Από την Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων (ΠΕΘ) μου ετέθησαν τα κάτωθι ερωτήματα και μου εζητήθη η επ' αυτών επιστημονική μου άποψη: 1) Η νέα ύλη του μαθήματος των Θρησκευτικών, η εισαγομένη στις σχολικές μονάδες δια των υπ' αριθ. 143575/Δ2/2016 και 143579/Δ2/2016 αποφάσεων του Υπουργού Παιδείας στο Φ.Ε.Κ. Β΄/13/9/16 είναι σύμφωνες προς το Σύνταγμα και τον νόμο;

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ

Αποστόλου Φ. Βλάχου

Επιτίμου Προέδρου Εφετών

Χαλάνδρι, 26/9/2016

Από την Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων (ΠΕΘ) μου ετέθησαν τα κάτωθι ερωτήματα και μου εζητήθη η επ' αυτών επιστημονική μου άποψη:

1) Η νέα ύλη του μαθήματος των Θρησκευτικών, η εισαγομένη στις σχολικές μονάδες δια των υπ' αριθ. 143575/Δ2/2016 και 143579/Δ2/2016 αποφάσεων του Υπουργού Παιδείας στο Φ.Ε.Κ. Β΄/13/9/16 είναι σύμφωνες προς το Σύνταγμα και τον νόμο;

2) Σε αρνητική απάντηση (εάν δηλ. είναι η εν λόγω ύλη αντίθετη προς το Σύνταγμα και τον νόμο) οι καθηγητές, που καλούνται, να την διδάξουν, δικαιούνται και υποχρεούνται να αρνηθούν την εφαρμογή των παραπάνω υπουργικών αποφάσεων και αν ναι, εις ποίες διατάξεις θα στηριχθούν;

Η επιστημονική μου άποψη επί των ως άνω ερωτημάτων είναι η ακόλουθη:

Α΄

Αναφορικά με το πρώτο ερώτημα πρέπει να λεχθούν τα εξής: Με το άρθρο 16 & 2 του Συντάγματος ορίζεται ότι η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό, μεταξύ των άλλων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης. Ως τοιαύτης νοουμένης της τελευταίας και δη εν όψει της διατάξεως του άρθρου 3& 1 του Συντάγματος και του άρθρου 1& 1α του νόμου 1566/1985, της ορθοδόξου χριστιανικής συνειδήσεως, όπως δέχεται σταθερά η νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας με τις 2176/1998, 3356/1995, 3533/1988 αποφάσεις του και τα Διοικητικά Εφετεία Αθηνών και Χανίων με τις υπ΄ αριθμούς 299/1988 το πρώτο και 115/2012 το δεύτερο. Σημειωτέον ότι η παραπάνω διάταξη του άρθρου 1 & 1α του νόμου 1566/1985 δεν επιτρέπεται να καταργηθεί ή να τροποποιηθεί. Εάν δε καταργηθεί θεωρείται ως ισχύουσα και μη καταργηθείσα, ως δέχεται και η θεωρία (Γ. Κρίππα «Νομοθετικό κενό συνταγματικώς ανεπίτρεπτο και εντεύθεν υποχρεώσεις της Κρατικής διοικήσεως» εις «Χαριστήριον Τόμον, Σύμμεικτα προς τιμήν Γεωργίου Παπαχατζή, 1989, σελ. 335 επομ.) και η ad hoc νομολογία (Εφετείο Αθηνών 10360/1981 Αρχ. Νομ. 33 σελ. 465, Εφετείο Αθηνών 11650/1980 Ελλ. Δικ/νη 22, σελ. 444, Αρ. Πάγος 284/2004 Νομ. Βήμα 2005, σελ. 283, Αρ. Πάγος 1731/2002 Νομ. Βήμα 2003, σελ. 1225 επόμ., Συμβ. Επικρατείας 2056/2000 Διοικητική Δίκη 13, σελ 87).

Παράλληλα με το άρθρο 4 & 1 του Συντάγματος ορίζεται ότι οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου, θεσπιζομένης έτσι συνταγματικώς της αρχής της Ισονομίας μεταξύ των Ελλήνων πολιτών.

Εξάλλου, με τη διάταξη του άρθρου 13 & 2, εδάφ. 3 του Συντάγματος ορίζεται ότι ο προσηλυτισμός απαγορεύεται. Με τις διατάξεις δε του άρθρου 4 του ισχύοντος Αναγκ. Νόμου 1363/1938 προσδιορίζονται ενδεικτικώς, τόσο η έννοια του ποινικού αδικήματος του προσηλυτισμού, όσο και οι ποινικές κυρώσεις κατά των διαπραττόντων τούτο, οριζομένης μάλιστα, ως ιδιαιτέρως επιβαρυντικής περιστάσεως για τους υπαιτίους τελέσεως προσηλυτισμού σε σχολικές μονάδες, σύμφωνα με το άρθρο 4 & 3 του ιδίου Αναγκαστικού νόμου.

Από τη μελέτη του περιεχομένου των προαναφερόμενων Υπουργικών Αποφάσεων, ως και σχετικών ενταύθα δηλώσεων από πλευράς συντακτών, των, στις αποφάσεις αυτές, Νέων Προγραμμάτων Σπουδών και εκ πλείστων όσων, εγγράφων και μη, προσφάτων δε και παλαιοτέρων στοιχείων, σαφώς προκύπτουν τα εξής : Με τα εν λόγω Προγράμματα θεσπίζεται ένα πολυθρησκειακό μείγμα, το οποίο έχει ως βάση την τεχνική επιφανειακή σύγκλιση των τριών δογμάτων του Χριστιανισμού, αλλά και του Χριστιανισμού με άλλα 5-6 θρησκεύματα, με βάση τα τυπικά ετερόκλητα χαρακτηριστικά όλων αυτών των θρησκευμάτων, η δε διδασκαλία όλων αυτών θα γίνεται συγχρόνως και στην ουσία ισοτίμως. Το πολυθρησκειακό αυτό κράμα οδηγεί σε εσφαλμένα επιστημονικά και θεολογικά συμπεράσματα, δημιουργεί σύγχυση στους μαθητές, τους οδηγεί στον συγκρητισμό θρησκειών, είναι ασύμβατο με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας, αφού με τη διδασκαλία του καταργείται στην πράξη ο Χριστοκεντρικός προσανατολισμός του μαθήματος των Θρησκευτικών και μετατρέπεται σε ανθρωποκεντρικό – συγκρητιστικό, μεταβάλλοντας έτσι την χριστιανική ορθόδοξη συνείδηση των μαθητών, αντί της ανάπτυξής της, που απαιτεί το Σύνταγμα.

Εξάλλου όλα αυτά συμβαίνουν σε βάρος των ορθοδόξων χριστιανών μαθητών, ενώ αντίστοιχη μετατροπή δεν προβλέπεται από τις παραπάνω Υπουργικές Αποφάσεις για τα λειτουργούντα στην Ελλάδα ετερόθρησκα και ετερόδοξα σχολεία (Μουσουλμανικά, Ισραηλιτικά, Ρωμαιοκαθολικά).

Εν όψει όλων αυτών και απαντώντας στο πρώτο των παραπάνω ερωτημάτων πρέπει να λεχθούν τα εξής : Η νέα ύλη του μαθήματος των Θρησκευτικών που περιέχεται στις παραπάνω Υπουργικές Αποφάσεις είναι προδήλως αντισυνταγματική και παράνομη, αφού προσκρούει, ως προαναφέρεται, ευθέως στις προαναφερόμενες διατάξεις των άρθρων 16 & 2 και 3 & 1 του Συντάγματος ως και στο νόμο 1566/1985, άρθρο 1, & 1α αυτού, που επιτάσσουν την ανάπτυξη της ορθοδόξου χριστιανικής συνειδήσεως, απορρίπτοντας έτσι τη μεταβολή αυτής κατά τα ειδικότερα παραπάνω εκτιθέμενα.

Η δε τοιαύτη μεταβολή, που συντελείται, με το παραπάνω πολυθρησκειακό μόρφωμα, στοιχειοθετεί το ποινικό αδίκημα του προσηλυτισμού, τιμωρουμένου μάλιστα με την προλεχθείσα ιδιαιτέρως επιβαρυντική περίσταση εκ του ότι η τοιαύτη προσηλυτιστική διδασκαλία του θα γίνεται εντός σχολικών μονάδων (βλ. αναλυτικώτερα περί τούτου εις Γ. Κρίππα, Κατά πόσο το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών συνιστά αξιόποινη πράξη, εις Επιθεώρηση Δημοσίου και Διοικητικού Δικαίου, τόμος 58, σελ. 679-697).

Τέλος, αναφορικά με το πρώτο ερώτημα και σχετικά με την ακαταλληλότητα των παραπάνω Προγραμμάτων Σπουδών και την πλήρη αντίθεσή τους προς την Ορθόδοξη Χριστιανική Διδασκαλία, αλλά και με τους γενικότερους κινδύνους που εγκυμονούν για την Χώρα, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος είπε μεταξύ των άλλων, λίαν σημαντικών, με δημόσιες δηλώσεις του στις 20/9/2016 τα εξής : «Τα καινούργια προγράμματα, τα οποία διάβασα, είναι απαράδεκτα και επικίνδυνα. Δεν θα αποδώσουν καρπούς, αλλά μεγάλη ζημία στην Παιδεία και στην Κοινωνία, καθώς και ρήξη στη σχέση της Εκκλησίας με την Πολιτεία. Θα φέρω το θέμα και στην Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος…». Ακόμη δε και τούτο έλαβε χώραν : Ότι τα νέα ως άνω Προγράμματα Σπουδών τίθενται σε εφαρμογή, ενώ προσφάτως, στις 9/3/2016, η, κατά τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος (ν. 590/1977 άρθρ. 3 & 1), Ανωτάτη Εκκλησιαστική Αρχή της Εκκλησίας της Ελλάδος, η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας, είχε απορρίψει το πολυθρησκειακό Πρόγραμμα κατά τα ως άνω, επικυρώσασα έτσι την προηγηθείσα σύμφωνη απόφαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος της 13/1/2016.

Β’

Αναφορικά με το υποβληθέν δεύτερο ερώτημα η απάντηση έχει ως εξής :

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 24 του ισχύοντος Υπαλληλικού Κώδικα(νόμος 3528/2007) ο υπάλληλος είναι εκτελεστής της θέλησης του κράτους, υπηρετεί μόνο τον λαό και οφείλει πίστη στο Σύνταγμα και αφοσίωση στην πατρίδα του και τη Δημοκρατία.

Κατά το επόμενο άρθρο 25 & 1 ο υπάλληλος είναι υπεύθυνος για την εκτέλεση των καθηκόντων του και την νομιμότητα των υπηρεσιακών του ενεργειών, ενώ κατά τη δευτέρα παράγραφο του άρθρου αυτού, ο υπάλληλος οφείλει να υπακούει στις διαταγές των προϊσταμένων του. Όταν, όμως, εκτελεί διαταγή, την οποία θεωρεί παράνομη, οφείλει, πριν την εκτέλεση, να αναφέρει εγγράφως την αντίθετη γνώμη του και να εκτελέσει τη διαταγή χωρίς υπαίτια καθυστέρηση. Η διαταγή δεν προσκτάται νομιμότητα εκ του ότι ο υπάλληλος οφείλει να υπακούσει σε αυτήν.

Κατά δε την παράγραφο 3 εδάφιο πρώτο, του ιδίου άρθρου(25), αν η διαταγή είναι προδήλως αντισυνταγματική ή παράνομη, ο υπάλληλος οφείλει να μην την εκτελέσει και να το αναφέρει χωρίς αναβολή.

Εξάλλου, σύμφωνα με τα οριζόμενα υπό του άρθρου 106 και 107 του Υπαλληλικού Κώδικα μεταξύ των πειθαρχικών παραπτωμάτων του υπαλλήλου είναι κάθε υπαίτια πράξη και παράλειψή του, που αντίκειται στις διατάξεις του Συντάγματος και των νόμων, με τις προϋποθέσεις του άρθρου 25 του ιδίου Κώδικα, ενώ με τη διάταξη του άρθρου 110 & 1 η δίωξη και τιμωρία των πειθαρχικών παραπτωμάτων αποτελεί καθήκον των πειθαρχικών οργάνων συνεπαγομένη, κατά τα ανωτέρω, αντίστοιχη ευθύνη του αμελούντος προς τούτο οργάνου(βλ. Γ. Κρίππα, εις Επιθεώρηση Δημοσίου και Διοικητικού Δικαίου, όπ. π. π.).

Με βάση όλες τις παραπάνω διατάξεις και εν όψει της προδήλου αντιθέσεως του περιεχομένου των προαναφερομένων Υπουργικών Αποφάσεων προς στο Σύνταγμα (άρθρα 16 & 2, 3& 1, 4 & 1 και 13 & 2 εδάφιον γ΄ αυτού), ως και στους σε εκτέλεση των άρθρων του Συντάγματος 16 & 2 και 13 & 2 εδάφιον γ΄ αυτού, Νόμο 1566/1985 (άρθρο 1 & 1α αυτού) και Αναγκαστ. Νόμο 1363/1938 (άρθρο 4 αυτού), οι διδάσκαλοι της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και οι Θεολόγοι καθηγητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης έχουν την υποχρέωση και το δικαίωμα να αρνηθούν την εκτέλεση των παραπάνω αντισυνταγματικών και παρανόμων Υπουργικών Αποφάσεων.

Να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι, επειδή στην παρούσα περίπτωση πρόκειται περί διαταγών προδήλως αντισυνταγματικών, δεν υπάρχει νομικό έδαφος για τη δυνατότητα έκδοσης από τη διοίκηση, μετά την άρνηση υπό των εν λόγω διδασκόντων της εκτέλεσης των Αποφάσεων τούτων, της δεύτερης διαταγής, που προβλέπεται από το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 3 του ως άνω άρθρου 25 του Υπαλληλικού Κώδικα και αυτό, διότι η δεύτερη αυτή διαταγή προβλέπεται μόνο για την περίπτωση αρνήσεως εκτελέσεως υπό του υπαλλήλου διαταγών αντιθέτων προς διατάξεις (απλών) νόμων ή κανονιστικών πράξεων, όχι όμως διαταγών προδήλως αντισυνταγματικών, όπως στην προκειμένη περίπτωση συμβαίνει.

Παράλληλα δε προς τα παραπάνω δεκτά γενόμενα, την άρνηση να εκτελέσουν τις ως άνω Υπουργικές Αποφάσεις, έχουν την υποχρέωση και το δικαίωμα να προβάλουν οι διδάσκαλοι της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και οι Θεολόγοι καθηγητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ακόμη και μόνο για το ότι, με την εκτέλεση από αυτούς των Αποφάσεων τούτων, θα τελείται από τους ίδιους το ποινικό αδίκημα του προσηλυτισμού, αφού σύμφωνα με το άρθρο 21 του Ποινικού Κώδικα περί Προσταγής, η ποινική τους ευθύνη για το αδίκημα αυτό δεν θα αίρεται, δεδομένου ότι δεν υπάρχει νόμος που να τους απαγορεύει να εξετάσουν εάν οι δοθείσες σε αυτούς, σύμφωνα με τους νομικούς τύπους και από την Αρμόδια Αρχή διαταγές προς εκτέλεση του περιεχομένου των εν λόγω Υπουργικών Αποφάσεων είναι νόμιμες ή όχι. Άλλωστε η διάταξη αυτή του Ποινικού Κώδικα είναι ειδική, έναντι της γενικής τοιαύτης του άρθρου 25 του υπαλληλικού κώδικα (ν. 3528/2007) και ως εκ τούτου η πρώτη εξ αυτών κατισχύει της δεύτερης κατά τον γνωστό κανόνα του δικαίου, σύμφωνα με τον οποίο ο ειδικός νόμος υπερισχύει του γενικού(jus specialis derogate generalis).

