Δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα διέκριναν τόν μωαμεθανισμό ἀπό τόν ἄλλο μή Χριστιανικό κόσμο: Ἡ ἄσπονδη ἐχθρότητα καί ἀντίθεσή του πρός τή διδασκαλία τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, καί τό φανατικό ≪ἀποστολικό≫ του πνεῦμα.

Ἡ διάδοση τοῦ Ἰσλάμ μπορεῖ νά διαιρεθεῖ χρονολογικῶς σέ τέσσερις περιόδους: α) Ἀπό τό θάνατο τοῦ Μωάμεθ μέχρι τό 800 μ.Χ. β) Ἀπό τό 1280-1480 μ.Χ., δηλαδή τήν περίοδο τῶν Ὀθωμανῶν καί τῶν Μογγόλων. γ) Τήν ἀπό τοῦ 1780 μ.Χ. μέχρι τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. δ) Τήν ἀπό τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καί ἑξῆς, ὁπότε παρατηρεῖται μία ἀναζωπύρηση τοῦ Ἰσλάμ πρός τό Δυτικό κυρίως κόσμο.

Μερικοί ἀποροῦν: Πῶς ἕνας λαός, ὁ ὁποῖος ζοῦσε κάτω ἀπό ἀφόρητο καύσωνα καί σέ ἄνυδρες ἐρήμους, πέτυχε μέσα σέ 70 χρόνια μετά τό θάνατο τοῦ Μωάμεθ μεγάλες κατακτήσεις: Πῶς ἕνας λαός ἀνοργάνωτος, μέ αὐτοσχεδίους ἀρχηγούς, πέτυχε νά κερδίσει τόσες μάχες; Ἁπορεῖ κανείς, γράφει ὁ M. Ribaud, πῶς οἱ βεδουΐνοι τῆς Ἀραβίας ≪κατώρθωσαν νά ἐξαναγκάσωσι νά ἀνοιγῶσι πύλαι πόλεων ὑπερασπιζομένων ὑπό στερεῶν καί ὑψηλῶν τειχῶν καί ν᾿ ἀναγκάσωσιν αὐτούς τούτους τούς Ἕλληνας, οἵτινες εἶχον ποδοπατήσει τάς στρατιάς τῶν ἀληθῶς ἰσχυρῶν Περσῶν, νά συνθηκολογήσωσι≫¹; Ἡ ἀπορία γίνεται ἀκόμη μεγαλύτερη, ὅταν σκεφθεῖ κανείς ὅτι οἱ νίκες τῶν μωαμεθανῶν δέν ἦσαν μόνο στήν ξηρά, ἀλλά καί στή θάλασσα. Παρουσιάζονται δηλαδή οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐρήμου καί ὡς ἱκανοί ναυμάχοι!...

Οἱ ἀνωτέρω ἀπορίες γίνονται ἐντονότερες, ἄν ληφθοῦν ὑπ᾿ ὄψη καί τά ἀκόλουθα τρία γεγονότα: α) Ὅτι ὁ Μωάμεθ ἦταν ἀπαίδευτος καί ἄγευστος τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου. β)  Ὅτι οἱ μωαμεθανοί, ἰδίως ἀπό τῆς ἐποχῆς τῆς βασιλείας τοῦ Ἀλῆ, γαμβροῦ τοῦ Μωάμεθ, πού πέθανε μετά ἀπό δολοφονία, μαστίζονταν ἀπό φοβερές ἐσωτερικές ἔριδες. Οἱ νικηταί μωαμεθανοί ἀλληλοσφάζονταν κατά χιλιάδες καί ἡ ἱστορία τους εἶναι διαδοχή ἀπιστιῶν, φόνων καί προδοσίας. γ) Οἱ μεγάλες κατακτήσεις, πού εἶχαν ἐπιτευχθεῖ μέσα σέ μιά 70ετία, ἔμειναν στάσιμες ἐπί σχεδόν 1.300 ἔτη! Οἱ δέ λαοί, στούς ὁποίους τό Ἰσλάμ ἐπέβαλε νόμο τόσο διαφορετικό ἀπό τό δικό τους, δέν ἐπαναστατοῦν! Δέν καταβάλλουν καμιά προσπάθεια ἀποσείσεως τοῦ βαρύτατου Ἰσλαμικοῦ ζυγοῦ!

Στή σειρά αὐτή τῶν ἀποριῶν δίδεται συνήθως ἡ ἀπάντηση, ὅτι οἱ μωαμεθανοί ἦσαν γενναῖοι πολεμισταί· ἀλλ᾿ ἡ ἀπάντηση αὐτή δέν εἶναι ἱκανοποιητική. Διότι τά ἑλληνικά στρατεύματα δέν στεροῦνταν γενναιότητος στό πεδίο τῆς μάχης. Ἀπόδειξη ὅτι οἱ μωαμεθανοί κατέλαβαν τήν Κωνσταντινούπολη μόλις τό 1453, δηλαδή 831 χρόνια μετά τή γέννηση τοῦ Μωάμεθ. Καί γιά νά τήν ἁλώσουν χρειάστηκαν στρατό 240.000 ἀνδρῶν, οἱ ὁποῖοι ἐπί σχεδόν δύο μῆνες, ἀπό τῆς 6ης Ἀπριλίου μέχρι τῆς 29ης Μαΐου, ἡμέρας τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως, πολέμησαν ἐναντίον μόνον 8.000 Ἑλλήνων! Δηλαδή ἡ ἀναλογία τοῦ στρατοῦ τοῦ Μωάμεθ πρός τό στρατό τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου ἦταν 30 πρός 1! Καί δέν ἀποκλείεται νά μήν ἔπεφτε τότε ἡ Βασιλεύουσα, ἄν δέν ὑπῆρχε προδοσία· καί βεβαίως ἄν δέν τήν ἀποδυνάμωναν οἱ προηγηθεῖσες ἐπιδρομές τῶν σταυροφόρων τοῦ Πάπα.

Ἄλλωστε καί πρό τοῦ 1414, ὅταν ὁ Μοῦσα, ὁ ἀδελφός τοῦ Μωάμεθ τοῦ πορθητοῦ, συνεκρούσθη μέ τό βυζαντινό στόλο, ὑπέστη δεινήν ἥττα. Ὅλος ὁ στόλος τοῦ Μοῦσα καταστράφηκε κοντά στή νῆσο Πλάτη ἀπό τόν ἑλληνικό στόλο, τόν ὁποῖο διοικοῦσε ὁ Ἐμμανουήλ, γιός τοῦ αὐτοκράτορα Ἰωάννου Η΄, τοῦ Παλαιολόγου.

Ἑπομένως τήν ἀπάντηση στό ἐρώτημα, ποιά ἦσαν τά αἴτια τῆς ὑποταγῆς τῶν λαῶν στό στρατό τῶν μωαμεθανῶν, πρέπει νά τήν ἀναζητήσουμε ἀλλοῦ. Καί ἡ ἀπάντηση ὑπάρχει στήν ἱστορία τοῦ Βυζαντίου καί τῆς Αἰγύπτου τῶν χρόνων έκείνων. Πρίν ὅμως τήν ἐκθέσουμε ἀξίζει τόν κόπο νά δοῦμε τίς σχετικές γνῶμες ἱστορικῶν.

Ὁ W. Durant θεωρεῖ τόν Μωάμεθ ὡς ἕνα ἀπό τούς γίγαντες τῆς Ἱστορίας. Ἀλλά τό ἔργο τῆς διαδόσεως τῆς πίστεως τοῦ Ἰσλάμ καί ἡ ἐπέκταση τοῦ μωαμεθανισμοῦ δέν ὀφείλονται στόν ἴδιο· ὀφείλονται στούς διαδόχους του. Καί ἐν πάσῃ περιπτώσει ἡ διάδοση αὐτή ἔγινε ἐκτός τῆς Ἀραβίας καί μεταξύ ἑλληνιστικῶν χωρῶν, μάλιστα δέ μέ τήν πνευματική καί ἠθική βοήθεια τῶν Ἑλληνιζόντων λαῶν, τούς ὁποίους στή συνέχεια κατέκτησε τό Ἰσλάμ. Ἡ δέ στροφή τῶν διαδόχων τοῦ Μωάμεθ ἐκτός τῆς Ἀραβίας, ἔγινε, ὅπως παρατηροῦν ὁρισμένοι ἱστορικοί, γιά νά προλάβουν ἕναν ἐμφύλιο ἀραβικό πόλεμο, τοῦ ὁποίου ὁ κίνδυνος ἦταν ὁλοφάνερος².

Στήν ἄποψη ὅτι ὁ ἀγράμματος καί ἀνιστόρητος Μωάμεθ ≪ἀπέβλεπε ἤ προόριζε τή διδασκαλία του γιά μιά τέτοια ἐκπληκτική ἐξέλιξη≫, ὁ βυζαντινολόγος G. Ostrogorsky (Γ. Ὀστρογκόρσκυ) παρατηρεῖ: ≪Τό ἔργο τοῦ Μωάμεθ ἦταν ὑπανάπτυκτο καί κενό πνευματικῆς ποιότητος, ἀλλά ὑπερβολικά πλῆρες πρωτογόνου καί δυναμικῆς ἐνεργείας. Λίγα χρόνια μετά τό θάνατό του ἄρχισε ἡ μεγάλη ἀραβική κίνησις – ἡ στοιχειώδης – πού ὁδήγησε τούς Ἄραβες ν᾿ ἀφήσουν τήν ἄγονη χώρα τους. Ὁ σκοπός τους δέν ἦταν, βέβαια, τόσο μεγάλος γιά νά προσηλυτίσουν ἀνθρώπους στή νέα πίστη, ἀλλά νά ὑποτάξουν νέες περιοχές καί νά ἀποκτήσουν ἔλεγχο ἐπί τῶν ἀπίστων≫³.

Ὁ ἱστορικός Francesco Gabrieli παρατηρεῖ: ≪Βλέπουμε μιά ὀρδή νομάδων χωρίς στρατιωτική πείρα, ἐκτός ἀπό μερικές ἐρημικές ἀψιμαχίες καί ληστρικές ἐπιδρομές, σέ μιά δεδομένη στιγμή νά ἐξορμοῦν σέ μιά αἰφνίδια ἐπέκταση, ν᾿ ἀντιμετωπίζουν καί νά νικοῦν κανονικούς στρατούς μεγάλων αὐτοκρατοριῶν≫. Μερικοί, προσθέτει ὁ Gabrieli, ἀποδίδουν ὅλα αὐτά στή θρησκεία τῶν Ἀράβων. Ὅμως ὁ ἴδιος διερωτᾶται: ≪Εἶχε κάτι τέτοιο στή φαντασία του ὁ Μωάμεθ;≫⁴. Ἄλλοι ὅμως, ὅπως ὁ C. Gaetani, ἀπορρίπτουν τήν ἄποψη αὐτή.

Ὁ Ἄγγλος καθηγητής Sir Thomas Amold⁵ πιστεύει, ὅτι ἡ ἐπέκταση τῶν Ἀράβων εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς μεταναστεύσεως ἑνός δυναμικοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος, πιεζόμενος ἀπό τήν πεῖνα καί τή φτώχεια, ἐγκατέλειπε τίς ἀφιλόξενες ἐρήμους ἀναζητώντας καλύτερη τύχη σέ πλουσιώτερες χῶρες. Οἱ δέ κατακτήσεις τους ὀφείλονταν κυρίως στήν παρακμή τῶν κατακτηθέντων λαῶν καί στή διαίρεση τῶν Χριστιανῶν.

Ἄς δοῦμε ὅμως συστηματικότερα τούς λόγους, πού ὁδήγησαν στήν ἐπέκταση καί ἐπικράτηση τοῦ Ἰσλάμ.

1. Ἡ ὀλέθρια αἵρεση τοῦ Ἀρείου καί στή συνέχεια οἱ ἄλλες ἀλληλομαχόμενες καί ἀλληλοσυγκρουόμενες αἱρέσεις, πού ἀκολούθησαν, συνέβαλαν στό διαμελισμό, στή διαίρεση καί κατά συνέπεια στήν ἐξασθένηση τοῦ ἄλλοτε πανίσχυρου Βυζαντινοῦ κράτους. Τό δέ σχίσμα Ἀνατολῆς καί Δύσεως, καί κυρίως οἱ ἐπιθέσεις τῶν Φράγκων κατά τοῦ Βυζαντίου, καί μάλιστα δέ ἐκείνη τῶν παπικῶν σταυροφόρων τῆς Δ΄ Σταυροφορίας (1204 μ.Χ.), συνετέλεσαν στή μεγάλη ἀποδυνάμωση τῶν Βυζαντινῶν καί τελικά στήν πτώση τῆς χιλιόχρονης αὐτοκρατορίας.

Ὁ ἄγγλος ἱστορικός Ed. Gibbon (Έδουάρδος Γίββων) γράφει ὅτι οἱ Ἄραβες ἐπέτυχαν τίς κατακτήσεις μέ τό σπαθί στό ἕνα χέρι καί τό Κοράνι στό ἄλλο. Ὡστόσο οἱ γενναῖοι Βυζαντινοί δέν ὑπεχώρησαν μπροστά στήν ἀπειλή τοῦ ἰσλαμικοῦ σπαθιοῦ, ἀλλά διότι ἡ αὐτοκρατορία τους ἦταν κατακερματισμένη καί οἱ χριστιανικές δυνάμεις ἐξασθενημένες καί διαλυμένες. Οἱ συνεχεῖς καί σκληροί πόλεμοι μεταξύ Βυζαντινῶν καί Περσῶν εἶχαν ἐξαντλήσει καί τίς δύο αὐτές αὐτοκρατορίες τῶν χρόνων ἐκείνων. Ὁρισμένοι λαοί ἐξ ἄλλου ὑποδέχθηκαν τό Ἰσλάμ σάν μιά λαϊκή κίνηση· ὡς ἕνα ≪αἱρετικό≫ Χριστιανισμό ἤ ≪ὡς ἕνα ἁπλοποιημένο καί μεταρρυθμισμένο Χριστιανισμό≫, τοῦ ὁποίου ἡ ἀποδοχή θά τούς... ἀνακούφιζε ἀπό τίς σχέσεις τους μέ τήν Ἐκκλησία τοῦ Βυζαντίου. Νόμιζαν, ἀπατώμενοι, ἤ κινούμενοι ἀπό ταπεινά καί μωρά ἐλατήρια, ὅτι δεχόμενοι τή νέα πίστη θά ἀποκόμιζαν πολιτική καί θρησκευτική ≪ἐλευθερία≫ καί οἰκονομικά ὀφέλη.

Ἀλλά καί οἱ Βυζαντινοί θεωροῦσαν τό Ἰσλάμ σάν μιά αἵρεση. Τό δέ Κοράνιο, λόγῳ τοῦ περιεχομένου του, τό ἀποκαλοῦσαν ≪βιβλίον ἀνάμεστον (=γεμάτο) πάσης κτηνωδίας καί ἀθεΐας≫⁶. Θεωροῦσαν τά ὅσα γράφει ≪γέλωτος ἄξια≫ (Ἰω. Δαμασκηνός) καί ρωτοῦσαν· ≪πῶς οὖν θεόπεμπτος ἡ τοιαῦτα φλυαροῦσα γραφή, καί τηλικαῦτα (=τόσον πολύ) ψευδομένη;≫⁷. Γι᾿ αὐτό καί δέν ἔδωκαν στόν Ἰσλαμικό κίνδυνο εὐθύς ἐξ ἀρχῆς τήν προσοχή, πού ἔπρεπε νά δώσουν.

