούμ. Αντίγραφα αυτής υπάρχουν σε όλες τις εκκλησίες και τα μοναστήρια της Αιθιο­πίας³⁶. Κανείς όμως δεν επιτρέπεται να δεί ή να αγγίξει αυτά τα αντίγραφα, πόσο μάλλον την «αυθεντική Κιβωτό της Διαθήκης» στο Αξούμ.

Η παράδοση σχετικά με τη μετα­φορά της Κιβωτού της Διαθήκης από την Ιερουσαλήμ στην Αιθιο­πία ανατρέχει τις πρώτες ημέρες της αιθιοπικής εκκλησίας. Ο μύθος αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της βασίλισσας της Αιθιοπίας Sheba στην Ιερουσαλήμ, ο Σολομώντας χρησιμοποίησε όλη του τη σοφία για να την πείσει να κοιμηθεί μαζί του. Όταν η βασίλισσα επέστρεψε στο βασίλειό της, έφερε στον κόσμο έναν γιό, τον οποίο ονόμασε Menelik. Όταν ο Menelik ενηλικιώθηκε έμαθε ποιος είναι ο πατέ­ρας του και εντελώς ξαφνικά αποφάσισε να τον επισκεφθεί στην Ιερουσαλήμ. Ο Σολομώντας χάρηκε συναντών­τας τον πρωτότοκο γιό του, ο οποίος είχε μια μυστη­ριώδη ομοιότητα με τον ίδιο. Ωστόσο, κατέστη αδύ­νατο να τον πείσει να παραμείνει στο Ισραήλ και να αναλάβει μελλοντικά τη διακυβέρνηση του βασιλείου. Ο αρχιερέας Zadok τον ανακήρυξε βασιλιά της Αι­θιοπίας και ο Σολομώντας διέταξε τους αξιωματούχους του να στείλουν τους δικούς τους πρωτότοκους γιούς να συνοδέψουν τον βασιλιά -πλέον- Menelik στην Αιθιοπία και να παραμείνουν μαζί του ως συνο­δεία. Ωστόσο, ο γιος του αρχιερέα του Ναού του Σολομώντα Azariah αρνήθηκε να εγκαταλείψει τη χώρα αφήνοντας για πάντα πίσω την Κιβωτό της Διαθήκης. Έτσι, κατέστρωσε ένα σχέδιο: ο ίδιος και οι λοιποί γιοι των αξιωματούχων του βασιλιά πλήρω­σαν έναν ξυλουργό για να κατασκευάσει ένα αντικείμενο, το οποίο να μοιάζει και να έχει τις ίδιες δια­στάσεις με την Κιβωτό. Το βράδυ, πριν αναχωρήσει το καραβάνι του Menelik για την Αιθιοπία, ο Azari­ah εισήλθε κρυφά στο Άγιο των Αγίων του Ναού τού Σολομώντα και αντικατέστησε την Κιβωτό της Διαθήκης με το ομοίωμα το οποίο είχε κατασκευάσει ο ξυλουργός. Ο Menelik αναχώρησε για το βασίλειό του αγνοώντας ότι μετέφερε μαζί του το σπουδαιό­τερο ιερό αντικείμενο του αρχαίου Ισραήλ. Το πληροφορήθηκε μόλις το καραβάνι πέρασε τα σύνορα της Αιγύπτου και πίστεψε ότι, αφού ο Θεός είναι παρών μέσω της Κιβωτού, είναι πλέον οι εκλεκτοί του Θεού, οι συνεχιστές της ιστορίας του ισραηλιτικού λαού.

Η άποψη περί μεταφοράς της Κιβωτού της Διαθήκης στην εκκλησία της Μαίρη Ζίον στο Αξούμ επαντά και πέρα από τα σύνορα της Αιθιοπίας.³⁷ Θα πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα να μεταφέρθηκε η «αυθεντική» Κιβωτός της Δια­θήκης από το Ισραήλ στην Αι­θιοπία. Σίγουρα υφίσταται ένα «ιερό» αντικείμενο της τοπικής αιθιοπικής εκκλησίας στο Αξούμ, το οποίο όμως δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την ισραηλιτική Κιβωτό.

Τα τελευταία 400 χρό­νια ένας σημαντικός αριθμός ερευνητών μελέτησε την αιθιοπική παράδοση της Κιβωτού και υπογράμμισε τον θεμελιώδη ρόλο, τον οποίο αυτή διαδραματίζει στη ζωή της αιθιοπικής εκκλησίας.

Ο Hancock³⁷ ισχυρίζεται ότι η Κιβωτός της Διαθή­κης δεν βρίσκεται στο Ισραήλ αλλά σε ένα μικρό ιερό εκκλησάκι στην καρδιά της πόλης του Αξούμ. Σύμφωνα με την άποψή του, η Κιβωτός μεταφέρθηκε στην Αιθιο­πία τον 5^ο αι. π.Χ., κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μανασσή, 500 χρόνια μετά την επίσκεψη της βασίλισσας Sheba στην Ιερουσαλήμ. Πιστεύει ότι δεν μεταφέρθηκε απευθείας από την Ιερουσαλήμ στο Αξούμ, αλλά από τον Ναό του Σολομώντα στο νησί Ελεφαντίνη της Αίγυπτου.

Ο Hancock πιστεύει ότι υφίσταται ένα κενό 200 ετών στη μεταφορά της Κιβωτού από την Ιερουσαλήμ στην Αιθιοπία. Κατά το διάστημα αυτό θα πρέπει να παρέμεινε στη νήσο Ελεφαντίνη, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τη μαρτυρία ενός Ιουδαίου ιερέα, ο οποίος διευκρίνισε ότι πριν από τον ερχομό τους στην Αιθιοπία έζησε για αρκετό διάστημα στην Αίγυπτο.

Ο Ναός της Ελεφαντίνης ήταν απομίμηση του Ναού της Ιερουσαλήμ, όσον αφορά τόσο την αρχιτεκτονική του όσο και την τέλεση της λατρείας. Ο Ναός αυτός οικοδομήθηκε προφανώς για να στεγάσει την Κιβωτό της Διαθήκης. Η άποψη του Hancock επιβεβαι­ώνεται και από την τέλεση θυσιών, οι οποίες πραγμα­τοποιούντο στο θυσιαστήριο του Ναού. Οι ιερείς του Ναού θεωρούσαν απαράβατη προϋπόθεση την ύπαρξη της Κιβωτού για την τέλεση των θυσιών. Η θεωρία τού Hancock βασίζεται στο γεγονός ότι οι Ιουδαίοι της Ελεφαντίνης πίστευαν ότι ο Γιαχβέ κατοι­κούσε στον Ναό τους.

Ένας «σημαντικός αρι­θμός παπύρων» επιβε­βαιώνει το γεγονός, κα­θώς και το χωρίο του Ησαΐα 19,19 «την ημέρα εκείνη έσται θυ­σιαστήριον εν χώρα Αι­γυπτίων και στήλη προς το όριον αυτής τω κύ­ριω». Πράγματι η Ελεφαντίνη βρίσκεται στα σύνορα, στα «όρια» της Αιγύπτου. Ο προφήτης Ησαΐας πολύ πιθανόν να ομιλεί για τους Ιουδαίους της Ελεφαντίνης, οι οποίοι έστησαν στο ιερό του Ναού μια ιερή στήλη, αφιερωμένη στον Γιαχ­βέ. Ο Hancock ισχυρίζεται ότι ο Θεός κατοικούσε εκεί, επί της Κιβωτού της Διαθήκης.

Ο ισχυρισμός τού Hancock είναι καθ’ όλα αναληθής. Είναι βέβαιο ότι δεν ανακάλυψε την Κιβωτό της Διαθή­κης. Αυτό το οποίο έκανε είναι να δημοσιοποιήσει τον επί αιώνες ισχυρισμό των Αιθιόπων ότι κατέχουν το ιε­ρότερο αντικείμενο τού αρχαίου Ισραήλ. Η έρευνα και η απάντηση σε ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα, όπως εί­ναι η τύχη της Κιβωτού, απαιτεί σοβαρότερη σπουδή, με­λέτη, έρευνα της ιστορίας και γνώση αρχαίων γλωσσών, κάτι που δεν έκανε ο Hancock. Η ερευνά του επικεντρώθηκε σε δευτερεύουσες πηγές, παρά στις πρωτότυπες.

Άλλωστε, είναι γεγονός ότι για παρουσία του Γιαχβέ στον Ναό της Ελεφαντίνης δεν ομιλεί «σημαντικός αριθμός παπύρων», αλλά μόνο ένας. Αν όντως ο Θεός κατοι­κούσε εκεί, συνεπάγεται ότι το ιερότερο αντικείμενο του αρχαίου Ισραήλ διέφυγε την καταστροφή τού 610 πΧ. Ακόμα, όμως, και αν ο Θεός κατοικούσε εκεί, δεν σημαί­νει ότι και η Κιβωτός της Διαθήκης είχε μεταφερθεί εκεί.

