Η Γ΄ Κυριακή των Νηστειών ονομάζεται ΄΄Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως΄΄. Κατά το τυπικό της ημέρας αυτής, μετά τη Δοξολογία, ο Σταυρός μεταφέρεται με μία σεμνή πομπή στο κέντρο του ναού και παραμένει εκεί όλη την υπόλοιπη εβδομάδα για προσκύνηση από τους πιστούς.

Για ποιο λόγο όμως η Εκκλησία μας όρισε αυτήν την ημέρα για να τιμάται ο Σταυρός;

Βρισκόμαστε στη μέση της Μεγάλης Σαρακοστής. Η φυσική και πνευματική προσπάθεια αρχίζει να γίνεται αισθητή, η κόπωση από τη νηστεία και τις συχνές και μακροσκελείς ακολουθίες είναι πια φανερή. Έχουμε ανάγκη από βοήθεια και ενθάρρυνση, προκειμένου να φθάσουμε αισίως στο τέλος αυτής της αγωνιστικής περιόδου.

Παράλληλα όμως αρχίζουμε να βλέπουμε και το τέλος της πορείας μας και η ακτινοβολία του Πάσχα γίνεται πιο έντονη. Στο Ευαγγελικό ανάγνωσμα αυτής της Κυριακής, ο Κύριος μας προτρέπει΄΄ όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθήτω μοι΄΄ (Μαρκ.8,34). Όλοι οι άνθρωποι έχουμε από έναν σταυρό. Δεν μπορούμε όμως να τον σηκώσουμε, αν δεν ατενίζουμε το Σταυρό που Εκείνος σήκωσε. Ο δικός του Σταυρός είναι εκείνος που θα μας σώσει, που θα δώσει νόημα και στους δικούς μας σταυρούς, διότι ο Χριστός, ενώ ήταν αναμάρτητος, εκούσια σταυρώθηκε και πέθανε, προκειμένου να σηκώσει Εκείνος το βάρος όλων των αμαρτιών των ανθρώπων ανά τους αιώνες και με την Ανάστασή Του, να χαρίσει στους ανθρώπους την αιώνια ζωή.

Ποιος όμως είναι ο σταυρός που ο καθένας από εμάς σηκώνει;

Ο σταυρός είναι οι θλίψεις, οι αρρώστιες, οι πάσης φύσεως δυσκολίες που όλοι μας περνάμε σε αυτήν τη ζωή, είναι η νηστεία, η αγρυπνία και οι πνευματικοί αγώνες που κάνουμε καθώς και τα πάθη και οι αμαρτωλές κλίσεις μας. Ο πιστός χριστιανός έχει την πεποίθηση ότι ο Χριστός τον παρακολουθεί άγρυπνα στον αγώνα του και επιτρέπει τις όποιες δυσκολίες προς καλλιέργεια της πίστης, της υπομονής του, της κατά Χριστόν μόρφωσης και σωτηρίας του. Όταν ο πιστός σηκώνει το σταυρό του με αυτό το φρόνημα, ο Κύριος τον διαβεβαιώνει ότι ΄΄ ο ζυγός μου χρηστός εστί και το φορτίον μου ελαφρόν΄΄.

Τι ήταν όμως αρχικά ο σταυρός;

Ήταν ο Ρωμαϊκός τρόπος εκτελέσεως για τους σκλάβους, τους ξένους και τους μεγάλους εγκληματίες που δεν ήταν Ρωμαίοι πολίτες. Ήταν ο πιο αγωνιώδης και επώδυνος θάνατος. Οι Εβραίοι δεν είχαν το σταυρό σαν όργανο εκτελέσεων θανατικής καταδίκης. Γι΄αυτούς ίσχυε ο λιθοβολισμός. Μόνο σε ορισμένες κραυγαλέες περιπτώσεις βαρειών εγκλημάτων για παραδειγματισμό κρέμαγαν το νεκρό πια σώμα του καταδίκου από ένα δέντρο. Ο απόστολος Παύλος γράφει πως εκείνος που σταυρώνεται στο ξύλο, θεωρείται καταραμένος. Ο Χριστός σταυρώθηκε με αυτόν τον φρικτό τρόπο και αυτό ήταν σημάδι έσχατης ταπείνωσης. Αυτό το βάσανο του Κυρίου μας, έγινε το κλειδί που άνοιξε τον Παράδεισο, καθαγίασε το σταυρό. Ο σταυρός λοιπόν μετατράπηκε σε σύμβολο που δίνει θάρρος, δύναμη και ζωή μετά τη λυτρωτική θυσία που έγινε στο Γολγοθά εκείνη την Παρασκευή.

Τι απαντά η Εκκλησία σε αυτούς που υποστηρίζουν ότι η προσκύνηση του σταυρού παραπέμπει σε ειδωλολατρικές συνήθειες;

Η Εκκλησία δεν προσκυνά τον Σταυρό ως άψυχο ξύλο αλλά τιμά τον Σταυρό σαν σύμβολο της μεγάλης θυσίας του Χριστού, από την οποία απορρέει η χάρη, ο αγιασμός και η σωτηρία του ανθρώπου. Τον προσκυνά σαν το σημείο του Υιού του ανθρώπου, που έχει προσλάβει μυστικά και ακατάλυπτα τη χάρη και τη δύναμή Του. Ασπαζόμαστε το Σταυρό, δείχνοντας τη γνήσια διάθεση της ψυχής μας προς τον Εσταυρωμένο, σύμφωνα και με τον Άγιο Ιερώνυμο.

