ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σήμερα, Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, εισήλθαμε στο Τριώδιο, την πιο μακρά περίοδο του λειτουργικού έτους, περίοδο εντονότερου αγώνα, περισσότερης προσευχής, νηστείας και περισυλλογής. Ετοιμαζόμαστε και καθαρίζουμε την ψυχή μας για να εορτάσουμε όσο πιο αληθινά το Πάσχα. Στη σημερινή συγκέντρωσή μας θα μιλήσουμε για ένα από τα πνευματικά όπλα που καλούμαστε κατ  αὐτήν την περίοδο να χρησιμοποιήσουμε πιο εντατικά: την προσευχή∙ και πιο συγκεκριμένα τον τρόπο της σωστής προσευχής, πως θα προσευχόμαστε σωστά. Σπουδαίες αφορμές θα μας δώσει το σημερινό Ευαγγέλιο.

ΔΙΗΓΗΣΗ

Η παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου (Λουκ. ιη’ 9-14)

Δύο άνθρωποι ανέβηκαν στον Ναό του Σολομώντος για να προσευχηθούν, ο ένας Φαρισαίος και ο άλλος τελώνης. Ο Φαρισαίος στάθηκε όρθιος, ώστε να φαίνεται καλά και προσευχόταν επαινώντας τον εαυτό του:

– Θεέ μου, σ’ ευχαριστώ, διότι δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους, που πέφτουν σε βαριά αμαρτήματα, ή και σαν αυτόν εδώ τον τελώνη. Και όχι μόνο δεν έχω τις κακίες που έχουν οι άλλοι, αλλά έχω και αρετές. Νηστεύω∙ δίνω ελεημοσύνη το ένα δέκατο από όλα όσα αποκτώ.

Ο τελώνης αντίθετα στεκόταν μακριά από το θυσιαστήριο. Και συναισθανόταν τόσο βαθιά την αμαρτωλότητά του, ώστε δεν ήθελε ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό, αλλά χτυπούσε συνεχώς το στήθος του, που περιέκλειε την αμαρτωλή καρδιά του, λέγοντας:

– «Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Κύριε και Θεέ, σπλαχνίσου με και συγχώρησέ με τον αμαρτωλό.

Ο Κύριος «βαθμολόγησε» τις δύο προσευχές: Η προσευχή του Φαρισαίου «δεν πέρασε τη βάση», ενώ η προσευχή του τελώνη εισακούστηκε κι έφυγε ανακουφισμένος στο σπίτι του. Να λοιπόν που δεν εισακούεται οποιαδήποτε προσευχή, αλλά πρέπει, για να γίνει δεκτή από τον Θεό, να έχει κάποια γνωρίσματα. Ποιά προσευχή λοιπόν εισακούεται;

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ - ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Πρώτα - πρώτα να συνειδητοποιήσουμε ότι η προσευχή είναι επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό, ένα πολύ μεγάλο προνόμιο: να μιλάμε με τον απειροτέλειο και ύψιστο Τριαδικό Θεό! Ώρα επίσημη και ιερή. Απολύτως απαραίτητο στοιχείο της πνευματικής ζωής, το οξυγόνο της ψυχής.

1. Με ποιούς τρόπους μπορούμε να προσευχόμαστε; Τι να λέμε και πως να το λέμε; (…)

α. Με το Ψαλτήριο, βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, το κατ’ εξοχήν βιβλίο προσευχών της Εκκλησίας που περιέχει 150 Ψαλμούς, και με πατερικές προσευχές, τις προσευχές που έγραψαν και με τις οποίες προσεύχονταν οι άγιοι, οι θεοφώτιστοι αυτοί άνθρωποι, που είχαν μάθει πολύ καλά την τέχνη της προσευχής.

β. Με τις Ακολουθίες της Εκκλησίας μας: Μικρό Απόδειπνο, Χαιρετισμούς, Παράκληση, Ακολουθία της θείας Μεταλήψεως (ουσιαστικά είναι πατερικές προσευχές που χρησιμοποιούνται στη λατρεία).