Αρκετοί χριστιανοί κατέχουν ένα είδος στήλης. Είναι πράγματι η αιθιοπική Κιβωτός μια αρχαία στήλη, όπως μόνο ο συγκεκριμένος ερευνητής ισχυρίζεται; Και αν ακόμη αυτή η «κι­βωτός» είναι ένα είδος αρχαίου σημιτικού λα­τρευτικού αντικειμένου, αυτό το οποίο περιφέρε­ται κατά τη διάρκεια των τελετών είναι η πραγμα­τική Κιβωτός της Διαθή­κης; Ασφαλώς και όχι!

Οι ελλιπείς και πολ­λές φορές συγκεχυμένες πληροφορίες, οι οποίες παρέχονται για την τύχη της Κιβωτού της Διαθήκης καθιστούν ιδιαίτερα επι­σφαλή κάθε προσπάθεια εντοπισμού της. Οι κατά καιρούς ισχυρισμοί για την ανακάλυψή της μόνο αφελείς μπορούν να θεωρηθούν. Η εξαφάνιση της Κιβωτού παραμένει άλυτο μυστήριο. Ίσως αποτελεί μέρος του προαιώνιου σχεδίου τού Θεού για τον άνθρωπο, ίσως δεν έχει ολοκληρώσει ακόμα την ιστορική της πορεία και κάποια στιγμή στο μέλλον η αρχαιολογική σκαπά­νη τη φέρει στο φως, επιβεβαιώνοντας έτσι την καθο­λική παρουσία του Θεού, ανά τους αιώνες, στο πλάϊ του ανθρώπου.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Έξοδος 25,10-22.
2. Έξοδος 37,1-9.
3. Έξοδος 25,10.
4. Α' Βασιλειών 4,4.
5. Λευϊτικό 16,2, Αριθμοί 4,15, 19, 20.
6. Ιησούς τού Ναυή 6,12-16.
7. Ιησούς τού Ναυή 3,15-17.
8. Ιησούς τού Ναυή 18,1, Α' Βασιλειών 3,3.
9. Α' Βασιλειών 4,5-22.
10. Α' Βασιλειών 4,5.
11. Ιερεμίας 26,6-9.
12. Α' Βασιλειών 7,1.
13. Β’ Βασιλειών 6,2-17.
14. Α’ Βασιλειών 8,6.
15. Έξοδος 25,17.
16. Κατά την ημέρα τού εξιλασμού ο αρχιερέας εισερχόταν στο Άγιο των Αγίων τού Ναού τού Σολο­μώντα, ερχόταν σε άμεση επαφή με την Κιβωτό της Διαθήκης, τον θρόνο τού Γιαχβέ, ο οποίος καλυπτόταν από ομίχλη. Την ημέρα αυτή ο αρχιερέας ζητούσε από τον Γιαχβέ άφεση αμαρτιών. Το αίμα από τη θυσία τού ζώου, που ο αρχιερέας διασκόρπιζε στο εσωτερικό τού Αγίου των Αγίων, ήταν το καθαρτήριο των ανθρώπι­νων αμαρτιών.
17. Ιερεμίας 3,16.
18. Β’ Παραλειπομένων 33,7.
19. Δ' Βασιλειών 25, 13-17, Ιερεμίας 52, 17-23.
20. Ιερεμίας 31,31-34.
21. Schekalim 6,1-2, Yoma 53-54.
22. The Legends of the Jews, 320-321.
23. Haran, M.: 1963, 46-58.
24. Δ' Βασιλειών 21, 4-5.
25. Δ' Βασιλειών 23,4.
26. Δ' Βασιλειών 23,6.
27. Biblical Archaeology Review, 1983, 66-69.
28. Ο Horn ήταν ο υπεύθυνος των ανασκαφών που πραγματοποίησε το Andrews University στο Tell Hashbon, το οποίο βρίσκεται 4 μίλια βορειοανατολικά του όρους Νέμπο. Είναι ο συγγραφέας 12 βιβλίων και 800 άρθρων.
29. Όπ,π, 1983, 58-61.
30. Biblical Archaelogy Review 1983, 60-61.
31. Πρόκειται για υψηλού επιπέδου φιλολογικό κείμε­νο, τού οποίου η προέλευση (αιθιοπική, ιουδαϊκή, κοπτική, αραβική;) και η χρονολογία συγγραφής (6ος-9ος μ.Χ., αναθεωρημένο τον 14ο αι.) αποτελούν αντικείμενο συζή­τησης για τους διάφορους ερευνητές.
32. Η λέξη tabot προέρχεται από το ιουδαϊκό-αραμαϊκό tebuta και σχετίζεται με το εβραϊκό tebat το οποίο σημαίνει κιβωτός ή κιβώτιο.
33. Β’ Βασιλειών 6,3.
34. Β’ Βασιλειών 6,5, 14-16.
35. Ephraim, I: Is the Ark of the Covenant in Ethiopia, Biblical Archaeology Review 19 (1993), 61.
36. Hoberman, B.: The Ethiopian Legend of the Ark, Biblical Archaelogist, 1983, 114.
37. Ephraim, I: Is the Ark of the Covenant in Ethiopia, Biblical Archaeology Review 19 (1993), 61.

 Πηγή: Περιοδικό ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ (ΤΕΎΧΗ Οκτ.-Νοε. 2001), Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον

Ο Τισρί, φθινοπωρινός μήνας, αντίστοιχος με Σεπτέμβριο Οκτώβριο, έβδομος κατά το θρησκευτικό ημερολόγιο των Εβραίων και πρώτος κατά το πολιτικό, είχε σπουδαίες εορτές. Είχε τρεις συνεχόμενες εορτές που οι Εβραίοι τις χαρακτηρίζουν τρομερές ημέρες, την εορτή της Πρωτοχρονιάς (ρος ασανά), του εξιλασμού (γιόμ κιππούρ) και της Σκηνοπηγίας (σουκότ). Η έννοια τού τρομερού προσιδιάζει κυρίως στην δεύτερη.

Η τρίτη εορτή, της Σκηνοπηγίας που γινόταν σε ανάμνησι της διαμονής των Ισραηλιτών σε σκηνές στην έρημο μετά την έξοδο από την Αίγυπτο είχε χαρμόσυνο χρώμα. Κρατούσε οκτώ ημέρες, 15-22 τού Τισρί. Κατ' αυτές δεν έπρεπε να μένουν σε σπίτια, αλλά σε σκηνές. Συν τω χρόνω σε πολλά μέρη επεκράτησε να μένουν σε πρόχειρες καλύβες φτιαγμένες από καλάμια. Σ' ένα σύγχρονο εβραϊκό κείμενο διαβάζουμε: «Η εορτή της Σκηνοπηγίας είχε πάντοτε θέλγητρα εορτασμού από τα καλύτερα της χρονιάς. Συνδυασμένη με τον ωραίο καιρό των πρώτων εβδομάδων τού φθινοπώρου έκαστου έτους, σε εποχή που μπορούν να μένουν όλες τις ημέρες τού εορτασμού, και τις νύχτες ακόμη στο ύπαιθρο, δημιούργησε πανηγυρικές ημέρες και νύχτες με πολλές απολαύσεις, αλλά και με δόσι ρομαντισμού και ποιήσεως.»

Πέντε ημέρες ενωρίτερα εωρταζόταν η μεγάλη εορτή τού Εξιλασμού. Ημέρα τρομερή. Ημέρα μεγάλη. Ημέρα «κλητή αγία» «κλητή» = επίσημη. Η μεγάλη συγγνώμη. Κατ αυτήν οι Ισραηλίτες θα ζητούσαν συγγνώμη από τον Θεό για τα αμαρτήματα που διέπραξαν στο έτος που πέρασε.

Η εορτή είχε εντελώς ξεχωριστό χαρακτήρα. Εν πρώτοις έπρεπε να τηρηθή αυστηρή αργία. Κάθε ψυχή που θα κάνη εργασία αυτή την ημέρα, θα εξολοθρευθή από το λαό της. Καμμία εργασία δεν θα κάνετε. Αυτό είναι νόμος παντοτινός στις γενεές σας σ' όλες τις κατοικίες σας. Θα είναι «σάββατα σαββάτων» (Λευιτ. 23, 3032). Σάββατα σαββάτων σημαίνει επισημότατη ημέρα αργίας.