Ο Γνωμοδοτών

Απόστολος Φ. Βλάχος

Επίτιμος Πρόεδρος Εφετών

Πηγή: Ακτίνες

Σχετικά Άρθρα:

1. Απόστολος Βλάχος: Νομικά παντελώς ανεφάρμοστη η επιδιωκόμενη μετατροπή του μαθήματος των Θρησκευτικών σε πολυθρησκευτικό – θρησκειολογικό

... Το να μας πούνε ότι είμαστε ικανοί, έξυπνοι, μορφωμένοι είναι κάτι το οποίο είναι για αυτόν τον κόσμο. Εμείς έχουμε κόσμο που θέλουμε να τους πούμε ότι δεν είναι η ζωή τους λίγα χρόνια, λίγα κιλά, λίγες κοσμικές επιτυχίες. Έχουμε να προτείνουμε κάτι πολύ διαφορετικό σε έναν κόσμο ο οποίος έχει επιβάλει το εξής μοντέλο ανθρώπου. Θα σας το πω.

Τί είναι ο άνθρωπος; Ποιά είναι η κοσμική ανθρωπολογία;

Ένας άνθρωπος ζει στην ανυπαρξία, δεν υπάρχει. Ξαφνικά με άγνωστο το πότε έρχεται στην ύπαρξη με τη σύλληψή του. Ζει κάποια χρόνια. Πόσα; Δεν ξέρουμε. Πώς θα περάσει; Αν θα έχει δυστυχίες, ευτυχίες, ποιές θα είναι αυτές; Δεν το γνωρίζουμε. Πότε θα πεθάνει; Ούτε αυτό το ξέρουμε. Ξέρουμε όμως ότι θα πεθάνει. Πάντως έτσι περνάει και είναι πολύ μικρό το χρονικό διάστημα. Και εκατό χρόνια να ζήσει είναι πολύ λίγα και είναι και πολύ λίγη η ευτυχία του και μετά πεθαίνει.

Και τί είναι ο θάνατος; Είναι επιστροφή στην ανυπαρξία; Και τότε τί αξία έχει η ζωή; Είναι μία στενή ζώνη ύπαρξης σε έναν κόσμο που δεν τον καταλαβαίνουμε, μεγάλο, με νόμους που προσπαθούμε να τους κατανοήσουμε, με πάρα πολλά ερωτήματα. Και γιατί να ζήσει αυτός ο άνθρωπος; Κι έτσι μετά από λίγο σβήνει και φεύγει.

Αυτή είναι η ανθρωπολογία του κόσμου. Ότι ο άνθρωπος είναι ένα τίποτα, μηδενικής αξίας κατ’ ουσίαν. Αγωνίζεται να ευτυχίσει στον εφήμερο κόσμο και τίποτε άλλο.

Κι ερχόμαστε εμείς ως Εκκλησία για να πούμε, μα άλλο πράγμα να πούμε εμείς για τον άνθρωπο. Ότι ο άνθρωπος είναι κάτι πάρα πολύ μεγάλο.

Πρώτον. Δεν τελειώνει. Έχει αιώνια προοπτική. Ο θάνατος δεν είναι επιστροφή στην άβυσσο και στον ωκεανό της ανυπαρξίας του τίποτα αλλά είναι μια προοπτική ζωής.

Δεύτερο πράγμα. Δεν είναι ζώο ο άνθρωπος. Ένα ζώο που προσπαθούν να μας πείσουν. Και το θέλει ο κόσμος! Πηγαίνω στα σχολεία, μου κάνουν επίθεση.

– Πες μας για την θεωρία της εξέλιξης.

– Σας αρέσει ρε παιδιά να είστε ζώα; Δηλαδή είναι τόσο άσχημο να είναι κανείς άνθρωπος, να είναι κάτι άλλο;

Μας πείσανε. Πείσανε το ποίμνιό μας, ότι αυτό το πράγμα είναι ο άνθρωπος. .. Και το θέλει, αυτό είναι χειρότερο, και αρνείται το άλλο που εμείς προτείνουμε. Ότι ο άνθρωπος είναι πλασμένος από αυτόν τον κόσμο, όχι να ομοιάσει μόνο με τον Θεό αλλά να κοινωνεί μετά του Θεού. Φοβερό πράγμα. Να έχει κοινωνία Θεού. Κι αν εγώ δεν το έχω σαν άτομο, γιατί δεν είναι ατομική η σωτηρία, το έχει η Εκκλησία σαν εμπειρία. Που εδώ τον Άγιο Σάββα που λέτε, τον Άγιό σας, ένα κοσμικό τίποτα με τεράστια δύναμη πίστεως. Δύναμη η οποία μπορούσε να επηρεάσει το θέλημα του Θεού χωρίς να φαίνεται. Αυτός είναι ο Άγιος.

Αυτό εμείς ευαγγελόμεθα. Ευαγγελόμεθα Χριστό, Σωτήρα, ο οποίος δεν είναι Αυτός που ήρθε να μας σώσει και να φύγει, αλλά που έπιασε τη φύση μας, την εθέωσε, αυτήν που έχουμε. Γιατί; Για να μας δώσει την προοπτική της δικής μας θεώσεως.

Αυτή λοιπόν είναι η προοπτική. Η μια είναι το ζώο που σβήνει, η άλλη είναι ο θεωμένος άνθρωπος που ζει για πάντα, αιώνια. Και αυτό κηρύττουμε, με το λόγο. Αυτό κηρύττουμε, με την Παράδοση της Εκκλησίας. Αυτό κηρύττουμε, με την ίδια τη ζωή Της. Δεν είναι Παράδοση τύπων, είναι Παράδοση ζωής και αυτήν την τιμή έχουμε εμείς, να είμαστε ιερείς στον 21ο αιώνα.

Δεν ξέρω αν υπήρχε μεγαλύτερη ευλογία. Ίσως οι περισσότεροι από εσάς από μικρά παιδάκια να ξεκινήσατε μ’ αυτόν τον πόθο. Εγώ δεν ξεκίνησα έτσι. Μου ‘ρθε, Μου ‘ρθε ξαφνικά στα τριάντα μου. Τριάντα χρονών για πρώτη φορά. Όπως δεν είχα φανταστεί τον εαυτό μου ότι θα γίνει, ξέρω εγώ, Πρωθυπουργός της Ινδονησίας, δεν φαντάστηκα ότι θα γινόμουνα παπάς. Και μου ‘ρθε. Και τώρα κάθομαι και λέω: Θεέ μου. Τί μου λέγανε να είμαι τώρα; Να είμαι ένας πλούσιος; Να είμαι ένας πανεπιστήμων; Να είμαι ένας κοσμικός θρησκευτικός ηγέτης; Να είμαι ένας οικογενειάρχης με απολαύσεις και με τέτοια; Να είχα σπίτια; Ή να είμαι παπάς σε ένα χωριουδάκι; Ασυζητητί παπάς στο χωριουδάκι. Ένας παππούλης.

Και τι να κάνω;

Να βγάζω από την ψυχή του κάθε ανθρώπου την δυνατότητα της κοινωνίας του με τον Θεό. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να υπάρχουνε τα προηγούμενα που είπαμε, τα τρία. Όχι να μιλάμε για προσευχή και να μην προσευχόμαστε. Όχι να μιλάμε για εξομολόγηση και να μην εξομολογούμαστε. Όχι να μιλάμε για το έλεος του Θεού και να μην βγάζει σταγόνες ελέους η καρδιά μας.

Προ μηνών, στο τέλος της περασμένης σχολικής χρονιάς ήρθε ένα σχολείο, ένα λύκειο, σε ένα ίδρυμα που έχουμε εμείς και καθήσαν τα παιδιά, τρίτη λυκείου, και είχαμε έτσι μία επικοινωνία. Την ώρα της επικοινωνίας ήτανε ο Διευθυντής του Λυκείου, ένας καθηγητής και η θεολόγος, η οποία διαρκώς σκούπιζε τα μάτια της .. συγκινήθηκε.

Αφού τελειώσαμε λέω,

– Λοιπόν παιδιά τώρα θα πρέπει να πηγαίνετε, πέρασε η ώρα.

Σηκωθήκανε. Λέει ένα κορίτσι, το οποίο έκανε έτσι ερωτήσεις με ένα ύφος. «Δε μου λέτε πάτερ.» Έτσι σ’ αυτό το στυλ.

Λέει λοιπόν αυτό το κορίτσι,

– Εγώ κυρία δεν φεύγω.

– Μα πρέπει να πηγαίνουμε.

– Δε μου λέτε πάτερ.

Συγνώμη σας το κάνω όπως το είπε, μ’ αυτό το ύφος.

– Είστε πνευματικός;

– Μπα, λέω εγώ. Πού την ξέρεις αυτή τη λέξη;

– Δηλαδή τι; Δεν είμαι εγώ Χριστιανή;

– Σιγά τη Χριστιανή, λέω εγώ.

– Τι είμαι; Μουσουλμάνα;

– Τον ξέρεις αυτόν;

Είχα φωνάξει τον παπά της ενορίας.

– [Κοιτάει] Κάπου τον έχω δει αυτόν τον κύριο!!

– Λοιπόν εσύ κάπου τον έχεις δει. Πού τα έμαθες τα χριστιανικά; Με υπνοπαιδία; .. Από τον παπά θα τα μάθεις.

– Εγώ πάντως πιστεύω στο Θεό, λέει. Θέλω να εξομολογηθώ.

Πετιούνται άλλα δύο κορίτσια και λένε,

– Δηλαδή θα πας να πεις τις αμαρτίες σου;

– Ναι. Εγώ στον πάτερ θα τις πω τις αμαρτίες μου.

Η καθηγήτρια από δίπλα να τρέχουν τα μάτια ..

– Ωραία, λέω, πότε θέλεις να έρθεις;

– Πέστε μου κι έρχομαι.

– Α όχι τώρα -ήτανε η κουφή εβδομάδα- θα περάσει το Πάσχα, θα πας στην Εκκλησία, θα περάσουν οι εξετάσεις και όταν τελειώσεις τις εξετάσεις σου, αν ακόμη θέλεις να έρθεις εγώ θα σε περιμένω.

– Και άμα τότε εγώ .. εγώ θα το ξεχάσω έως τότε.

– Ε τότε δεν είσαι έτοιμη να έρθεις για εξομολόγηση. Θα έρθεις του χρόνου.

Τέλος πάντων, με πλησιάζει η καθηγήτρια και μου λέει,

– Σεβασμιώτατε, εγώ έχω τόσα χρόνια που διδάσκω το μάθημα των Θρησκευτικών και διδάσκω και για την εξομολόγηση. Δεν έχω εξομολογηθεί ποτέ. Θέλω να εξομολογηθώ.

Γι’ αυτό έκλαιγε. Είχε έλεγχο. Ήθελε να ανοίξει την ψυχή.

Της λέω εγώ,

– Για τί εξομολόγηση μιλάς; Για ψυχολογική; Θέλεις να μου πεις τα ψυχολογικά σου;

Λέει αυτή,

– Νοιώθω κομμάτια σήμερα. Θέλω να καταθέσω τα κομμάτια της ψυχής μου.

Πολύ μου άρεσε.

Πρέπει να νοιώσουμε κι εμείς κομμάτια. Όταν βγαίνουμε στο Χερουβικό και θυμιάζουμε λέμε τον Πεντηκοστό Ψαλμό. Τον λέμε για εμάς. Αν προσέξετε στη Θεία Λειτουργία, όποιος την ζει, ποτέ στη Θεία Λειτουργία δεν ζητούμε μετάνοια για τον λαό, μόνο για εμάς. Υπέρ των ημετέρων αμαρτημάτων και των του λαού αγνοημάτων. Όλη η λατρεία είναι μία προσπάθεια προσωπικής μας μετανοίας, για να την προσφέρουμε. Γι’ αυτό και κάποιες προσευχές είναι προσευχές του ιερέα βασικά και κυρίως. Αυτός είναι ο λόγος που μπήκε η λέξη «μυστικώς» και τσακωνόμαστε αν θα τις λέμε και δεν θα τις λέμε, φωναχτά, χαμηλοφώνως. Πέστε τις όπως θέλετε αλλά είναι για εμάς. Είναι για εμάς. Και αυτό είναι πάρα πολύ μεγάλο πράγμα. Να καταλάβω ότι πρέπει να γυρίσω μέσα μου για να ανοίξω και να επεκταθεί η αγκαλιά μου.

«νους μη σκεδαννύμενος επί τα έξω εις εαυτόν επάνεισι» .. «και δι’ εαυτού προς τον Θεόν».

Αυτός ο οποίος δεν σκορπίζεται προς τα έξω. Αυτός ο νους είναι ο οποίος επιστρέφει μέσα του, το διαβάζουμε στη Φιλοκαλία, και δι’ εαυτού προς τον Θεόν. Αφού μαζευτεί μέσα του, μετά ανοίγει και μπορεί να αγκαλιάσει και τον κόσμο, φυσικά και να προσλάβει η ψυχή του όσο είναι χωρητικός από τη δόξα και τη χάρη του Θεού. Αυτή είναι η μεγάλη ευλογία που εμείς έχουμε και την κατέχουμε στα χέρια μας. Κι έτσι πρέπει να ζήσουμε. Όχι σαν υπάλληλοι μιας εταιρείας που λέγεται Εκκλησία αλλά σαν ιερουργοί ενός μυστηρίου. Ούτε σαν τελετουργοί. Όχι είναι λίγο, οι καλές κινήσεις, η καλή φωνή, η καθαριότητα του Ναού. Αναγκαία αλλά λίγο. Πρέπει να μάθουμε να ζήσουμε μυστική ζωή.

Έλεγε ο πατήρ Κύριλλος κάτι και μου έκανε εντύπωση όταν κουβεντιάζαμε προηγουμένως. Πώς διεδέχθη στη διακονία του τον άγιο Πενταπόλεως. Ένα κληρικό, ο οποίος είχε χάρισμα λόγου. Εγώ, λέει, δεν έχω πολύ. Μπορεί να έχει άλλο πράγμα αυτός που διαδέχεται έναν χαρισματικό, και αυτό το άλλο πράγμα είναι η εσωτερική μυστική ζωή. Το να νοιώθει δηλαδή την ανάγκη της μετανοίας, για να εξομολογείται. Την ανάγκη της προσευχής, για να στέκεται ενώπιον του Θεού. Την ανάγκη της δικής του μεταμορφώσεως, για να βγάζει έλεος προς τον κόσμο σαν ανταπόδομα στο πολύ έλεος που παίρνει από τον Θεό.

Τέτοια ιερωσύνη είναι υπέροχο πράγμα. Δεν είναι Σεβασμιώτατε; Διότι τότε έχει κανείς μέσα του τον Θεό. Πώς; Ενοικούντα, ενεργούντα και ενπεριπατούντα. .. Αυτός είναι ο ιερέας ο οποίος δεν στηρίζεται στα χαρίσματά του. Τα αξιοποιεί ως τάλαντα που του έδωσε ο Θεός, αλλά σε τί στηρίζεται; Στην κοινωνία του με τον Θεό. Και κάθεται μετά και αφήνει να ενεργεί ο Θεός, να ενοικεί, «ἐλθὲ καὶ σκήνωσον ἐν ἡμῖν» λέμε, να εγκατασταθεί μέσα, να ενοικήσει. ..