2. Ὁ Κωνσταντῖνος Παπαρηγόπουλος, μεταξύ τῶν αἰτιῶν πού συνετέλεσαν στό νά μή ἀντισταθεῖ τό Βυζάντιον κατά τῶν Τούρκων ὅσον ἔπρεπε, καί ἔτσι νά ἐξαπλωθεῖ ὁ μωαμεθανισμός, παρατηρεῖ καί τά ἀκόλουθα: ≪Ἐν πρώτοις ὁ Χριστιανισμός δέν ἦτο θρήσκευμα ἐν πολέμῳ ὡργανωμένον, ὅπως ὁ Ἰσλαμισμός· καί ἕνεκα τούτου ἦτο φυσικόν νά ἀναδειχθῇ ἐν πολέμῳ ἀσθενέστερος τοῦ ἀντιπάλου ἐκείνου. Πλήν τούτου ὁ Χριστιανισμός (...) προϊόντος τοῦ χρόνου, ἕνεκα πολλῶν ἡμαρτημένων δοξασιῶν εἰς ἅς ἐξετράπη (ΣΣ. ἐννοεῖ τίς διαλυτικές αἱρέσεις τοῦ Ἀρείου, τοῦ Νεστορίου, τοῦ Εὐτυχοῦς κλπ. ...) περιέστη εἰς νάρκωσιν, ἀπό τῆς ὁποίας ὅλαι αἱ προσπάθειαι τοῦ Μαυρικίου, τοῦ Φωκᾶ, τοῦ Ἡρακείου καί πολλῶν μεταγενεστέρων βασιλέων δέν ἴσχυσαν πάντοτε νά ἐξεγείρωσιν αὐτόν (Σ.Σ. κατά τοῦ μωαμεθανισμοῦ). Ἐπί πᾶσι τόν ἐν ταῖς ἑλληνικαῖς χώραις τῆς Ἀνατολῆς θρίαμβον τοῦ Ἰσλαμισμοῦ διηυκόλυνον πολύ οἱ αἱρετικοί, οἵτινες κατήντησαν τοσοῦτον νά μισήσωσι τήν ἐν Κωνσταντινουπόλει μοναρχίαν, ὥστε προετίμησαν ἐνιαχοῦ τήν κυριαρχίαν τήν μωαμεθανικήν≫⁸.

Ἡ ἀδυναμία λοιπόν τοῦ Βυζαντίου, ἡ ἀποδιοργάνωση τῆς κοινωνικῆς, πολιτικῆς καί ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς του συνέβαλαν στήν ἐκπληκτική ἐπέκταση τοῦ Ἰσλάμ. Τό ἴδιο παρατηρήθηκε καί στή Δύση. Οἱ μωαμεθανοί παρέμειναν στή Δύση ἐπί ὀκτώ αἰῶνες, διότι οἱ Βησιγότθοι τῆς Ἰσπανίας ἦσαν ὑπό διάλυση. Εἶναι δέ χαρακτηριστικόν ὅτι οἱ δυνάμεις τοῦ Ἰσλάμ ἔτυχαν στή Δύση ὑποδοχῆς,ἀπό δέ τούς Ἑβραίους ἔγιναν ἐνθουσιωδῶς δεκτές!...

Οἱ Ἑβραῖοι ἐπίσης ἦσαν ἐκεῖνοι πού διεδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στίς ἀποτυχίες τοῦ βυζαντινοῦ αὐτοκράτορα Ἡρακλείου, ἐπειδή πίστευαν ὅτι οἱ Βυζαντινοί τούς καταπίεζαν νά δεχθοῦν τό Χριστιανισμό στή Συρία, τήν Παλαιστίνη καί λιγότερο στήν Αἴγυπτο. Οἱ Ἀραβομουσουλμάνοι πέτυχαν τήν ἐκδίωξη τῶν Βυζαντινῶν ἀπό τίς περιοχές αὐτές μέ τή βοήθεια καί τήν ὑποστήριξη τῶν Ἑβραίων⁹. Πληροφορίες γιά τήν ἐχθρική αὐτή στάση τῶν Ἑβραίων πρός τούς Βυζαντινούς ≪μᾶς δίνουν Ἁρμενικά Χρονικά καί ὁ Μιχαήλ ὁ Σύρος. Ἡ πλειοψηφία τῶν Ἑβραίων ἐξέφραζε ἀνοικτά τή συμπάθειά της πρός τούς Ἄραβες καί τήν ἀπέχθειά της πρός τούς Βυζαντινούς. Οἱ Σαμαρεῖτες τῆς Παλαιστίνης, μόλις ἔμαθαν τήν ἧττα τῶν Βυζαντινῶν, ἔσπευσαν νά ἑνώσουν τίς δυνάμεις τους μέ τόν ἀραβικό στρατό. Ἄλλοι χρησιμοποιήθηκαν ὡς πληροφοριοδότες, ἄλλοι ὡς κατάσκοποι καί ἄλλοι ὡς στρατιῶτες ἐναντίον τῶν Βυζαντινῶν. Ὁ Θεοφάνης στή Χρονογραφία του γράφει, ὅτι οἱ Ἑβραῖοι νόμισαν τόν Μωάμεθ ὡς τόν προσδοκώμενο Χριστό≫¹⁰!

Ἐκτός ἀπό τήν παρηκμασμένη πολιτεία, κατ᾿ ἐξοχήν ἀδύνατη ἦταν καί ἡ Ἐκκλησία, λόγῳ τῆς διαιρέσεώς της ἐκ μέρους τῶν αἱρετικῶν. Οἱ συνεχεῖς ἀρειανικές ἔριδες καί παράλληλα ὁ μονοφυσιτισμός καί ὁ νεστοριανισμός, ὅπως ἐπίσης καί οἱ συχνοί καί σκληροί διωγμοί κατά τῶν Χριστιανῶν στήν Περσία, ἦσαν βαρύτατα πλήγματα κατά τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ἐάν ὁ Μωάμεθ συναντοῦσε τήν Ἐκκλησία ἑνωμένη καί ἰσχυρή, ἀσφαλῶς δέ θά ἐπιχειροῦσε ὅσα ἐπεχείρησε.

Ὁ Ἐλ Χασάν Μπίν Ταλάλ, πρίγκιπας διάδοχος τῆς Ἰορδανίας, στό βιβλίο του ≪Ὁ Χριστιανισμός στόν Ἀραβικό κόσμο≫ γράφει: ≪Γιά τούς Κόπτες στήν Αἴγυπτο, ὅπως καί γιά τούς Ἰακωβίτες στή Συρία καί γιά τούς Νεστοριανούς στήν Περσία, οἱ μουσουλμανικές κατακτήσεις ἐκείνης τῆς περιόδου φάνηκαν τότε ὡς μία λύτρωση ἀπό τή βυζαντινή καταπίεση, ἀνεξάρτητα ἀπό τό κόστος της γιά τή γενικότερη ὑπόθεση τῆς Χριστιανοσύνης. Ὁπουδήποτε καί ἄν βρίσκονταν οἱ μονοφυσίτες καί οἱ νεστοριανοί, σέ ἀντίθεση πρός τούς Μελχίτες, ἔπαιρναν ταχύτατα τό μέρος τῶν μουσουλμάνων κατακτητῶν καί συνεργάζονταν μαζί τους, παρά τή μεγάλη δυσφορία τοῦ Βυζαντίου. Στή Συρία καί στήν Περσία, ὅπου ὁ Χριστιανικός πληθυσμός ἦταν σέ μεγάλο μέρος, καί ἴσως κατά πλειονότητα, ἀραβικός, οἱ μουσουλμάνοι κατακτητές θεωρήθηκαν μᾶλλον ὡς ὁμοεθνεῖς Ἄραβες, γι᾿ αὐτό καί σέ πολλές περιπτώσεις τούς ὑποδέχθηκαν ἀπροκάλυπτα, ὁπωσδήποτε δέ ὄχι ὡς ἀλλότριοι, ὅπως ἦταν γι᾿ αὐτούς οἱ Ἕλληνες καί οἱ Ρωμαῖοι.

≪Πράγματι, κατά τά πρῶτα στάδια, οἱ μουσουλμάνοι δέν προσπάθησαν νά ἐπιβάλουν τή θρησκεία τους στούς ἀραβικούς καί ἀραμαιο - αραβικούς χριστιανικούς πληθυσμούς πού κυρίευαν. Σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τοῦ Κορανίου, τό Ἰσλάμ κατέτασσε ὅλους τούς χριστιανούς, καθώς καί ὅλους τούς Ἑβραίους, πού βρίσκονταν ὑπό τήν κυριαρχία τους, στούς ἀλ-κιτάμπ, δηλαδή στίς “κοινότητες τῶν Γραφῶν” μέ δικαίωμα στήν ἐλεύθερη ἄσκηση τῆς θρησκείας τους στή βάση τῆς μουσουλμανικῆς ντιμάχ ἤ τῆς συνειδητῆς προστασίας. Τό προσδοκώμενο ἀντάλλαγμα ἀπό αὐτές τίς κοινότητες ντιμάχ ἦταν ἡ συμμόρφωσή τους μέ τή μουσουλμανική πολιτική τάξη καί ἡ καταβολή εἰδικοῦ κεφαλικοῦ φόρου, τοῦ τζίζιαχ. Ἀργότερα ἡ μουσουλμανική νομολογία μετέτρεψε τίς ἁπλές αὐτές κορανικές ἀρχές ἀναφορικά πρός τήν ἀνεξιθρησκεία ἔναντι τῶν κοινοτήτων ντιμάχ σέ ἕνα σύνολο περιοριστικῶν καί διακριτικῶν κοινωνικῶν κανονισμῶν, ἀπό τούς ὁποίους ἐλάχιστοι ἐφαρμόζονταν τακτικά ὅπως ἦταν διατυπωμένοι≫¹¹.

3. Οἱ αὐτοκράτορες τοῦ Βυζαντίου ὑποτίμησαν τήν ἀξία τῶν νέων ἀντιπάλων τους, τῶν Ὀθωμανῶν. Καθώς δέ ἐμαστίζοντο ἀπό ἐσωτερικές ἔριδες, δέν ἔκαναν τίποτε μετά τήν πτώση τῆς Νικαίας, πού ἐπί τριάντα καί περισσότερα ἔτη οἱ Τοῦρκοι ἔμεναν ἄπρακτοι, ἐπειδή εἶχαν ἀφοσιωθεῖ στήν ὀργάνωση τοῦ περί τήν Βιθυνίαν κράτους των. Οἱ βυζαντινοί αὐτοκράτορες, κατά τό διάστημα αὐτό τῆς μακρᾶς ἀνακωχῆς, ὄχι μόνον δέν ἔκαμαν τίποτε, ἀλλά ἔρχονταν καί σέ συμφωνίες καί ἔκαμναν συμμαχίες μέ τούς Τούρκους, οἱ ὁποῖες ἐνίσχυαν τούς... Τούρκους! Ὁ μετά τό θάνατο τοῦ Ἀνδρονίκου αὐτοκράτορας, ὁ Ἰωάννης Κατακουζηνός, ἐνύμφευσε τή δεκατριετῆ θυγατέρα του μέ τόν σχεδόν ἑξῆντα ἐτῶν Ὀρχάν (γυιό τοῦ Ὀσμάν, ἱδρυτοῦ τοῦ ὀθωμανικοῦ κράτους), γιά νά ἔχει τή συνδρομή του καί νά καταβάλει εὐκολότερα ὅσους εἶχαν ὑφαρπάσει τήν ἐξουσία στήν Κωνσταντινούπολη. Βέβαια ὁ ἀλλόκοτος αὐτός γάμος, πού ἔγινε τό 1346 κοντά στή Σηλυβρία, δέν ὠφέλησε σέ τίποτε. Σέ λίγο οἱ κατακτήσεις τῶν Τούρκων ἐπεξετάθησαν πρός δυσμάς καί ἄνοιξαν τό δρόμο πρός τήν Κωνσταντινούπολη...¹².

Παράλληλα πρός τήν ἀντιπάθεια τῶν διαφόρων λαῶν κατά τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, οἱ Βυζαντινοί διέπραξαν καί τό λάθος ν᾿ ἀναθέσουν τή φύλαξη τῶν συνόρων τῆς αὐτοκρατορίας τους σέ ἀκρίτες Χριστιανούς μέν, ἀλλά οἱ ὁποῖοι δέν ἦσαν ὁμοεθνεῖς τῶν λαῶν, πού κατοικοῦσαν στά σύνορα· οἱ ἀκρῖτες ἦσαν Ἄραβες κλπ. Ἐπειδή δέ αὐτοί, ἐκτός τῶν ἄλλων, δέν ἀμείβονταν ὅπως ἔπρεπε, στρέφονταν πρός τούς μουσουλμάνους. Φαίνεται δέ, ἄν πιστέψουμε κάποιους ἱστορικούς, ὅτι οἱ Βυζαντινοί στά κρίσιμα ἐκεῖνα χρόνια, κατά τά ὁποῖα συνετελοῦντο ἱστορικές ἀλλαγές, δέν διέθεταν καί τήν κατάλληλη διπλωματία¹³.

Κάποιοι παρατηροῦν ἀκόμη, ὅτι οἱ βυζαντινοί αἰσθάνθηκαν ἀπορία καί ἀμηχανία μπροστά στήν ὁρμή τῶν Σαρακηνῶν. Ἔτσι ἐξηγοῦν καί τά ὅσα μέ φανερή δουλοπρέπεια καί δειλία ἔγραψε στό μουσουλμάνο Ἐμίρη τῆς Κρήτης ὁ κατά τά ἄλλα λαμπρός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικόλαος Μυστικός (901-907, 912-925). Τόν προσφωνοῦσε. ≪Τῷ περιδόξῳ καί λαμπροτάτῳ ἁμηρᾷ τῆς Κρήτης καί ἠγαπημένῳ φίλῳ≫, μεταξύ δέ ἄλλων τοῦ ἔγραφε: ≪...Δύο κυριότητες πάσης τῆς ἐν τῇ γῇ κυριότητες, ἡ τε τῶν Σαρακηνῶν καί ἡ τῶν Ρωμαίων ὑπερανέχουσι (=ὑπέρκεινται) καί διαλάμπουσιν  ὥσπερ οἱ δύο μεγάλοι ἐν τῷ στερεώματι φωστῆρες...≫¹⁴.

4. Τό πρῶτο ἥμισυ τοῦ Ζ΄ μ.Χ. αἰώνα, ὅταν πρόβαλε στό προσκήνιο ὁ Μωάμεθ, ἐκτός ἀπό τή σήψη στό βυζαντινό κυβερνητικό μηχανισμό καί στό στρατό ἐπικρατοῦσε καί διαφθορά, ὑπό τή γενική καί τήν εἰδική ἔννοια. Ἡ ἄμβλυνση τοῦ ἠθικοῦ αἰσθητηρίου, ἡ ὑπέρμετρη ἡδυπάθεια, ἡ ἀκολασία καί ἡ κατάπτωση τῶν ἠθῶν συνεπλήρωναν τήν ἀποδυνάμωση τοῦ βυζαντινοῦ κράτους, τήν ὁποίαν προκαλοῦσαν οἱ διαιρέσεις ἀπό τίς ὀλέθριες αἱρέσεις. Τό διαλυτικό φαινόμενο τῆς γενικότερης ἀκολασίας ἦταν, ἰδιαίτερα στούς τελευταίους αἰῶνες τῆς ζωῆς τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, καθημερινό στήν Κωνσταντινούπολη, πρό παντός ὅμως στή Συρία καί καθ᾿ ὅλη τήν ἑλληνική Μ. Ἀσία.