Το «γιόμ κιππούρ» (=ημέρα του Εξιλασμού) δεν είχε χρώμα χαρμόσυνο και δεν συνωδευόταν από επινίκιες ωδές ή θορυβώδεις φωνές και εκλεκτά εορταστικά δείπνα. Δεν θύμιζε καθόλου Σκηνοπηγία ή Πάσχα. Αντίθετα προέβλεπε σκυθρωπότητα, μετάνοια, αυστηρή νηστεία. «Κάθε ψυχή που δεν θα ταπεινωθή αυτή την ημέρα, θα εξολοθρευθή από τον λαό της» (Λευιτ. 23, 23). Και θα «ταπεινώσετε τις ψυχές σας» (Λευιτ. 23, 32). «Ταπείνωσις ψυχής» στην γλώσσα της Π. Διαθήκης σημαίνει νηστεία. Η εορτή του Εξιλασμού μπορούσε να προσδιορισθή και με μόνη την φράσι η «εορτή της νηστείας» ή απλώς η «νηστεία».

Το τελευταίο το βλέπουμε στις Πράξεις των Αποστόλων, εκεί που περιγράφεται η προσόρμισις τού πλοίου, με το οποιο θα πήγαινε ο Απόστολος Παύλος στην Ρώμη, στους Καλούς Λιμένες της Κρήτης, κοντά στα Μάταλα. Παρήλθε πολύς χρόνος και ο πλους καθίστατο επικίνδυνος, διότι πέρασε και η νηστεία (27,9). Εδώ το έναρθρο «η νηστεία» σημαίνει το «γιόμ κιππούρ», μετά από το οποίο η ναυσιπλοία γινόταν προβληματική, γιατί άλλαζαν οι καιροί.

Ημέρα λοιπόν μετανοίας και νηστείας. Όλος ο Ισραηλιτικός λαός προέβαινε σε δημόσια εξαγόρευσι των αμαρτιών του ζητώντας την συγχώρησι και το έλεος τού Κυρίου. Επικεφαλής τού λαού ο Αρχιερεύς. Μέσω αυτού θα γινόταν η ομολογία των αμαρτιών και μέσω αυτού η εξιλέωσις. Οι θυσίες που θα προσέφερε δεν είχαν χαρακτήρα ευχαριστίας και δοξολογίας, αλλά εξιλαστήριο. Και η αρχιερατική στολή, στις πρώτες επίσημες τελετουργίες δεν ήταν η λαμπρή και μεγαλοπρεπής, αλλά η δεύτερη, η λευκή και λιγώτερο φανταχτερή.

Ο λαός βρισκόταν στην αυλή και ο Αρχιερεύς θα έμπαινε στην Σκηνή τού Μαρτυρίου, στον πιο εσωτερικό χώρο, στα απρόσιτα Άγια των Αγίων, όπου είχε κατασκηνώσει η θεϊκή παρουσία, για να επιτύχη τον εξιλασμό τού λαού. Στον Ιερώτατο αυτό χώρο κανείς άλλος δεν είχε δικαίωμα να μπη, παρά μόνο ο Ααρών, και αυτός με φόβο και τρόμο μιά φορά το έτος.

Ας παρακολουθήσουμε νοερά τις κινήσεις του: Επτά ημέρες πριν από την εορτή έπρεπε να βρίσκεται στο χώρο της Σκηνής τού Μαρτυρίου, ώστε να είναι χωρισμένος από κάθε επαφή με πράγμα που μπορούσε να τον μολύνη. Όταν ερχόταν το γιόμ κιππούρ, ή ημέρα τού Εξιλασμού, κατ' αρχήν έπρεπε να λουσθή. Η σωματική καθαρότητα αποτελούσε την πρώτη προϋπόθεσι. Έπειτα φορούσε τα αρχιερατικά του άμφια, όχι τα περίλαμπρα, όπως είπαμε, αλλά τα ταπεινά, τα οποία ωστόσο ήταν λινά, καινούργια και ολοκάθαρα.

Έμπαινε στην Σκηνή, στο πρώτο διαμέρισμα, τα Άγια, και στην συνέχεια προχωρούσε στο απρόσιτο Άδυτο, το Ιερώτερο μέρος της Σκηνής, τού Ισραηλιτικού στρατοπέδου, μα και όλης της οικουμένης.
Προχωρούσε μόνος του. Δεν τον συνώδευε κανείς ούτε από κοντά ούτε από μακρυά. Κρατούσε στα χέρια του χρυσό θυμιατήρι με αναμμένα κάρβουνα που είχε πάρει από το θυσιαστήριο. Και η χούφτα του ήταν γεμάτη από διαλεχτό μοσχολίβανο, θυμίαμα λεπτής συνθέσεως.
Προχωρεί λοιπόν στο δαβίρ, στον αγιώτατο χώρο, κλειστό από παντού, χωρίς παράθυρα, όπου στο κέντρο βρισκόταν η Κιβωτός της Διαθήκης, σκεπασμένη με την Καππώρεθ, το περίφημο ιλαστήριο, που ήταν χρυσή πλάκα κάτω από τα ανοιγμένα φτερό δύο μεγάλων αγαλμάτων Χερουβίμ. Κάτω από τα φτερά και πάνω από το ιλαστήριο, από την ημέρα που εγκαινιάσθηκε η Σκηνή κατοικούσε μόνιμα ο Θεός.

Ας θυμηθούμε λίγο το υπερφυές περιστατικό: «Και τελείωσε ο Μωϋσής το έργο. Τότε σκέπασε η νεφέλη την Σκηνή τού Μαρτυρίου, και η δόξα τού Κυρίου γέμισε την Σκηνή. Και δεν μπόρεσε ο Μωυσής να μπη στην Σκηνή τού Μαρτυρίου, διότι η νεφέλη καθόταν επάνω της και η δόξα τού Κυρίου γέμισε την Σκηνή «(Έξοδ. 40, 2729). Την ημέρα των εγκαινίων όλο το εσωτερικό της Σκηνής άστραφτε από την ένδοξη παρουσία τού Θεού. Αργότερα η θεϊκή παρουσία περιωρίσθηκε στο δαβίρ «υπό τας πτέρυγας των Χερουβίμ».

Εισέρχεται λοιπόν ο Ααρών στα Άγια των Αγίων. Στιγμή συγκλονιστική. Ένας θνητός άνθρωπος εμφανίζεται μπροστά στον Αιώνιο, που αν και γέμιζε με την παρουσία του τα σύμπαντα ευδόκησε να κατοική και σ' αυτόν τον μικρό χώρο. Ρίχνει αμέσως το μοσχολίβανο πάνω στα κάρβουνα και προσφέρει την ευώδη θυσία. Ένα παχύ σύννεφο καπνού, από το ένα μέρος ευωδιάζει όλο το χώρο και από το άλλο προστατεύει τα μάτια τού Ααρών από την ενατένισι τού Κυρίου Σαβαώθ. Το ευωδιαστό σύννεφο ήταν για τον Αρχιερέα προστατευτικό τείχος. «Και θα σκεπάση ο καπνός τού θυμιάματος το ιλαστήριο επάνω στην Κιβωτό και δεν θα πεθάνη ο Ααρών» (Λευιτ. 16, 13).

Αυτή ήταν η πρώτη είσοδος στα Άγια των Αγίων. Θα ακολουθούσαν άλλες δύο. Κατά την δεύτερη στην θέσι τού θυμιάματος υπήρχε αίμα μόσχου.
Σφάζει ένα μόσχο ο Ααρών, ρίχνει το στέαρ, δηλαδή το πάχος της κοιλιάς, επάνω στα κάρβουνα τού θυσιαστηρίου, γεμίζει μία λεκάνη με αίμα και προχωρεί στα ενδότερα της Σκηνής. Στέκεται με δέος μπροστά στο Ιλαστήριο, και με το δάκτυλό του το ραντίζει επτά φορές. Προσέφερε αυτό το αίμα για να εξιλεωθή από τις αμαρτίες τις δικές του και της οικογένειας του, ώστε καθαρός πλέον να επιτέλεση την επομένη Ιερουργία. Τον έσωζε και τον εξιλέωνε το αίμα τού μόσχου. Χωρίς αίμα δεν ερχόταν άφεσις. «Χωρίς αιματεκχυσίας ου γίνεται άφεσις» (Εβραίους 9, 22).

Αφού καθαρίσθηκε από τις δικές του αμαρτίες, ετοιμάζεται αμέσως να καθαρίση όλο το λαό. Τώρα πρέπει να σφαγιασθή κι ένας τράγος. Και να, κοντά στην θύρα της Σκηνής, δύο τράγοι. Η κλήρωσις ορίζει τον ένα για τον Κύριο και τον άλλο αποδιοπομπαίο. Θυσιάζεται ο πρώτος και με το αίμα του ο Ιερουργός προχωρεί για τρίτη φορά στο εσώτερον του καταπετάσματος. Βουτάει το δάκτυλό του στο αίμα και ραντίζει όμοια με την προηγούμενη φορά το Ιλαστήριο, προσφέροντας στον Κύριο το αίμα αυτό για όλες τις ακαθαρσίες και αδικίες και αμαρτίες των υιών Ισραήλ.