Πηγή: (Ομιλία του Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικολάου, στην ιερατική σύναξη στα γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως Καλύμνου την 17/9/2016 με θέμα «ιερωσύνη».), Αβέρωφ

Πόσο μας λείπεις παππούλη μας!

Επί των ημερών σου η μητρόπολή σου ήταν προμαχώνας του αντιοικουμενισμού. Τα ιερατικά συνέδρια που γίνονταν τότε καυτηρίαζαν και στηλίτευαν τον οικουμενισμό, την εκκοσμίκευση, τη νοθεία και παραφθορά του λατρευτικού Ήθους και όχι μόνο! Το ίδιο και το περιοδικό "Σάλπιγξ Ορθοδοξίας". Δημοσίευε μνημειώδη αντιοικουμενιστικά κείμενα του μακαριστού Μιλτιάδη Μπατιστάτου, του π.Δανιήλ Αεράκη, του Νικολάου Σωτηρόπουλου, του Στέργιου Σάκκου και άλλων που "έσπαγαν κόκκαλα" κατά το κοινώς λεγόμενο. Το ίδιο και το περιοδικό της εκλεκτής σου αδελφότητας του "Σταυρού"(συνιστώ τους αγαπητούς φίλους που θα αναγνώσουν το παρόν να προμηθευτούν τους μνημειώδεις τόμους του θαυμάσιου αυτού περιοδικού).Το ίδιο και ο άμβωνας!

Στη "Χριστιανική Σπίθα" του Ιουλίου-Αυγούστου 1991, αριθμός φύλλου 481 με θέμα τον επάρατο και βλάσφημο μονοφυσιτισμό αφού επεσήμαινες τον κίνδυνο που συνεπάγεται ο οικουμενισμός για το Ορθόδοξο Δόγμα ζητούσες θεοφιλώς και με ενεργοποιμένο το αίσθημα της ποιμαντικής σου ευθύνης τη διακοπή των περιττών και επιζημίων διαλόγων με τους αιρετικούς "χριστιανούς". Τηλεγραφήματα, επιστολές, υπομνήματα, παρεμβάσεις,εισηγήσεις στην Ιεραρχία και τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο για το θέμα του οικουμενισμού, μηνύσεις σε βάρος κακοδόξων επισκόπων όπως π.χ. του Χαλκηδόνος Μελίτωνος, διατελέσαντος δεξιάς χειρός του κεκοιμημένου αποστάτη της Ορθοδοξίας Αθηγαγόρα, πνευματικού πατρός του νυν πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου και εξωραιστού του δαιμονικού καρναβάλου και του Αυστραλίας Στυλιανού, αμφισβητήσαντος την αναμαρτησία του Θεανθρώπου, ομολογιακή σου ομιλία στο Άγιον Όρος που προκάλεσε τη δυσφορία των παρισταμένων τότε εκπροσώπων της Μονής Ιβήρων και του τότε πολιτικού διοικητή του Αγίου Όρους και φυσικά η ομολογιακή διακοπή μνημοσύνου του Αθηναγόρα μαζί με άλλους δύο ομόφρονες και ομοτρόπους μητροπολίτες, όλα τα παραπάνω αποτελούν ελάχιστη ανάμνηση των αντιοικουμενιστικών σου αγώνων.

Μπορούμε, άραγε, να φαντασθούμε πώς θα αντιδρούσες επί τη αναγνώσει και μελέτη και επεξεργασία, από της πλευράς του, των φρικαλέων ετεροδιδασκαλιών΄, των διατυπωθεισών υπό των γνωστών και μη εξαιρετέων μητροπολιτών άνευ ποιμνίου Περγάμου και Προύσης οι οποίοι δεν εφείσθησαν ουδέ του δόγματος της Αγίας Τριάδος μεταφέροντας στην απρόσιτη περιοχή των ενδοτριαδικών σχέσεων τα ιδεοληπτικά περί πρωτείου ληρήματα και φαντασιοκοπήματά τους; Ή πώς θα αντιδρούσες για τις ασχημίες του Ελπιδοφόρου σε ουνίτικο ναό της Ιταλίας;
Ή τίνι τρόπω θα στηλίτευες τις οικουμενιστικές ακροβασίες του πατριάρχη Βαρθολομαίου και του Αλβανίας Αναστασίου, καθώς και άλλων "προκαθημένων" Ορθοδόξων Πατριαρχείων και τοπικών Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, όπως επίσης και των γνωστών και μη εξαιρετέων Μεσσηνίας, Αλεξανδρουπόλεως, Δημητριάδος και Σύρου, ειδικώς των δύο τελευταίων;

Ή πώς θα ξιφουλκούσες κατά της δυσώνυμης "ακαδημίας Δημητριάδος", που απεργάζεται υπούλως και τεχνηέντως την αποδόμηση της γνησίας Ορθοδόξου πατερικής θεολογίας και του θεοπνεύστου οικοδομήματος των Θείων και Ιερών Κανόνων;

Ή πώς θα στηλίτευες τη νόθευση του Ορθοδόξου Ήθους και τον εμπαιγμό των Ιερών Μυστηρίων με την ταυτόχρονη τέλεση του γάμου και της βαπτίσεως του εξωγάμου τέκνου του ζευγους; Κια μια και περί Ορθοδόξου Ήθους ο λόγος, όλοι θυμόμαστε τους ανένδοτους αγώνες σου εναντίον του γιαναρικού νεο-νικολαιτισμού. Τι δε να πει κανείς και για το δριμύ έλεγχο που άσκησες στους "πανηγυρτζήδες" επισκόπους...

Σείεται ο τόπος μακαριστέ δέσποτα εξ αιτίας του οικουμενισμού και της συνακόλουθης προδοσίας της Ορθοδοξίας αλλά και ένεκα της εκκοσμικεύσεως. Ο οικουμενισμός και με "συνοδική", πλέον, βούλλα "νομιμοποιήθηκε" εκκλησιαστικά. Ο συγκρητισμός λυμαίνεται, πλέον, και τις εύπλαστες ψυχές των Ελληνοπαίδων διά του μεταλλαγμένου και εκτρωματικού μορφώματος των "νέων Θρησκευτικών" όπως εμπεριστατωμένως κατήγγειλε η ΠΕΘ, μοναδικό αξιόπιστο όργανο εκπροσωπήσεως του σώματος των εν Ελλάδι θεολόγων. Το Ορθόδοξο Ήθος υπονομεύεται, η πολυποίκιλη αμαρτία εξωραίζεται, ο συσχηματισμός με το δαιμονοκρατούμενο κόσμο και το φρόνημά του έχει προσλάβει επιδημικές διαστάσεις εντός του εκκλησιαστικού οργανισμού!

Πόσο επίκαιρος είσαι μακαριστέ μας επίσκοπε! ΠΟΣΟ ΜΑΣ ΛΕΙΠΕΙΣ ΠΑΠΠΟΥΛΗ ΜΟΥ!

Πηγή: Ακτίνες

Παραθέτομεν αποκλειστικώς την έκθεσιν του Καθηγουμένου της Ι. Μ. Σταυρονικήτα Πανοσ. Αρχιμ. Τύχωνος και εν συνεχεία σχολιάζομεν:

Εν Αγίω Όρει τη 21-7-2016

Προς την σεβαστήν Ιεράν Κοινότητα

του Αγίου Όρους, εις Καρυάς

Την Υμετέραν Πανοσιολογιότητα αδελφικώς εν Κυρίω κατασπαζόμεθα,

Συμφώνως προς την εντολήν της Εκτάκτου Διπλής Ιεράς Συνάξεως (202ας Συνόδου), μετέβην εις Κρήτην, από της 15ης Ιουνίου μέχρι της 26ης συμφώνως προς το πρόγραμμα το οποίον μου εστάλη από την Αρχιγραμματείαν, δια τας εργασίας της Αγίας και Μεγάλης Παν­ορδοδόξου Συνόδου, ως σύμβουλος της αντιπροσωπίας του Σεπτού Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Η ιδιότης αυτή του συμβούλου κατά την πρόοδο των εργασιών της Αγίας Συνόδου εφάνη ότι ήτο τιμητική – συμβολική, καθόσον δεν μας ανετέθη κάποια τυχόν αρμοδιότης και δεν μας εζητήθη η συμμετοχή μας εις σχετικήν τινα διεργασίαν. Είχομεν όμως την δυνατότητα της πλήρους συμμετοχής εις τας εργασίας της Αγίας Συνόδου και τας σχετικάς εκδηλώσεις. Συνέπεια τούτου ήτο η συναναστροφή μετά των μελών όχι μόνον της Πατριαρχικής αντιπροσωπίας, αλλά και αυτάς των άλλων Εκκλησιών. Είχα λοιπόν την ευκαιρία να γνωρίσω και να επικοινωνήσω με πλήθος Αρχιερέων, να λάβω την ευχή τους και συγχρόνως να γίνω αποδέκτης του προς το Αγιώνυμον Όρος σεβασμού των, αλλά και των προσδοκιών των δια την συνέχισιν της εμπράκτου υποδειγματικής πνευματικής ζωής και ακτινοβολίας αυτής προς τον εν ποικίλαις περιστάσεσιν ευρισκόμενον κόσμον. Επίσης διεπίστωσα την απλότητα και ανεπιτήδευτον καταδεκτικότητα των περισσοτέρων εξ αυτών, καθώς και την μετ’ αυτών εν Πνεύματι Αγίω κοινωνίαν, συννενόησιν και ταυτότητα προσεγγίσεως εν πολλοίς των θεμάτων της Αγίας Συνόδου, αλλά και πολλών άλλων.

Η ευσυνειδησία αυτή και συνέπεια προς την ιδιότητα του Ορθοδόξου Αρχιερέως ήτο εμφανής εις την συντριπτικήν πλειοψηφίαν των μελών της Αγίας Συνόδου, ώστε να γίνεται πλέον αντιληπτή και φανερή, η αδυναμία τινών εξ αυτών να συλλάβουν και να εκφράσουν διακριτικά και επίκαιρα τον θεολογικόν λόγον, καθώς και η έντονη επήρεια τινών εκ του κοσμικού φρονήματος. Όμως εις κανένα δεν δυνάμεθα να αποδώσωμε, τουλάχιστον δεν άφησεν κανείς να εννοηθή κάτι ανάλογο, διάθεσιν η πρόθεσιν σχετικοποιήσεως της Ορθοδόξου Πίστεως και ιδιαίτερα όσον αφορά τον διάλογο και την επικοινωνίαν με τους Ρωμαιοκαθολικούς. Αντιθέτως μάλιστα ομοφώνως εγένετο δεκτόν και κατεγράφη ως απαράδεκτος προσηλυτιστική μέθοδος η ουνία.

Είναι πράγματι απαράδεκτος και άνευ ουδενός ερείσματος η όλη πολεμική εναντίον της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου και φανερώνεται τώρα μάλιστα εκ των υστέρων, το πως ο αντικείμενος κατάφερε να παρασύρη και καλούς ακόμη αδελφούς, με επιχειρήματα στηριζόμενα στις υπόνοιες και στις υποψίες, να δημιουργούν ένα πλαίσιο συκοφαντικών κατηγοριών, το οποίον σε τελική ανάλυσι στρέφεται εναντίον αυτής ταύτης της αμωμήτου Ορθοδόξου Εκκλησίας. Διότι πράγματι εάν και μέρος τι εκ των κατηγοριών, αι οποίαι εξετοξεύθησαν εναντίον της Αγίας Συνόδου είχον κάποιαν υπόστασιν, τότε δικαιολογημένα θα μπορούσε κανείς να διερωτηθή εάν υφίσταται ακόμη η Ορθόδοξος Εκκλησία. Όμως εις πείσμα του αντικειμένου η Αγία Σύνοδος τόσων Ορθοδόξων Αρχιερέων και αρκετών άλλων μελών Αυτής, ως συμβούλων, έδειξεν την πανσθενουργόν και ζωοποιόν Χάριν του Παναγίου Πνεύματος ενεργουμένην όχι μόνον εις τας κατά παράδοσιν Ορθοδόξους χώρας, αλλά, λόγω των διαμορφουμένων κοινωνικών συνθηκών, εξαπλουμένην παγκοσμίως, μαρτυρούσα δε την Αλήθειαν του Μονογενούς και προσκαλούσα πάντας εις σωτηρίαν.

Πλέον συγκεκριμένως, η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος ησχολήθη με τα έξι Θέματα, τα οποία είχον προετοιμασθή υπό των Πανορθοδόξων Προσυνοδικών Διασκέψεων και τα οποία είχον σταλή προς όλας τας Ορθοδόξους Εκκλησίας, και προς την ημετέραν Ιεράν Κοινότητα, και εζητείτο η σχετική τοποθέτησις επ’ αυτών. Ούτω το πρώτον θέμα “Η αποστολή της Εκκλησίας εν τω συγχρόνω κόσμω” συνεπληρώθη εις τινα σημεία προς καλυτέραν θεολογικήν διασάφησιν του κειμένου. Ετέθη ως αρχή του κειμένου το χωρίον “Ούτω γαρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τον Υιόν αυτού τον μονογενή έδωκεν, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόλλυται, αλλ’ έχει ζωήν αιώνιον» κ.λπ. καθώς επίσης προσετέθη και η πέμπτη παράγραφος, η οποία αναφέρεται εις την ιεραποστολήν, επισημαίνοντας ότι η μεταφορά του μηνύματος του Ευαγγελίου συμφώνως προς την τελευταίαν εντολήν του Χριστού “Πορευθέντες κ.λπ.» αποτελεί διαχρονικήν αποστολήν της Εκκλησίας. Επίσης εγένοντο μερικαί βελτιώσεις και προσθαφαιρέσεις εις διατυπώσεις του Α  κεφαλαίου περί της αξίας του ανθρώπου και εις το Β  περὶ ελευθερίας και ευθύνης, εις το οποίον προσετέθη εις την δευτέραν παράγραφον ως συνέπεια του κακού και η φράσις “παρατηρούμενα νοσηρά φαινόμενα της λήψης εξαρτησιογόνων ουσιών και της υποταγής εις άλλους εθισμούς». Τέλος εις το εκτενέστερον ΣΤ  κεφάλαιο εγένοντο μερικαί επαναδιατυπώσεις εις τας παραγράφους 11, 14 και 15. Σημαντικώτερη, νομίζομεν, είναι η προσθήκη εις την 14ην παράγραφον η οποία λέει “Η Εκκλησία προσδοκώσα την ανακεφαλαίωσιν των πάντων εις το εν Σώμα του Χριστού, υπενθυμίζει εις πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον, ότι ο Χριστός πάλιν θα έλθη κατά την Δευτέραν Παρουσίαν Του “κρίναι ζώντας και νεκρούς» και ότι “της Βασιλείας Αυτού ουκ έσται τέλος». Με την προσθήκην αυτήν αποσαφηνίζεται η εσχατολογική προοπτική της Εκκλησίας και επισημαίνεται ότι ο σκοπός του ανθρώπου είναι η επιτυχής προετοιμασία του δια την συμμετοχήν του εις την επουράνιον μελλοντικήν Βασιλείαν του Κυρίου. Καταλήγει δε το περί ου ο λόγος κείμενον αναφέροντας ότι “η Εκκλησία προβάλλει την θυσιαστικήν αγάπην του Εσταυρωμένου Κυρίου Της ως την μόνην οδόν προς ένα κόσμον ειρήνης, δικαιοσύνης, ελευθερίας και αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων και των λαών, των οποίων μόνον και έσχατον μέτρον είναι πάντοτε ο υπέρ της του κόσμου ζωής θυσιασθείς Κύριος….».