Ἦταν, ἑπομένως, πολύ εὔκολο νά εὐδοκιμήσει ἡ θρησκεία τοῦ Ἰσλάμ, ἡ ὁποία μέ τή διδασκαλία της διευκόλυνε τήν ἡδυπάθεια. Αὐτό συνέβη πρῶτα στή Συρία καί κατόπιν στήν Περσία, δηλαδή στίς χῶρες, πού βρίσκονταν πλησιέστερα στήν Ἀραβία καί πού ἦσαν οἱ πρῶτες, οἱ ὁποῖες κατακτήθηκαν ἀπό τούς ὀπαδούς τοῦ Μωάμεθ.

Ἀλλά καί στήν Αἴγυπτο ἡ γενικότερη κατάπτωση τῶν ἠθῶν δέν ὑστεροῦσε. Ὁ M. S. Ribaud ἀναφέρει ὅτι τό 628 κόπτης ≪Χριστιανός≫ πρίγκιπας, πού βασίλευε στό ἄλλοτε βασίλειο τοῦ Φαραώ, ἔστειλε στόν Μωάμεθ μιά ὄνο, μιά φοράδα, βούτυρο καί εὐγενεῖς νεαρές παρθένους, τέκνα Κοπτῶν, γιά τό χαρέμι τοῦ προφήτου!...¹⁵.

Αὐτά τά κατ᾿ ἐξοχήν χαμηλά ἤθη, πού ἦσαν ἐντελῶς ἀντίθετα πρός τήν ἠθική τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, ἦσαν ἀποδεκτά ἀπό τό Ἰσλάμ. Ἀναλύσαμε ἄλλωστε σέ προηγούμενο κεφάλαιο τή θέση τῆς γυναίκας καί τήν πολυγαμία, πού εἶχε εἰσαγάγει τό Ἰσλάμ μέ ἐπί κεφαλῆς τόν Μωάμεθ. Οἱ λαοί λοιπόν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν διαβρωθεῖ ἀπό τήν ἀνηθικότητα, δελεάστηκαν ἀπό τή νέα καί εὔκολη θρησκεία τοῦ Ἰσλάμ.

Ὀρθότατα ἔχουν ἐπισημάνει, ὅτι ἡ διδασκαλία τοῦ Ἰσλάμ ἦταν ≪τό ἀκαταμάχητον ὅπλον≫, διά τοῦ ὁποίου ὁ Μωάμεθ διέδιδε τό κήρυγμά του. Διότι ἀπό πουθενά ἀλλοῦ καί οὐδέποτε στήν ἱστορία τοῦ πνευματικοῦ βίου τῶν ἀνθρώπων ≪συνέβαινεν ἕν δόγμα νά ὀφείλῃ τήν ἐμφάνισιν καί τήν καθ᾿ ὅλου διαμόρφωσιν αὐτοῦ εἰς παράγοντας ἱκανοποιοῦντας πάσης φύσεως ἀνάγκας πλήν τῶν (ἀναγκῶν) τοῦ πνεύματος≫, ὅπως αὐτό συνάγεται ἀπό τή θεολογία καί τήν ἠθική τοῦ Κορανίου¹⁶.

Παρόμοια διαπίστωση κάνει καί ὁ ἐπί τριάντα χρόνια Ἀμερικανός Γενικός Πρόξενος τῶν ΗΠΑ στήν Ἐγγύς Ἀνατολή George Horton στό πολύ σπουδαῖο, ἀξιόλογο καί κατ᾿ ἐξοχήν διαφωτιστικό βιβλίο του ≪Ἡ Κατάρα τῆς Ἀσίας (ἤ, Ἡ Μάστιγα τῆς Ἀσίας)≫· ἕνα βιβλίο, πού οἱ Ἕλληνες ἰδιαιτέρως, ἀλλά καί ἡ σύγχρονη Εὐρώπη καί Ἀμερική, πρέπει νά μελετήσουν προσεκτικά καί πολλές φορές.

Γράφει ὁ George Horton (Τζώρτζ Χόρτον): ≪Ἐνῶ συνηγορεῖ γιά πολλές ἀρετές, τό Κοράνι δίνει μεγαλύτερη ἐλευθερία στά ἀνθρώπινα πάθη καί προσελκύει περισσότερο τόν φυσικό ἄνθρωπο (ΣΣ. τόν ἄνθρωπο, πού ζεῖ σύμφωνα μέ τίς ἐπιταγές τῶν ἐνστίκτων του), παρά ὁ ἀσκητισμός τοῦ Χριστιανισμοῦ, καί γι᾿ αὐτό διαδίδεται γρηγορότερα ἀνάμεσα στούς πρωτόγονους λαούς καί στούς λαούς χαμηλότερου βαθμοῦ πολιτισμοῦ (...). Ὁ μωαμεθανισμός δέν ζητεῖ τόσα πολλά ἀπ᾿ τό ἄτομο, ὅσα ὁ Χριστιανισμός, καί γι᾿ αὐτό εἶναι εὐκολώτερο νά ζεῖ κανείς μέ αὐτόν (...). Ἡ σχέση τοῦ γάμου στό Ἰσλάμ, ≪εἶναι πολύ χαλαρή κατά τό δόγμα τοῦ προφήτου (Μωάμεθ) καί ἡ πολυγαμία ἐπιτρέπεται. Ἕνας μωαμεθανός συγγραφεύς≫ ὑποστήριξε ≪ὅτι ἡ κοινωνική διαφθορά εἶναι ἄγνωστη στίς μωαμεθανικές χῶρες≫. Ἀλλά, προσθέτει ὁ Horton, ≪καί ἕνας συγγραφεύς (τοῦ) ἀπάντησε στό περιοδικό “Armenia”, πού κυκλοφοροῦσε ἄλλοτε στή Βοστώνη, ὅτι αὐτό εἶναι ἀληθές· διότι στόν Μουσουλμάνο ἐπιτρέπει ἡ θρησκεία του νά μεταβάλει τό σπίτι του σέ πορνεῖο!...≫¹⁷.

Μέ τίς ὀρθότατες θέσεις τῶν M. S. Ribaud καί G. Horton συμφωνεῖ καί ὁ ἐθνικός μας ἱστορικός, ὁ Κωνσταντῖνος Παπαρηγόπουλος, ὁ ὁποῖος μέ τό διεισδυτικό καί κριτικό του βλέμμα, καί ὕστερα ἀπό ἐπισταμένη ἱστορική ἔρευνα, παρατηρεῖ:

≪Ὁ Ἰσλαμισμός δέν ἦτο, ὅπως ὁ μωσαϊσμός (...), θρήσκευμα (...), τό ὁποῖον περιέμενεν οἰκειοθελῶς νά τό παραδεχθῶσι τά ἄλλα ἔθνη· ἦτο ἐξ ἐναντίας θρήσκευμα ἐνεργητικώτατον, ἔχον ἀρχήν θεμελιώδη τήν διά τῆς σπάθης διάδοσιν αὐτοῦ. Ἐπειδή δέ (...) ἐθεράπευεν (=ἱκανοποιοῦσε) ὅλας τάς ὑλικάς ὀρέξεις καί ὅλους τούς ὑλικούς πόθους τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι πρόδηλον διά τί ἐξηπλώθη ἐπί μέγα τοῦ κόσμου μέρος (...).

≫Τό δέ χριστιανικόν θρήσκευμα (...) διά τῶν ἀρχῶν τῆς ἰσότητος, τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἀγάπης τοῦ πλησίον, τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς, τῆς κρίσεως καί τῆς ἀνταποδώσεως ἀπετείνετο εἰς τάς εὐγενεστέρας, τάς ἠθικωτέρας, τάς διανοητικωτέρας, οὕτως εἰπεῖν, χρείας τῆς ἀνθρωπότητος, ἐνῶ ὁ ἰσλαμισμός (...) ἐθεράπευε (=ἱκανοποιοῦσε) τάς ταπεινοτέρας, τάς ὑλικωτέρας, τάς σαρκικωτέρας, οὕτως εἰπεῖν, αὐτῆς ὁρμάς καί διαθέσεις. Ὁ Χριστιανισμός ἦτο θρήσκευμα προσῆκον εἰς κοινωνίαν προκόψασαν ἠθικῶς καί διανοητικῶς. Ὁ ἰσλαμισμός ἦτο θρήσκευμα θαυμασίως ἁρμόζον εἰς ἔθνη ἱστάμενα εἰσέτι ἐπί τῶν κατωτάτων τοῦ πολιτισμοῦ βαθμίδων. Τά δέ πλεῖστα τῶν ἐθνῶν ὅσα ἐκ πρώτης ἀφετηρίας ἀπήντησεν (=συνήντησεν), ἀφ᾿ ἑνός τά περσικά καί ἰνδικά καί ἀφ᾿ ἑτέρου τά ἀφρικανικά, ἦσαν πολύ ἐπιτηδειότερα (=καταλληλότερα) νά ἐννοήσωσι καί νά ἀσπασθῶσι τάς ἰδικάς του ἐπαγγελίας καί δοξασίας ἤ (=παρά) τάς χριστιανικάς. Ἐντεῦθεν τό μόνον ἔθνος, τό ὁποῖον ἀντέστη τότε εἰς τόν ἰσλαμισμόν, ἦτο τό ἑλληνικόν, τό ὁποῖον ὡς ἐκ τῆς φύσεως αὐτοῦ καί τοῦ πολιτισμοῦ ἦτο ἔθνος κατ᾿ ἐξοχήν χριστιανικόν≫¹⁸.

5. Ἄλλος λόγος πού συνετέλεσε πολύ στήν ἐξάπλωση τοῦ Ἰσλάμ ἦτο καί τό ὅτι οἱ Ἄραβες, πού τότε βρίσκονταν ἀκόμη στό ≪στάδιο τῆς βαρβαρότητος≫, ὅπως ἐπίσης καί οἱ γειτονικοί λαοί, δέν μποροῦσαν νά ἐννοήσουν τήν ὑψηλή καί βαθιά θεολογία τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ ≪περί οὐσίας καί τριῶν ὑποστάσεων≫ τοῦ Θεοῦ. Ἐπί πλέον ὁ ≪ἀπόλυτος μονοθεϊσμός τά μέγιστα ἐνίσχυε τήν θέσιν τοῦ Μωάμεθ ὡς τοῦ μόνου Προφήτου≫. Παράλληλα οἱ δελεαστικές ὑποσχέσεις τοῦ παχυλοῦ μωαμεθανικοῦ παραδείσου προσηλύτιζαν εὐκολότερα τούς φτωχούς ἐρημίτες Ἄραβες, οἱ ὁποῖοι ἐστεροῦντο τά ἀγαθά τῆς γῆς¹⁹.

6. Στή διάδοση τοῦ Ἰσλάμ σημαντικό ρόλο ἔπαιξε καί ὁ οἰκονομικός παράγοντας. Ἡ ἔρημος, ἡ φτωχή ἀπόδοση τοῦ ἐδάφους, ἡ πεῖνα, πού ἀπειλοῦσε τόν ραγδαίως αὐξανόμενο πληθυσμό. Οἱ πεινασμένοι Ἄραβες, συνηθισμένοι νά ἐπιδίδονται σέ λεηλασίες στά περσικά καί βυζαντινά ἐδάφη, ἐγκατέλειπαν τή γῆ τους, πύκνωναν τό στρατό τοῦ Ἰσλάμ καί ρίχνονταν στόν πόλεμο. Ἄλλωστε ὁ Μωάμεθ, πρίν πεθάνει, εἶχε ἤδη ἐπιτύχει τήν ἑνότητα τῶν φυλῶν τῆς Ἀραβικῆς χερσονήσου. Οἱ πεινασμένοι λοιπόν καί ἑνωμένοι πιά Ἄραβες ὁρμοῦσαν γιά νέα, πλούσια ἐδάφη. Κι ὅσο οἱ ἀγῶνες τους ἐστέφοντο ἀπό ἐπιτυχίες, ἡ ὄρεξή τους μεγάλωνε γιά ἄλλα πλούσια ἐδάφη... Τήν ἄποψη αὐτή ὑποστηρίζει ὁ ἱστορικός Will Durant.

Ἀλλά καί ὁ Α. Ν. Στράτος ὑπογραμμίζει: ≪Αἱ φῆμαι περί τῆς εὐκόλου, τῆς πλουσίας λείας, εἶχαν κατακλύσει σχεδόν ὅλη τήν Ἀραβία. Ἡ πληροφορία διά τόν πλοῦτο τῶν περιοχῶν, τήν εὔκολη καλλιέργεια, τήν ὕπαρξιν πλουσίων νομῶν, ἦτο φυσικόν νά ἐξάψῃ τή φαντασία τῶν Ἀράβων (...). Ἄνοιξε ἡ ὄρεξις ὅλων ἐκείνων, πού ἡ σκληρά πραγματικότης τῆς Ἀραβικῆς χερσονήσου, κατεδίκαζε σέ συνεχῆ πενία, στήν πεῖνα. Ὁλόκληροι φυλαί ἑτοιμάζονται νά μεταναστεύσουν, νά ἐγκατασταθοῦν στά πλούσια ἐδάφη. Ὄνειρα πλούτου καί εὐημερίας πλάθονται ἀπό τούς Ἄραβες. Ὅσοι φεύγουν δέν ἔχουν σκοπό νά ἐπιστρέψουν...≫²⁰.

7. Ὅταν λοιπόν λάβουμε ὑπ᾿ ὄψη τά ἀνωτέρω δέν εἶναι δύσκολο νά ἐννοήσουμε καί ἕναν ἄλλο σημαντικό παράγοντα, πού συνέβαλε στήν ἐπικράτηση τοῦ Ἰσλάμ. Καί εἰδικότερα στό πῶς καί ἰσχυρές ἀκόμη πόλεις ἄνοιξαν τίς πύλες τους στά στίφη τοῦ Μωάμεθ. καί γιατί μεγάλο μέρος τῶν κατοίκων τους ὑποδέχθηκαν μέ ἐνθουσιασμό τή νέα θρησκεία, γιά τήν ὁποία δέν ὑπάρχει αὐστηρότητα ἤ ποινή καί γι’ αὐτό ἀκόμη τό μεγαλύτερο πάθος.