Τερματίσθηκε έτσι και η τρίτη είσοδός του στα Άγια των Αγίων. Τώρα πιά δεν εδικαιούτο να ξαναμπή, αν δεν περνούσε ένα ολόκληρο έτος.

Έχουν και oι ευσεβείς την περιέργεια τους. Άραγε τις τρεις αυτές φορές που ο Αρχιερεύς βρισκόταν εμπρός στον Αιώνιο Θεό, τι συνέβαινε; Πως τον αντίκρυζε; Του μιλούσε; Έπαιρνε κάποιο μήνυμα για τον λαό; Στεκόταν πολλή ώρα ενώπιον του;
Πολλοί από τους Πατέρες της Εκκλησίας που έφθασαν στην πνευματική τελείωσι και με την προσευχή τους άνοιγαν τους ουρανούς και δέχονταν ιερές θεωρίες και αποκαλύψεις, ασχολούνταν πολύ με τα άγια περιστατικά της Γραφής. Θα υπήρξαν φορές, θέλουμε να το πιστεύουμε, που ο Θεός τους απεκάλυπτε ολοζώντανα μπροστά τους πρόσωπα, πράγματα και συμβάντα της Βίβλου. 

Ο σοφώτατος ασκητής Ισαάκ ο Σύρος πολύ αρεσκόταν ν' αναλογίζεται τις θεοίδρυτες τελετουργίες τού αρχαίου Ισραήλ. Και οπωσδήποτε θα τις ατένιζε εν πνεύματι κατόπιν αποκαλύψεων. Έτσι εξηγούνται όσα διαβάζουμε στον βαθυστόχαστο 32ο λόγο του, περί καθαράς προσευχής. Ας τον παρακολουθήσουμε λίγο:

«. . . Και στον Ζαχαρία κατά τον καιρό της προσευχής παρουσιάσθηκε ο Άγγελος και τού προείπε το ευχάριστο νέο για την γέννησι τού Ιωάννου. Παρόμοια και στον Πέτρο, ενώ προσευχόταν στο δώμα, κατά την έκτη ώρα, παρουσιάσθηκε η οπτασία με το σεντόνι που κατέβηκε από τον ουρανό με τα ζώα και τον ώθησε στην πρόσκλησι των εθνικών στην Εκκλησία. Και στον Κορνήλιο, όταν προσευχόταν παρουσιάσθηκε Άγγελος και τού ανακοίνωσε όσα έπρεπε. Επίσης τού Ιησού τού Ναυή, την ώρα που προσευχόταν με το πρόσωπο στην γη, τού μίλησε ο Θεός.

«Επίσης από το Ιλαστήριο πάνω από την Κιβωτό ο Ιερεύς δεχόταν μυστικές οπτασίες από τον Θεό για όσα ώφειλαν να πράξουν. Εκεί έμπαινε ο Αρχιερεύς μία φορά το έτος, κατά τον φρικώδη καιρό της προσευχής. Ενώ όλες οι φυλές τού Ισραήλ ήταν συγκεντρωμένες και προσεύχονταν στο εξωτερικό μέρος της Σκηνής, προχωρούσε ο Αρχιερεύς στα Άγια των Αγίων, έπεφτε με το πρόσωπο στην γη και άκουε, μέσα σε οπτασία φοβερή και ανείπωτη, τα λόγια τού Θεού. «Ω, τι φοβερόν εκείνο το μυστήριον, ο ελειτουργείτο εν εκείνω τω πράγματι! Ω πόσο φοβερά ήταν αυτά τα μυστήρια που ιερουργούνταν εκείνη την ώρα σ' αυτήν την τελετουργία!»
Βγαίνοντας για τρίτη φορά από τα Άγια των Αγίων ο Αρχιερεύς ράντιζε με αίμα τα Άγια, τον κυρίως Ναό θα λέγαμε εμείς, ώστε ολόκληρη η Σκηνή να καθαρισθή από τον μολυσμό που της προξένησαν επί ένα έτος οι αμαρτίες των Ισραηλιτών.
Αφού βγαίνει από την Σκηνή, συνεχίζει τις εξιλαστήριες Ιερουργίες, ενώ ο λαός τον αντικρίζει με ιερό δέος σαν να έβλεπε τον ίδιο τον Θεό. Τώρα πρέπει να καθαρισθή και το θυσιαστήριο. Θα χρειασθή αίμα και από τα δύο θύματα. Αναμειγνύει λοιπόν σε μία λεκάνη αίμα του μόσχου και τού τράγου και μ' αυτό χρίει γύρω γύρω τα κέρατα τού θυσιαστηρίου, ραντίζει το θυσιαστήριο επτά φορές και χύνει σ΄ αυτό το υπόλοιπο αίμα.
Κατόπιν έρχεται και η σειρά του δεύτερου τράγου. Εδώ το τυπικό διαφέρει. Ακολουθεί άλλη διαδικασία, που κρύβει σπουδαίες προεικονίσεις. Εμπρός σ όλο τον κόσμο, ο Ααρών και ο τράγος. Πλησιάζει κοντά του ο Ααρών, απλώνει τα χέρια του και τα ακουμπάει πάνω στο κεφάλι του, ενώ με ύφος περίλυπο εξαγορεύει όλες τις ανομίες και αδικίες και αμαρτίες των Ισραηλιτών.

Θα έπρεπε κάπως έτσι να έλεγε:
«Κύριε Σαβαώθ, συγχώρησε μας. Κι αυτό το έτος που πέρασε αμαρτήσαμε, αδικήσαμε και ανομήσαμε ενώπιον σου. Φανήκαμε λαός απειθής. Ξεφύγαμε από τον δικό σου δρόμο τον ευθύ. Γίναμε τόξον στρεβλόν. Η καρδιά μας στράφηκε προς τα είδωλα των εθνών. Δειχθήκαμε αχάριστοι. Ξεχάσαμε την σωτηρία μας από την Αίγυπτο και τον σκληρό Φαραώ, την διάβασι της θάλασσας, την ήττα του Αμαλήκ, τα τόσα σημεία και τέρατα με τα όποια μας προστάτεψες και μας ωδήγησες. Για το όνομα των πατέρων μας Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ, απάλλαξέ μας από κάθε μολυσμό και κάνε μας καθαρούς. Κάμε εξιλέωσι όλων των αμαρτιών μας. Μη μας παραδώσης στην απώλεια. Μη αποστρέψης το πρόσωπο σου από τον λαό σου. Γίνε ίλεως σε όλους μας. Όλοι μας αμαρτήσαμε. Σού το ομολογούμε δημόσια. Η αισχύνη της ανομίας σκέπασε τα πρόσωπα μας. Η σκουριά της αμαρτίας μας έφθειρε. Καθάρισε μας, ελέησέ μας, διώξε από πάνω μας τα φορτία των παραπτωμάτων μας, ότι παρά σοι ο ιλασμός εστί.

» Πάρε όλες τις αμαρτίες μας και φόρτωσε τις σ ΄ αυτόν τον τράγο. Πάρε όλες τις ανομίες μας και φόρτωσέ τις σ' αυτόν. Πάρε όλες τις αδικίες μας και φόρτωσε τις σ΄ αυτόν. Ας γίνη αυτός ακάθαρτος για να καθαρισθούμε εμείς. Ας γίνη αυτός καταραμένος, για να ευλογηθούμε εμείς.
Κι ο λαός θα βροντοφωνούσε: Αμήν.»

Κι αν ήταν και κάποιος προφήτης ανάμεσα στον λαό, διέβλεπε πίσω απ' αυτά τα τελετουργικά γεγονότα κάποια άλλα ιερώτατα και σπουδαιότατα σε χρόνο απόμακρο, μελλοντικό.

