Ερώτηση: Τι ονομάζεται ορθολογισμός, πώς τον κατανοείτε και ποια νομίζετε ότι είναι η σημασία του για τον κόσμο και εσάς προσωπικά;

Ο σύγχρονος τρόπος σκέψης οδηγεί τον άνθρωπο στον ορθολογισμό, καλώντας τον να μην δέχεται «δόγματα» και να απορρίπτει οτιδήποτε δεν αποδεικνύεται.

Συνεπώς ο ορθολογιστικός τρόπο σκέψης φαίνεται πως είναι κάτι καλό, που προάγει τις επιστήμες και μας απαλλάσσει από προκαταλήψεις. Μήπως όμως έχει και κάποιες αρνητικές προεκτάσεις και αν ναι που τις εντοπίζουμε;

Ο ορθολογισμός καλεί τον άνθρωπο να απορρίψει τον Θεό, καθώς δεν υπάρχουν χειροπιαστές αποδείξεις της ύπαρξής Του. Πόσες φορές δεν έχουμε ερωτηθεί, γιατί να πιστεύουμε σε ένα θεό που δεν τον έχουμε δει ή δεν μας δείχνει την παρουσία του, συνεπώς δεν θα υπάρχει. Εξάλλου η επιστήμη επιχειρεί να ερμηνεύσει τη δημιουργία του κόσμου και την ύπαρξη της ζωής αγνοώντας τον Θεό. Ο άνθρωπος έχει κατανοήσει τη δομή και τη λειτουργία από το απλούστερο κύτταρο μέχρι τους μεγάλους πολυκύτταρους οργανισμούς, όπως ο ανθρώπινος οργανισμός και έχει ερμηνεύσει ακόμα και τη λειτουργία του πολυπλοκότερου οργάνου, που είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Έχει διατυπώσει θεωρίες για τη δημιουργία του σύμπαντος και την εξέλιξη των έμβιων όντων, που βασίζονται σε πολύ λογικές αλληλουχίες τυχαίων γεγονότων.

Μέσα σε όλα αυτά πού χωράει ένας Θεός, ο οποίος μάλιστα φαίνεται να μην είναι απαραίτητος για τη δημιουργία του κόσμου;

Όλες οι υπάρχουσες θεωρίες φτάνουν μέχρι ένα κρίσιμο σημείο, πέρα από το οποίο δεν μπορούν να προχωρήσουν και να δώσουν απαντήσεις σε θεμελιώδη ερωτήματα, όπως θα διαπιστώσουμε σε άλλες συζητήσεις για τη δημιουργία του κόσμου και τη δημιουργία της ζωής. Και φυσικά αποτελούν αναπόδειχτες θεωρίες που βασίζονται σε λογικοφανείς υποθέσεις, στις οποίες απουσιάζει ο Θεός. Οι θεωρίες που διατυπώθηκαν για τη δημιουργία του κόσμου και της ζωής δεν σημαίνει ότι δεν έχουν πραγματική βάση, αλλά ως χριστιανοί πιστεύουμε ότι η πορεία αυτών των γεγονότων που οδήγησαν στη δημιουργία του θαυμαστού κόσμου που ζούμε έγινε κάτω από τη Θεία Πρόνοια και φυσικά δεν αποτελούν τυχαία γεγονότα.

Σχετικά με τη φανέρωση του Θεού, όπως διαπιστώνουμε στα γεγονότα που μας παρουσιάζει η Καινή Διαθήκη, ο Θεός αποκαλύπτεται μόνο σε όσους έχουν αγαθή πρόθεση.

Γεννήθηκε σε ένα σπήλαιο, χωρίς την εμφάνιση θαυμαστών σημείων επί της γης και προσκάλεσε να τον προσκυνήσουν ταπεινοί βοσκοί που είχαν αγαθή προαίρεση. Η Μεταμόρφωση στο όρος Θαβώρ έγινε μπροστά σε ένα πολύ περιορισμένο αριθμό μαθητών, ενώ η απόκρυψη της θεϊκής Του φύσης και η επιτίμηση των δαιμόνων, όταν αποκάλυπταν τη θεότητά Του, δείχνουν πως θέλημά Του ήταν να μην επιβληθεί στον κόσμο ως Θεός που ήταν, αλλά να οδηγήσει τους ανθρώπους στην πίστη στην Αγία Τριάδα με την δική τους θέληση. Η αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο δεν περιορίζει τα χαρίσματα του αυτεξουσίου και της ελευθερίας του ανθρώπου (συζήτηση για το αυτεξούσιο).