Όταν προσευχόμαστε με τις παραπάνω προσευχές, σιγά - σιγά μαθαίνουμε το σωστό πνεύμα της προσευχής.

γ. Με την αυτοσχέδια προσευχή: Έχουμε ανάγκη να μιλήσουμε στον Θεό και με δικά μας λόγια. Να πούμε αυτό που μας χαροποιεί, μας βαραίνει ή ποθούμε. Επίσης και με τη «μονολόγιστη» ευχή, δηλαδή τη συνεχή επανάληψη του «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Αυτού του είδους την προσευχή καλλιεργούν συστηματικά οι μοναχοί στην ησυχία της ερήμου, αλλά τη χρησιμοποιούν και πολλοί χριστιανοί στον κόσμο.
Έχουν εκδοθεί πολλά προσευχητάρια που περιλαμβάνουν αυτά που είπαμε: Ψαλμούς, πατερικές προσευχές, ακολουθίες της Εκκλησίας μας .

2. Η αυτοσχέδια προσευχή μας, συμβουλεύουν οι άγιοι Πατέρες, πρέπει να έχει τέσσερα μέρη:

α. δοξολογία του Θεού γι  αυτό που είναι,

β. ευχαριστία γι  αυτά που δίνει,

γ. εξομολόγηση: αναγνωρίζουμε την αμαρτωλότητά μας και ζητούμε το έλεός Του

δ. δέηση για όσα εμείς θέλουμε να Του ζητήσουμε.

Τα τέσσερα αυτά μέρη βλέπουμε να υπάρχουν με εξαιρετική ποικιλία και πλούτο στις αγιογραφικές και πατερικές προσευχές.

3. Ποιός είναι ο σωστός τρόπος προσευχής; Πως πρέπει να σταθούμε ενώπιον του Θεού κατά την προσευχή μας, ώστε να τη δεχθεί ο Θεός; (…)
Η προσευχή μας εισακούεται, όταν γίνεται:

α. με καθαρή ζωή. Γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «Αγαπητοί, αν η συνείδησή μας δεν μας κατηγορεί, έχουμε θάρρος προς τον Θεό. Και οτιδήποτε Του ζητούμε δια της προσευχής, το λαμβάνουμε από Αυτόν, διότι τηρούμε τις εντολές Του και πράττουμε αυτά που Του αρέσουν» . Η θεάρεστη λοιπόν προσευχή συνοδεύεται από θεάρεστη ζωή. Ποιός όμως είναι καθαρός από αμαρτία; Απολύτως κανείς. Ο λόγος όμως εδώ δεν είναι για οποιαδήποτε αμαρτία αλλά για βαριά αμαρτήματα, στα οποία πέφτει κανείς από αδιαφορία και περιφρόνηση του νόμου του Θεού. Η προσευχή μας λοιπόν πρέπει να συνοδεύεται από αγώνα για την τήρηση των θείων εντολών.

β. με πίστη. «Όλα όσα θα ζητήσετε, όταν προσεύχεσθε, να πιστεύετε ότι θα τα λάβετε∙ και θα σας γίνουν από τον ουράνιο Πατέρα» . Προσευχή με εμπιστοσύνη στην αγάπη του Θεού, που για χάρη μας παρέδωσε σε θάνατο τον μονογενή Υιό Του και ο Οποίος μπορεί να μας δώσει πολύ περισσότερα απ  όσα εμείς ζητούμε ή μπορούμε να βάλουμε με το μυαλό μας.