Ὁ Ribaud δέν μιλάει ἀόριστα· ἀναφέρει γεγονότα, πού ἐπιβεβαιώνονται καί ἀπό συγγραφεῖς, οἱ ὁποῖοι δέν διάκεινται ἐχθρικῶς κατά τοῦ Ἰσλάμ. Γράφει ὁ Ribaud: ≪Ὁ Βάρσας ἐπροδόθη ὑπό τοῦ διοικητοῦ αὐτοῦ, ὅστις ἐξισλαμίσθη· τό φρούριον τοῦ Οὐράρ ἐγκατελείφθη ὑπό τοῦ ὑπερασπιστοῦ του, ὅστις ἠσπάσθη τήν θρησκείαν καί τήν πολιτικήν τῶν μωαμεθανῶν καί ἐξ αἰτίας τοῦ ὁποίου ἡ Ἀντιόχεια παρεδόθη. Αἱ πλεῖσται τῶν πόλεων τῆς Συρίας ὑπετάγησαν εἰς τούς Ἄραβας ἄνευ οὐδεμιᾶς ἀποπείρας ὑπερασπίσεως. Ἄς προσθέσωμεν τήν ἱστορίαν τοῦ ἑβραίου τούτου πρίγκιπος τῆς Ἀραβίας, ἀνάνδρου ὅσον ὁ Πόντιος Πιλᾶτος καί σκληροτέρου τοῦ Νέρωνος, ὅστις, ἀφοῦ πρῶτον ἠσπάσθη τόν Ἰσλαμισμόν, ἐπώλησε τήν φυλήν αὐτοῦ εἰς τόν Προφήτην καί ὑπέδειξεν αὐτός οὗτος τούς 700 τῶν ἀλλοθρήσκων, τούς ὁποίους ἀπεκεφάλισε≫²¹!

Οἱ κύριοι καί ἰσχυρότεροι στρατηγοί καί στρατιῶτες τοῦ Μωαμεθανισμοῦ, κατά τούς πρώτους αἰῶνες τῆς ἐπικρατήσεώς του, ἦσαν έξωμότες. Οἱ ἀρνησίθρησκοι αὐτοί καί ἀποστάτες τοῦ Χριστιανισμοῦ – ἡ ἀποστασία γινόταν εἴτε διά τῆς βίας, εἴτε λόγῳ βαρύτατης καί ἀβάστακτης φορολογίας, εἴτε λόγῳ τῆς εὔκολης ἠθικῆς τοῦ Ἰσλάμ – αὔξησαν τά στρατεύματα τῶν μουσουλμάνων καί τούς ἔδωκαν νέο σφρίγος καί νέαν ὁρμή. Ἄλλωστε εἶναι γνωστό, ὅτι οἱ πολιορκητές τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἦσαν κατά τό πλεῖστον γενίτσαροι καί ἐξωμότες. Οἱ ναυτικοί, πού κατέστρεψαν τό στόλο τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου καί κατέλαβαν τήν Κύπρο, τήν Κρήτη, τή Ρόδο καί τήν Κῶ, ἦσαν ἐπίσης ἐξωμότες. Ἀρνησίθρησκοι ἦσαν ἐπίσης οἱ περισσότεροι πειρατές, πού ἤλεγχαν τίς θάλασσες μέχρι τό 1840.

Οἱ θλιβεροί ἐκεῖνοι ἐξωμότες, πού ἐλάμβαναν μωαμεθανικά ὀνόματα, ἀποκτοῦσαν τεράστιες περιουσίες καί τοποθετοῦνταν ἀμέσως σέ πολύ ὑψηλές θέσεις στή διοίκηση τοῦ κράτους, στό στρατό καί στό ναυτικό. Ὁ Ribaud ἀναφέρει γιά τήν ἐποχή του (τέλη 19ου, ἀρχές 20ου αἰῶνος) τά ἀκόλουθα: ≪Ἀκόμη εἰς τάς σημερινάς ἐποχάς δυνάμεθα νά ἀριθμήσωμεν ἐξωμότας, μεταξύ τῶν ὁποίων εὑρίσκονται Ἕλληνες, οἵτινες ὑπηρέτησαν ὡς ὑπουργοί ἐν Τουρκίᾳ καί Αἰγύπτῳ. Ὁ Νουρῆ βέης, Χερίφ πασᾶς καί ἄλλοι εἶναι Γάλλοι, οἵτινες ἀπηρνήθησαν τήν πατρίδα των καί τήν θρησκείαν, διά νά ἀπολαύσωσι τῶν προνομίων τῶν νόμων τοῦ Μωάμεθ. Ἀναφέρονται εἰς τήν Ἱστορίαν ἐξωμόται Γάλλοι, οἱ ὁποῖοι ὑπῆρξαν Σουλτάνοι, βεζύραι, πασάδες, ἔνδοξοι ἰατροί, στρατηγοί, καί μεταξύ τῶν τελευταίων τούτων ὑπό τό ὄνομα Σολιμάν πασᾶς κάθε ἕνας ἀναγνωρίζει τόν ἁπλούστατον γάλλον ἀξιωματικόν ὀνόματι ὁ ταγματάρχης Σέλβ (Selves) (...). Μεταξύ τῶν ἐξωμοτῶν συγκαταλέγεται ἐπίσης καί ὁ γάλλος ἐκεῖνος γνωστός ὑπό τό ὄνομα Μοσέν Σααδέκ, ὅστις καθεῖξε τόν θρόνον τοῦ ἀντιβασιλέως τῆς Αἰγύπτου εἴς τινα μεγάλην μουσουλμανικήν τελετήν≫²².

Μέ τίς διαπιστώσεις αὐτές τῶν Ribaud, Horton καί Κωνσταντίνου Παπαρηγοπούλου συμφωνεῖ καί ὁ Φώτης Κόντογλου, πού γνώρισε τούς Τούρκους καί τό ἦθος τους ἀπό πρῶτο χέρι.

Ὁ Κόντογλου μάλιστα ἐπιμένει ὅτι οἱ ἐξωμότες Ἕλληνες ἦσαν ἐκεῖνοι, πού πρωτοστάτησαν καί στή διάδοση καί ἐπικράτηση τοῦ Ἰσλάμ. Γράφει ἐπί λέξει:

≪Οἱ Ἕλληνες δέν μεταδώσανε μοναχά τή χριστιανική θρησκεία. Φαίνεται πώς αὐτοί, ἀνάμεσα σέ τόσες φυλές, πρωτοστατήσανε στό νά μεταδοθεῖ καί ἡ θρησκεία τοῦ Μωάμεθ. Γιατί στόν καιρό αὐτοῦ τοῦ προφήτη βαστοῦσε ἀκόμα ἡ ἑλληνική μαγιά στήν Ἀνατολή, κ᾿ οἱ Ἕλληνες βρισκόνταν πάντα πίσω ἀπό κάθε τι πού γινότανε. Στήν Αἴγυπτο μιλούσανε ἑλληνικά καί νόμιζε κανένας πώς βρισκότανε σέ ἑλληνική χώρα, τό ἴδιο καί στή Συρία, στή Μικρά Ἀσία, στή Μεσοποτοταμία, ἀκόμα καί στήν Περσία, γιατί κατά βάθος αὐτές οἱ χῶρες ἤτανε κράτη ἑλληνικά. Στήν Παλμύρα καί στό Μπαλπέκ μιλούσανε ἑλληνικά, στή Νίσιβη καί στή Βαβυλώνα οἱ τέχνες, τά γράμματα καί οἱ ἐπιστῆμες ἤτανε ἑλληνικές, στή Μαύρη θάλασσα τό ἴδιο. Ἀκόμα καί μέσα στά βάθη τῆς Ἀσίας ζούσανε οἱ ἄνθρωποι μέ ἑλληνική συνήθεια καί σπουδάζανε τίς ἑλληνικές τέχνες, ὅπως στή Βακτριανή, πού οἱ βασιλιάδες της καυχιότανε πώς βαστούσανε ἀπό τό αἷμα τῶν Μακεδόνων τοῦ Ἀλεξάνδρου. Σ᾿ ὅλον τόν κόσμο εὕρισκε κανένας Ἕλληνες κ᾿ ἤτανε παντοῦ τιμημένοι σάν ἄνθρωποι τῆς πιό σπουδαίας φυλῆς (...).

≫Τόν καιρό πού φανερώθηκε ὁ Μωάμεθ καί κήρυξε τή νέα θρησκεία, ἀνάμεσα στίς φυλές πού τήν πήρανε οἱ περισσότεροι ἤτανε Ἕλληνες ἤ ἑλληνοαναθρεμμένοι. Μέσα σέ ὀγδόντα χρόνια αὐτή ἡ θρησκεία ξάπλωσε μονομιᾶς, γιατί ἤτανε βολικώτερη ἀπό τόν Χριστιανισμό, πού ἤτανε πολύ αὐστηρός. Οἱ μωχαμετάνοι μπορούσανε νά πάρουνε πολλές γυναῖκες, κι᾿ ὁ Παράδεισός τους κερδιζότανε εὔκολα. Γιά τοῦτο πολιτεῖες ὁλοκληρες παραδίδονταν θεληματικά στούς ἀπόστολους τοῦ Ἰσλάμ, χωρίς πόλεμο. Καλά - καλά ἀπό ποιά φυλή καταγότανε ὁ πιστός δέν λογαριαζότανε στή νέα θρησκεία, ἔφθανε μόνο νά γίνει μωχαμετάνος. Γιά τοῦτο φούντωσε μονομιᾶς τό Ἰσλάμ. Ὅσοι ἀρνιότανε τή θρησκεία τους ἤτανε τιμημένοι καί παίρνανε ἀξιώματα≫.

Κι ὁ Κόντογλου ἀνατρέχοντας στόν Ribaud παρατηρεῖ: ≪Ὁ Γάλλος ἱστορικός M. Ribaud ἔγραψε πολλά γιά νά ὑποστηρίξει πώς τόν λεγόμενο ἀραβικό πολιτισμό δέν τόν κάνανε οἱ Ἄραβες, πού ἤτανε μιά φυλή πού ζοῦσε μέσα σέ τσαντήρια, χωρίς γράμματα καί χωρίς τέχνες, ἀλλά οἱ Ἕλληνες καί οἱ ἄλλοι λαοί πού ζούσανε μέ τό ἑλληνικό πνεῦμα. Μαζί μέ ἄλλα, γράφει καί τοῦτα: ‘‘Ἀνάμεσα στούς Χριστιανούς πού ἀλλαξοπιστήσανε, τό Ἰσλάμ εὑρῆκε τούς καλύτερους στρατηγούς, τούς καλύτερους ναυτικούς, τούς πιό φανατικούς ὀπαδούς του, καί ἐπειδή πήρανε μουσουλμανικά ὀνόματα, οἱ ἱστορικοί τους λογαριάσανε γιά Ἄραβες. Ἕως τώρα (Σ. Σ. τά ἔγραφε πρίν ἀπό πενῆντα χρόνια) στήν Τουρκία καί στήν Αἴγυπτο ὑπάρχουνε Ἕλληνες ὑπουργοί, βεζύρηδες, πασάδες, γιατροί, στρατηγοί. Λοιπόν αὐτοῦ βρίσκεται  τό μυστήριο τοῦ λεγόμενου ἀραβικοῦ πολιτισμοῦ. Ὅσοι γράψανε συγγράμματα, ὅσοι καταγίνανε στίς τέχνες καί στίς ἐπιστῆμες καί δώσανε σ᾿ αὐτές μωαμεθανικόν χαρακτῆρα, ἤτανε Χριστιανοί τουρκεμένοι, οἱ περισσότεροι Ἕλληνες, πού δεχθήκανε τή μουσουλμανική θρησκεία, πήρανε ἀραβικά ὀνόματα καί σάν μουσουλμάνοι ρίξανε τήν τελευταία λάμψη τοῦ δικοῦ τους πολιτισμοῦ,ὥς που βυθιστήκανε οἱ ἀπόγονοί τους στό σκοτάδι τῆς ἀμάθειας. Μοναχά ἡ γλῶσσα τους ἤτανε ἀραβική, ἐνῶ τό πνεῦμα τους δέν ἤτανε ἀραβικό’’.

≫(...) Μέσα σέ ὀγδόντα χρόνια οἱ μουσουλμάνοι ὑποτάξανε ἀπέραντες χῶρες, σ᾿ Ἀνατολή καί Δύση, στήν Ἀνατολή ὥς τίς Ἀνδίες καί τήν Περσία, καί στή Δύση ὥς τό Μαρόκο καί τήν Ἰσπανία. Πῶς μποροῦσε νά γίνει αὐτό ἀπό μιά μικρή φυλή, πού ὥς τότε δέν εἶχε οὔτε σπίτια καί πού δέν θά ἔφθανε ὁ στρατός της, οὔτε ἄν σέ κάθε τόπο πού κυρίευε ἄφηνε μονάχα λίγους ἄνδρες;(...).

≫Οἱ Ἄραβες δέν πολυταξιδεύανε, προπάντων στή θάλασσα. Εἶναι φανερό λοιπόν πώς μωχαμετάνοι ἀπό ἄλλα αἵματα πήγανε τή θρησκεία τοῦ Μωάμεθ ὥς τά πέρατα τοῦ κόσμου. Κι ἀνάμεσα σ᾿ αὐτούς τήν πιό πολλή δουλειά τήν ἔκανε ἡ δαιμονισμένη αὐτή φυλή, πού εἶναι γεμάτη ἀπό τόσα καλά κι ἀπό τόσα κακά, οἱ Ἕλληνες. Αὐτοί ταξιδεύανε ἀνέκαθεν  καί ταξιδεύουνε καί σήμερα ὅσο κανένας λαός. Σέ κάθε μεριά τῆς οίκουμένης, ἄς εἶναι κ᾿ ἡ πιό μακρυνή καί ξεμοναχιασμένη, βρίσκεται κάποιος Ἕλληνας. Λοιπόν οἱ Ἕλληνες ἔμποροι πήγανε τό Κοράνιο ὥς τή Σουμάτρα καί τή Γιάβα, πού πηγαίνανε γιά τά μπαχαρικά καί γιά τίς ἄλλες πραμάτειες. Τό ἴδιο κάναμε καί μέ τά καραβάνια πού ταξιδεύανε στήν Ἀφρική ὥς τήν Τομποκτοῦ, τό Μπενίν, καί πέρα ἀκόμα. Ὑπάρχουν φυλές, πού οἱ μισοί εἶναι μωχαμετάνοι κι οἱ ἄλλοι μισοί ἄγριοι, καί πολλοί ἀπ᾿ αὐτουνούς ἀνθρωποφάγοι≫²³.

Ὁρισμένοι νομίζουν ὅτι οἱ σημερινές μουσουλμανικές χῶρες, ἰδιαιτέρως τῆς Μ. Ἀνατολῆς καί τῆς Αἰγύπτου, ἀποτελοῦνται ἀπό Ἄραβες. Ἡ ἄποψη αὐτή δέν εἶναι ὀρθή. Στίς χῶρες αὐτές ζοῦν καί παραμένουν οἱ ἰθαγενεῖς φυλές, οἱ ὁποῖες ὅμως ἐξισλαμίσθησαν, γι᾿ αὐτό καί συνεχίζουν νά διατηροῦν πολλά χαρακτηριστικά τῆς φυλῆς τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εἶναι ἡ Αἴγυπτος. Ἡ ἱστορία της, τῆς ὁποίας ≪τά κυριώτερα γεγονότα εἶναι γνωστότατα πρό ἀμνημονεύτων χρόνων, ἐν οὐδεμιᾷ ἐποχῇ δεικνύει ἡμῖν κατάληψιν τῆς χώρας ὑπό ξένης φυλῆς. Ἐκεῖ, ὅπως καί εἰς τήν Συρίαν, Περσίαν καί ἀλλοῦ, ὁ ἰθαγενής πληθυσμός ἤλλαξεν ἤθη, ἀπώλεσε τάς ἐθνικάς παραδόσεις καί ᾠκειοποιήθη τήν γλῶσσαν τοῦ Κορανίου≫²⁴.