Εις το δεύτερον θέμα “Η Ορθόδοξος Διασπορά», δεν υπήρξαν σημαντικαί παρατηρήσεις. Προσετέθη εις τας περιοχάς των Επισκοπικών συνελεύσεων ως ιδιαιτέρα περιοχή ο Καναδάς, καθώς επίσης και εις τον κανονισμόν αυτών των συνελεύσεων, εις το άρθρον 5 εδάφιον γ , η φράσις, μετά των άλλων Εκκλησιών, διορθώθηκε, μετά των ετεροδόξων, δείχνοντας τοιουτοτρόπως και την τάσιν του Σώματος της Αγίας Συνόδου σχετικώς με το θέμα του­το. Εγένετο σχετική συζήτησις περί του κανονικώς ορθού να υφίσταται ένας Επίσκοπος εις εκάστην περιοχήν – πόλιν. Όμως απετέλεσε κοινήν διαπίστωσιν, ότι λόγω της μεταναστεύσεως και των ισχυρών δεσμών των μεταναστών με τους τόπους καταγωγής των, δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθή η κανονική ακρίβεια και εγένετο αποδεκτή η ενδιάμεσος λύσις των Επισκοπικών Συνελεύσεων, προς κοινήν Ορθόδοξον παρουσίαν έναντι των εκασταχού Αρχών, με προοπτικήν όμως την εξομάλυνσιν της καταστάσεως κατά το μέλλον.

Εις το τρίτον θέμα “Το Αυτόνομον και ο τρόπος ανακηρύξεως αυτού», δεν υπήρξε κάποια ουσιώδης συζήτησις εκτός κάποιων προβληματισμών, τους οποίους εξέφρασεν ο Σεβασμιώτατος Ταλλίνης και Εσθονίας κ. Στέφανος.

Εις το τέταρτον θέμα “Το Μυστήριον του Γάμου και τα κωλύματα αυτού», καταδικάζονται σαφώς, η πίεσις δια την αναγνώρισιν νέων μορφών συμβιώσεως, ο πολιτικός λεγόμενος γάμος ως διάφορος προς τον ευλογούμενον υπό του Θεού και της Εκκλησίας γάμον, τα σύμφωνα συμβιώσεως του αυτού φύλου, καθώς και Πάσα άλλη μορφή συμβιώσεως διαφορετική του γάμου. Εις τα κωλύματα του γάμου εγένοντο ωρισμέναι μεταβολαί, αι οποίαι δεν φαίνεται μεν να επιφέρουν κάποιαν αλλαγήν εις την επικρατούσαν κατάστασιν, δίδουν όμως το δικαίωμα δια υποψίαν τινά αλλαγής της στάσεως της Εκκλησίας απέναντι του θέματος του δευτέρου γάμου των κληρικών. Συγκεκριμένως το 4° εδάφιο, ενώ έλεγε “Η ιερωσύνη αποτελεί, συμφώνως προς την ισχύουσαν κανονικήν παράδοσιν (κανών 3 της Πενθέκτης εν Τρούλλω συνόδου) κώλυμα προς σύναψιν γάμου», διεμορφώθη ως εξής, “Η ιερωσυνη αυτή καθ’ εαυτήν δεν αποτελεί κώλυμα γάμου, αλλ’ όμως συμφώνως προς την ισχύουσαν κανονικήν παράδοσιν (κανών 3 της Πενθέκτης εν Τρούλλω συνόδου) μετά την χειροτονίαν κωλύεται η σύναψις γάμου». Ας ελπίσουμε ότι δεν θα χρησιμοποιηθή η διατύπωσις αυτή από οποιονδήποτε δια καταστρατήγησιν της σαφούς εντολής των Ιερών Κανόνων. Όμως θα ήτο παράλειψις να μη αναφέρω την παρέμβασιν του Σεβ. Αρχιεπισκόπου Πολωνίας, ότι το μυστήριον του γάμου είναι ιερόν και κατ’ ενώπιον Θεού και η ένωσις την οποίαν επιφέρει εις τους προσερχόμενους έχει αιωνίαν ισχύν και επεκτείνεται και εις τον μέλλοντα αιώνα και δι’ αυτό δεν μπορεί να είναι επιτρεπτόν εις ένα ιερέα να υποβιβάζη την αξίαν του ιερού τούτου Μυστηρίου και να γίνεται αρνητικόν παράδειγμα δια το πλήρωμα της Εκκλησίας.

Επίσης εις την παράγραφον 5,ι σχετικώς με τον γάμον Ορθοδόξων μεθ’ ετεροδόξων, αφηρέθη το δεύτερον σκέλος αυτής, το οποίον ανεφέρετο εις την κατά συγκατάβασιν και φιλανθρωπίαν δυνατότητα ευλογίας αυτού προς ικανοποίησιν της Εκκλησίας της Γεωργίας. Όμως η τελευταία παράγραφος 7 περί εφαρμογής της εκκλησιαστικής οικονομίας, ετέθη αμέσως μετά ως παράγραφος 5,ιι αφίνουσα εν τέλει εις την διάκρισιν εκάστης Εκκλησίας το θέμα της τελέσεως των μικτών γάμων.

Εις το πέμπτον θέμα “Η σπουδαιότης της νηστείας και η τήρησις αυτής σήμερον», παρ’ όλον που δεν υπήρχεν ουδεμία πρότασις αλλαγής του σχετικού κειμένου, η επιπολαιότης, κατά την γνώμην μου, ελαχίστων επισκόπων προεκάλεσεν ου μικράν συζήτησιν. Κατ’ αρχήν εζητήθη από τον Σεβ. Περγάμου να αφαιρεθή η τελευταία φράσις της πρώτης παραγράφου, η οποία και ολοκλήρωνε την παράγραφον, λέγοντας δια την νηστείαν “και ως εικών της μελλούσης ζωής», η οποία ως αναφέρεται εις την ιδίαν παράγραφον είναι φράσις ειλημμένη εκ του Τριωδίου. Εθεώρησε λοιπόν ο Σεβασμιώτατος ότι δεν δύναται να συνδέεται με την μέλλουσαν ζωήν η νηστεία, επειδή εμείς μετά το Πάσχα καταλύομε και διακόπτομε την νηστείαν και ότι ο όρος εικών δέον να αναφέρεται εις τον Χριστόν η εις τον άνθρωπον ως κατ’ εικόνα Θεού πλασθέντα. Νομίζω ότι δεν χρειάζεται ιδιαιτέρα σοφία δια να κατανοήση κανείς ότι ο όρος εικών αποτελεί εις την Ορθόδοξον θεολογίαν μίαν πολυσήμαντον έννοιαν και εις την προκειμένην περίπτωσιν θέλει ο υμνωδός να μας διδάξη και να μας μυήση ότι με την νηστείαν προετοιμαζόμεθα και προγευόμεθα την μέλλουσαν ζωήν και τα μοναδικά, άφθαρτα και ανεκτίμητα πνευματικά της αγαθά, τα οποία οφείλουν να αποτελούν εικονικώς και κατά την παρούσαν ζωήν, τον κύριον σκοπόν μας. Όμως συμφωνούντος του Σεβ. Μπάτσκας κ. Ειρηναίου και παρ’ όλην την σωστήν παρέμβασιν του Σεβ. Ναυπάκτου κ. Ιεροθέου η φράσις αύτη του Τριωδίου απελείφθη εκ του κειμένου.

Εν συνεχεία εγένετο παρέμβασις από δύο κυρίως επισκόπους, ένα εκ της Ελληνικής Εκκλησίας και ένα εκ της Κυπριακής Εκκλησίας, οι οποίοι εκφράζοντες ιδίας απόψεις, υπεστήριζαν ενθέρμως και μετά ρητορικής δεινότητος την ελάφρωσιν του κόσμου εκ των υπερβολικών νηστειών και την καθιέρωσιν προαιρετικών και υποχρεωτικών νηστειών, προσπαθήσαντες, ελπίζομεν εξ αγνοίας και αγαθότητος, να παρασύρουν την Αγίαν Σύνοδον εις το θεολογικόν ατόπημα του συμβιβασμού και συσχηματισμού της Εκκλησίας με το κοσμικόν πνεύμα και όχι της προωθήσεως και καθοδηγήσεως του κόσμου υπό της Εκκλησίας εις την Ευαγγελικήν τελειότητα συμφώνως προς την διακριτικήν διδασκαλίαν της αγίας μας Παραδόσεως περί τούτου. Τελικώς δια της βοής των πολλών επισκόπων να μείνη ως έχει, δεν εγένετο άλλη παρέμβασις εις το κείμενον.

Ενώ συνεζητείτο το θέμα της νηστείας, ήκουσα απροσδοκήτως εις παρέμβασίν του ο Σεβ. Περγάμου να καταφέρεται κατά τινων, οι οποίοι υπερβάλλουν και επιβάλλουν επί πλέον νηστείας, ως νηστείαν του Σαββάτου, τριήμερον νηστείαν προ της Θείας Κοινωνίας κ.λπ. υπερβολάς. Εις τους συντελεστάς αυτού του ατοπήματος ανέφερε γενικά κάποιους γέροντας και ονομαστικά το Άγιον Όρος, κατά την αντίληψίν μου με άκρως υποτιμητικόν και περιφρονητικόν τρόπον. Φυσικά εγνώριζα τον Κανονισμόν και δεν εσκέφθην ποτέ να τον παραβιάσω, αλλά μετά τα όσα ελέχθησαν δια το Άγιον Όρος, ως απεσταλμένος της Διπλής Ιεράς Συνάξεως του Αγίου Όρους, εθεώρησα υποχρέωσίν μου να απαντήσω και να αποκαταστήσω την αλήθειαν και προς του­το εζήτησα τον λόγον. Ο Παναγιώτατος το αντελήφθη αμέσως, το ανέφερε εις το σώμα με σαφώς θετικήν διάθεσιν, αλλά επεσήμανε την αδυναμίαν Του να ικανοποιήση το αίτημά μου λόγω της δεσμεύσεώς Του εκ του κανονισμού. Εν συνεχεία και με την παρότρυνσιν πολλών άλλων μελών της Αγίας Συνόδου, ο Παναγιώτατος ανέφερε ότι θα μου δώση τον λόγο μετά το πέρας της συνεδρίας, το οποίον και επραγματοποιήθη. Αξίζει, νομίζω, να σημειωθή ότι μαζί με την όλην θετικήν, “πνευματικήν και Ορθόδοξον θεολογικήν παρουσίαν της Εκκλησίας της Πολωνίας, κατά τας εργασίας της Συνόδου, και εις το σημείον αυτό παρενέβη δια του ελληνομαθούς Σεβ. επισκόπου Σιεμιατίτσε κ. Γεωργίου και εζήτησε με την ευλογίαν του Αρχιεπισκόπου Πολωνίας να επιτραπή να ομιλήση ο εκπρόσωπος του Αγίου Όρους εκ μέρους της Εκκλησίας της Πολωνίας.

Είχα λοιπόν την ευκαιρίαν ενώπιον της ολομελείας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, αποκαθιστώντας την αλήθειαν να αναφέρω ότι εις το Άγιον Όρος δεν παραβιάζεται η κατάλυσις του Σαββάτου εκτός του Μεγάλου Σαββάτου, δεν απαγορεύεται η προσέλευσις εις το Ιερόν Μυστήριον της Θείας Κοινωνίας κατά την Κυριακήν και ότι όχι μόνον δεν αποτρέπονται οι μοναχοί από την συχνήν Θείαν Κοινωνίαν αλλά και προτρέπονται προς τούτο μαζί με τους ευλαβείς προσκυνητάς, επειδή θεωρείται απαραίτητον στοιχείον της γνησίας πνευματικής ζωής. Επίσης ανέφερα ότι οι αγιορείται πνευματικοί τυγχάνουν ευρύχωροι πνευματικά και προσπαθούν διακριτικά με πόνον και αγάπην δια τον κάθε άνθρωπον, να τον βοηθήσουν εις την επώδυνον οδόν της μετανοίας και να τον προωθήσουν φιλάδελφα εις την Ευαγγελικήν υπόδειξιν της πορείας προς την τελειότητα. Και τέλος ανέφερα ότι χάριτι Θεού συνεχίζεται η φιλοκαλική Πατερική παράδοσις και σήμερον εις το Αγιώνυμον Όρος εις όλας τας μορφάς του μοναχικού βίου, προξενώντας αισθήματα αισιοδοξίας και πνευματικής χαράς σε όλους όσους το αγαπούν, κατανοούν τον πνευματικόν Του πλούτον και εμπνέονται από αυτόν.

Εις το έκτον θέμα “Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον λοιπόν Χριστιανικόν κόσμον», επικεντρώθη περισσότερον η προσοχή όλων, καθόσον είχε δεχθή την μεγαλυτέραν κριτικήν και είχον προταθή πολλαί παρατηρήσεις επί του κειμένου υπό των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. Η Εκκλησία της Ρουμανίας είχεν ήδη αποστείλει τας παρατηρήσεις της επί των κειμένων εις την Γραμματείαν της Αγίας Συνόδου και τας οποίας υπεστήριξεν επιτυχώς ο Μακαρ. Πατριάρχης Αυτής κ. Δανιήλ, με ουσιαστικήν θεολογικήν επιχειρηματολογίαν και πνευματικόν δυναμισμόν, συμβάλων ούτω αποτελεσματικώς εις την αισίαν έκβασιν των εργασιών της Μεγάλης Συνόδου.

Το σημείον εις το οποίον παρουσιάσθη η μεγαλύτερα δυσ­κολία συνεννοήσεως ήτο εις την παράγραφον 6, όπου αναφέρεται εις την αναγνώρισιν της ιστορικής ονομασίας των άλλων Εκκλησιών και ομολογιών. Η μία άποψις υπεστήριζεν ότι διαχρονικά απεδίδετο εις τους ετεροδόξους ο χαρακτηρισμός Εκκλησία, δια λόγους ιστορικούς, κοινωνιολογικούς και λόγω του αυτοπροσδιορισμού των ως Εκκλησίαι, χωρίς αυτό να σημαίνη εις καμμίαν περίπτωσιν την ταύτισιν η την εξίσωσιν με την ουσιαστικήν και δογματικήν έννοιαν του όρου Εκκλησία. Αυτήν την άποψιν υπεστήριζον κυρίως το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, η Εκκλησία της Αλβανίας κ.α. Η άλλη άποψις υπεστήριζε την απάλειψιν του όρου Εκκλησία προς χαρακτηρισμόν των ετεροδόξων, προς σαφεστέραν αποτύπωσιν των ουσιαστικών δογματικών διαφορών αι οποίαι υφίστανται μετά της Μιας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Την γνώμην αυτήν υπέβαλον με διαφόρους παραλλαγάς η Εκκλησία της Ελλάδος, της Ρουμανίας, Πολωνίας κ.α.