Με την παραβολή του καλού σπορέα δίδαξε ότι ενώ θα ακουστεί ο Λόγος του Θεού (σπόρος) σε όλους τους ανθρώπους, μόνο ορισμένοι, που έχουν αγαθή πρόθεση, θα τον δεχτούν και θα ανθοφορήσει στις καρδιές τους.

Από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη διαπιστώνουμε ότι ακόμα και όταν ο Θεός αποκαλυπτόταν στους ανθρώπους, με τον πλέον προφανή τρόπο, όπως η διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας, η χορήγηση του μάννα ως τροφή των ισραηλιτών στην έρημο, η φανέρωση του Θεού στο όρος Σινά (Έξοδος ΙΘ 16-20, Κ 18-20), οι ισραηλίτες δεν σταμάτησαν να Τον αρνούνται ή και να στρέφονται στα είδωλα (Έξοδος ΛΒ). Όταν οι φαρισαίοι ζήτησαν από το Χριστό να δουν κάποιο σημείο, ενώ βέβαια είχαν προηγηθεί πολλά θαύματα (Ματθ. ΙΒ, 38-42) τους απάντησε ότι θα δουν το σημείο του προφήτη Ιωνά (τριήμερος εις Άδου κάθοδος και Ανάσταση) και τους επέπληξε γιατί ενώ είχαν γίνει τόσα θαύματα δεν πίστεψαν. Αιτία ήταν η σκληροκαρδία τους και ο εγωισμός τους που δεν τους άφηνε να πιστέψουν στη θεότητά Του. Όμοια επιπλήχθηκαν από τον Κύριο οι πόλεις στις οποίες έκανε πολλά θαύματα, όμως οι άνθρωποι έμειναν αμετανόητοι και χαρακτηριστικά ανέφερε ότι εάν τα θαύματα είχαν τελεστεί στην πόλη των Σοδόμων, οι άνθρωποι θα είχαν μετανοήσει και η πόλη δεν θα είχε καταστραφεί. Και γι’ αυτό ανέφερε ότι οι κάτοικοι των Σοδόμων θα έχουν ηπιότερη κρίση την ημέρα της Κρίσεως απ’ ότι οι κάτοικοι των περιοχών αυτών (Ματθ. ΙΑ 20-24).

Το Σύμβολο της Πίστεως ξεκινά με τις λέξεις «Πιστεύω εις έναν Θεόν», που δείχνει εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου, χωρίς ανάγκη αποδείξεων.

Όταν ο άνθρωπος πιστέψει στην παρουσία του Θεού και επιτρέψει στον Θεό να μπει στην καρδιά και στο νου του, ο Θεός του αποκαλύπτεται και τον φωτίζει να Τον γνωρίσει. Αυτό το αποκαλύπτει πολύ χαρακτηριστικά ο Χριστός στο Ευαγγέλιο. Στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (ΙΑ΄ 25) αναφερόμενος στον Θεό-Πατέρα λέει «ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις», ενώ λίγο παρακάτω (ΙΑ΄ 27) λέει «οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν Υἱὸν εἰ μὴ ὁ Πατήρ˙ οὐδὲ τὸν Πατέρα τις ἐπιγινώσκει, εἰ μὴ ὁ Υἱός, καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ Υἱὸς ἀποκαλύψαι», δηλαδή η αποκάλυψη του Θεού – Πατέρα γίνεται μόνο μέσα από την πίστη στον Υιό και Λόγο του Θεού.

Σε άλλο σημείο (Ματθ. ΙΣΤ΄ 13-17) ρωτάει τους μαθητές Του, ποιος νομίζει ο κόσμος ότι είναι και τι νομίζουν οι ίδιοι. Όταν ο Πέτρος του λέει «σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» ο Χριστός απαντάει «μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ᾽ ὁ πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς».