Παρόμοια φαινόμενα ἔχουνε καί στά Βαλκάνια – Βοσνία, Ἀλβανία, Κοσσυφοπέσιο, Βουλγαρία – ὅπως ἐπίσης καί στήν Κύπρο, ὅπου οἱ ΤΚύπριοι δέν ἦσαν παρά Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἐξισλαμισθεῖ. Εἶναι δέ χαρακτηριστικό ὅτι μέχρι τό 1974, δηλαδή πρίν ἀπό τήν εἰσβολή τοῦ Ἀττίλα, ὑπῆρχαν στήν Κύπρο χωριά μέ ΤΚυπρίους, οἱ ὁποῖοι μιλοῦσαν μόνο ἑλληνικά! Τά χωριά δέ αὐτά διατηροῦσαν ὄχι μόνο τά ἑλληνικά, ἀλλά καί τά χριστιανικά τους ὀνόματα. Ὁρισμένα ἀπ᾿ αὐτά τά χωριά κατοικοῦνταν μέχρι τό 1974 μόνο ἀπό ΤΚυπρίους, ἡ ἐτυμολογία τους ὅμως δέν ἦταν καθόλου τουρκική²⁵. Σέ ὁρισμένα μάλιστα ἀπό τά χωριά αὐτά οἱ ΤΚύπριοι μιλοῦσαν μόνο ἑλληνικά, ἀκόμη καί στό σπίτι τους. Χαρακτηριστικό εἶναι καί τοῦτο: Μέχρι τό 1962 οἱ Τοῦρκοι τοῦ χωριοῦ Ἅγιος Ἀνδρόνικος συγκατοικοῦσαν μονιασμένοι μέ τούς Ἕλληνες. Ἀπό τό 1962 ὅμως καί ἑξῆς ἕνας φανατικός δάσκαλος τούς ὑποχρέωνε μέ καταγγελίες, ἀπειλές κ.τ.ὅ, νά μιλοῦν μόνο τούρκικα. Ἐξ ἄλλου οἱ ἴδιοι αὑτοί Τοῦρκοι συμμετεῖχαν στά θρησκευτικά πανηγύρια τῶν Χριστιανῶν, σέβονταν πολύ τόν ἅγιο Ἀνδρόνικο καί τήν ἁγία Φωτοῦ (τοπική ἁγία), ἄναβαν λαμπάδες καί ἔκαναν τάματα στόν ἀπόστολο Ἀνδρέα καί στήν Παναγία.

Ὂρθῶς συμεραίνει ὁ Ribaud: ≪Ἡ φοβερά ἐξάπλωσις τοῦ Ἰσλαμισμοῦ ὀφείλεται μόνον καί μόνον εἰς τάς διεφθαρμένας χριστιανικάς φυλάς, αἵτινες κύψασαι τό μέτωπον ὑπό τόν ζυγόν τοῦ Ἰσλάμ, παρέσχον τοῖς μουσουλμάνοις τούς καλλιτέρους στρατιώτας τοῦ στρατοῦ των, τούς κατασκευαστάς τῶν πλοίων αὐτῶν, ὁλόκληρον αὐτῶν τό ναυτικόν, θρασεῖς πειρατάς, περί τῶν τολμηρῶν πράξεων τῶν ὁποίων βρίθει ἡ Ἱστορία. Οἱ ἐξωμόται οὗτοι εἰσήγαγον εἰς τούς Ἄραβας τήν διανοητικήν ἀνάπτυξιν καί τήν ἀναγκαίαν ένεργητικότητα. Ἐκτός τούτου, ὁλόκληρος ἡ Ἀνατολή ἦτο ἑλληνική καί ἑπομένως αὐτοί εἶναι ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι ἐβοήθησαν τόσον ὑπερόχως τήν μεγέθυνσιν τῶν κτήσεων τοῦ Ἰσλάμ, παραδίδοντες αὐτοῖς τόν ἑαυτῶν πολιτισμόν (...). Εἰς τήν ἀνέκαθεν μυστηριώδη Ἀνατολήν, ἕν γόητρον φαίνεται, ὅτι προσείλκυσε τούς ἡττηθέντας λαούς καί μετεμόρφωσε τούτους, ἀλλά τό γόητρον τοῦτο δέν ἦτο βεβαίως περιφανής πολιτισμός, καθ᾿ ὅσον οἱ Ἄραβες ἦσαν βαρβαρότεροι ὅλων τῶν ὑποταγέντων εἰς τούς νόμους αὐτῶν· εἶναι ἡ γοητεία ἡδυπαθοῦς δόγματος καί ἕνεκα τῆς καταστάσεως τῶν ἠθῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης τό δέλεαρ ὑπῆρξεν ἄμεσον. Ἑπομένως ἡ ὀθωμανική κατάκτησις ἐγένετο μετά καταπληκτικῆς εὐκολίας χάρις εἰς τήν βοήθειαν τῶν διεφθαρμένων πληθυσμῶν≫²⁶.

8. Στήν ἐπέκταση τοῦ Ἰσλάμ συνέβαλε καί τό φοβερό παιδομάζωμα (dewsirme), πού ἀνανέωνε συνεχῶς τή δύναμη τῶν γενιτσάρων, τό ἐκλεκτό πολεμικό σῶμα τῶν Ὀθωμανῶν. Ὁ διαβολικός αὐτός θεσμός ἐξυπηρέτησε ἄριστα τή στρατολόγηση καί ἄσκηση τῶν Χριστιανῶν νέων στά Τουρκικά ὅπλα. Διότι δημιούργησε τή φοβερή στρατιωτική ἐλίτ τῶν γενιτσάρων, πού ἀφοῦ ἐξισλαμίζονταν, γίνονταν τυφλά καί πιστά ὄργανα τοῦ Σουλτάνου.

Γιά τό φοβερό παιδομάζωμα, τό ὁποῖον ὁ ἐθνικός μας ἱστορικός ὀνομάζει ≪ἀποφύλισιν≫, δηλαδή ἔργο πού εἶχε σκοπό νά ἀφαιρέσει τήν ἐθνική συνείδηση τῶν παιδιῶν τῆς φυλῆς τῶν Ἑλλήνων, ὑπολογίζεται, κατά τούς μετριότερους ὑπολογισμούς, ὅτι περισσότερα ἀπό ἕνα ἑκατομμύριο Ἑλληνόπουλα ἔγιναν γενίτσαροι. Καί νά σκεφθεῖ κανείς ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἅρπαζαν τά πιό ὄμορφα, τά πιό εὔρωστα καί τά πιό ἔξυπνα παιδιά. Τά παιδιά αὐτά, ἄν μεγάλωναν μέ τήν Ὀρθόδοξη πίστη καί τίς ἑλληνικές παραδόσεις καί δημιουργοῦσαν ἑλληνικές οἰκογένειες (ὁπότε ὁ ἀριθμός τῶν μελῶν τῶν οἰκογενειῶν τους θά ’φθανε τουλάχιστον τά 5.000.000), ἡ Ἑλληνική φυλή θά ᾿χε ἕνα πολύ σημαντικό πνευματικό καί ὑλικό δυναμικό²⁷.

9. Ἐπίσης στήν ἐπέκταση τοῦ Ἰσλάμ συνέβαλε ἡ βία, ἡ τυραννία, ἡ καταπίεση καί ἡ βαρύτατη φορολογία.

Τά ἐπινοήματα τοῦ Ἄραβος γόητος, ὅπως τόν ἀποκαλεῖ ὁ βυζαντινός Εὐθύμιος Ζυγαβηνός, ὅπως οἱ μαγικές κακοτεχνίες καί δαιμονιώδεις τελετές καί ἄλλες ἀθέμιτες ≪ἀρρητουργίαι≫ (=αἰσχρουργίες, ἀχρεῖες, ἄτιμες πράξεις)²⁸, συνοδεύονταν ἀπό τήν ὠμή ἀσιατική βία. Σ᾿ αὐτή τή βία ἦταν δύσκολο, ἄν ὄχι ἀδύνατο νά ἀντισταθεῖ ἡ εὐγένεια καί ἡ λεπτότητα τοῦ ἀνωτέρου πνεύματος τοῦ Χριστιανισμοῦ²⁹.

Ὁ Ἀμερικανός διπλωμάτης George Horton ἀποδεικνύει μέ σωρεία ἱστορικῶν γεγονότων, ὅτι ≪ὁ μωαμεθανισμός ἐξαπλώθηκε μέ τό σπαθί καί μέ τή βία ἀπ’ τήν ἀρχή, πού ἐμφανίσθηκε σάν μεγάλος ἐχθρός τοῦ Χριστιανισμοῦ≫. Καί προσθέτει ὁ G. Horton: ≪Ὁ,τιδήποτε κι ἄν λέγουν οἱ διδασκαλίες τοῦ Κορανίου σχετικά μέ τή διάδοση τοῦ δόγματός του μέ τό σπαθί, δέν ὑπάρχει καμμιά ἀμφιβολία σχετικά μέ τό παράδειγμα, πού ἔδωσε ὁ Μωάμεθ, ὁ ὁποῖος ἵδρυσε τό βασίλειό του μέ τό σπαθί στό χέρι, ὁ ὁποῖος ἦταν ὀπαδός τῆς πολυγαμίας, καί ληστής καραβανίων καμηλῶν καί ἔδινε διαταγές νά δολοφονοῦν τούς ἐχθρούς του. Αὐτό≫, ἐπεξηγεῖ ὁ George Horton, ≪δέν τό λέγω γιά νά δυσφημίσω τόν προφήτη, ἀλλά σάν μιά ἐξακρίβωση πασίγνωστων ἱστορικῶν γεγονότων≫³⁰.

Ὅταν ὁ Ἀμπού Σοφιάν, ὁρκισμένος ἐχθρός τοῦ Μωάμεθ, συνελήφθη στή Μέκκα καί ὁδηγήθηκε μπροστά στόν Μωάμεθ (ἡ θυγατέρα τοῦ Ἀμπού Σοφιάν, ἡ Ὄμμ Χαμπίμπα, ἦταν μιά ἀπό τίς συζύγους τοῦ Μωάμεθ, ἀλλ᾿ εἶχε ἀπαρνηθεῖ τόν πατέρα της), ὁ ≪προφήτης≫ τόν ρώτησε ἄν ἀναγνωρίζει ἕνα μόνον Θεόν. Ὁ αἰχμάλωτος, πού ἦταν εἰδωλολάτρης, ἀπάντησε καταφατικά. ≪Εἶναι καιρός νά ἀναγνωρίσεις καί μένα ὡς ἀπεσταλμένο τοῦ Θεοῦ≫, τοῦ εἶπε ὁ ≪προφήτης≫. ≪Εἶσαι προσφιλέστερος σέ μένα ἀπό τόν πατέρα καί τή μητέρα μου≫, ἀπάντησε ὁ Ἀμπού Σοφιάν, χρησιμοποιώντας φιλόφρονη φράση, ≪ἀλλά δέν μπορῶ ἀκόμα νά σέ ἀναγνωρίσω ὡς προφήτην≫.

–≪Ἤ ἀναγνωρίζεις τήν ἀλήθεια ἤ πέφτει τό κεφάλι σου≫, φώναξε ὀργισμένος ὁ Όμάρ, ὁ ἀρχηγός τοῦ στρατοπέδου τοῦ Μωάμεθ.

Κάτω ἀπό τήν ἀπειλή αὐτή τοῦ ξίφους ὁ Άμπού Σοφιάν ἀσπάσθηκε τόν Ἰσλαμισμό· ≪καί ἐπληρώθη ἅπαξ ἔτι (=ἀκόμη μιά φορά) τό ρηθέν ὑπό τοῦ προφήτου ὅτι ἔναντι τῶν ἀπίστων δέν ὑπάρχει ἐπιχείρημα καλύτερον ἀπό τό ξίφος!≫³¹.

Αὐτή τή ρήση ὁ Μωάμεθ τήν κατοχύρωσε καί στό Κοράνι, τό ≪ἱερό βιβλίο≫ τῶν πιστῶν του. Γράφει: ≪Κι ὅταν οἱ ἀπαγορευμένοι μῆνες ἔχουν περάσει, τότε (πολεμᾶτε καί) σκοτώνετε τούς εἰδωλολάτρες, ὁπουδήποτε κι ἄν τούς βρεῖτε (...). Πολεμᾶτε αὐτούς πού δέν πιστεύουν στόν Ἀλλάχ, κι οὔτε στήν Ἔσχατη Ἡμέρα  (...) κι οὔτε ἀναγνωρίζουν τήν ἀληθινή θρησκεία (...). Κι εἶπαν οἱ Ἑβραῖοι ὅτι ὁ Ἔσδρας ἦταν γιός τοῦ Ἀλλάχ. Κι εἶπαν οἱ Χριστιανοί ὅτι ὁ Μεσσίας ἦταν γιός τοῦ Ἀλλάχ. Αὐτά εἶναι λόγια (πού βγῆκαν ) ἀπ᾿ τά χείλια τους καί πού μιμοῦνται τά λόγια ἐκείνων πού ἀρνήθηκαν (παλιά) ἀπό πρίν τήν Πίστη. Ἄς πέσουν στήν καταστροφή≫· ὁ Ἀλλάχ ≪ἔστειλε τόν Ἀπόστολό Του (Μοχάμμαντ) μέ τήν ὁδηγία, καί τήν ἀληθινή θρησκεία γιά νά προκηρύξει πάνω ἀπ᾿ ὅλες τίς θρησκεῖες, ἀκόμα κι ἄν οἱ ἄπιστοι τήν άπεχθάνονται≫. Καί ἀλλοῦ: ≪Ὤ! Προφήτη! παρότρυνε τούς πιστούς στόν πόλεμο. Ἄν ὑπάρχουν εἴκοσι ἀπό σᾶς πού ὑπομονητικά ἐπιμένουν, θά νικήσουν διακοσίους, κι ἄν ἀπό σᾶς εἶναι ἑκατό, θά νικήσουν χίλιους ἀπ᾿ τούς ἄπιστους, γιατί αὐτοί (οἱ ἄπιστοι) εἶναι λαός χωρίς κατανόηση≫ (Στάδιο 9, ἡ Μετάνοια, ἐδάφ. 5, 29, 30, 33. Στάδιο 8, Τά λάφυρα, ἐδάφ. 65· βλ. καί 66)³².