Ο Θεός φανέρωσε με κάποιο τρόπο πως το σημείο του Σταυρού αποτελεί το σύμβολό Του;

• Το πασίγνωστο περιστατικό της εμφανίσεως στον Άγιο Κωνσταντίνο του φωτεινού σταυρού με την επιγραφή ΄΄εν τούτω νίκα΄΄και μάλιστα μέρα μεσημέρι με μάρτυρες όλους τους άνδρες του στρατεύματός του.

• Η θεραπεία του παράλυτου ειδωλολάτρη ιερέα του Απόλλωνα στην Πάτμο από τον Άγιο Ιωάννη το θεολόγο, ο οποίος τον σφράγισε με το σημείο του σταυρού.

• Το θαύμα που έγινε στον Άγιο Επιφάνιο Κύπρου όταν ήταν δεκάχρονο παιδί και τραυματίστηκε σοβαρά από ένα ατίθασο γαϊδούρι, που τον έριξε κάτω. Τότε ο ευσεβής χριστιανός Κλεόβιος, τον σταύρωσε τρεις φορές στο χτυπημένο μέλος και αμέσως ο μικρός γιατρεύτηκε και σηκώθηκε. Ο ίδιος άγιος, πολύ αργότερα, σταύρωσε τρεις φορές την κόρη του βασιλιά της Περσίας και την απάλλαξε από το δαιμόνιο που την βασάνιζε. Στο πέρασμα των αιώνων αναρίθμητα είναι τα θαύματα που έχουν επιτελεστεί με τη βοήθεια του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού.

Πού συναντάται η χρήση του Σταυρού στη θεία λατρεία και στην καθημερινή ζωή των πιστών;

Κατά τη διάρκεια των ακολουθιών όπου γίνεται λόγος για ευλογία, σχηματίζεται από τον ιερέα τύπος σταυρού, δηλαδή ο ιερέας σταυροειδώς ευλογεί τον πιστό λαό. Επίσης το σημείο του Σταυρού είναι αποτυπωμένο στη ναοδομία, στην εικονογραφία, στην εκκλησιαστική διακοσμητική, στα λειτουργικά βιβλία, στα ιερά άμφια, στα ιερά σκεύη.

Και στην καθημερινή μας ζωή όμως κάνουμε πολύ συχνά τα σταυρό μας, όταν κάνουμε την προσευχή μας, όταν ξυπνούμε το πρωί, πριν κοιμηθούμε το βράδυ, πριν το φαγητό, όταν περνάμε μπροστά από ιερούς ναούς, όταν κάτι μας τρομάξει ή μας ξαφνιάσει ή όταν ακούσουμε μία ευχάριστη ή δυσάρεστη είδηση.

Γνωρίζουμε όμως πώς πρέπει σωστά να κάνουμε το σταυρό μας και τι συμβολίζουν οι κινήσεις που κάνουμε σχηματίζοντας το σημείο του σταυρού;

Όταν ενώνουμε τα τρία πρώτα δάχτυλα του δεξιού χεριού, ομολογούμε την πίστη μας στον ένα Θεό, που είναι ταυτόχρονα και τρία πρόσωπα-ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα- ομοούσια, ενωμένα μεταξύ τους αχωρίστως και αδιαιρέτως. Τα άλλα δύο δάχτυλα, που ακουμπούν στην παλάμη, συμβολίζουν τις δύο φύσεις, δύο θελήσεις και δύο ενέργειες του Κυρίου μας, τη θεία και την ανθρώπινη. Με αυτόν τον τρόπο κάνουμε μία συμβολική ομολογία της ορθοδόξου πίστεώς μας. Μετά φέρνουμε το χέρι στο μέτωπο, φανερώνοντας ότι αγαπούμε το Θεό με όλη τη διάνοιά μας. Κατόπιν το χέρι έρχεται στην κοιλιά. Έτσι δηλώνουμε συμβολικά ότι προσφέρουμε στον Κύριο όλες τις επιθυμίες μας και τα συναισθήματά μας. Τέλος φέρνουμε το χέρι στους ώμους πρώτα στο δεξιό και μετά στον αριστερό, ομολογώντας ότι κάθε σωματική μας δραστηριότητα ανήκει σε Εκείνον.

Συμπληρωματική σε αυτήν την ερμηνεία είναι και η θεολογικότατη ερμηνεία του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού σύμφωνα με την οποία το χέρι στο μέτωπο δηλώνει την προσκύνηση του Θεού στον ουρανό, το χέρι στην κοιλιά δείχνει ότι προσκυνούμε και λατρεύουμε τον Κύριο που σαρκώθηκε στην κοιλιά της Παναγίας για τις αμαρτίες μας. Βάζοντας το χέρι στον δεξιό ώμο, παρακαλούμε το Θεό να μας συγχωρέσει και να μας βάλει στα δεξιά Του με τους δίκαιους, ενώ με την κίνηση στον αριστερό ώμο, Τον παρακαλούμε να μη μας βάλει στα αριστερά Του με τους αμαρτωλούς.

Όπως διαπιστώνουμε από τα παραπάνω, ο σταυρός περικλείει όλα τα σωτηριώδη γεγονότα, που οικονόμησε η αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο. Ας τον χρησιμοποιούμε όσο πιο συχνά μπορούμε ομολογώντας ζωντανά την πίστη μας και αγιάζοντας κάθε πτυχή της καθημερινής και της πνευματικής μας ζωής.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: «Σταυρός, ὁ φύλαξ πάσης τῆς οἰκουμένης».

ΓΡΑΦΕΙΟ ΝΕΟΤΗΤΟΣ
(t): + 30 210 66 32 687 (εσωτερικό 138)
(f): + 30 210 60 25 101
(e): neotita@imml.gr
Θουκυδίδου 6 & Βυζαντίου
Τ.Θ. 1, Τ.Κ. 19004, Σπάτα Αττικής
Αθήνα‚ Ελλάδα