Ο Ααρών τελείωσε. Ένα καθωρισμένο πρόσωπο παίρνει τώρα τον τράγο και τον απομακρύνει από την παρεμβολή τού λαού. Και προχωρεί, προχωρεί, ξεμακραίνει στην έρημο, για να τον παραδώση στον δαίμονα της έρημου, στον Αζαζέλ (χαναανιτική ονομασία). Μόνο άγριες κι ερημικές περιοχές του άξιζαν, όπου βασιλεύει ο Σατανάς, ο έρημος από κάθε θεϊκή χάρι. Σε πολλούς λαούς της γης είναι διαδεδομένη η αντίληψις ότι τα πονηρά πνεύματα κατοικούν σε έρημους τόπους, και ότι το άνυδρο, το άγονο, η παρουσία αγρίων ζώων, ακόμη και η φοβερή διαμόρφωσις τού τοπίου ωφείλονταν στους δαίμονες. Σε κάποιο βαθμό, και στην χριστιανική σκέψι γίνονται εν μέρει δεκτές τέτοιες έννοιες. Στον δεύτερο εξορκισμό του Μ. Βασιλείου διαβάζουμε: . . . «Απελθέ εις γην άνυδρον, έρημον, αγεώργητον, ην ο άνθρωπος ουκ οικεί. Αλλά και στο Ευαγγέλιο είναι γραμμένο: Όταν το ακάθαρτο πνεύμα βγη από τον άνθρωπο, περνάει από άνυδρους τόπους και ζητεί ανάπαυσι.» (Ματθ. 12, 43).

Ας φαντασθούμε το ταλαίπωρο ζώο αποδιωγμένο στην άνυδρη και ξερή γη. Αν υποτεθή πως μπορούσε να βγάλει φωνή, θα συντρόφευαν την ερημική μοναξιά του λόγια οδύνης σαν τα επόμενα:

«Ωχ δυστυχία μου! Τί κακό που με βρήκε! Τί άθλιο κατάντημα! Γιατί τέτοιο άδικο δράμα; Σε τι έφταιξα και ποιόν αδίκησα; Ποιόν νόμο παραβίασα; Ώ, βδελυκτό φορτίο. Με φόρτωσαν με ό,τι πιο απαίσιο με τα ανομήματα και τα αίσχη ενός ολόκληρου λαού. Τί φρικτό, τι ασήκωτο βάρος. Με γέμισαν όλες τις βρωμιές κι όλες τις δυσωδίες, κι είναι αβάσταχτη η αποφορά. Νοιώθω σαν να μού φόρεσαν ένα κατάμαυρο ρούχο, σαν να με πέταξαν στα πιο πηχτά σκοτάδια, σαν να με βούλιαξαν σε λάκκο βορβόρου.
«Ώ συμφορά μου! Δεν υπάρχει για μένα έλεος. Χάθηκαν για μένα οι ηλιαχτίδες. Έσβησαν για μένα τα λυχνάρια. Οι χαρές της ζωής με αποστράφηκαν για πάντα. Έγινα ένα με το κακό, με την αμαρτία, με το σκοτάδι.
«Ώ, φορτίο αβάσταχτο! Όλοι οι αναθεματισμοί, όλες οι κατάρες μαζεύτηκαν επάνω μου. Έγινα ένα με την κατάρα. Αλλοίμονό μου! Και χωρίς να φταίω σε τίποτε. Κλάψε για μένα ουρανέ. Κλάψε για μένα γη. Κλάψτε όλοι για μένα τον μολυσμένο, τον καταραμένο, τον αποδιοπομπαίο τράγο.»

Εκεί στην έρημο δεν θα αργούσαν να τον κατασπαράξουν τα άγρια θηρία. Είναι να μη σου τύχη να γίνης εξιλαστήριο θύμα. Δεν προβλέπεται τότε για σένα αίσιο τέλος. Σε μεταγενέστερες εποχές, όταν οι Ιερουργίες γίνονταν στο Ναό των Ιεροσολύμων, το τέλος του αποδιοπομπαίου τράγου ήταν πιο τραγικό, γιατί δεν τον απομάκρυναν απλώς από την πόλι, αλλά τον πετούσαν σε γκρεμό. Τελείωνε την ζωή του με γκρεμοτσάκισμα.

Από τον μόσχο και τον τράγο που θυσιάσθηκαν χρησιμοποιήθηκε μόνο το αίμα και το στέαρ. Τα υπόλοιπα, κρέατα, δέρματα, κόπρος έπρεπε ν' απομακρυνθούν έξω από το στρατόπεδο των Ισραηλιτών, σε έρημο και ακατοίκητο τόπο και να καούν.
Τα δύο άτομα, αυτός που φυγάδεψε τον τράγο και αυτός που έκαψε τα υπόλοιπα της θυσίας θεωρούνταν ακάθαρτοι. Για να έρθουν σε επικοινωνία με τους άλλους Ισραηλίτες έπρεπε να πλυθούν και να λουσθούν κι αυτοί και τα ενδύματά τους. Αλλά και ο Αρχιερεύς που ακούμπησε το κεφάλι του αποδιοπομπαίου τράγου, έπρεπε να πλυθή. «Θα μπη ο Ααρών στην Σκηνή τού Μαρτυρίου. Θα βγάλη την λινή στολή που είχε φορέσει μπαίνοντας στο αγιαστήριο, και θα την αφήση εκεί. Και θα λουσθή το σώμα του με νερό σε Ιερό τόπο» (Λευιτ. 16, 23-24). Κατόπιν ο Αρχιερεύς φορούσε την επίσημη στολή και προσέφερε δύο ολοκαυτώματα (κριούς) για τον εαυτό του και τον λαό τελούσε και τις υπόλοιπες θυσίες της εορτής και επισφράγιζε την όλη τελετή απονέμοντας στον λαό την αρχιερατική του ευλογία.

Αν σ' όλα τα γεγονότα του αρχαίου Ισραηλιτικού λαού εικονίζωνται πραγματικότητες τού νέου Ισραήλ της Χάριτος, πολύ περισσότερο στις θεοτύπωτες τελετουργίες του. Και ιδιαίτερα στα τελούμενα κατά τις μεγάλες εορτές, όπως εν προκειμένω στο «γιόμ κιππούρ».

Η ημέρα τού Εξιλασμού προεικονίζει με καθαρότητα και διαύγεια την ημέρα της Σταυρώσεως. Οι τελετουργίες της, και στο σύνολο τους και στις λεπτομέρειες τους, συμβολίζουν το μυστήριο του Γολγοθά. 

Ένας άνθρωπος τελούσε τον εξιλασμό, ο Αρχιερεύς. Αυτός στεκόταν ανάμεσα στον λαό και στον Θεό. Αυτός προσέφερε το αίμα στο ιλαστήριο. Αυτός φόρτωνε τις αμαρτίες στον αποδιοπομπαίο. Μόνος του λειτουργούσε εκείνη την ημέρα, ολομόναχος, χωρίς συνοδούς, συμπαραστάτες και βοηθούς. «Κανένας άνθρωπος», σημειώνει το Ιερό κείμενο, «δεν θα βρίσκεται στην Σκηνή τού Μαρτυρίου, όταν μπαίνη ο Ααρών στο αγιαστήριο, για να κάνη την εξιλέωσι» (Λευιτ. 16, 17).
Όλα αυτά διακηρύττουν ότι ο Ιησούς, ο Αρχιερεύς της Κ. Διαθήκης, είναι «ο μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων» (Α΄ Τιμ. 2, 5), ότι μόνος του ιερούργησε το δράμα τού Γολγοθά. Μόνος του προσφέρθηκε θυσία. Ολομόναχος τέλεσε την φρικτή εξιλαστήριο θυσία. Όπως το λέγει και το δραματουργικό δράμα τού προφήτου Ησαΐα «Και έρριξα τα βλέμματά μου και είδα ότι δεν υπήρχε βοηθός. Και αντελήφθηκα ότι κανένας δεν με υποστήριζε» (63, 5). Μόνος του σαν θύτης και μόνος του σαν θύμα. «Περίμενα συλλυπούμενο, αλλά δεν φάνηκε, και παρηγορητές, αλλά δεν βρήκα» (Ψαλμ. 68, 21). Το πικρό ποτήριο του Γολγοθά μόνος του το ήπιε.

Στις πρώτες επίσημες Ιερουργίες της ημέρας ο Ααρών φορούσε, όχι την χρυσή και περίλαμπρη στολή, αλλά την ταπεινή, που ωστόσο ήταν ολόλευκη και ολοκάθαρη. Παρόμοια και ο Χριστός την ημέρα τού πάθους του παρουσιάσθηκε όχι με την δόξα της θεότητός του, όπως στο Θαβώρ, αλλά ταπεινός και περισσότερο από ταπεινός, πλην όμως λευκός και αμόλυντος.
Μία φορά τον χρόνο, άπαξ τού ενιαυτού γινόταν η τελετουργία τού εξιλασμού. Παρόμοια και ο Χριστός μία φορά θυσιάσθηκε -«άπαξ προσενεχθείς» (Εβρ. 9, 28)- «προσφέροντας μία θυσία για τις αμαρτίες για πάντα» (Εβρ. 10,12) και εξιλεώνοντας όλο το ανθρώπινο γένος.
Με αίμα έπρεπε να μπαίνη ο Ααρών στα Άγια των Αγίων. Και αυτό το αίμα προτύπωνε το αίμα τού Χριστού, με το οποίο ανοίχθηκαν τα επουράνια. Ματωμένος και εσφαγμένος και στην συνέχεια αναστημένος μπήκε ο Χριστός στα Άγια των Αγίων τού επουρανίου Ναού. Όπως παρατηρεί ο Απόστολος Παύλος «Με το δικό του αίμα μπήκε μια για πάντα στα Άγια των Αγίων και εξασφάλισε αιώνια λύτρωσι» (Εβρ. 9, 12) και άνοιξε τον δρόμο στους ανθρώπους - «πρόδρομος υπέρ ημών» (Εβρ. 6, 20). Ο δρόμος ανοίχθηκε με το αίμα του. 