Ο Θεός αποκαλύπτει στον άνθρωπο το μυστήριο της σωτηρίας του, με την ενανθρώπιση του Λόγου του Θεού. Όλοι μας μπορεί κάποια στιγμή να αμφισβητήσουμε ή να αναρωτηθούμε για τον Θεό, πάντα όμως θα πρέπει να ζητάμε από τον Ίδιο να μας βοηθήσει να φύγει από την καρδιά μας η απιστία ή ολιγοπιστία που δημιουργεί ο διάβολος. Είναι χαρακτηριστική η φράση που είπε ο πατέρας του δαιμονισμένου, όταν ζήτησε από το Χριστό να γιατρέψει το παιδί του. Ο Χριστός τον ρώτησε εάν πιστεύει και απάντησε «πιστεύω, Κύριε, βοήθει μοι τῇ ἀπιστίᾳ» (Μρκ. Θ΄ 17-24).

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η νοημοσύνη του ανθρώπου είναι περιορισμένη, μηδαμινή μπροστά στη σοφία του Θεού. Ένα μικρό παιδί ή ακόμα και ένας ενήλικας δεν μπορεί να κατανοήσει πράγματα που είναι δεδομένα για έναν μεγάλο επιστήμονα. Ένας απλός άνθρωπος ξέρει ότι η καρδιά στέλνει το αίμα σε όλο το σώμα, όμως ένας καρδιοχειρουργός γνωρίζει πώς θα επέμβει σε μία ζωντανή καρδιά για να διορθώσει κάποια βλάβη που προκλήθηκε. Αντίστοιχα πρέπει να αντιληφθούμε ότι η νοημοσύνη του ανθρώπου δεν μπορεί να κατανοήσει το μεγαλείο του Θεού.

Εάν ένας θεός μπορεί να γίνει αντιληπτός και πλήρως κατανοητός από έναν άνθρωπο, δεν είναι θεός, αλλά δημιούργημα του ανθρώπου. Ο Θεός είναι άπειρος και το μυστήριο της ουσίας Του δεν είναι δυνατό να χωρέσει στον περιορισμένο νου του ανθρώπου.

Τέλος μπορούμε να αναφέρουμε ότι η ίδια η επιστήμη στηρίζεται σε δόγματα – θεωρίες – αξιώματα (μαθηματικά, φυσική), που δεν αποδεικνύονται αλλά βοηθούν στην ερμηνεία του φυσικού κόσμου που μας περιβάλλει και επιβεβαιώνονται εκ των υστέρων ή και βελτιώνονται, από την παρατήρηση. Πριν μερικές δεκαετίες οι μαθηματικοί υποστήριζαν ότι οι παράλληλες γραμμές δεν τέμνονται, χωρίς να το αποδεικνύουν αλλά ούτε και μπορούσε κάποιος να το αμφισβητήσει. Σήμερα οι επιστήμονες λένε ότι οι παράλληλες γραμμές τέμνονται στο άπειρο, λόγω της καμπυλότητας του χωροχρόνου. Η θεωρία της σχετικότητας αποτελεί ένα θεώρημα που δεν αποδεικνύεται, αλλά βοηθάει στην ερμηνεία φυσικών φαινομένων και επιβεβαιώνεται από παρατηρήσεις.

Πρέπει λοιπόν να έχουμε στο μυαλό μας ότι ο ορθολογισμός και η επιστήμη είναι σημαντικά για τη βελτίωση της ζωής μας, ο Θεός όμως είναι πέρα από την πεπερασμένη λογική του ανθρώπου. Οι άθεοι ορθολογιστές βγάζουν το Θεό από τη ζωή τους και ανάγουν τον άνθρωπο στο επίπεδο του θεού, επαναλαμβάνοντας ακριβώς το προπατορικό αμάρτημα. Ο Θεός δεν έχει ανάγκη να επιδείξει τη δύναμή Του στους ανθρώπους, όμως φανερώνεται εκουσίως, με τον τρόπο που ο Ίδιος κρίνει, σε όσους ανθρώπους επιθυμούν διακαώς και προσπαθούν μέσα από την πνευματική ζωή, να Τον συναντήσουν.

Πηγή: (Επιμέλεια: Γραφείο Νεότητας ΙΜΜΛ)

ΓΡΑΦΕΙΟ ΝΕΟΤΗΤΟΣ
(t): + 30 210 66 32 687 (εσωτερικό 138)
(f): + 30 210 60 25 101
(e): neotita@imml.gr
Θουκυδίδου 6 & Βυζαντίου
Τ.Θ. 1, Τ.Κ. 19004, Σπάτα Αττικής
Αθήνα‚ Ελλάδα