γ. με αγάπη. «Όταν στέκεσθε και προσεύχεσθε, να συγχωρείτε, αν έχετε κάτι εναντίον καποιου, για να συγχωρήσει και ο επουράνιος Πατέρας σας και τα δικά σας παραπτώματα» . Πως μπορεί να δεχθεί ο Θεός μια προσευχή από ψυχή που δεν θέλει να συγχωρήσει, σκληρή και σκοτεινιασμένη;

δ. με ταπείνωση. Ο Τελώνης δεν είχε καθαρή ζωή∙ προσήλθε όμως με ταπείνωση, με συναίσθηση της αθλιότητάς του. Γι  αυτό και ο Θεός τον ελέησε. Αντίθετα ο Φαρισαίος ύψωσε κυριολεκτικά το ανάστημά του απέναντι στον Θεό! Προσευχή με αυθάδεια! Ακόμη κι αν είμαστε άγιοι, πρέπει να στεκόμαστε με δέος μπροστά στον Θεό. Ναι, είναι ο Πατέρας μας, αλλά είναι και ο άπειρος Θεός!

ε. με συγκέντρωση του νου. Αν το στόμα λέει λόγια προσευχής και ο νους ρεμβάζει, δεν υπάρχει κανένα όφελος. Πως ν’ ακούσει ο Θεός την προσευχή μας, αφού δεν την ακούμε εμείς οι ίδιοι ; Και όχι απλώς δεν ωφελούμαστε, αλλά εξοργίζουμε και τον Θεό. Σαν να παρουσιαζόμαστε μπροστά σ’ ένα βασιλιά και να μιλάμε με κάποιον υπασπιστή του! Βέβαια θέλει πολύ αγώνα να κρατούμε τον νου μας στα λόγια της προσευχής. Ας το φροντίζουμε. Ο όσιος Ιωάννης ο Σιναΐτης μάλιστα λέει να μη στενοχωρούμαστε όταν φεύγει ο νους μας, αλλά με χαρά να τον επαναφέρουμε. Διότι μόνο οι άγγελοι μπορούν να είναι πάντοτε τελείως προσηλωμένοι στον Θεό . Τη συγκέντρωση μας τη δίνει η ταπείνωση και ο φόβος του Θεού.

στ. με επιμονή. «Αιτείτε, και δοθήσεται υμίν, ζητείτε, και ευρήσετε, κρούετε, και ανοιγήσεται υμίν∙ πας γαρ ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει και τω κρούοντι ανοιγήσεται» (Ματθ. ζ’ 7-8). «Αιτείτε», «ζητείτε», «κρούετε»: Δείχνουν διάρκεια. Να επιμένουμε στην προσευχή. Να μην κουραζόμαστε, αν ο Θεός σιωπά. Από την προσευχή πάντοτε κερδισμένοι βγαίνουμε (Για τον ομαδάρχη: η επιμονή στην προσευχή φαίνεται θαυμάσια και στις παραβολές του αδίκου κριτού και της χήρας [Λουκ. ιη’ 1-8] και του αναιδούς φίλου [Λουκ. ια’ 5-8]).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

«Η προσευχή είναι σαν μια ξένη γλώσσα. Όσο τη μιλάς, τόσο τη μαθαίνεις. Και όσο τη μαθαίνεις, τόσο την αγαπάς. Πρέπει επομένως να μιλούμε όσο περισσότερο τη γλώσσα της προσευχής. Και τότε σιγά - σιγά τη μαθαίνουμε. Και την αγαπούμε. Και η προσευχή δεν είναι πια μια ξένη γλώσσα για μας. Στο τέλος γίνεται η πιο δική μας γλώσσα». Να μας αξιώσει ο Θεός να την εξασκούμε και να τη μάθουμε.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Θέλω να μάθω τη γλώσσα της προσευχής.
 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Χατζηνικολάου Αστερίου, Αρχιμ., «Η κραυγή μου προς σε ελθέτω» (Για να εισακούονται οι προσευχές μας), εκδ. «Ο Σωτήρ», Αθήναι 2005, σελ. 37-110.

ΓΡΑΦΕΙΟ ΝΕΟΤΗΤΟΣ
(t): + 30 210 66 32 687 (εσωτερικό 138)
(f): + 30 210 60 25 101
(e): neotita@imml.gr
Θουκυδίδου 6 & Βυζαντίου
Τ.Θ. 1, Τ.Κ. 19004, Σπάτα Αττικής
Αθήνα‚ Ελλάδα