Την ημέρα εκείνη όλος ο Ισραήλ απαλλασσόταν από το βάρος της αμαρτίας και της ενοχής. Στην θέσι της αμαρτίας και της ακαθαρσίας ερχόταν η συγχώρησις και ο καθαρισμός. Τυπικός βέβαια καθαρισμός. Ο ουσιαστικός καθαρισμός για όλη την ανθρωπότητα πραγματοποιήθηκε την ημέρα του Γολγοθά. Η θυσία του «αμνού του Θεού» σκόρπισε σ' όλο τον κόσμο την άφεσι. Φορτώθηκε εκείνος τις αμαρτίες μας κι εμείς λυτρωθήκαμε από το βάρος τους. «Τω μώλωπι αυτού ημείς ιάθημεν» (Ησ. 53, 5), «με την πληγή του, εμείς θεραπευθήκαμε». Οι πληγές του γιάτρεψαν τα τραύματά μας. Θεραπευθήκαμε από το δηλητήριο της αμαρτίας. Την ευλογημένη εκείνη ημέρα έγινε «αθέτησις αμαρτίας» (Εβρ. 9, 26), δηλαδή κατάργησίς της.

Όταν ο Χριστός ωδηγείτο έξω από τα τείχη της Ιερουσαλήμ για να θυσιασθή, εκείνη την ώρα πραγματοποιείτο η προεικόνισις πού υπήρχε μέσα στις τελετουργίες της ημέρας του Εξιλασμού. Τότε ο αποδιοπομπαίος τράγος απομακρυνόταν από το στρατόπεδο, και τα σώματα του μόσχου και του τράγου καίγονταν κι αυτά έξω. Η προς Εβραίους επιστολή το επισημαίνει: «Τα σώματα των ζώων, των οποίων το αίμα φέρεται από τον Αρχιερέα στα Άγια των Αγίων για τις αμαρτίες, κατακαίονται έξω από το στρατόπεδο. Γι' αυτό και ο Ιησούς για ν' αγιάση τον λαό με το δικό του αίμα έπαθε έξω από την πύλη» (13, 11-12).

Τα είδη των θυσιών πού προσέφερε ο Ααρών εκείνη την ημέρα εμφανίζουν διάφορες όψεις της θυσίας του Γολγοθά.
Με το θυμίαμα, τους ευωδιαστούς καπνούς πού γέμιζαν τα Άγια των Αγίων και προσφέρονταν στον εκεί ευρισκόμενο Θεό, εικονίζονται οι ευωδιαστές αρετές και χάριτες του Χριστού, η αγία ταπείνωσις του, το πνεύμα της αγάπης και της θυσίας του.
Για ν' αναδώση μοσχοβολιά το θυμίαμα πρέπει να μπή στην φωτιά. Παρόμοια ο Χριστός γεύθηκε το πυρ των θλίψεων του Γολγοθά, και ανέβηκε η θυσία του στον ουρανό «εις οσμήν ευωδίας πνευματικής».

Τα ζώα πού σφάζονταν ήταν αρσενικά, τράγος, μοσχάρι, κριάρι για να υποδηλώσουν ότι αυτός πού θα εξιλέωνε τον κόσμο με την θυσία του στον Γολγοθά θα ήταν άνδρας, θεανδρικό πρόσωπο. Άνδρας μάς ελύτρωσε, όχι γυναίκα.

Ο μόσχος πού θυσιαζόταν εκείνη την ημέρα ήταν «ά-μωμος», χωρίς μώμο, χωρίς ελάττωμα. Δεν είχε μπη σε ζυγό - «ά-ζυγος». Ο μόσχος δεν έχει την αγριότητα και επιθετικότητα του ταύρου. Πιό ήρεμο και πιό γλυκό πρόσωπο και πιό άκακα μάτια από τα δικά του δεν υπάρχουν. Ο μόσχος δεν αναδίδει δυσοσμία- αντίθετα ευωδιάζει, πράγμα για το οποίο τ' όνομά του είναι ταυτόσημο της ευωδίας. Δεν υπάρχει πιό θελκτικό θέαμα από μοσχαράκια πού πηδούν ζωηρά και χαριτωμένα στο λειβάδι. Εικόνα, πού την χρησιμοποίησαν οι Προφήτες για να υποδηλώσουν τις ευλογίες της μεσσιακής εποχής: «Θα βγήτε έξω και θα σκιρτήσετε σαν μοσχάρια πού αφέθηκαν ελεύθερα» (Μαλαχίας, 4, 2). Και μ' αυτόν τον τρόπον προεικονίζεται ότι ο Χριστός πού πρόκειται με την θυσία του να εξιλεώση όλο τον κόσμο, θα είναι αναμάρτητος, απαλλαγμένος από τον ζυγό της αμαρτίας, θα σκορπίζη γύρω του χάρι και ευωδία. Δεν θα επιτίθεται στους εχθρούς του και τους σταυρωτές του. Θα είναι άκακος και πράος και ταπεινός τη καρδία.

Ο τράγος αντίθετα είναι ζώο πού διακρίνεται για αγριότητα, όχι για ημερότητα, για εγωισμό όχι για ταπείνωσι, αν μπορούμε να το πούμε έτσι. Είναι άσχημος, αντιπαθητικός και με αηδή μυρωδιά. Εικονίζει την αμαρτία πού είναι άγρια, αποκρουστική και δυσώδης. Κι επειδή στον Γολγοθά ο Χριστός φορτώθηκε πάνω του όλες τις αμαρτίες μας -ας μη ξενισθούμε γι' αυτό- ο τράγος αποτελεί προεικόνισί του.

Όπως το ζώο, χωρίς να φταίη τίποτε, πήρε πάνω του όλες τις ανομίες του Ισραηλιτικού λαού, έτσι και ο Χριστός, αθώος και αναίτιος, έγινε «ο αίρων τας αμαρτίας του κόσμου». Καρφωμένος στο ξύλο είχε μαζέψει πάνω του σαν εξιλαστήριο θύμα κάθε αμαρτία και κάθε κατάρα. «Έδωσε τον εαυτό του αντίλυτρον υπέρ πάντων» (Α' Τιμ. 2,6). Σήκωσε τις αμαρτίες όλων μας. Έγινε ένα με την αμαρτία. Βέβαια αυτό το αντιλαμβάνονται όσοι φωτίζονται από το Πνεύμα του Θεού. Έτσι ο Απόστολος Παύλος σημειώνει στην προς Γαλατάς επιστολή του: «Ο Χριστός μάς εξαγόρασε από την κατάρα του Νόμου, αφού έγινε κατάρα για χάρι μας. Γιατί είναι γραμμένο: «Καταραμένος όποιος κρέμεται πάνω σε ξύλο» (3, 13). Και στην Β' προς Κορινθίους: «Αυτόν πού δεν γνώρισε αμαρτία ο Θεός τον έκανε για μάς αμαρτία» (5, 21).

Δύσκολα μπορεί μυαλό ανθρώπου να συλλαβή το πόσο υπέφερε ο Χριστός στον Σταυρό κουβαλώντας πάνω του τόσο αβάσταχτο φορτίο ανομιών. Τα νερά της αμαρτίας μπήκαν μέσα στα σπλάχνα του. Ήταν σαν να καταποντίσθηκε σε ωκεανό αμαρτίας. Πόσο παραστατικά το λέγει ο Δαβίδ, εκ προσώπου του Χριστού: «Σώσε με, Θεέ μου, γιατί μπήκαν τα νερά μέχρι την ψυχή μου. Κόλλησα στην λάσπη του βυθού... Ήρθα στα θαλάσσια βάθη» (Ψαλμ. 68, 2-3). Μάλιστα, «ήλθον εις τα βάθη της θαλάσσης». Πιο βαθειά δεν γινόταν.