Εις την απογευματινήν συνεδρίαν της Παρασκευής 24 Ιουνίου, ο πρόεδρος της Συνόδου, Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος αντιληφθείς την επερχομένην δυσκολίαν προς διευθέτησιν του θέματος, επρότεινε να συσταθή μία επιτροπή με την συμμετοχήν των Εκκλησιών, αι οποίαι έχουν προτάσεις, προκειμένου να ευρεθή μία έκφρασις και διατύπωσις του υπό συζήτησιν θέματος, η οποία να ικανοποιή όλας τας πλευράς. Σημειωτέον ότι δεν αντελήφθην να έχη υπάρξει κάποια, έστω και υποτυπώδης, γραμματειακή επεξεργασία και προετοιμασία των διαφόρων θέσεων των Εκκλησιών προς διευκόλυνσιν των εργασιών της Συνόδου. Δυστυχώς εκείνην την κρίσιμον στιγμήν εζήτησε και έλαβε τον λόγον ο Σεβ. Περγάμου, ο οποίος, κατά την αντίληψίν μου ευρισκόμενος εκτός πρα-γματικότητος, είπε ότι το κείμενον είναι πολύ καλόν και δεν βλέπει τον λόγον να γίνη επιτροπή και δι’ αυτό δεν χρειάζεται κάποια τέτοια κίνησις. Η υποχώρησις του Παναγιωτάτου εις την παντελώς αδιάκριτη και ακατανόητη εμμονή του Σεβ. Περγάμου εις τα όσα είχον διατυπωθή εις το κείμενον, χωρίς διάθεσιν διαλόγου, κατανοήσεως της απόψεως των άλλων Εκκλησιών και προσπάθειας συγκερασμού των διαφορετικών προσεγγίσεων του θέματος, επέφερε την εύλογον αντίδρασιν, μέχρι και εμφανούς εκνευρισμού, του μέχρι τότε ηρέμου και με θεολογικά επιχειρήματα συμμετέχοντος εις τας συζητήσεις Πατριάρχου Ρουμανίας. Επιπλέον και το Πατριαρχείον Σερβίας κατέθεσε γραπτήν γνώμην, με την οποίαν υπεστήριξεν ότι το θέμα δεν είναι ώριμον και δι’ αυτό πρέπει η να αναβληθή η να παραταθούν αι εργασίαι της Συνόδου προς καλυτέραν επεξεργασίαν του κειμένου.

Αι εργασίαι έληξαν εκείνο το απόγευμα σε κλίμα μεγάλης πνευματικής δυσφορίας, απογοητεύσεως και εντόνου προβληματισμού δια την εξέλιξιν του θέματος κατά την επομένην ημέραν. Δεν δύναμαι να αποκρύψω και τα έντονα αισθήματα αγανακτήσεως, τα οποία διεπίστωνα να ανέρχωνται εις τον νουν μου, και όχι μόνον εις τον ιδικόν μου αλλά και πολλών άλλων, δια τα πρόσωπα τα οποία δια της στενόκαρδης, η να το διατυπώσωμεν ειλικρινέστερον, υπερφίαλης συμπεριφοράς των, άφησαν να διακινδυνεύση η αξιοπρέπεια και η υπόστασις όχι μόνον του Οικουμενικού Πατριαρχείου αλλά και αυτής ταύτης της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Ίσως όλα αυτά να τα επέτρεψεν ο Κύριος, δια να μη ξεχνάμε την τραγικήν ανθρωπίνην αδυναμίαν μας και ότι πράγματι την Εκκλησίαν την οδηγεί και την σώζει η πανσθενουργός Χάρις του Παναγίου Πνεύματος. Το πρωί της επομένης ημέρας, συναισθανόμενοι ίσως όλοι περισσότερον τας ευθύνας των, επροτάθη και έγινεν αποδεκτή η διατύπωσις “Παρά ταύτα η Ορθόδοξος Εκκλησία αποδέχεται την ιστορικήν ονομασίαν των μη ευρισκομένων εν κοινωνία μετ’ αυτής άλλων ετερόδοξων χριστιανικών Εκκλησιών και Ομολογιών». Με αυτήν την διατύπωσιν καθίσταται σαφές ότι η ονομασία Εκκλησία προς τις ετερόδοξες Εκκλησίες, οι οποίες σημειωτέον δεν ευρίσκονται σε κοινωνίαν πίστεως και Ιερών Μυστηρίων με την Μίαν Εκκλησίαν, αποδίδεται εις αυτάς, επειδή έτσι ονομάζονται κατά την ροήν της ιστορίας και έχει, αύτη η ονομασία, σημασίαν και περιεχόμενον αποκλειστικώς ιστορικόν και κοινωνιολογικόν και σε καμμίαν περίπτωσιν ουσιαστικόν και δογματικόν τοιούτον.

Εν συνεχεία διορθώθησαν και αποσαφηνίσθησαν και ωρισμέναι ακόμη φράσεις, όπως παράγραφος 5, της απολεσθείσης ενότητος των Χριστιανών, διορθώθηκε με την απάλειψιν της λέξεως απολεσθείσης, ώστε να μη δύναται κανείς να υπονοήση ότι και η Ορθόδοξος Εκκλησία έχει κάποιο έλλειμα σχετικώς με το πλήρωμα της Αληθείας. Επίσης, δια παρομοίους λόγους, εις την παράγραφον 7 απελείφθη η φράσις και «αι κοιναί προσπάθειαι προς αποκατάστασιν της χριστιανικής ενότητος». Επίσης εις το τέλος της 9ης παραγράφου προσετέθη με πρωτοβουλίαν της Εκκλησίας της Ρουμανίας η φράσις “Οι διμερείς και πολυμερείς θεολογικοί διάλογοι δέον όπως υπόκεινται εις πανορθοδόξους περιοδικάς αξιολογήσεις», προς διασφάλισιν καλυτέρου ελέγχου της πορείας των θεολογικών διαλόγων. Εις την παράγραφον 16 προσετέθη πριν από το “Χριστιανικάς Εκκλησίας και Ομολογίας» η λέξις ετεροδόξους. Επίσης εις την παράγραφον 17 αντικατεστάθη η φράσις “εις την μαρτυρίαν της αληθείας και την προαγωγήν της ενότητος των Χριστιανών.» με την φράσιν “δια την προώθησιν της ειρηνικής συνυπάρξεως και της συνεργασίας επί των μειζόνων κοινωνικοπολιτικών προκλήσεων.», μη αποδίδοντας πλέον το έργον της μαρτυρίας της αληθείας και της προαγωγής της ενότητος των Χριστιανών εις το Π.Σ.Ε., αλλά προσδιορίζοντας το έργον του εις την προώθησιν της ειρήνης και των κοινωνικών προκλήσεων.

Ακολούθως εις το άρθρον 19 προσετέθη απόσπασμα από την δήλωσιν του Τορόντο, η οποία διευκρινίζει ότι η συμμετοχή της Ορθοδόξου Εκκλησίας εις το Π.Σ.Ε. δεν συν­επάγεται ότι θεωρεί τας άλλας Εκκλησίας, ως Εκκλησίας υπό την αληθή και πλήρη έννοια του όρου. Επίσης εις το άρθρον 20 αντί μετά των άλλων χριστιανικών Εκκλησιών και Ομολογιών, διορθώθηκε, μετά του λοιπού χριστιανικού κόσμου. Εις το άρθρον 21 αντί προσέγγισιν των Εκκλησιών διορθώνεται εις προσέγγισιν των χριστιανών, ενώ εις το τέλος τίθεται σημαντική προσθήκη “διότι αι μη Ορθόδοξοι Εκκλησίαι και Ομολογίαι παρεξέκκλιναν εκ της αληθούς πίστεως της μιας, αγίας, καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας.». Εις το άρθρον 22 παρ’ όλην την φιλότιμον θεολογικήν προσπάθειαν του Πατριάρχου Ρουμανίας, ο οποίος εξέφραζε τας παρομοίας με τας ιδικάς μας απόψεις της Εκκλησίας της Ρουμανίας, προσέκρουσε εις αδυναμίαν κατανοήσεως των ορθών απόψεών του παρά των λοιπών, με αποτέλεσμα να δυνηθή να περάση μίαν ελαφράν βελτίωσιν εις το τέλος “το οποίον ανέκαθεν εν τη Εκκλησία απετέλει την ανωτάτην αυθεντίαν επί θεμάτων πίστεως και κανονικών διατάξεων. (κανών 6 της Β  Οἰκουμενικῆς Συνόδου)», απολειφθείσης της φράσεως “τον αρμόδιον και έσχατον κριτήν». Δια να αντιληφθήτε το μέγεθος της δυσκολίας προς συνεννόησιν, αρκεί να αναφέρω την άποψιν αρχιερέως τινός, σχετικώς με την δυνατότητα να εκφράζεται η ορθή πίστις ενίοτε και δια μέσου προσώπων, ότι δεν πρέπει να αφήσωμεν άλλο περιθώριο εις τους γεροντάδες, αρκετά τους έχουμε παραχωρήσει, αυτά ανήκουν σ’ εμάς τους επισκόπους, αγνοώντας προφανώς ότι το Πνεύμα όπου θέλει πνει και ότι κανείς μας δεν μπορεί να αναπληρώση την πνευματικήν του ένδειαν με διοικητικάς επιβολάς και διατάξεις.

Εις το άρθρον 23 προσετέθη με πρότασιν της Εκκλησίας της Ελλάδος και συμφωνίαν όλων, η ουνία ως απαράδεκτος ενέργεια η μέθοδος προσεγγίσεως των Χριστιανών. Εδώ εφάνη η μεγάλη αγανάκτησις όλων των Ορθοδόξων απέναντι εις την απαισίαν ταύτην μέθοδον των Δυτικών, η οποία και σήμερον ακόμη χρησιμοποιείται υπ’ αυτών, όπως εμφαίνεται με τον πρόσφατον διορισμόν ουνίτου επισκόπου εις Αθήνας. Επίσης κατωτέρω η φράσις “εμπνεόμενοι υπό των κοινών θεμελιωδών αρχών της πίστεως ημών» διορθώθηκε με την “εμπνεόμενοι υπό των κοινών θεμελιωδών αρχών του Ευαγγελίου,» ώστε να αποφευχθή οποιαδήποτε υπόνοια περί ταυτότητος της πίστεως με τας άλλας ομολογίας.

Εν τέλει, εξεδόθη και μία εγκύκλιος της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου προς ενημέρωσιν του χριστεπωνύμου πληρώματος με συνοπτικώτερον τρόπον. Νομίζω ότι χαρακτηρίζεται από πλέον ουσιαστικόν, ζωντανόν και ρέοντα θεολογικόν λόγον και συμπεριλαμβάνει το σημαντικόν θέμα, το οποίον και ημείς είχομεν προτείνει,». Το συνοδικόν έργον συνεχίζεται εν τη ιστορία αδιακόπως δια των μεταγενεστέρων, καθολικού κύρους συνόδων – ως λ.χ. της επί Μεγάλου Φωτίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Μεγάλης Συν­όδου (879 – 880) και των επί αγίου Γρηγορίου του Παλαμά συγκληθεισών Μεγάλων Συνόδων (1341, 1351, 1368), δια των οποίων εβεβαιώθη η αυτή αλήθεια της πίστεως, εξαιρέτως δε περί της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος και περί της μεθέξεως του ανθρώπου εις τας ακτίστους θείας ενεργείας».

Καταλήγοντας, θα ήθελα να σημειώσω, ότι αι παρατηρήσεις επί των προσυνοδικών κειμένων, εις τας οποίας προέβημεν και κατεγράψαμεν εις την απαντητικήν προς τον Παναγιώτατον Πατριάρχην κ. Βαρθολομαίον επιστολήν της ΕΔΙΣ, συνέπιπτον και σχεδόν εταυτίζοντο με τας παρατηρήσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος, όπως αναφέρει και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών εις την προς την Ιεράν Κοινότητα απάντησίν Του, της Εκκλησίας της Ρουμανίας κ.α. Δεν γνωρίζω εάν υπήρξε κάποια αλληλεπίδρασις εις την διαμόρφωσιν των θέσεων των Εκκλησιών, αλλά αυτό καθ’ εαυτό το γεγονός της εκφράσεως κοινών θέσεων και της εκ τούτου διαπιστώσεως της υπάρξεως κοινού υποβάθρου του ορθοδόξου πνευματικού βιώματος και της θεολογικής αντιλήψεως, πρέπει να μας χαροποιή ιδιαιτέρως και να μας εμποιή αισιόδοξα αισθήματα δια το μέλλον.

Μετά την παρέλευσιν κάποιου χρονικού διαστήματος, νομίζομεν ότι δυνάμεθα να αποτιμήσωμεν νηφαλιώτερον τας εργασίας της Αγίας Συνόδου. Θεωρούμε λοιπόν επιτυχίαν και μόνον την σύγκλησιν αυτής της Μεγάλης Συνόδου, διότι δεν είναι δυνατόν να προετοιμάζεται μόνον επί δεκαετίας, χωρίς ποτέ να συγκαλήται. Αποτελεί μίαν επιτυχή, δυναμικήν και πνευματικώς επιβεβλημένην ενέργειαν του Παναγιωτάτου, η οποία αφού διήλθε δια μέσου των συμπληγάδων των ανθρωπίνων αδυναμιών και μικροτήτων, χάριτι Θεού και τη απείρω Αυτού μακροθυμία ήχθη εις αίσιον πέρας. Κατόπιν μάλιστα των διορθώσεων και διασαφηνίσεων επί του κειμένου δια τας σχέσεις με τον λοιπόν χριστιανικόν κόσμον, τα κείμενα απηχούν και εκφράζουν το διαχρονικόν Ορθόδοξον βίωμα επικαιροποιημένον, ώστε να αντιμετωπίζη την σύγχρονον πραγματικότητα και μέρος των προβλημάτων τα οποία αντιμετωπίζουν σήμερα οι πιστοί. Δεν νομίζομεν ότι δικαιολογείται κανείς πλέον σήμερα, μετά την διάψευσιν των προσυνοδικών ψευδολογιών και ανυπόστατων φόβων, να διεγείρη θέματα άσχετα με τας αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου και να δημιουργή προβλήματα εις τας συνειδήσεις των απλών πιστών.

Θα ήθελα να μου επιτρέψητε, πριν κλείσω την ελλιπή μου ταύτην έκθεσιν, να προτείνω ταπεινώς προς το Ιερόν Σώμα, την ανάθεσιν εις επιτροπήν η όπως άλλως κρίνη Αύτη, την επεξεργασίαν και τοποθέτησιν επί διαφόρων θεολογικών και εκκλησιαστικών θεμάτων της Αγιορειτικής Κοινότητος εν ηρεμία και χωρίς οιανδήποτε χρονικήν πίεσιν, ως ευσυνειδήτου διακονίας και ταπεινής συμβολής εις την Ορθόδοξον θεολογικήν επίγνωσιν και ενίσχυσιν της πίστεως του πληρώματος της Εκκλησίας. Διεπίστωσα ότι μίαν τοιαύτην ταπεινήν θεολογικήν διακονίαν, συγχρόνως με την αγίαν βιοτήν και την Μυστηριακήν ζωήν, αναζητά και προσδοκά όλον το Ορθόδοξον πλήρωμα απανταχού της γης.

Επί δε τούτοις, ευχαριστών Υμάς δια την τιμήν ην μοι προσεποιήσατε φιλαδέλφως και εκζητών την Υμετέραν επιείκειαν εις τας ατελείας μου, διατελώ μετά πολλής της εν Χριστώ φιλαδελφίας και αγάπης.

Ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής του Σταυρονικήτα

Αρχιμανδρίτης Τύχων

Σχόλιον Ο.Τ. εις την άνωθεν έκθεσιν προς την Ι. Κοινότητα

Η ως άνω έκθεσις του Πανοσιολογιωτάτου Καθηγουμένου αποτελεί κειμήλιον δια την εκκλησιαστικήν ιστορίαν του μέλλοντος όχι μόνον διότι αναφέρεται εις λεπτομερείας των εσωτερικών διεργασιών της Συνόδου της Κρήτης, αλλά πολύ περισσότερον επειδή εγράφη υπό ευλαβούς Ηγουμένου ενός εκ των 20 ιστορικών Ι. Μονών του Αγίου Όρους, αι οποίαι και σήμερον δίδουν εις τους Ορθοδόξους απανταχού της οικουμένης και οδοδείκτας της ορθής πνευματικής πορείας της Εκκλησίας, αναβλύζοντες τους ποταμούς της Παραδόσεως καθ’ ον μέτρον όμως στοιχούνται προς την αδιάκοπον υπερχιλιετή άσκησιν και βίωσιν της αληθείας του Κυρίου φανερουμένη εις τα πρόσωπα, τας πράξεις και τους λόγους των αγιασάντων Αθωνιτών Πατέρων. Δια τούτο με μεγάλην προσοχήν οφείλει κανείς να μελετήση αυτήν.

