Η Ιερά Μονή Παναγίας του Μαχαιρά στην Κύπρο βρίσκεται σε υψόμετρο 870 μ. και στεγάζει τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που βρέθηκε στην περιοχή του Μαχαιρά και αποδίδεται στον Άγιο Ευαγγελιστή Λουκά.
Η παράδοση αναφέρει ότι ένας άγνωστος ερημίτης έφερε την εικόνα αυτή στη Κύπρο από τη Μικρά Ασία στα χρόνια της εικονομαχίας (8ος – 9ος αιώνας). Ο ερημίτης κατέλυσε σε μία σπηλιά στο βουνό. Μετά το θάνατό του, η ιερά εικόνα παρέμεινε εκεί μέχρι περίπου το 1145, ώσπου οι ερημίτες (και κτίτορες της μονής) Νεόφυτος και Ιγνάτιος, έφτασαν στο μέρος όπου έβλεπαν ένα ανεξήγητο φως και βρήκαν μια σπηλιά καλυμμένη με θάμνους. Οι δύο ερημίτες βρήκαν ένα μαχαίρι και αφού έκοψαν τους θάμνους με το θεόσταλτο αυτό μαχαίρι, μπόρεσαν να πλησιάσουν την εικόνα. Έτσι η εικόνα πήρε το όνομα «Μαχαιριώτισα» ή πιο απλά του Μαχαιρά. Το μοναστήρι με το ίδιο όνομα χτίστηκε αργότερα στο σημείο αυτό.
Κατά το 1530, μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε πλήρως τη μονή, από την οποία διασώθηκε μόνο η εικόνα της Παναγίας της Μαχαιριώτισσας. Κατά την διάρκεια της Αγγλοκρατίας, το 1892, το μοναστήρι κάηκε και πάλι ολοκληρωτικά, αλλά διασώθηκε ξανά η ιερά εικόνα της Παναγίας. Η μονή χτίστηκε πάλι στις αρχές του 20ου αιώνα.
Η μονή της Παναγίας του Μαχαιρά διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στους αγώνες του Έθνους. Στη μονή αυτή εισήλθαν σημαντικές μορφές, όπως ο Αρχιεπίσκοπος και Εθνομάρτυρας του 1821 Κυπριανός, ενώ κατά τα χρόνια του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ (1955-59) το μοναστήρι αποτέλεσε καταφύγιο του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου, ο οποίος έπεσε τον Μάρτιο του 1957 στον Αγώνα της ελευθερίας του νησιού από τους Άγγλους, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τη μονή (όπου υπάρχει το σπήλαιο-κρησφύγετό του).
Η μονή πανηγυρίζει στις 21 Νοεμβρίου (Εισόδια της Υπεραγίας Θεοτόκου). Επίσης, η μονή κατέχει σήμερα 7 μετόχια σε όλη την Κύπρο και έχει σημαντική κοινωνική προσφορά.
Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Μαχαιρά είναι ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Λήδρας κ. Επιφάνιος. Η σημερινή ανδρική αδελφότητα είναι πολύ ευσεβής, κρατώντας τις ιερές παραδόσεις της Ορθοδοξίας, όπως γίνεται στο Άγιον Όρος.
Πηγή: Μοναστήρια