Μέ ὅλα αὐτά ὁ Μωάμεθ ἐνθαρρύνει τούς πιστούς τοῦ Ἰσλάμ νά πραγματοποιοῦν πολεμικές συγκρούσεις μέ πρόσχημα τήν ἐπέκταση καί διάδοση τοῦ μουσουλμανισμοῦ. Ὁ ἴδιος ἄλλωστε εἶχε ἐπιτρέψει τή ράτζια, ὅπως ἤδη ἀναφέραμε, τήν ὁποία κατοχύρωσε ἀργότερα ὡς ≪ἱερό πόλεμο, δίδοντα κάθε ἄνεση στούς διαδόχους του γιά τόν ἐξισλαμισμό τῶν ἀπίστων. ≪Ἄν ληφθεῖ ὑπ᾿ ὄψη ὅτι τό Ἰσλάμ, ἐκτός ἀπό τή ράτζια, ἡ ὁποία πρόσφερε ἀγαθά, χρήματα, γυναῖκες κλπ. στούς ‘‘πιστούς’’, ἐπέτρεψε καί τήν ἀγοραπωλησία τῶν αἰχμαλώτων πολέμου, καθώς ἐπίσης καί τή θανάτωση τῶν ‘‘ἐχθρῶν’’ τῆς νέας πίστης καί παράλληλα πρόσφερε γιά ὅλες τίς παραπάνω πράξεις τήν ἀπόλαυση τοῦ Παραδείσου στούς πιστούς, τότε μπορεῖ νά γίνει ἀντιληπτή ἡ μεγάλη ἐξολοθρευτική διάθεση τῶν ‘‘πιστῶν’’ αὐτῶν καί ἡ ἔκταση τοῦ ἀφανισμοῦ τῶν ἀλλοθρήσκων≫³³.

Οἱ περιγραφές τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων τῆς νέας θρησκείας, ἀλλά καί ἡ σκληρή καί ἀπάνθρωπη μεταχείριση τοῦ ἄμαχου πληθυσμοῦ ἀπό τούς πιστούς τοῦ Μωάμεθ, καί μάλιστα ἀπό νέα παιδιά, εἶναι συγκλονιστικές. Ὁ ἰσλαμιστής ἱστοριογράφος J. Tabari (839-922), περιγράφοντας τή μάχη Γαδεσία (ἀρχές 637 μ.Χ.) γράφει καί τοῦτο: ≪...Μετά τή μάχη τά γενναῖα παιδιά τῶν μουσουλμάνων (ἄρρενες κάτω τῶν 15 ἐτῶν) ἔδιναν νερό σέ ὅποιον πιστό εἶχε ἀκόμη κουράγιο καί ἔπαιρναν τή ζωή ἀπό ὅποιον ἄπιστο, πού εἶχε ἀκόμη κουράγιο!≫³⁴. Στή μάχη ἐκείνη σκοτώθηκαν 30.000 ≪ἄπιστοι≫. Αὐτά φανερώνουν τήν ἔκταση τῆς βίας καί τόν ὠμό τρόμο ἀντιμετωπίσεως τῶν ≪ἀπίστων≫ ἀπό τούς νεοφώτιστους τοῦ Ἰσλάμ.

Κατά τή διάρκεια τῆς δυναστείας τῶν Ὀμεϊαδῶν (Omeyiah 662-750) τό Ἰσλάμ ἐξαπλώθηκε μέ ἰδιαίτερη βαρβαρότητα μέχρι τά βορειοανατολικά σύνορα τῆς Περσίας³⁵. Στήν περιοχή αὐτή οἱ βίαιοι ἐξισλαμισμοί ἦσαν πολλαπλοί. Οἱ Ἰρανοί βεβαιώνουν ὅτι τό Ἰράν εἶχε ἀποτελέσει οὐσιαστικά τό πρῶτο θῦμα τῆς βιαιότητος καί τοῦ ἐπεκτατισμοῦ τοῦ Ἰσλάμ.

Τό Ἰράν (=ἡ Περσία) εἶχε δεχθεῖ τήν ἐπιθετικότητα τοῦ Ἰσλάμ ἀπό τά χρόνια τοῦ Ἀμπού Μπέκρ, πρώτου διαδόχου τοῦ Μωάμεθ. Τό πρόσωπο αὐτό, ἀφοῦ ≪ἐπανέφερε≫ μέ τήν ἀπειλή τῆς σφαγῆς ὅσους εἶχαν ἀπομακρυνθεῖ ἀπό τό Ἰσλάμ, ἐστράφη πρός τόν Περσικό κόλπο καί τίς μεθόριες περιοχές τῆς Περσίας. Ὁ Yagubi, Ἰρανός ἱστορικός τοῦ 9ου αἰώνα, γράφει ὅτι ὁ Ἀμπού Μπέκρ θεωροῦσε τίς ἐκστρατεῖες ἐκεῖνες ὡς μεγάλες ράτζια. Αὐτό εἶναι φανερό ἀπό τήν ἐπίθεση τοῦ Ἀμπού Μπέκρ κατά τῶν Βυζαντινῶν τό 634 καί ἀπό τήν πολιορκία (κράτησε περίπου ἕξι μῆνες) καί τήν κατάληψη τῆς Δαμασκοῦ. ≪Οἱ λεηλασίες, αἱματοχυσίες καί προσβολές στά ἱερά καί ὅσια τῶν Ἑβραίων καί τῶν Χριστιανῶν≫ τῆς Δαμασκοῦ καί τῆς γύρω περιοχῆς ≪δέν εἶχαν προηγούμενο≫. Ἡ μάχη ἦταν τόσο σκληρή ὥστε ἔτρεχε αἷμα μαζί μέ τό νερό τοῦ ποταμοῦ καί κινοῦσε τούς τροχούς τοῦ ὑδρόμυλου!³⁶.

Οἱ Ὀρθόδοξοι ἀποκαλοῦσαν τούς φορεῖς τῆς νέας θρησκείας ≪βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως≫. Γιά τή συνάντηση τοῦ Ὀμάρ, ὅταν αὐτός κατέλαβε τήν Ἱερουσαλήμ, μέ τόν Πατριάρχη Σωφρόνιο, ὁ Θεοφάνης γράφει: ≪Εἰσελθών δέ Οὔμαρος (=Ὀμέρ) εἰς τήν ἁγίαν πόλιν, τριχίνοις ἐκ καμήλων ἐνδύμασιν ἠμφιεσμένος, ἐρειπωμένης, ὑπόκρισίν τε σατανικήν ἐνδεικνύμενος, τόν ναόν ἐζήτησε τῶν Ἰουδαίων, ὅν ᾠκοδόμησε Σολομών, προσκυνητήριον αὐτόν ποιῆσαι, τῆς αὐτοῦ βλασφημίας. Τοῦτον ἰδών ὁ Σωφρόνιος ἔφη: Ἐπ᾿ ἀληθείας τοῦτο ἐστι τό βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως τό ρηθέν διά Δανιήλ τοῦ προφήτου ἑστώς ἐν τόπῳ ἁγίῳ≫ (βλ. Ματθ. κδ΄ [24] 15· Δαν. θ΄ 27· ια΄[11] 31· ιβ΄ [12] 11)³⁷.

Ὅταν ἡ ἰσλαμική πίστη ἔφθασε ὥς τήν Κίνα (μέσα τοῦ 8ου αἰώνα) οἱ Κινέζοι ἔχασαν 231.000 συμπατριῶτες τους. Ἀρκετοί δέ Τοῦρκοι, πού κατοικοῦσαν στήν περιοχή, ἀφοῦ πρόδωσαν τούς Κινέζους, ὑποδουλώθησαν ἑκούσια στούς Ἄραβες, καί, γιά νά δείξουν τήν εὐγνωμοσύνη τους στούς κατακτητές, προώθησαν τίς συζύγους τους στά χαρέμια τῶν μουσουλμάνων! Ὅπως εἶναι γνωστόν οἱ Τοῦρκοι εἶναι Μογγολικῆς καταγωγῆς, λόγῳ δέ τῆς ἀντικοινωνικῆς συμπεριφορᾶς τους εἶχαν διωχθεῖ ἀπό τούς Μογγόλους³⁸.

Ἀποτελεῖ ἀσφαλῶς ντροπή ἡ ὅλη βάρβαρη συμπεριφορά τοῦ Ἰσλάμ πρός τούς Ἑβραίους τῆς Μεδίνας, τούς εἰδωλολάτρες τῆς Ἀραβίας, τούς Χριστιανούς τῆς Δαμασκοῦ, τούς Ζωροάστρες τῆς Περσίας, τούς Κινέζους κλπ. μόνο καί μόνο ἐπειδή αὐτοί δέν ἤθελαν νά δεχθοῦν τήν πίστη τῶν μουσουλμάνων. Ντροπή ὅμως ἀποτελοῦν καί οἱ μαζικοί ἐξισλαμισμοί τῶν Νεστοριανῶν τῆς Περσίας. Μεταξύ αὐτῶν συμπεριλαμβάνονταν Ἄραβες τῆς Μεσοποταμίας, Ἀραμαιο-Ἄραβες, καί πολλοί Πέρσες. Στή συνέχεια ἀκολούθησαν καί οἱ βίαιοι ὁμαδικοί ἐξισλαμισμοί στή Συρία καί Συρο - Μεσοποταμία³⁹.

Τήν ἴδια τακτική ἀκολούθησε τό Ἰσλάμ καί στήν περιοχή τῆς Μ. Ἀσίας, τόν Βαλκανικό χῶρο (τή Χερσόνησο τοῦ Αἶμου), στήν Ἑλλάδα, στήν Κρήτη καί τήν Κύπρο. Μάλιστα στήν περιοχή τῆς Ἠπείρου, ἕνεκα τῶν βιαίων ὁμαδικῶν ἐξισλαμισμῶν ἐξ ἀφορμῆς τῆς βαρύτατης φορολογίας παρουσιάστηκε, λίγο πρίν ἀπό τά χρόνια τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, τό ἑξῆς φαινόμενο: Χιλιάδες Ὀρθοδόξων, ἰδιαίτερα στήν Ἤπειρο καί στήν Ἀλβανία, γίνονταν μουσουλμάνοι! Χωριά ὁλόκληρα μέ ἐπί κεφαλῆς τούς ἱερεῖς ἤ καί τούς ἀρχιερεῖς τους(1) ἀναγκάζονταν νά ἐξωμόσουν ὁμαδικά, καί ὁ χείμαρρος τῆς ἐξωμόσεως ἀπειλοῦσε νά κατακλύσει ὁλόκληρη τήν ἑλληνική χερσόνησο! Τό θλιβερό ἐκεῖνο φαινόμενο τοῦ ὁμαδικοῦ ἐξισλαμισμοῦ εἶχε πάρει τόση καί τέτοια ἔκταση, ὥστε ἀνησύχησαν κι αὐτοί ἀκόμη οἱ Τοῦρκοι! Ἔλεγαν οἱ τύραννοι τῶν Χριστιανῶν: ≪Ἄν ὅλοι οἱ ραγιάδες γίνουν μουσουλμάνοι, ποιός θά δουλεύει γιά τούς ἀγάδες;≫!...

Τό ἴδιο φαινόμενο παρουσιάστηκε κατά τά χρόνια τῆς τουρκικῆς τυραννίας καί στήν Κύπρο, ὅπου ὁλόκληρα χριστιανικά χωριά εἶχαν ἐξισλαμισθεῖ λόγῳ τῆς ἀφόρητης φορολογίας, ὅπως π.χ. τό χωριό Λουρουτζίνα (Λουρουκίνα) τῆς ἐπαρχίας Λάρνακος.

Δίκαια ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στό διάλογό του μέ τόν τασιμάνη (τοῦρκο κληρικό), ἀξιολογώντας τήν ἀνήθικη ἠθική τοῦ ≪ἱεροῦ πολέμου≫ (ὀρθότερα, ἀνίερου) τή χαρακτηρίζει ἐντελῶς ἀλλότρια πρός τό ἅγιο θέλημα τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ. ≪Ὁ Μωάμεθ≫, εἶπε ὁ ἅγιος Γρηγόριος, ≪ξεκινῶντας ἀπό τήν Ἀνατολή, ἔφθασε βέβαια μέχρι τή δύση τοῦ ἡλίου· αὐτό ὅμως τό πέτυχε μέ πόλεμο καί μάχαιρα καί λεηλασίες καί ἀνδραποδισμούς καί ἀνθρωποκτονίες, ἀπό τά ὁποῖα τίποτε δέν προέρχεται ἀπό τόν ἀγαθόν Θεόν, ἀλλά εἶναι μᾶλλον παραδειγματικό θέλημα τοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου φονιᾶ τοῦ ἀνθρώπου (ἀνθρωποκτόνου) (βλ. Ἰω. η΄ 44), δηλαδή τοῦ διαβόλου≫. Καί συνέχισε ὁ θεόσοφος Πατέρας: Καί ὁ Μ. Ἀλέξανδρος καί πολλοί ἄλλοι μέ τίς ἐκστρατεῖες τους ἐπεκράτησαν σ᾿ ὅλη τήν οἰκουμένη. ≪Κανένα ὅμως γένος ἀνθρώπων δέν ἐμπιστεύτηκε τόν ἑαυτό του σέ κάποιον ἀπ᾿ αὐτούς, ὅπως ἐμπιστευτήκατε σεῖς στόν ‘‘Μεχούμετ’’ (Μωάμεθ)≫. Συγκρίνοντας δέ ὁ ἅγιος τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο ἔδρασε τό Ἰσλάμ προκειμένου νά ἐπεκταθεῖ, μέ τόν τρόπον πού εἶχαν ἐνεργήσει οἱ πιστοί τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, πρόσθεσε: ≪Παρ’ ὅλον ὅτι ὁ Μωάμεθ ἄν καί χρησιμοποιοῦσε βία καί ὑποσχόταν ὅσα ἱκανοποιοῦν τίς ἡδονές, δέν κατέκτησε οὔτε ἕνα μέρος τῆς οἰκουμένης ὁλόκληρο (≪οὐδέ ἕν μέρος τῆς οἰκουμένης προσηταιρίσατο≫)· ἐνῷ “ἡ τοῦ Χριστοῦ διδασκαλία”, μολονότι ἀποτρέπει ἀπό ὅλες σχεδόν τίς ἡδονές τοῦ βίου, κατέλαβε “πάντα τά πέρατα τῆς οἰκουμένης”, ἐπικρατεῖ δέ ἀκόμη καί μεταξύ ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι τήν πολεμοῦν, χωρίς αὐτή  (ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ) νά ἐπιβάλλει καμμιά βία· ἀλλά μᾶλλον νικῶντας τή βία, πού κάθε φορά φέρεται ἐναντίον της ἀπό ἀλλοῦ, ὥστε καί μ᾿ αὐτό τόν τρόπο νά εἶναι ἡ πίστη τῶν Χριστιανῶν “ἡ νίκη ἡ νικήσασα τόν κόσμον” (Α ΄Ἰω. ε΄ 4)≫⁴⁰.

Φανατισμός λοιπόν καί μισαλλοδοξία εἶναι τά δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοῦ Ἰσλάμ, τό ὁποῖο διαδόθηκε μέ τή βία καί τό ξίφος. Ἡ ὠμή βία, καί ὄχι ἡ πειθώ, ἦταν καί εἶναι ἡ βάση τῆς προπαγάνδας τῶν μωαμεθανῶν· τό δέ ξίφος ἦταν πάντοτε τό ὄργανο! Μόνο σέ ἐλάχιστους λαούς χαμηλοῦ ἐπιπέδου ἔχει ἐξαπλωθεῖ τό Ἰσλάμ χωρίς βία· μέ τή μαθητεία καί τήν πειθώ.