Εις την αρχήν της εκθέσεως αναφέρεται ότι η πρόσκλησις του Πανοσ. Καθηγουμένου ήτο «τιμητική-συμβολική» καθώς δεν ανετέθη εις αυτόν κάποια αρμοδιότης.  Μας λυπεί αυτό ιδιαιτέρως, διότι το πλήρωμα της Εκκλησίας ανέμενε το Άγιον Όρος να έχη βαρύνοντα ρόλον και ευθύνην δια το γεγονός της Συνόδου, η οποία διεκδικεί κατά τους συγκαλέσαντας αυτήν οικουμενικόν κύρος. Επομένως, η πρόσκλησις και εν συνεχεία ο παροπλισμός του Ηγουμένου μάλλον εντάσσεται εις το γενικόν πλαίσιον της Συνόδου, όπου υπήρχαν αντιπρόσωποι, όμως απεφάσισαν οι Προκαθήμενοι. Αν συνυπολογίση κανείς ότι την ιδιότητα του συμβούλου είχε και η Πανοσ. Καθηγουμένη της Ι. Μ. Χρυσοπηγής καθώς και η συνεργασθείσα με την CIA Καθηγ. κ. Ελισάβετ Προδρόμου, μάλλον συμπεραίνει ότι κάθε άλλο παρά τιμητική ήτο η προσ­κλησις εις το Άγιον Όρος, το οποίον δι’ αυτής υπεβιβάσθη εις ένα φορέα ως κάθε άλλος. Ο π. Τύχων μετέβη μεν ως Ηγούμενος του ζώντος φρονήματος του Αγίου Όρους επέστρεψε δε ως υποτακτικός των κελευσμάτων προσαρμογής της Ορθοδόξου ζωής εις τα μέτρα των σημερινών Επισκόπων. Η αβρότης των Επισκόπων έναντι του Αγίου Όρους, την οποία διεπίστωσεν, εις τας συνομιλίας του, εμάλαξε την Αγιορειτικήν ακρίβειαν. Τοσούτον μάλιστα, ώστε να παραβλέπεται το γεγονός ότι ήτο φανερή «η αδυναμία τινών εξ αυτών να συλλάβουν και να εκφράσουν διακριτικά και επίκαιρα τον θεολογικόν λόγον, καθώς και η έντονη επήρεια τινών εκ του κοσμικού φρονήματος»! Διερωτώμεθα αν η σχετικοποίησις της Ορθοδόξου Πίστεως τυγχάνει πάντοτε εμπρόθετος η μήπως πολλάκις προέρχεται εκ της αλλοτριώσεως από το κοσμικόν φρόνημα; Αν κάποιος Επίσκοπος αρνεί­ται εις τα λόγια την σχετικοποίησιν είναι ασύνηθες εις την πράξιν να πορεύεται διαφορετικώς; Δεν είμεθα της γνώμης ότι τα εχέγγυα παρέχει εις αυτό η ομόφωνος καταδίκη της ουνίας, καθώς αυτή ευρίσκεται ήδη από παλαιοτέραν Σύνοδον καταδεδικασμένη.

Αναγινώσκομεν εις την έκθεσιν ότι «η όλη πολεμική» εναντίον της Συνόδου είναι «απαράδεκτος και άνευ ουδενός ερείσματος» διότι τα επιχειρήματα στηρίζονται εις «υπόνοιες και στις υποψίες». Άγιοι ως ο Ιουστίνος Πόποβιτς κ.α. έπεφταν τόσον έξω; Οι ένδεκα Μητροπολίται που ηρνήθησαν να συμμετάσχουν εις την Σύνοδον παρεσύρθησαν; Οι Ιεράρχαι που δεν υπέγραψαν κάποια εκ των κειμένων είναι ανίδεοι; Καθηγηταί ως ο π. Γεώργιος Μεταλληνός, ο π. Θεόδωρος Ζήσης, ο κ. Δ. Τσελεγγίδης κ.α. τυγχάνουν απαίδευτοι; Ποία επιχειρήματα δεν ευσταθούν; Μήπως ότι είναι η πρώτη φορά εις την δισχιλιετή πορείαν της Εκκλησίας κατά την οποίαν αφηρέθη η ψήφος από τους Επισκόπους, είναι συκοφαντία; Μήπως είναι συκοφαντία ότι οι παρόντες Επίσκοποι παρεβίασαν την εντολήν που έλαβαν από το σύνολο της τοπικής τους Ιεραρχίας; Μήπως δεν ισχύει ότι αι Αυτόνομαι Εκκλησίαι εξεπροσωπήθησαν μόνον εκ των Προκαθημένων τους αντιθέτως προς την εκκλησιολογίαν; Μήπως ο ίδιος ο Παν­οσιολογιώτατος δεν γράφει ότι δια του κειμένου περί του γάμου ηνοίχθη δυνατότης δια δεύτερον γάμον εις τους κληρικούς; Αυτά όλα και άλλα πολλά «άτινα εάν γράφηται καθ’ εν, ουδέ αυτόν οίμαι χωρή­σαι» εις δεκάδας τόμους χαρακτηρίζονται ως συκοφαντικαί κατηγορίαι; Εις την έκθεσιν όμως γίνεται εμμέσως επίκλησις των «τόσων Ορθοδόξων Αρχιερέων» οι οποίοι μετείχαν. Να υπενθυμίσωμεν ότι αυτοί έφθασαν μόλις τους 160, ολιγώτεροι και από αυτούς της Β  Οἰκουμενικῆς Συνόδου, η οποία είχε συγκληθή ως τοπική και όχι «Μεγάλη», αποτελούν δε μόλις το 1/6 των Ορθοδόξων Επισκόπων!

Εις την συνέχειαν της εκθέσεως δίδεται αναφορά περί ενός εκάστου των κειμένων. Δια το κείμενον περί της «αποστολής της Εκκλησίας εις τον σύγχρονον κόσμον» αναφέρονται απλώς άνευ ιδιαιτέρων σχολίων αι προσθαφαιρέσεις. Δια το κείμενον αυτό όπως και δια τα υπόλοιπα υπάρχουν εξαντλητικαί μελέται, τας οποίας δεν προτιθέμεθα να επαναλάβωμεν. Θα αρκεσθώμεν μόνον να θέσωμεν το ερώτημα, το οποίον αν και διαλανθάνη της προσ­οχής είναι θεμελιώδες: Υπήρχεν ανάγκη, ώστε η Εκκλησία να συναχθή δια να καθορίση εκ νέου την «αποστολήν της εις τον σύγχρονον κόσμον»; Οφείλει να μεταβληθή η αποστολή της Εκκλησίας εις το παραμικρόν μετά από δύο χιλιάδας έτη; Ήτο ασυγχρόνιστος με την εποχή της; Δια πόσα έτη συνέβαινε αυτό;! Μήπως αυτό δεν ήτο και το σύνθημα της Β  Βατικανῆς; Αν το κείμενον διετύπωσε νέα πράγματα, τότε έως τώρα ήτο παρωχημένη η Εκκλησία, αν επανέλαβε τα ίδια τότε προς τι η επαναβεβαίωσις; Δια πρόκλησιν εντυπώσεων; Δια να γραφή ένα κείμενον «εκθέσεως ιδεών»; Η μήπως ήτο επιτακτική ανάγκη Συν­οδος να συμπεριλάβη, ως και έπραξε, τας «γενετικάς αλλαγάς», τον ρατσισμόν «των φύλων» και τα «μέσα ενημερώσεως» εις την αποστολήν της;

Δια το κείμενον δια την «Διασποράν» τα πράγματα ομιλούν από μόνα τους. Ενημερωνόμεθα ότι ελέχθη ποίον είναι το «κανονικώς ορθόν», όμως  η Σύνοδος κατέληξεν εις «ενδιάμεσον λύσιν». Τι τελικώς είναι η λύσις αυτή; Οικονομία η αντικανονικότης; Υπάρχει οικονομία εις δογματικά ζητήματα η πρόκειται απλώς δια διοικητικόν θέμα; Θα ηδύνατο δηλαδή η δομή της στρατευομένης Εκκλησίας να έχη και ετέραν μορφήν; Εις ποίον ιστορικόν προηγούμενον εστηρίχθη η Σύνοδος δια την απόφασιν; Εις αυτά τα ερωτήματα τα οποία είναι ουσιώδη οφείλουν να δώσουν όσοι συμμετείχαν εις την Σύνοδον –και οι σύμβουλοι- κρυσταλλίνην απάντησιν. Δυστυχώς, η Σύνοδος αδυνατούσα να δώση λύσιν εποίησε δύο και πονηρά: επεκύρωσε συνοδικώς την ανωμαλίαν (δηλ. εσχετικοποίησε την Κανονικήν παράδοσιν) και προέτεινεν αυτήν δια καθολικήν αποδοχήν, διότι «πρέπει να είμεθα πραγματισταί», ως εδήλωσεν Ιεράρχης (δηλ. εισήγαγε την εκκοσμίκευσιν: ότι το κριτήριον της αναγκαιότητος υπερβαίνει το κριτήριον της φύσεως της Εκκλησίας).

Εις το ζήτημα του «Αυτονόμου» αφιερώνονται μόλις τρεις γραμμαί! Αγνοείται τελείως, ώστε να επισημανθή, ότι εις την Εκκλησιαστικήν Ιστορίαν δεν υπήρξαν Αυτόνομοι Εκκλησίαι. Ο «θεσμός» εδημιουργήθη εις τα νεώτερα έτη λόγω δυσλειτουργίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας εις το διοικητικόν πεδίον και κατ’ επίδρασιν οθνείων αντιλήψεων. Δεν υπήρχον ουδέποτε υπάλληλοι σχέσεις μεταξύ των τοπικών Εκκλησιών! Όμως και αυτό το επεκύρωσεν η Σύνοδος αποδούσα μάλιστα προσωπικώς και όχι συνοδικώς εις τον Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως το δικαίωμα, που ποτέ προηγουμένως δεν κατείχε, να αποφαίνεται εις διενέξεις Αυτοκεφάλων Εκκλησιών δια μίαν Αυτόνομον Εκκλησίαν!

Το κείμενον περί «γάμου» κρύβει ένα από τα πιο προκλητικά γεγονότα της Συνόδου. Ο Ηγούμενος της Ι. Μ. Σταυρονικήτα αποδέχεται με τον πλέον κατηγορηματικόν τρόπον ότι αι μεταβολαί εις το κείμενον «δίδουν το δικαίωμα δια υποψίαν τινά αλλαγής της στάσεως της Εκκλησίας»! Τελικώς μετετοπίσθη εν δυνάμει έστω και ελαχίστως η παράδοσις της Εκκλησίας; Μήπως επιβεβαιούνται τώρα αι «συκοφαντίαι»; Ακατανόητη τυγχάνει η φράσις «ας ελπίσουμε ότι δεν θα χρησιμοποιηθή η διατύπωσις αυτή από οποιονδήποτε δια την καταστρατήγησιν» των Ι. Κανόνων! Επαφίεται πλέον εις τον καθένα η ερμηνεία της και εμείς θα ελπίζωμεν ότι δεν θα το πράξη; Ευρίσκουν ισχυρόν έρεισμα, συνοδικά επικυρωμένον, όσοι κληρικοί επιθυμούν να τελέσουν δεύτερον γάμον; Όποιος επικαλεσθή το κείμενον αυτό η απάντησις θα είναι ότι πρέπει να συνέλθη επομένη Σύνοδος, δια να το διευκρινίση; Ανοίγωμεν με ελαφράν την καρδίαν περιπετείας δια την Εκκλησίαν… Ούτε όμως δια τους μεικτούς γάμους λαμβάνει θέσιν ο π. Τύχων. Τους αποδέχεται; Συμφωνεί η παράδοσις του Αγίου Όρους εις αυτό; Παρακαλούμεν δι’ απάντησιν!

Δια το κείμενον περί «νηστείας» το πρόβλημα επισημαίνεται εις την «επιπολαιότητα», ως αναφέρεται, ελαχίστων Επισκόπων. Δι’ εν τόσον «μεγάλο» γεγονός επιτρέπεται η επιπολαιότης και μάλιστα από Επισκόπους; Δια τας ενστάσεις έναντι της Συνόδου οι προσδιορισμοί ήσαν βαρύτατοι εις την έκθεσιν, όμως δια την επιπολαιότητα των Επισκόπων ευρέθησαν ευκόλως αι απαλύνουσαι αυτήν χαρακτηρισμοί (ρητορική δεινότητα, άγνοια, αγαθότητα κ.λπ.). Ποίον είναι δεινότερον η αυστηρά κριτική, η επισκοπική επιπολαιότης η μήπως η υστερόβουλος κολακεία; Δύο εκ των Επισκόπων, οι οποίοι δι’ άγνωστον λόγον(;) δεν κατονομάζονται, εζήτησαν την μείωσιν της νηστείας. Ποίος νους θα ηδύνατο να διανοηθή ότι υπάρχουν ακόμη υπολείμματα υποστηρικτών των θέσεων του Μ. Μεταξάκη, ο οποίος όταν εσχεδίαζε την Συν­οδον αυτήν, επεθύμει την τροποποίησιν της νηστείας. Αν ευρέθησαν έστω και δύο να υποστηρίζουν αυτάς τας θέσεις παρά το γεγονός ότι είχον μεσολαβήσει προ ετών αι αντιδράσεις του Αγίου Όρους δια το κείμενον της νηστείας, ώστε να ευρεθή εις την σημερινήν του μορφήν, τι θα είχε συμβή αν δεν είχαν λάβει χώραν ποτέ; Μήπως και «οι υπόνοιες και υποψίες», ως αρνητικώς εχαρακτηρίσθησαν αι αντιδράσεις των συγχρόνων, μήπως δεν συνεκράτησαν την Σύνοδον από τα χειρότερα;

Αλγεινήν εντύπωσιν προκαλεί η στάσις του Σεβ. Περγάμου, ο οποίος κατεφέρθη «με άκρως υποτιμητικόν και περιφρονητικόν τρόπον» κατά του Αγίου Όρους. Πως ανέχεται η Ι. Κοινότης να υβρίζεται η χιλιετής πορεία των Αγίων του μοναδικού εις τον κόσμον περιβολίου της Υπεραγίας Θεοτόκου; Υπήρξεν όμως μεγαλυτέρα προσβολή από την λεκτικήν: συμφώνως με μαρτυρίαν του Σεβ. Ναυπάκτου τελικός κριτής των κειμένων ήτο ο Σεβ. Περγάμου, εκμαγείον της θεολογίας του οποίου κατέστησε τας αποφάσεις. Η Ι. Κοινότης ανέχεται την προσβολήν του Άθωνα, θα ανεχθή και την διαβολήν της Ορθοδόξου θεολογίας από την αποκλίνουσαν «ζηζιούλιαν» θεολογίαν; Όμως δεν εξέπληξε κανένα η στάσις του, διότι όπως μετέδωσεν από τας στήλας του ο Ο.Τ., δις κατά συνέντευξιν τύπου αι τοποθετήσεις του εκπροσώπου του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως π. Ιωάννου Χρυσαυγή ήσαν εξίσου υποτιμητικαί δια το Άγιον Όρος. Το ίδιον επίσης υποτιμητική ήτο και η στάσις του Πατριάρχου ότε εζητήθη ο λόγος υπό του Ηγουμένου της Σταυρονικήτα. Η δικαιολογία ότι δεσμεύεται από τον κανονισμόν είναι ανήκουστος. Δεν ενεθυμήθη ότι εις Οικουμενικήν Σύνοδον, την Έκτην, ικανοποιήθη παράλογον αίτημα μοναχού, διότι οι Πατέρες όντως Πνευματοκίνητοι έπραξαν κατά το Αποστολικόν ότι εξ ανάγκης «και μετάθεσις νόμου γίνεται»!