Αυτή η φοβερή πραγματικότητα ζωγραφίζεται πολύ παραστατικά στην τελετουργία του αποδιοπομπαίου τράγου. Με τόσο τραγικό τρόπο πραγματοποιήθηκε η εξιλέωσίς μας.
Είναι δύσκολο να πλησίαση κανείς το μυστήριο του Χριστού και του έργου του, αν δεν εμβαθύνη στους τύπους και στα σύμβολα της Π. Διαθήκης. Οι πραγματικότητες της Κ. Διαθήκης φέρουν την σφραγίδα του Πνεύματος. Το ίδιο συμβαίνει και με τις προτυπώσεις της Π. Διαθήκης. Και τα μεν και τα δε είναι πνευματικά. Και πρέπει να τα θέτουμε παράλληλα και να τα συγκρίνουμε, όπως το αναφέρει και η Α' προς Κορινθίους επιστολή «πνευματικοίς πνευματικά συγκρίνοντες» (2, 13). Αυτόν τον λόγο του Αποστόλου πολύ τον ελάμβαναν υπ' όψι τους οι πρώτοι Χριστιανοί, όπως φαίνεται καθαρά και από κείμενα Αλεξανδρινών Χριστιανών συγγραφέων των πρώτων αιώνων.

Μπορεί για μας τους Χριστιανούς να φαίνεται περιττή η μελέτη της Εξόδου ή του Λευιτικού, όπου γίνεται λόγος για διατάξεις και τελετουργίες τού Μωσαϊκού Νόμου. Αυτά, λέμε, καταργήθηκαν. Ναι, όσον αφορά το γράμμα καταργήθηκαν, αλλά όσον αφορά το πνεύμα μένουν εις τον αιώνα. Αν τα συγκρίνουμε με γεγονότα της Κ. Διαθήκης, τα ζωντανεύουν, τα φωτίζουν και τα πλουτίζουν. Δεν κατάλαβε τίποτε από Αγία Γραφή όποιος δεν ξέρει να εξιχνιάζη τους κρυμμένους θησαυρούς τού Νόμου και των Προφητών. Με το φώς της Κ. Διαθήκης και η Π. Διαθήκη γίνεται Ευαγγέλιο. Οι σκοτεινές της χώρες γίνονται λευκές. «Ιδέτε ότι οι χώρες είναι λευκές, έτοιμες προς θερισμό» (Ιωάν. 4, 35).

Ας δώσουμε όμως τον λόγο, στον απαράμιλλο Μακάριο τον Αιγύπτιο, τον οποίο οι Χριστιανικές γενεές ευγνωμονούν για τα υπέροχα κείμενα που μάς άφησε. Τα πρώτα αποσπάσματα είναι από την 47η ομιλία του.
«Η δόξα που είχε ο Μωυσής στο πρόσωπο αποτελούσε τύπο της αληθινής δόξας. Όπως τότε δεν μπορούσαν ν' αντικρύσουν οι Ιουδαίοι στο πρόσωπο τού Μωυσή, έτσι και τώρα εκείνη η δόξα υπάρχει στις ψυχές των Χριστιανών, αστράφτει και κάνει το σκοτάδι να μην την αντέχη και να φεύγη. . .
«Αναφέρεται στον Νόμο ότι ο Ιερεύς έπαιρνε δύο περιστέρια, και το ένα το θυσίαζε, ενώ το άλλο το άφηνε ελεύθερο αφού προηγουμένως το ράντιζε με το αίμα τού θυσιασθέντος. Αυτό ήταν τύπος και σκιά της αλήθειας. Ο Χριστός δηλαδή θυσιάσθηκε και με το αίμα του μάς ράντισε και μάς έκανε ν' αποκτήσουμε φτερά. Μάς έδωσε τα φτερά τού Αγίου Πνεύματος για να πετάμε ανεμπόδιστα στον αέρα της θεότητος. . .

«Ο Ισραηλιτικός λαός σκλαβώθηκε βαρειά στους Αιγυπτίους και ταλαιπωρείτο υπερβολικά στις εργασίες τού πηλού και της πλίνθου. . . Αυτό δηλώνει ότι με την παρακοή του ο άνθρωπος έπεσε στα χέρια τού αληθινού Φαραώ (δηλ. τού Σατανά). Και οι εργοδιώκτες τού Φαραώ, δηλ. τα πονηρά πνεύματα, τον έρριξαν χαμηλά επί τα υλικά και γήινα και πηλώδη δηλαδή σε έργα πονηρά και σε λόγους και λογισμούς μάταιους.

«Όταν αναστέναξαν στον Θεό οι Ισραηλίτες για τα σκληρά έργα στα οποία τους υπέβαλε ο Φαραώ, τότε ο Θεός, τους επισκέφθηκε με τον Μωυσή και αφού χτύπησε με πολλές πληγές τους Αιγυπτίους, τους έβγαλε από την Αίγυπτο τον μήνα των ανθέων, τότε που πρωτοφαίνεται η πανέμορφη άνοιξι και φεύγει ο άσχημος χειμώνας. . . Εάν στενάξη η ψυχή και αναβοήση προς τον Θεό, της στέλλει κατά πνεύμα Μωυσή που την λυτρώνει από την σκλαβιά των Αιγυπτίων. Πρώτα αναβοά και στενάζει, και τότε αρχίζει η απολύτρωσίς της κατά τον μήνα των ανθέων, και λυτρώνεται κατά τον καιρό της ανοίξεως, όταν δηλαδή το χωράφι της ψυχής μπορεί ν' αναβλαστήση δένδρα με ωραία και ανθοστόλιστα κλαδιά αρετής, ενώ θα'χουν απομακρυνθή οι βαρυχειμωνιές με το σκοτάδι της άγνοιας και με την πολλή πώρωσι από τις αισχρές αμαρτίες.

«Πρέπει να σφαγή το αρνίο και να θυσιασθή, και το αίμα του να χρίση τις θύρες. Ο Χριστός, το αληθινό και καλό και άμωμο Αρνίο σφάγηκε και το αίμα του έχρισε τους παραστάτες των θυρών της καρδιάς με αποτέλεσμα, να γίνη το αίμα τού Χριστού που χύθηκε στον σταυρό στην ψυχή, ζωή και απολύτρωσις, και στους Αιγυπτίους δαίμονες, πένθος και θάνατος. Αληθινά γι αυτούς είναι πένθος, ενώ για την ψυχή του πιστού χαρά και αγαλλίασις το αίμα τού άμωμου Αρνίου.

«Άνθρωπος λεπρός δεν θα προσέρχεται στην Εκκλησία του Κυρίου, σύμφωνα με τον Μωσαϊκό Νόμο. Πρέπει να πηγαίνη στον Ιερέα και να τον παρακαλή πολύ να έρθη στην σκηνή που διαμένει, για να επιθέση τα χέρια του στο μέρος που υπάρχει η λέπρα και να την θεραπεύση. Παρόμοια και ο Χριστός, ο αληθινός αρχιερεύς των μελλόντων αγαθών υποκύπτει στις παρακλήσεις που τού κάνουν οι λεπρές από την αμαρτία ψυχές και εισέρχεται στην σκηνή τού σώματός τους και θεραπεύει τα πάθη. Και έτσι η ψυχή θα μπόρεση να προσέλθη στην επουράνια εκκλησία των αγίων. . . Κάθε ψυχή που φοράει την λέπρα των αμαρτωλών παθών και δεν πηγαίνει τώρα στον αληθινό αρχιερέα να θεραπευθή, δεν πρόκειται να μπη στο στρατόπεδο των αγίων, στην επουράνια Εκκλησία. Η επουράνια Εκκλησία είναι άμωμη και καθαρή και γι' αυτό δέχεται άμωμες και καθαρές ψυχές» (ομιλία 44η).

Τα επόμενα ανήκουν στην 35η έξοχη ομιλία τού ιδίου Πατρός:

«Στην σκιά τού Νόμου που δόθηκε με τον Μωυσή, ο Θεός διέταξε ο καθένας να αναπαύεται το Σάββατο και να μη κάνη τίποτε. Αυτό αποτελούσε σκιώδη προτύπωσι τού αληθινού Σαββάτου που δίνει ο Κύριος στην ψυχή. . . Εκεί στο τυπικό Σάββατο, αν και σωματικά αναπαύονταν, οι ψυχές τους ήταν δεμένες στα έργα της πονηρίας και της κακίας. Εδώ τούτο το αληθινό Σάββατο αποτελεί την αληθινή ανάπαυσι της ψυχής, η οποία έχει αργία και καθαρότητα από σκέψεις τού Σατανά και αναπαύεται στην παντοτινή ανάπαυσι και χαρά τού Κυρίου.