10. Στήν ἐξάπλωση τοῦ Ἰσλάμ συνέβαλαν καί οἱ σταυροφορίες τοῦ Πάπα, πού ἔγιναν μέ σκοπό τήν ἀπελευθέρωση τῶν Ἁγίων Τόπων ἀπό τά χέρια τῶν μουσουλμάνων. Οἱ βαρβαρότητες τῶν Δυτικῶν σταυροφόρων, ἡ σκληρότητά τους, οἱ σφαγές καί ἄλλες ἐγκληματικές ἐνέργειές τους ἀναζωπύρησαν τό θρησκευτικό μῖσος στήν Ἀνατολή. Ταυτόχρονα ἐξῆραν καί τόν ἑκατέρωθεν φανατισμό, ἀπό τόν ὁποῖο ἡ Ὀρθοδοξία ὑπέφερε ἀφάνταστα δεινά. Τά γεγονότα ἐκεῖνα, πού ἀποτελοῦν μιά ἀπό τίς ζοφερότερες σελίδες τῆς Ἱστορίας γενικά, ἔγιναν αἰτία ὥστε ἀκμάζουσες Χριστιανικές κοινότητες στήν Ἀραβία, στή Συρία, στήν Αἴγυπτο καί ἀλλοῦ, νά σβήσουν!...⁴¹.

11. Ἡ ἐξόρμηση τῶν φανατικῶν τοῦ Μωάμεθ ἀπό τήν Ἀραβία ἦταν οὐσιαστικά ἡ ἀπάντηση, πού ἔδινε ἡ βάρβαρη Ἀνατολή στόν πολιτισμένο κόσμο. Ὀρθά χαρακτήρισαν τόν Μωάμεθ ὡς τόν ἀντίποδα τοῦ ἐκπολιτιστικοῦ ἔργου τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου. Τό κατώτερο ξεσηκώθηκε ἐκδικητικά, βίαια, ἄγρια, φανατικά ἐναντίον τοῦ ἀνωτέρου! Ὅ,τι ἔμεινε ἀπολίτιστο στίς ἀνατολικές χῶρες καί στήν Ἀφρική ἀπό τήν ἐκπολιτιστική προσπάθεια τοῦ Μακεδόνος στρατηλάτου καί τό εἰρηνικό, σωτηριῶδες καί λυτρωτικό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, ὀργανώθηκε σάν μιά ἐκδίκηση κατά τοῦ ἑλληνιστικοῦ πνεύματος καί τοῦ Χριστιανισμοῦ.

Τά μέσα πού χρησιμοποιοῦσαν οἱ πιστοί τοῦ Μωάμεθ καί συνεχίζουν νά χρησιμοποιοῦν καί σήμερα – παράδειγμα ἡ ἐξόντωση ἐκ μέρους τῶν Τούρκων τοῦ αἰωνόβιου Ἑλληνισμοῦ τῆς Μ. Ἀσίας, τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς Ἴμβρου, τῆς Τενέδου, τῆς Β. Κύπρου, καί τοῦ Ὀρθοδόξου Σερβικοῦ στοιχείου ἀπό τό Κοσσυφοπέδιο – εἶναι ἐξολοθρευτικά γιά τούς λαούς· οἱ μωαμεθανοί δέν πολεμοῦν ἁπλῶς τούς ἀντιπάλους· τούς ξερριζώνουν, τούς ἀφανίζουν! Τό σύνθημά τους ἦταν καί συυνεχίζει νά εἶναι: Ἐμεῖς καί κανείς ἄλλος!...

Ὅταν, γιά ν᾿ ἀναφέρουμε ἕνα καί μόνο παράδειγμα, τό 634 ὁ στρατηγός τῶν ὀρδῶν τοῦ Μωάμεθ Καλέδ πολιόρκησε τή Δαμασκό, ἔπειτα ἀπό ἑξάμηνη ἄμυνα τῶν γενναίων προμάχων τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἔπεσε στό πεδίο τῆς τιμῆς τό ἥμισυ τῆς φρουρᾶς καί τῶν κατοίκων, οἱ Δαμασκηνοί ἀναγκάσθηκαν νά συνθηκολογήσουν μέ τόν Καλέδ ≪ἐπί τῷ ὄρῳ τοῦ νά ἐξέλθωσιν οἱ ἐπιζῶντες τῆς πόλεως μετά τῆς κινητῆς αὐτῶν περιουσίας. Καί οἱ μέν πλεῖστοι τῶν περισωθέντων διεσπάρησαν τῇδε κἀκεῖσε (=ἐδῶ κι ἐκεῖ), ὀλίγοι δέ τινες παρέμειναν ἐν Δαμασκῷ ὑποταχθέντες εἰς τήν πληρωμήν φόρου≫ στούς μωαμεθανούς⁴².

Κλείνοντας τήν παράγραφο αὐτή, προσθέτουμε ὅτι οἱ σφαγές τῶν Χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι δέν δέχθηκαν τό Μωαμεθανισμό, ἀποτελοῦν ἕνα τεράστιο καί ἀνατριχιαστικό κεφάλαιο, τό ὁποῖον ὁ κόσμος πάει, δυστυχῶς, νά ξεχάσει! Ἄς διαβάσουν τουλάχιστον, ὅσοι θέλουν νά μάθουν, ἀπό τό βιβλίο τοῦ George Horton τά κεφάλαια 1-8, 33, 35, 36 καί 37. Θά καλύψουν τό πρόσωπό τους ἀπό ντροπή, σ᾿ ὅσους ἀκόμη ἀπέμεινε τό εὐγενικό αὐτό αἴσθημα.

 

12. Ἄλλος παράγων, ὁ ὁποῖος συνετέλεσε στήν ἐπέκταση τοῦ Ἰσλάμ, εἶναι καί ἡ πίστη τῶν μουσουλμάνων στήν ἀδυσώπητη μοῖρα. Στό κεφάλαιο ≪Τό κισμέτ≫ (=ἡ μοίρα) ἐπισημάναμε ὅτι ἡ πεποίθηση πρός τό μοιραῖο βοήθησε σημαντικά στή διάδοση τῶν ἀρχῶν τοῦ Ἰσλάμ.

Ὅταν ὁ Μωάμεθ ἀπέκτησε τήν πεποίθηση ὅτι ἡ θέληση τοῦ Θεοῦ τοῦ ἔδωκε τή δύναμη νά ἐπιτύχει τή διάδοση τῆς νέας θρησκείας, διεκήρυξε, κατά τόν Washington Irving: Διάφοροι προφῆτες ἔχουν σταλεῖ ἀπό τόν θεόν, διαθέτοντες τίς ποικίλες ἰδιότητές του: Ὁ Μωϋσῆς τήν ἐπιείκεια καί τήν πρόνοια. Ὁ Σολομών τή σοφία, τό μεγαλεῖο καί τή δόξα. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός τή δικαιοσύνη, τήν παντογνωσία καί τή δύναμη, τή δικαιοσύνη διά τῆς ἁγιότητός του, τήν παντογνωσία διά τῆς ἀποκαλύψεως τῶν μυστικῶν πάσης καρδίας, τή δύναμη μέ τά θαύματα πού ἐπετέλεσε. Καμμιά ὅμως ἀπό τίς ἰδιότητες αὐτές δέν στάθηκε ἱκανή νά δημιουργήσει τήν πεποίθηση, ὥστε νά διαδοθεῖ ἡ διδασκαλία τους. Ἄλλωστε ὑπῆρξαν καί ἐκεῖνοι πού ἀπίστησαν στά θαύματα τοῦ Μωϋσῆ καί τοῦ Ἰησοῦ. Γι᾿ αὐτό ἐγώ, ὁ τελευταῖος τῶν προφητῶν, ἀποστέλλομαι κρατώντας τό ξίφος! Ὅσοι κηρύττουν τήν πίστη μου, ἄς μήν συζητοῦν. Ἄς φονεύουν ὅσους ἀρνοῦνται νά ὑπακούσουν. Αὐτός πού μάχεται ὑπέρ τῆς ἀληθινῆς πίστεως (= τοῦ Ἰσλάμ) εἴτε πέσει εἴτε νικήσει, θά ἀνταμειφθεῖ γενναίως.

Ἀλλά δέ σταμάτησε ὥς ἐδῶ ὁ Μωάμεθ. Πρόσθεσε: Τό ξίφος εἶναι τό κλειδί τοῦ Παραδείσου καί τῆς Κολάσεως. Ὅλοι ὅσοι σύρουν ≪ὑπέρ πίστεως≫ τοῦ Ἰσλάμ τό ξίφος θά ἀνταμειφθοῦν. Κάθε δέ σταγόνα αἵματος, κάθε στέρηση καί κάθε κίνδυνος καταγράφονται στόν οὐρανό γιά νά ἀμειφθοῦν καλύτερα ἀπό ὁποιαδήποτε νηστεία ἤ προσευχή. Ἄν πέσουν στήν μάχη ὑπέρ τοῦ Ἰσλάμ τά ἁμαρτήματά τους ≪διαγράφονται διά μιᾶς≫, αὐτοί δέ μεταφέρονται στόν Παράδεισο, γιά νά ζήσουν ἐκεῖ ≪ἐν αἰωνίᾳ χαρᾷ εἰς τάς ἀγκάλας τῶν μελανοφθάλμων οὐρί≫⁴³.

Ἡ πεποίθηση στήν τυφλή μοίρα, κάτι πού τό δέχτηκαν μέ ἰδιαίτερη χαρά οἱ Ἄραβες, ἀφοῦ βρισκόταν καί σέ πλήρη ἁρμονία μέ τό χαρακτῆρα τους, μετέτρεψε ξαφνικά τόν ἰσλαμισμό ἀπό θρησκεία τῆς ταπεινότητος σέ θρησκεία τοῦ ξίφους, τῆς βίας καί τῆς βαρβαρότητος. Οἱ λησταί τῆς ἐρήμου ἔσπευσαν νά ἐνταχθοῦν μέ ἐνθουσιασμό ὑπό τή σημαία τοῦ Μωάμεθ. Ἡ συνέχεια γνωστή...

Ἔτσι ἡ αὐθαίρετη στήν ἀπολυτότητά της μωαμεθανική μοῖρα, ἀπέκτησε τή βίαιη καί ὁρμητική δύναμη τοῦ φαταλισμοῦ, τῆς μοιροκρατίας. Ὅτι δηλαδή ἡ τύχη τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἀμετάκλητα προκαθορισμένη καί προγεγραμμένη. Τό πρακτικό ἀποτέλεσμα τῆς πίστεως αὐτῆς ἤταν ὁ ἄγριος φανατισμός, ὁ ἄκρατος ἐνθουσιασμός ἑνός μεγαλειώδους ἀλλά φοβεροῦ θάρρους. Οἱ πιστοί τοῦ Ἰσλάμ ὁρμοῦσαν (καί ὁρμοῦν) στήν μάχη χωρίς ἀναστολές, βέβαιοι ὅτι εἴτε ἔμεναν στό σπίτι τους εἴτε πήγαιναν στόν πόλεμο ἡ μοῖρα θά τούς εὔρισκε ὁπωσδήποτε καί ἡ ὥρα τοῦ θανάτου, ἡ ≪ἀμετακλήτως τεταγμένη≫ θά τούς προέφθανε. Παράλληλα ὁ τυφλός αὐτός φανατισμός ἐνισχυόταν καί ἀπό τήν παχυλή ἐσχατολογία τοῦ Ἰσλάμ.

Ἐδῶ ὅμως πρέπει νά καταθέσουμε καί τή Χριστιανική ἄποψη. Οἱ μαθηταί τοῦ Χριστοῦ καί τά πιστά μέλη τῆς Ἐκκλησίας Του θεωροῦμε ὅλα ὅσα συμβαίνουν στόν κόσμο κάτω ἀπό τό πρίσμα τῆς θείας ἀγάπης καί τῆς ἀγαθῆς προνοίας τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ. Τή θέση αὐτή ἀναλύει πολύ ὡραῖα ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, στήν Ἐπιστολή του πρός τήν Ἐκκλησία του. Καί ἰδιαίτερα στό πρῶτο της μέρος, ὅπου ἐκθέτει τίς περιπέτειές του κατά τήν περίοδο τῆς αἰχμαλωσίας του ἀπό τούς Τούρκους. Γράφει: Ἀπό τόν θεοφάν­τορα Δαβίδ διδαχθήκαμε ὅτι τά σχέδια τοῦ θεοῦ, ἡ πρόνοιά του καί οἱ σοφές κρίσεις του, διά τῶν ὁποίων κυβερνᾶται ἡ ζωή τῶν ἀνθρώπων καί τῶν λαῶν, εἶναι ἀνεξερεύνητες, ὅπως καί οἱ βαθειές ἄβυσσοι τῶν ὠκεανῶν (Ψαλ. λε΄ [35] 7). Τό ἴδιο δίδαξε καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος (βλ. Ρωμ. ια΄ [11] 33). Ὡστόσο, συνεχίζει ὁ θεοφόρος Γρηγόριος, ὑπάρχουν μερικοί ἄνθρωποι πού ἕνεκα ἀτονίας φρενῶν, θά λέγαμε, στροβιλιζόμενοι σάν ἀπό ἴλιγγο πρός ≪τά κρίματα τοῦ Θεοῦ≫ καί πέφτοντας κατά γῆς δεινῶς ἤ ἀπορρίπτουν τήν ἀγαθή πρόνοια τοῦ Θεοῦ μέ δυσσέβεια ἤ κατηγοροῦν ἀπερίσκεπτα τόν βίο ἐκείνων, πού δυστυχοῦν ἤ μερικές φορές θεωροῦν κακῶς ὡς κενή καί ἄχρηστη τήν ἀρετή καί τήν πίστη. Ὁ μυαλωμένος ὅμως καί συνετός ἄνθρωπος ὅσο παρατηρεῖ καί στοχάζεται τήν ἄβυσσο καί τό ὕψος ἐκεῖνο καί τό φθάνει μέ τούς λογισμούς του τόσο καί διηγεῖται θαυμάζοντας μαζί μέ τόν ἀόρατο καί αὐτό πού βλέπει. Καί προσθέτει ὁ ἅγιος Γρηγόριος, φωτιζόμενος ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ: Γι᾿ αὐτήν τήν άκατάληπτη, ἀγαθή καί πάνσοφη οἰκονομία τοῦ ≪ἐπί πάντων Θεοῦ≫ (Ρωμ. θ΄5), ὁ Ὁποῖος εἶναι ὁ ἐξουσιαστής ὅλων παραδοθήκαμε καί μεῖς (ἐννοεῖ) τόν ἑαυτό του καί τούς Χριστιανούς τῆς Μ. Ἀσίας) στά χέρια τῶν Τούρκων· ταυτόχρονα δέ καί γιά μιά μικρή ἔκτιση τῶν πολλῶν ἁμαρτημάτων μας ἀπέναντι στόν Θεόν⁴⁴.

Βεβαίως ὅλα αὐτά ἡ θεοδίδακτη ψυχή τοῦ ἁγίου δέν τά δέχεται μοιρολατρικά. Τά δέχεται μέ τρόπο ὀντολογικό, διότι βλέπει τήν Ἱστορία τοῦ κόσμου νά κατευθύνεται ἀπό τήν Πρόνοια τοῦ παντοδυνάμου, πανσόφου καί φιλανθρώπου Θεοῦ. Καί αὐτή ἡ θέση δέν σημαίνει ὅτι ὁ ἅγιος ἀδιαφοροῦσε γιά τήν ἀπελευθέρωση τῶν Χριστιανῶν ≪ἤ τήν ἐλευθερία τοῦ Γένους τους, ἀλλά (ὅτι) ἤξερε νά ἑρμηνεύει τήν ἀδυναμία τοῦ ἀνθρώπου (στό) νά ξεπεράσει τούς πειρασμούς καί τά προβλήματα≫⁴⁵. Ἔβλεπε σ᾿ ὅλα τήν ἀγαθοποιό ἐνέργεια τῆς Θείας Οἰκονομίας.