Δια το κείμενον περί των διαχριστιανικών σχέσεων καιρία κατά την έκθεσιν ήτο η συμβολή του Πατριάρχου Ρουμανίας, ο οποίος είναι γνωστός «εν τη Ιουδαία»… Το ενδιαφέρον έλκει περισσότερον ότι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος επαινείται τελευταία δια την υποδειγματικήν προεδρίαν της Συνόδου, υπεχώρησε και συνετάχθη πλήρως με τον Σεβ. Περγάμου παρά τας διαφωνίας των Εκκλησιών! Δεν επιθυμούμε να εικάσωμεν τι θα συνέβαινε, αν δεν υπήρχαν ισχυραί αντιδράσεις (ιδού δι’ άλλην μία φοράν ωφελούν). Όμως παρά το γεγονός ότι υπήρχαν τρεις λύσεις (ονομασία των ετεροδόξων ως Εκκλησιών, απάλειψις του όρου Εκκλησίαι και αναβολή του ζητήματος δι’ επομένην Σύνοδον) επελέγη η πρώτη! Ενώ είχε την δυνατότητα η Σύνοδος με τας δύο λύσεις να οικοδομήση γεφύρας με τους αντιοικουμενιστάς επελέγη η πρώτη, η οποία προφανώς μοναδικόν σκοπόν είχε να ικανοποιήση τους ετεροδόξους! Η τελική διατύπωσις, παρά την άποψιν της εκθέσεως ότι είναι ιστορική και κοινωνιολογική (ως η Σύνοδος να είναι επιστημονικόν όργανον) έχει επιβεβαιωθή από συγγραφάς οικουμενιστών ότι αναγνωρίζει τους ετεροδόξους ως Εκκλησίας. Άλλωστε, είναι δυνατόν θεολογικώς να υπάρξη διάστασις μεταξύ ιστορίας και πραγματικότητος; Επιπλέον θα ηδύνατο η Σύνοδος να συμπληρώση απλώς έξι λέξεις, αλλά δεν το έκανε: «οι ετερόδοξοι δογματικώς δεν είναι Εκκλησίαι».

Ο π. Τύχων ισχυρίζεται ότι με την αλλαγήν κάποιων διατυπώσεων δεν αποδίδεται το έργον ενότητος των Χριστιανών εις το ΠΣΕ, αλλά μόνον η προώθησις της ειρήνης και η αντιμετώπισις των κοινωνικών προκλήσεων. Πέραν από το γεγονός ότι ακόμη και αυτά τα ζητήματα άπτονται της πνευματικότητος, η οποία διαφέρει εις την Ορθοδοξίαν και εις τας αιρέσεις, το ότι η Σύνοδος προσδιώρισεν έτσι το ΠΣΕ δεν σημαίνει ότι εις το εξής το ΠΣΕ θα παύση να αυτοπροσδιορίζεται ως θεσμός προωθήσεως της «ενότητας» και οι μετέχοντες εις αυτό θα το αποδέχωνται. Επομένως, αντί να διορθωθή η ρίζα του προβλήματος, δηλ. να απορριφθή η συμμετοχή εις το ΠΣΕ, θέτομεν την κεφαλήν μας εις το χώμα, ως ποιεί η στρουθοκάμηλος.

Το περιστατικόν Αρχιερέως που κατεφέρθη εναντίον της αδιαψεύστου αρχής ότι και πρόσωπον και όχι μόνον Σύνοδος δύναται να ορθοτομή, αποτελεί την επιβεβαίωσιν ότι πολλοί εκ των συμμετεχόντων Επισκόπων έχουν αλλοτριωθή εκ του κοσμικού φρονήματος, αποφασίζουν όμως δι’ όλην την Εκκλησίαν! Ο Ο.Τ. είχε γράψει ότι ένας από τους λόγους, δια τους οποίους δεν έπρεπε να συγκληθή η Σύνοδος αυτή είναι ότι κανείς εκ των συμμετεχόντων δεν διεκρίνετο δια την αγιότητά του.

Όσον αφορά την προσθήκην με αναφοράν περί της «καθολικού κύρους Συνόδου», η έκθεσις υπονοεί ότι επρόκειτο δια διασφάλισιν της Παραδόσεως. Η άλλη ανάγνωσις όμως, η χρήσιμος δια τους οικουμενιστάς, είναι η διασφάλισις ότι η παρούσα Σύνοδος είναι και αυτή μέρος των «καθολικού κύρους Συνόδων». Δεν είναι τυχαίον ότι οι εκπρόσωποι τύπου και άλλοι Ιεράρχαι επανελάμβαναν συνεχώς περί της Συνόδου της Κρήτης ότι «οι Πατέρες της Συνόδου» και άλλας παρομοίους εκφράσεις, δια να υποβάλουν παντού την ιδέαν ότι πρόκειται δια μίαν Σύνοδον, ως εκείναι εις τας οποίας μετείχον Άγιοι και ωρθοτόμησαν δια δογματικά ζητήματα, παρά το γεγονός ότι η παρούσα Σύνοδος εις ουδέν δεν ωμοίαζε προς αυτάς.

Ο Άγιος Καθηγούμενος κατακλείει την έκθεσιν με την βεβαιότητα της επιτυχίας αυτής της Συνόδου. Δεν τον στενοχωρούν αι αποτειχίσεις; Δεν τον προβληματίζουν αι διακοπαί μνημοσύνων; Δεν αγωνιά δια την στάσιν των Πατριαρχείων που απουσίασαν; Μέλημα όλων θα έπρεπε να είναι η ενότης της Εκκλησίας και όχι η ρήξις με όσους διαφωνούν δια των προκλητικών εκφράσεων περί «προσυνοδικών ψευδολογιών και ανυποστάτων φόβων». Αλλά όταν μέλημα καθίσταται το πως θα είμεθα ευάρεστοι εις την προϊσταμένην μας αρχήν, τότε λησμονούμεν ότι εικών του Θεού είναι κάθε αδελφός.

Πηγή: Ορθόδοξος Τύπος

Η πιο σοκαριστική είδηση των τελευταίων ημερών για ακόμη μία φορά πέρασε στα ψιλά. Η Ελλάδα πεθαίνει και η κατάστασή της είναι μη αναστρέψιμη. Τα σχετικά στοιχεία καταγράφηκαν σε έρευνα που εκπόνησε η οργάνωση «διαΝΕΟσις» και διενεργήθηκε από το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Βύρωνα Κοτζαμάνη.

Το γενικό συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν οι επιστήμονες προκαλεί ανατριχίλα. Το 2050 σε αυτήν την ευλογημένη χώρα του πλανήτη θα κατοικούν μόλις 8.300.000 άνθρωποι και η πλειονότητά τους θα είναι γέροντες. Η έρευνα κατέδειξε ότι από το 2011 -και για πρώτη φορά μεταπολεμικά- ο πληθυσμός της χώρας μας άρχισε να μειώνεται ραγδαία. Η μέση ηλικία, που ήταν 26 έτη το 1951, είναι σήμερα στα 44 έτη και αναμένεται να αυξηθεί επιπλέον κατά 5-8 έτη.

Αντίστοιχα αποτελέσματα προέκυψαν και από μελέτη της Eurostat, που διενεργήθηκε πριν από τρία χρόνια, αλλά ούτε τότε έδωσε κανείς σημασία.
Κι όμως! Αυτό είναι το μεγαλύτερο εθνικό θέμα που αντιμετωπίζει ο τόπος μας. Ο θάνατος της Ελλάδας! Οσο κι αν θέλουμε να πιστεύουμε ότι «η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει», η μελέτη των στατιστικών και των κοινωνικών παραγόντων επιβεβαιώνει ότι μια μεγάλη εθνική καταστροφή είναι υπό εξέλιξη.

Τα στοιχεία θα έπρεπε να συγκλονίσουν τους πάντες - και κυρίως τους πολιτικούς. Ομως ουδείς ασχολείται! Καθημερινά οι βουλευτές διασταυρώνουν τα ξίφη τους για δεκάδες ανούσια ζητήματα, που σε μια δυο μέρες θα ξεχαστούν, καθαρά για λόγους πρόσκαιρων εντυπώσεων, και για το μέγα ζήτημα του μέλλοντος της πατρίδας μας σφυρίζουν αδιάφορα. Θυμίζουν έτσι τις κυβερνήσεις του παρελθόντος, που μοίραζαν αφειδώς χρήματα και έκαναν χιλιάδες διορισμούς (για να έχουν προσωρινά πολιτικά οφέλη), αδιαφορώντας αν οι μελλοντικές γενιές θα αντιμετώπιζαν ένα βουνό από χρέη. Τώρα που ήρθε η ώρα του «λογαριασμού», όλοι κατάλαβαν τις τεράστιες ευθύνες των πολιτικών της Μεταπολίτευσης, που θα μείνουν στην Ιστορία ως πολιτικοί «εγκληματίες».

Να ξέρουν, λοιπόν, οι σημερινοί πολιτικοί ότι ο ιστορικός του μέλλοντος θα καταγράψει την εθνοκτονική αμέλειά τους και θα τους καταδικάσει. Επιτέλους, ας ξυπνήσουν. Και μαζί με τους πολιτικούς ας ξυπνήσουμε και όλοι μας. Επιτέλους, γιατί κανένας δεν μιλά γι' αυτό το θέμα; Σε μερικά χρόνια ελάχιστοι Ελληνες θα έχουν απομείνει στην πατρίδα (με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την επιβίωσή της εν μέσω εχθρικών γειτόνων), ενώ και όσοι θα ζουν σε άλλους τόπους σταδιακά θα χάνουν την επαφή με τη γη των προγόνων τους.

Στη σημερινή Ελλάδα κανένα κόμμα δεν θέτει ως προτεραιότητα τη στήριξη της οικογένειας, την αύξηση των γεννήσεων, τα κίνητρα για να περιοριστεί η μετανάστευση των νέων. Η Ελλάδα δολοφονείται με χειρουργικό τρόπο, με αυτόπτες μάρτυρες (άρα και συνένοχους) όλους μας.

Ποιο νόημα έχουν οι αλλαγές στο Ασφαλιστικό, τα οικονομικά μέτρα, οι τηλεοπτικές άδειες, οι πωλήσεις των ΔΕΚΟ ή η αναθεώρηση του Συντάγματος, όταν σε λίγα χρόνια τα παιδιά ηλικίας 7-18 ετών θα είναι μόλις 1.000.000; Ποιος θα πληρώνει τότε τους φόρους; Ποιος θα συντηρεί το κράτος, την ιδιωτική οικονομία και το «σύστημα»; Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός το 2050, σύμφωνα με την έρευνα, θα πέσει κοντά στα 3.000.000! Τι παραπάνω πρέπει να μάθουν τα κόμματα για να καταλάβουν ότι όσα σχεδιάζουν σήμερα είναι απολύτως στον αέρα; Πότε, επιτέλους, θα δουν την καταστροφή που έρχεται;


Πηγή: Δημοκρατία, Ας Μιλήσουμε Επιτέλους

Στην Ελλάδα, σε αντίθεση με πολλές άλλες ανεπτυγμένες χώρες, δεν διαθέτουμε επικαιροποιημένες προβολές του πληθυσμού βάσει τεκμηριωμένων εναλλακτικών σεναρίων για την περίοδο 2015-2050. Οι τελευταίες προβολές του πληθυσμού της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ)1 χρονολογούνται από το 2007, εαυτές δε αξιόπιστων διεθνών οργανισμών (EUROSTAT2, UNPP3, OCDE4, IIASA-VID-OAW-WU5), δεν καλύπτουν τις υφιστάμενες ανάγκες, καθώς, αφενός μεν οι διεθνείς αυτοί οργανισμοί που ετοιμάζουν σενάρια για πληθώρα χωρών δεν δύνανται από την φύση τους να εργασθούν συστηματικά και σε βάθος αναπτύσσοντας εναλλακτικές υποθέσεις εργασίας και σενάρια για τον πληθυσμό κάθε χώρας (πόσο δε μάλλον για την Ελλάδα όπου τα διαθέσιμα δεδομένα παρουσιάζουν προβλήματα που χρήζουν επίλυσης), αφετέρου δε οι προβολές τους έχουν γίνει πριν του 2015 και έχουν λάβει υπόψη μερικώς η ακόμη καθόλου –με εξαίρεση εν μέρει τις προβολές των Η.Ε (UNPP)- τις επιπτώσεις της συνεχιζόμενης βαθειάς οικονομικής κρίσης6 και προφανώς καθόλου τις επιπτώσεις της πλέον πρόσφατης «προσφυγικής κρίσης»(2015-2016)7 Τα προαναφερθέντα, καθιστούσαν επιτακτική την ανάπτυξη προβολών του πληθυσμού της Ελλάδας που θα ελάμβαναν υπόψη τόσο τις μακρόχρονες τάσεις των δημογραφικών συνιστωσών που προσδιορίζουν την αναπαραγωγή του πληθυσμού της, όσο και τις πρόσφατες εξελίξεις (οικονομική και προσφυγική κρίση) και τις επιπτώσεις τους –στον βραχύ και μέσο χρόνο- στις δημογραφικές συνιστώσες. Στο πλαίσιο αυτό, το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας εκπόνησε πρόσφατα (Ιούνιος 2016) δημογραφικές προβολές8 τα αποτελέσματα των παρουσιάζονται και σχολιάζονται κατωτέρω9. Τα σενάρια των προβολών αυτών δίδουν αναμενόμενο συνολικό πληθυσμό στο τέλος της προβολικής περιόδου (2050) που κυμαίνεται από 10,064 εκατομ. (μέγιστο, σενάριο 2) έως 8,315 (ελάχιστο, σενάριο 3) ήτοι μειώσεις σε σχέση με το 2015 κατά 794 χιλ. και 2.543 εκατομ. σε απόλυτες τιμές και από 7,3 έως 23,4 % αντίστοιχα.

Οι προβολές για την εκτίμηση του αναμενόμενου μόνιμου πληθυσμού της Ελλάδας: Υποθέσεις εργασίας και παραδοχές για την δημιουργία των εναλλακτικών σεναρίων

Η μεθοδολογία για την εκτίμηση του αναμενόμενου μόνιμου πληθυσμού

Οι προβολές του πληθυσμού στον ορίζοντα του 2050 για την Ελλάδα που παρουσιάζονται εδώ έγιναν με την μέθοδο των συνισταμένων κοορτών (cohort component method) με χρόνο εκκίνησης την 1/1/2015 ανά φύλο και μονοετείς ηλικιακές ομάδες για την περίοδο 2015-2050. Το επιλεγέν βήμα είναι πενταετές, και επομένως οι προβλέψεις έγιναν στις διαδοχικές 1/1/2020, 1/1/2025, 1/1/2030,... 1/1/2050.