«Τότε διέταξε ο Θεός ακόμη και αυτά τα άλογα ζώα να αναπαύονται το Σάββατο, το βόδι να μη σύρεται στον υποχρεωτικό ζυγό και το γαϊδούρι να μη σηκώνη φορτία. . . Και τώρα παρόμοια ήρθε ο Κύριος και μάς έδωσε το αληθινό και αιώνιο Σάββατο. Έτσι ανάπαυσε την βαρυφορτωμένη ψυχή από τα παράνομα φορτία των ακαθάρτων σκέψεων την ψυχή που δούλευε υποχρεωτικά σε άδικα έργα, σκλαβωμένη σε σκληρούς κυρίους. Την ανακούφισε από τα δυσβάστακτα φορτία των μάταιων και ακαθάρτων σκέψεων. Και αφαίρεσε τον σκληρό ζυγό των έργων της αδικίας. . . Ο Κύριος καλεί τον άνθρωπο στην ανάπαυσι: Ελάτε σε μένα όλοι οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, κι εγώ θα σάς αναπαύσω» (Ματθ. 11, 28).

 Ο λόγος μάς παρέσυρε και δεν περιωρισθήκαμε στην εορτή του Εξιλασμού. Πάντως με όσα είπαμε γίνεται αντιληπτό ότι κάτω από το έδαφος της Γραφής, είτε Παλαιά είτε Καινή λέγεται αυτή, κρύβονται μυστικά κοιτάσματα πνευματικού χρυσίου. Ας το ανορύσσουμε για να συλλέγουμε άφθαρτα πλούτη.

Ο Ηρώδης Α’, ο επονομαζόμενος και Μέγας, υπήρξε Βασιλίας της Ιουδαίας από το 37 π.Χ. μέχρι και το έτος της Γέννησης του Ιησού Χριστού. Η άνοδος του Ηρώδη του Μεγάλου στον θρόνο του βασιλείου της Ιουδαίας σηματοδοτεί την αρχή της Ηρωδιανής Δυναστείας.

Αν και στις περισσότερες περιτπώσεις αρχαίων προσωπικοτήτων δεν έχουμε ιδέα για το πώς πέθαναν, στην περίπτωση του Ηρώδη ο Ιώσιππος μας …βγάζει από τη δύσκολη θέση. Αναφερόμενος σε παλαιότερους ιστορικούς, καθώς ο ίδιος έζησε μερικές δεκαετίες μετά τον Ηρώδη, ο Ιώσιππος  περιγράφει τα συμπτώματα και το πώς πέθανε ο Ηρώδης.

Είχε πυρετό, όχι πολύ ψηλό, ανυπόφορη φαγούρα σ’ολόκληρο το σώμα του, συνεχείς πόνους στα έντερα, όγκους στα πόδια, ερεθισμό στην κοιλιακή χώρα και γάγγρενα στους όρχεις. Είχε επίσης σπασμούς, άσθμα και άσχημη αναπνοή’.

Οι γιατροί της εποχής δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τα συμπτώματά του. Χρησιμοποιούσαν, ωστόσο, τα μέσα της εποχής για να τον ανακουφίσουν, περιλαμβανομένου του μπάνιου σε καυτό λάδι. Αυτό, όμως, δεν είχε κανένα αποτέλεσμα εκτός από το να του κατακαύσει τα μάτια.

Γράφει, λοιπόν, ο Ευσέβιος Καισαρείας στην Εκκλησιαστική Ιστορία (εκδόσεις ΕΠΕ, τόμος 1):

Και στο δεύτερο δε βιβλίο των Ιστοριών, το οποίο  παραδίδει ο Ιώσιππος περί αυτού παραπλήσια, γράφοντας ως εξής:
«Έπειτα η νόσος αφού κατέλαβε όλο το σώμα του, διαμοίραζε σ’ αυτό ποικίλα πάθη. Πράγματι υπήρχε αρκετός πυρετός, αφόρητος κνησμός σε όλη την επιφάνεια, συνεχείς πόνοι του κόλου, πρήξιμο στα πόδια υδρωπικού χαρακτήρα, φλεγμονή του υπογαστρίου, σήψη στο αιδοίο που δημιουργούσε σκουλήκια, ορθόπνοια και δύσπνοια, σπασμοί όλων των μελών, ώστε οι μάντεις να λέγουν ότι τα νοσήματα ήταν ποινή.

Αυτός όμως, αν και πάλευε με τόσα πάθη, παρέμενε στη ζωή, ήλπιζε σε σωτηρία και εφεύρισκε θεραπείες. Παιρνώντας λοιπόν από τον Ιορδάνη χρησιμοποίησε τα θερμόλουτρα της Καλλιρόης, τα οποία εκβάλλουν στην Ασφαλτίτη λίμνη, λόγω δε της γλυκύτητας είναι και πόσιμα. Εδώ αυτός, καθώς οι γιατροί αποφάσισαν να περιθάλψουν όλο το σώμα με θερμό έλαιο και το ξάπλωσαν σε λεκάνη γεμάτη έλαιο, λιποθύμησε και ανέστρεψε τους οφθαλμούς σαν νεκρός.

Επειδή  οι υπηρέτες θορύβησαν, αναστέναξε για τη συμφορά, και απογοητευμένος στο εξής για τη σωτηρία, διέταξε να διανείμουν στους στρατιώτες από πενήντα δραχμές και πολλά χρήματα στους διοικητές και τους φίλους. Αυτός επέστρεψε και έφθασε στην Ιεριχώ, με μελαγχολία και σχεδόν απειλώντας τον εαυτό του με θάνατο.

Προέβη μάλιστα στο σχεδιασμό μιας αθέμιτης πράξης. Αφού συγκέντρωσε τους επίσημους άνδρες από κάθε κώμη όλης της Ιουδαίας, διέταξε να τους κλείσουν στον καλούμενο ιππόδρομο, και αφού προσκάλεσε την αδελφή του Σαλώμη και τον άνδρα της Αλεξά, είπε «γνωρίζω ότι οι Ιουδαίοι θα γιορτάσουν το θάνατό μου· μπορώ όμως να πενθηθώ με άλλα μέσα και να λάβω λαμπρό επιτάφιο, αν θελήσετε να εκτελέσετε τις εντολές μου. Μόλις εκπνεύσω, φονεύστε τάχιστα αυτούς τους φρουρούμενους άνδρες, αφού τους περικυκλώσετε με τους στρατιώτες, έτσι ώστε όλη η Ιουδαία και κάθε οίκος να δακρύσει για μένα, έστω και ακούσια».

Και με λίγα λόγια  λέει. «Κατόπιν δε [επειδή βασανιζόταν από έλλειψη τροφής και σπασμωδικό βήχα] νικημένος από τους πόνους, επιχείρησε να προφθάσει την ειμαρμένη. Αφού πήρε ένα μήλο, ζήτησε και μαχαίρι γιατί συνήθιζε να τρώει κόβωντας σε τεμάχια. Έπειτα, αφού κοίταξε τριγύρω, μήπως υπάρχει κάποιος ο οποίος θα τον εμπόδιζε, σήκωσε το δεξί του χέρι για να αυτοτραυματιστεί».Πέραν δε τούτων ο ίδιος συγγραφέας ιστορεί ότι αυτός πριν το θάνατό του φόνευσε με εντολή του και άλλον γνήσιο γιό, τρίτο μετά τους δύο φονευθέντες προηγουμένως, και αμέσως έπειτα παρέδωσε τη ζωή του με φοβερούς πόνους».

Τι αποφαίνεται σήμερα η Επιστήμη για το θάνατο του Ηρώδη

Εκείνοι που έχουν περιέργεια για τα κλινικά συμπτώματα του Ηρώδη, δεν έχουν παρά να ανατρέξουν στην Ιστορική Κλινικοπαθολογική Διάσκεψη του Πανεπιστημίου του Μεριλαντ. Εδώ συγκεντρώνονται οι ειδικοί και αποφαίνονται για τα αίτια θανάτου επιφανών ανδρών, μεταξύ των οποίων έχουν ασχοληθεί και με τον Ηρώδη.

Ο συνδυασμός των συμπτωμάτων του αποτελούσε ιδιαίτερη πρόκληση, ειδικά η γάγγρενα των όρχεων, μιας και δεν είναι κάτι συνηθισμένο. Ωστόσο αποφάνθηκαν ότι ο Ηρώδης έπασχε από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια αγνώστου αιτίας. Η ανεπάρκεια περιπλεκόταν από την σπάνια, ευτυχώς, γάγγρενα των όρχεων- Φουρνιέρ. Υπάρχουν φυσικά και άλλες πιθανές ασθένειες όπως η σύφιλη και άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Ωστόσο, η νεφρική ανεπάρκεια φαίνεται να ταιριάζει καλύτερα στην κλινική εικόνα των συμπτωμάτων του.

Πηγή: Δόγμα