____________
  

1. M. S. RIBAUD, ὅπ. π., σελ. 26.

2. Βλ. ΜΕΘΟΔΙΟΥ Γ. ΦΟΥΓΙΑ, Μητροπολίτου Πισιδίας. Τό Ἑλληνικό ὑπόβαθρο τοῦ Ἰσλαμισμοῦ, σελ. 78.

3. Βλ. Ὅπ. π., σελ. 82, 84-85.

4. Βλ. Ὅπ. π., σελ. 86, 87.

5. THOMAS ARNOLD, The Preaching of Islam, β΄ ἔκδ., London (1913) σελ. 46.

6. ΝΙΚΗΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ, PG 105, 712.

7. ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΖΥΓΑΒΗΝΟΥ, Πανοπλία Δογματική, ΚΗ΄ Κατά Σαρακηνῶν, 6, PG 130, 1340ΑΒ.

8. ΚΩΝΣΤ. ΠΑΠΑΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, ἔκδ. Α΄, Τόμ. Γ΄, Ἐν Ἀθήναις 1867, σελ. 293. Γιά τή στάση τῶν αἱρετικῶν κατά τοῦ Βυζαντίου καί τήν εὔκολη ἀποσκίρτησή τους πρός τό Ἰσλάμ, βλ. καί Ν. Π. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ, Δικηγόρου, Ἀνατολικαί Μελέται, Τόμ. Α΄, σελ. 66-67.

9. Βλ. A. STRATOS, Byzantium in the Seventh Century, Vol I 602-634. Transl. by M. Ogilvie-Grant. Amsterdam (1968), σελ. 307, παρά ΜΕΘΟΔΙΟΥ Γ. ΦΟΥΓΙΑ, Μητροπολίτου Πισιδίας, ὅπ. π., σελ. 95.

10. ΜΕΘΟΔΙΟΥ Γ. ΦΟΥΓΙΑ, Μητροπολίτου Πισιδίας, ὅπ. π., σελ. 96.

11. ΕΛ ΧΑΣΑΝ ΜΠΙΝ ΤΑΛΑΛ, Πρίγκιπα Διαδόχου τῆς Ἰορδανίας, ≪Ο Χριστιανισμός στόν Ἀραβικό κόσμο≫, ἔκδ. Καστανιώτη, Ἀθήνα 1997, σελ. 82-83.

12. Βλ. περισσότερα εἰς ΕΠ. Κ. ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ, Παλαιά καί Σύγχρονος Τουρκία, ἔκδ. Ναυτικῆς Ἐπιθεωρήσεως, Ἀθῆναι 1929, σσ. 28-30.

13. Βλ. ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, Τό Βυζαντινό Κράτος, Ἀθήνα 1983, σελ. 81-86. Ἐπίσης ΜΕΘΟΔΙΟΥ Γ. ΦΟΥΓΙΑ, Μητροπολίτου Πισιδίας, ὅπ. π., σελ. 96.

14. Βλ. Δελτίον τῆς Ἱστορικῆς καί Ἐθνολογικής Ἑταιρείας τῆς Ἐλλάδος, Τόμ. Γ΄, (1889), Ἀθῆναι, σελ. 108-116.

15. Βλ. M. S. RIBAUD, μν. ἔργ., σελ. 31.

16. ΕΥΑΓ. Δ. ΣΔΡΑΚΑ, Ἐγχειρίδιον Ἱστορίας τῶν Θρησκευμάτων, ἐν Θεσσαλονίκῃ 1966, σελ. 267.

17. GEORGE HORTON, ≪Ἡ Κατάρα τῆς Ἀσίας (ἤ Ἡ Μάστιγα τῆς Ἀσίας)≫, ἔκδ. The Bobbs-Memil Co. Ἰνδιανάπολις, (1926), μτφρ. Γεωργίου Λ. Τσελίκα (Ἡ ἑλληνική ἔκδοση ἔγινε μέ δαπάνη τῶν Σωματείων: ≪Ἑστία Ν. Σμύρνης≫, ≪Ἔνωσις Σμυρναίων≫ καί ≪Θρακικόν Κέντρον≫, Ἡ ἑλληνική ἔκδοση τυπώθηκε καί βιβλιοδέθηκε ἀπό τήν ≪‘Ατλαντίς -Μ. Πεχλιβανίδης καί Σία Α.Ε.≫, Ἀθήνα), σελ. 164, 169.

18. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, ἔκδ. Α΄, Τόμ. Γ΄, Ἐν Ἀθήναις 1867, σελ. 292.

19. ΕΥΑΓ. Δ. ΣΔΡΑΚΑ, Ἡ κατά τοῦ Ἰσλάμ πολεμική τῶν Βυζαντινῶν θεολόγων, Θεσσαλονίκη 1961, σελ. 82. Τοῦ ΙΔΙΟΥ, Ἐγχειρίδιον Ἱστορίας τῶν θρησκευμάτων, ἐν Θεσσαλονίκῃ 1966, σελ. 267.

20. Α. Ν. ΣΤΡΑΤΟΥ, Τό Βυζάντιον στόν Ζ΄αἰώνα, Τόμ. Γ΄, Ἀθῆναι 1966, σελ. 71.

21  M. S. RIBAUD, ὅπ. π., σελ. 33.

22. M. S. RIBAUD, ὅπ. π., σελ. 34, 35. Βλ. καί ΑΛΕΞ. ΚΑΡΙΩΤΟΓΛΟΥ, Ὀρθοδοξία καί Ἰσλάμ, σελ. 17:≪Χαρακτηριστικό εἶναι ὅτι ἐξέχοντες στρατηγοί τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ὑπῆρξαν πολλοί ἐξισλαμισθέντες εὐρωπαῖοι στρατιωτικοί τυχοδιῶκτες, πού ὑπηρέτησαν πιστά τόν Σουλτάνο≫.

23. ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ, Ἀσάλευτο θεμέλιο (Πρόλογος - Ἐπιμέλεια: Κώστας Σαρδελλῆς).ἐκδ. ≪Ἀκρίτας≫, 1995, σελ. 82-85.

24. M. S. RIBAUD, ὅπ. π., ἔργ., σελ. 39.

25. α) Στήν ἐπαρχία Λευκωσίας: Ἡ Ἐπιχό (κάτοικοι μόνο ΤΚύπριοι)· τό ὄνομα τοῦ χωριοῦ εἶναι φράγκικο. Ἡ Λεύκα (ἀρκετοί ΤΚύπριοι), πού ὀφείλει τό ὄνομά της στίς πολλές λεῦκες. Λουρουκίνα ἤ Λουρουτζίνα (ὅλοι Τκύπριοι)· ἡ ὀνομασία έτυμολογεῖται ἀπό τή γυναῖκα τοῦ φράγκου φεουδάρχου Λουρεντζῆ. Οἱ Μάνδρες (ὅλο ΤΚύπριοι), πού ὀφείλουν τό ὄνομά τους στίς μάνδρες τοῦ Χαμίτ, άξιωματικοῦ τοῦ Τούρκου Λαλά Μουσταφᾶ, κατακτητοῦ τῆς Κύπρου (τό 1571).

β) Στήν ἐπαρχία Ἀμμοχώστου: Ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος (ὅλοι οἱ κάτοικοι ἦσαν ΤΚύπριοι)· Ἡ Ἄρτεμι (τό ὄνομα ὀφείλεται στήν θεά Ἄρτεμη, πού λατρευόταν στήν περιοχή (ὅλοι οἱ κάτοικοι ἦσαν ΤΚύπριοι). Ἡ Αὐγολίδα (ἀπό τό εὐκολία-αὐκολία = φυσικό αὐλάκι νεροῦ γιά πότισμα). Ἡ Γαλάτεια (ὅλοι οἱ κάτοικοι ΤΚύπριοι· ἡ ὀνομασία τοῦ χωριοῦ ἀπό τό φυτό γαλάζιο)· οἱ Γοῦφες (οἱ περισσότεροι κάτοικοι ΤΚύπριοι· ἡ ὀνομασία ἀπό τήν Ἰταλική λέξη Gueffa = κλουβί, φυλακή) ἤ Gufos = κοῖλος, κοίλωμα)· Τό Κιάδος (ἤ Τζιάδος) (κάτοικοι μόνο ΤΚύπριοι· τό ὄνομα ἀπό τήν ἀριστοκρατική Ἑνετική οἰκογένεια Zen). Τό χωριό Κώμη, στό ὁποῖο οἱ ΤΚύπριοι πρόσθεσαν τό Kκεπίρ (Kebir = μεγάλη). Τό Ὄβγορος (ὅλοι ΤΚύπριοι), ἀπό τό εὐ+ὄρος, γιατί βρίσκεται σέ περίοπτη θέση. Τό Πλατάνι (ὅλοι ΤΚύπριοι), στήν περιοχή φυτρώνουν πολλά πλατάνια.

γ) Στήν ἐπαρχία Λεμεσοῦ: Ἡ Αὐδήμου (ἀπό τόν πρῶτο οἰκιστή της Αὐδήμονα κάτοικοί της πολλοί ΤΚύπριοι). Τό χωριό Καντοῦ (κάτοικοί του μόνον ΤΚύπριοι)· τό ὄνομα ἀπό τόν πρῶτο οἰκιστή Gantou.

δ) Στήν ἐπαρχία Λάρνακος: Τό Πέργαμος (ὅλοι ΤΚύπριοι)· οἱ οἰκιστές τοῦ χωριοῦ ἦλθαν ἀπό τήν ἑλληνική πόλη Πέργαμο τῆς Μ. Ἀσίας.

ε) Στήν ἐπαρχία Κυρηνείας: Τό Τέμπλος (ὅλοι ΤΚύπριοι)· ἡ ὀνομασία τοῦ χωριοῦ ἀπό τό φράγκικο τάγμα τῶν Templiers (Τεμπλῶτες, ὅπως τούς ὀνομάζει ὁ Λεόντιος Μαχαιρᾶς στό ≪Χρονικό≫ του).

στ) Στήν ἐπαρχία Πάφου:Τά Κόκκινα (κάτοικοι μόνο Τοῦρκοι)· τό ὄνομα προέρχεται ἀπό τό σιδηροῦχο ἔδαφός της, πού ὅταν βραχεῖ, γίνεται κατακκόνινο σάν αἷμα. Ἅγιος Ἰωάννης (ὅλοι Τοῦρκοι, οἱ ὁποῖοι μιλοῦσαν μόνο ἑλληνικά) (Βλ. ΑΝΤ. ΠΑΠΕΓΕΩΡΓΙΟΥ, Ἐτυμολογικό περί Κύπρου, Λάρνακα, 1989).

26.  M. S. RIBAUD, σελ. 40, 41.

27. Βλ. περισσότερα γιά τό Παιδομάζωμα εἰς Ν. Π. ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ, Γιά τήν Ἐλευθερία, ἔκδ. ≪Ὁ Σωτήρ≫, σελ. 24-28.

28. ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΖΥΓΑΒΙΝΟΥ, Πανοπλία Δογματική, ΚΗ΄ Κατά Σαρακηνῶν 28, P.G. 130. 1360ΑΒ.

29. ΕΥΑΓ. Δ. ΣΔΡΑΚΑ, Ἐγχειρίδιον Ἱστορίας τῶν Θρησκευμάτων, σελ. 268.

30. GEORGE HORTON, σελ. 21, 164.

31. ΟΥΑΣΙΓΚΤΩΝ ΕΡΒΙΝΓΚ, μν. ἔργ., σελ. 172.

32. Κοράνιο, σσ. 258-259· 263· 264· 254-255.

33. Dr. ARSHAM MOMENI, Ἰσλάμ..., σελ. 13.

34. J. TABARI, Ἱστορία τῶν προφητῶν καί τῶν βασιλέων (ἀραβικά) (περσική μετάφραση) Bal' aml 925), ἔκδ. M. T. Bahar M. Parvin, Τεχεράνη [6] 2533 (1974) ἀγγλ. μετάφρ. W. M. Watt. M. V. MacDonald, lthaca 1988, Τόμ. Ε΄σελ. 1742, παρά Dr. ARSHAM MOMENI, ὅπ. π., σελ. 14.

35. Βλ. M. A. SHABAN, ≪Khurasan at the Time ot the Arab Conquest≫, Iran and Islam, ed. C. E. Bosworth, Edindourgh 1971, σελ. 479-488.

36. Βλ. Dr. ARSHAM MOMENI, ὅπ. π., σελ. 31.

37. Ι. Ε. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, Ἱστορία τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους, Τόμ. Β΄, Θεσσαλονίκη 1961, σελ. 68-69. ΘΕΟΦΑΝΗΣ, Χρονογραφία PG 108, 339, 15-17.

38. Βλ. Dr. ARSHAM MOMENI, ὅπ. π., σελ. 49.

39. ΕΛ ΧΑΣΑΝ ΜΠΙΝ ΤΑΛΑΛ. Ὁ Χριστιανισμός στόν Ἀραβικό κόσμο, σελ. 87-88.

40. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ τοῦ ΠΑΛΑΜΑ, Ἐπιστολή πρός τήν Ἑαυτοῦ Ἐκκλησίαν, 28 εἰς ΓΡΗΓ. τοῦ ΠΑΛΑΜΑ, Συγγράμματα, ἐπιμ. Παν. Κ. Χρήστου, Τόμ. Δ΄, σελ. 137-138.

41. Βλ. Ν. Π. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ, Δικηγόρου, Ἀνατολικαί Μελέται, Τόμ. Α΄, σελ. 69-70.

42. ΚΩΝΣΤ. ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, ἔκδ. Α΄, Τόμ. Γ΄, σελ. 296.

43. ΟΥΑΣΙΓΚΤΩΝ ΕΡΒΙΝΓΚ, ὅπ. π., σελ. 110-111.

44. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ τοῦ ΠΑΛΑΜΑ, Ἐπιστολή πρός τήν Ἑαυτοῦ Ἐκκλησίαν, 3 εἰς ΓΡΗΓ, τοῦ ΠΑΛΑΜΑ, Συγγράμματα, ἐπιμ. Παν. Κ. Χρήστου, Τόμ. Δ΄, σελ. 121.

45. ΙΕΡΟΘΕΟΥ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί ἁγίου Βλασίου, Γέννημα καί θρέμμα Ρωμηοί, σελ. 242.

 

Πηγή: (Βιβλίο Ορθοδοξία, Ισλάμ και Πολιτισμός, Νικολάου Π. Βασιλειάδη), Ο Σωτήρ

 

Άρθρα:

1. Ἱερός Πόλεμος (ΤΖΙΧΑΝΤ)

2. Ποῦ ὀφείλεται ἡ ἐπικράτηση τοῦ Ἰσλάμ;

3. Ἡ μωρία τῆς Δύσεως ἔναντί του Ἰσλὰμ

4. Γενική ἀποτίμηση τοῦ Ἰσλάμ