Για την δημιουργία των απαιτούμενων σεναρίων στηριχτήκαμε στα συμπεράσματα της ανάλυσης της εξέλιξης της γονιμότητας, της θνησιμότητας και των μεταναστευτικών ροών των προηγούμενων δεκαετιών στην Ελλάδα και σε υποθέσεις για τις περιρρέουσες γενικότερες κοινωνικο –οικονομικές εξελίξεις και τις πιθανές επιπτώσεις τους στις δημογραφικές συνιστώσες. Είναι ταυτόχρονα προφανές ότι εκ των τριών συνιστωσών οι οποίες θα επηρεάσουν την μελλοντική εξέλιξη του μεγέθους και της ηλικιακής δομής του πληθυσμού της χώρας μας, η συνιστώσα «μεταναστευτικές ροές» χαρακτηρίζεται από την μεγαλύτερη αβεβαιότητα και την μικρότερη αδράνεια, καθώς, οι εισροές / εκροές προσδιορίζονται όλο και περισσότερο από τις εξελίξεις (δημογραφικές, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, κλιματολογικές κ.ο.κ.) εκτός του ελλαδικού χώρου, και δευτερευόντως και μόνον από τις επικρατούσες συνθήκες στην Ελλάδα.

Οι βασικές υποθέσεις εργασίας για την εξέλιξη του «περιβάλλοντος» και των τάσεων των δημογραφικών συνιστωσών

Στις όποιες υποθέσεις για την μέλλουσα πορεία της θνησιμότητας, της γονιμότητας (και δευτερευόντως της μετανάστευσης), προφανώς, δεν είναι δυνατόν να μην ληφθούν υπόψη οι τάσεις του παρελθόντος. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και δυο σημαντικές, σχετικά πρόσφατες εξελίξεις:

α) Η υφιστάμενη βαθιά και παρατεινόμενη οικονομική κρίση, η οποία, ακόμη και εάν ξεπερασθεί εν μέρει στα επόμενα χρόνια, αναμένεται να επηρεάσει τις βασικές δημογραφικές συνιστώσες και ακόμα,

β) η πρόσφατη «προσφυγική κρίση».

Ειδικότερα, η πρόσφατη οικονομική και κοινωνική κρίση έχει ήδη κάποιες επιπτώσεις στην θνησιμότητα, στην γονιμότητα αλλά και στην μετανάστευση τόσο των νέων ηλικιακά Ελλήνων, όσο και σε αυτή τμήματος των μονίμως εγκατεστημένων προ του 2010 αλλοδαπών στην χώρα μας και β) η πρόσφατη «προσφυγική κρίση» πιθανότατα σταθεροποίησε και θα σταθεροποιήσει στην Ελλάδα τμήμα των αλλοδαπών που προσέφυγε/ θα προσφύγουν σε αυτήν με στόχο την δια μέσω της Ελλάδας εγκατάστασή τους σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Κατ’ επέκταση, αφενός μεν είναι ελάχιστα ρεαλιστικό να μην λάβουμε υπόψη τις πρόσφατες εξελίξεις και να στηριχθούμε για τις προβολές μας στις μακρόχρονες τάσεις, τάσεις που για την δημιουργία σεναρίων για την μετανάστευση δεν προσφέρουν ούτως ή άλλως καμιά βοήθεια10.

Ιδιαίτερα, όσον αφορά την θνησιμότητα, η κρίση του δημόσιου συστήματος υγείας είναι σχετικά πρόσφατη. Αυτό προφανώς δεν επιτρέπει την εκτίμηση των επιπτώσεων που έχει -ή δυνητικά θα έχει- η κρίση αυτή εάν παραταθεί (ή ακόμα αν επιδεινωθεί), στην υγεία του πληθυσμού της χώρας μας, δηλαδή στη νοσηρότητα και την θνησιμότητα. Έτσι, αν για παράδειγμα, η παιδική θνησιμότητα, ως και αυτή των νέων παραγωγικής - εργάσιμης ηλικίας, μετά το 2009 και μέχρι σήμερα δεν έχει επηρεασθεί11, δεν είναι δυνατόν να αποκλεισθεί (ιδιαίτερα στην υπόθεση της περαιτέρω υποβάθμισης του δημόσιου συστήματος υγείας και των περεταίρω δυσκολιών πρόσβασης σε αυτό από όλο και μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού), η ανακοπή της ανοδικής τάσης των πιθανοτήτων ζωής σε κάποιες ηλικιακές ομάδες ή ακόμη και η αναστροφή των τάσεων αυτών.

Δεν είναι επομένως δυνατόν να αποκλεισθούν «ρήξεις» που δεν καταγράφονται στις υφιστάμενες -βραχυχρόνιες ή μακροχρόνιες- χρονοσειρές. Επί πλέον, δεν είναι δυνατόν να μην ληφθούν υπόψη για την μελλοντική εξέλιξη της θνησιμότητας και τα “cohort effects”, οι αλλαγές δηλαδή των διατροφικών και άλλων συμπεριφορών των νεότερων σχετικά γενεών που σήμερα υποβάλλονται μεν σε ιδιαίτερα χαμηλές πιθανότητες θανάτου αλλά θα φθάσουν προοδευτικά, μέχρι το 2050, σε μεγάλες ηλικίες (και επομένως σε ηλικίες υψηλής θνησιμότητας). Η ενδεχόμενη εμβάθυνση της κρίσης του δημόσιου συστήματος υγείας και, κατ’ επέκταση, η ατελής πρόληψη των παθολογιών που απορρέουν από τις νέες αυτές συμπεριφορές (η ατελής δηλ. πρόληψη ή θεραπεία, που θα έχουν ως επίπτωση την αυξημένη νοσηρότητα και κατ’ επέκταση την αυξημένη θνησιμότητα ομάδων του πληθυσμού σε μια μεταγενέστερη περίοδο) ως και η όποια επιδείνωση των κοινωνικό-οικονομικών συνθηκών, δεν μπορεί παρά να επηρεάσουν αρνητικά την μακροβιότητα του πληθυσμού της Ελλάδας.

Ταυτόχρονα, και ανεξάρτητα από την οικονομική κρίση, η «προσφυγική κρίση» δύναται να επηρεάσει επίσης την μελλοντική εξέλιξη του μόνιμου πληθυσμού της Ελλάδας. Η παράταση της διάρκειας κλεισίματος των βορείων συνόρων, η μερική αναίρεση των συμφωνιών του Σέγκεν, η ατελής εφαρμογή των πρόσφατα συμφωνηθέντων, τόσο από την Τουρκία, όσο και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δύναται να οδηγήσουν σε παράταση της παραμονής και μονιμότερη εγκατάσταση στην Ελλάδα τμήματος των ήδη εισελθόντων (αλλά και των μελλοντικά εισερχομένων αλλοδαπών, προσφύγων ή μη) που στόχο είχαν, έχουν και θα συνεχίσουν να έχουν την μετάβασή τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι επιπτώσεις, τόσο στο αναμενόμενο μέγεθος του μόνιμου πληθυσμού, όσο και στις δημογραφικές συνιστώσες (θετικές στην γονιμότητα, αρνητικές πιθανότατα στην θνησιμότητα), στην περίπτωση αυτή, θα είναι άμεσες.

Η δημιουργία επομένως σεναρίων προβολών δεν είναι δυνατόν να στηριχθεί μόνον -ή κυρίως- σε έναν συνδυασμό συστηματικής προβολής των υφιστάμενων τάσεων. Ως εκ τούτου, τα σενάριά των δημογραφικών προβολών που δημιουργήσαμε στηρίζονται και σε γενικότερα σενάρια (σενάρια prospectives /foresights) που δημιουργήθηκαν κυρίως βάσει υποθέσεων για τις μελλοντικές κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις. Στο πλαίσιο της «ποιοτικής» αυτής προσέγγισης βάσει των πιθανών εξελίξεων, δημιουργήσαμε αρχικά δυο βασικές «διαδρομές», η δεύτερη εκ των οποίων έχει δυο εκδοχές -«μονοπάτια» (συνεχιζόμενη κρίση/ προοδευτική έξοδος από αυτήν μετά από μια μακρά σχετικά περίοδο αβεβαιότητας). Οι διαδρομές αυτές αποτέλεσαν και την βάση για την δόμηση στη συνέχεια 6 σεναρίων δημογραφικών προβολών (βλ Σχήμα 1).

Η πρώτη διαδρομή (‘Ανθεκτικότητα’) -σε αυτήν στηρίζονται και τα δυο εκ των έξι σεναρίων των προβολών μας - εδράζεται στην υπόθεση αφενός μεν της προοδευτικής επιστροφής σε συνθήκες «κανονικότητας» με ρυθμούς ήπιας μεγέθυνσης και παραμονή στην ζώνη του ευρώ, χωρίς περαιτέρω σημαντική απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και μειώσεις των κοινωνικών δαπανών, χωρίς ριζικές αλλαγές επι τω χείρω στο δημόσιο σύστημα υγείας (και στις προϋποθέσεις πρόσβασης σε αυτό), ως και χωρίς σημαντική πτώση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών, αφετέρου δε της προοδευτική μείωσης της ανεργίας - κυρίως δε εκείνης των νέων- από τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας/αρχές της επομένης). Το σενάριο αυτό προϋποθέτει μια προοδευτική «χαλάρωση» των απαιτήσεων των εταίρων και εγγράφεται στην λογική μιας «μινιμαλιστικής» προοδευτικής σχετικής σύγκλισης στα πλαίσια της ΕΕ (χαμηλοί μεν αλλά θετικοί ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ και παράλληλα διατήρηση ενός ελάχιστου κράτους πρόνοιας), με την Ελλάδα να μην απομακρύνεται ιδιαίτερα από τις λογικές ανάπτυξης των λοιπών χωρών-μελών της ΕΕ. Το σενάριο αυτό, όσον αφορά τις υποθέσεις για την πορεία των δυο εκ τριών δημογραφικών συνιστωσών δίδει: α) προοδευτική -αν και με επιβραδυνόμενους ρυθμούς σε σχέση με το παρελθόν- αύξηση των προσδόκιμων ζωής (δυο εκδοχές) και β) αύξηση του συνθετικού δείκτη γονιμότητας σε μια πρώτη φάση, σταθεροποίησή του δε σε 1,55-1,6 παιδιά/γυναίκα την τελευταία εικοσαετία της προβολικής περιόδου (επίσης δυο εκδοχές).

Η δεύτερη διαδρομή (‘Ανισότητα’), υιοθέτει την υπόθεση της παράτασης της κρίσης, με επιδείνωση των αρνητικών επιπτώσεών της και συνεχιζόμενη αύξηση των ανισοτήτων12, είτε μέσω της περαιτέρω απορρύθμισης της αγοράς εργασίας και της μείωσης της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών, είτε ακόμα μέσω της δραστικής συρρίκνωσης των κοινωνικών δαπανών (είτε ακόμη εν τέλει ακόμη και με έξοδο από την ευρωζώνη). Εάν, και από την οπτική γωνία των οικονομικών και τομεακών ευκαιριών (opportunities) οι προαναφερθείσες λογικές διαφοροποιούνται, οι επιπτώσεις τους στο δημόσιο σύστημα υγείας (και επομένως την θνησιμότητα) είναι σχεδόν ταυτόσημες, εφόσον πιθανότατα θα οδηγήσουν σε μείωση του προσδόκιμου ζωής (στα σενάρια των δημογραφικών προβολών μας που στηρίζονται στην διαδρομή αυτή υιοθετούνται δυο παραλλαγές για την θνησιμότητα). Όσον αφορά την γονιμότητα αυτή δύναται είτε να ακολουθήσει μια ιδιαίτερα «χαμηλή πτήση» (σταθεροποίηση για μεγάλη περίοδο γύρω από 1,30-1,35 παιδιά/γυναίκα), είτε, τα νοικοκυριά, στα πλαίσιο μιας μονιμότερης πλέον προσαρμογής τους στο γενικότερο κοινωνικό-οικονομικό περιβάλλον και σε συνθήκες που δεν θα επιτρέπουν ιδιαίτερες αναμονές βελτίωσης, τόσο της θέσης τους, όσο και αυτής των επιγόνων τους (κοινωνική ανέλιξη μέσω κυρίως της επένδυσης στην εκπαίδευση και σε όμορα αυτής πεδία) και υπό το «choc» της γήρανσης, να αντιδράσουν θετικά αυξάνοντας μετά το 2030 των αριθμό των παιδιών τους (γύρω από το 1,7/ γυναίκα).

Οι προαναφερθείσες «διαδρομές» απετέλεσαν την βάση για τα έξι σενάρια δημογραφικών προβολών που δημιουργήσαμε, σενάρια που εμπεριέχουν διαφοροποιημένες υποθέσεις όχι μόνον για την θνησιμότητα και τη γονιμότητα αλλά και για τα συνολικά μεταναστευτικά ισοζύγια. Ειδικότερα, όσον αφορά την μετανάστευση, η πρώτη διαδρομή –«ανθεκτικότητα»-, στα σενάρια δημογραφικών προβολών που απορρέουν από αυτήν (Σενάρια 1 και 2) υιοθετεί δυο διαφοροποιημένες υποθέσεις για τα μεταναστευτικά ισοζύγια (θετικό/θετικότατο). Η δεύτερη διαδρομή-«ανισότητα»-, υιοθετεί επίσης δυο υποθέσεις για την μετανάστευση, που διαφοροποιούνται αυτών της πρώτης (μια υπόθεση που οδηγεί σε ένα ελαφρώς αρνητικό ισοζύγιο εξόδων-εισόδων και μια δεύτερη υπόθεση που οδηγεί σε ένα θετικό ισοζύγιο), υπόθεσες που σε συνδυασμό με αυτές για την γονιμότητα και τη θνησιμότητα οδήγησαν στην δημιουργία τεσσάρων (Σενάρια 3-6) νέων σεναρίων.

Σχήμα 1: Σενάρια δημογραφικών προβολών

Τα έξη σενάρια δημογραφικών προβολών δίδουν προφανώς διαφοροποιημένα αποτελέσματα στο τέλος της προβολικής περιόδου (2050), τόσο όσον αφορά το πλήθος του αναμενόμενου μόνιμου πληθυσμού, όσο και την κατανομή του ανά φύλο και ηλικία και συνοδεύονται και από δυο επιπλέον «σενάρια» (0 και 00), τα οποία δεν έχουν απαιτήσεις πρόβλεψης, στο βαθμό που αφενός μεν αμφότερα υιοθετούν την υπόθεση μηδενικών μεταναστευτικών ισοζυγίων, αφετέρου δε, το μεν πρώτο (Σενάριο 0) υιοθετεί την σταθερότητα της θνησιμότητας και της γονιμότητας στα επίπεδα του 2014, το δε δεύτερο (Σενάριο 00),τις ευνοϊκότερες υποθέσεις για την πορεία των δυο αυτών συνιστωσών13

Τα αποτελέσματα των δημογραφικών προβολών

Τα σενάρια των προβολών μας δίδουν συνολικούς πληθυσμούς στο τέλος της προβολικής περιόδου (2050) που κυμαίνονται από 10,064 εκατομ. (μέγιστο, Σενάριο 2) έως 8,315 (ελάχιστο, Σενάριο 3)14, ήτοι μειώσεις σε σχέση με το 2015 κατά 794 χιλ. και 2.543 εκατομ. σε απόλυτες τιμές και από 7,3 έως 23,4 % αντίστοιχα (Γραφήματα 1-3). Η μείωση του πληθυσμού την επόμενη τριακονταπενταετία αναμένεται να είναι ανεξαρτήτως σεναρίων, συνεχής, αν και με διαφοροποιημένους ρυθμούς ανά σενάριο/περίοδο. Οφείλουμε ταυτόχρονα να επισημάνουμε ότι προφανώς το ειδικό βάρος των αλλοδαπών στους αναμενόμενους συνολικούς πληθυσμούς διαφοροποιείται ανά Σενάριο. Το υψηλότερο ποσοστό θα καταγραφεί με βάση τις υποθέσεις για τα μεταναστευτικά ισοζύγια στα Σενάρια 4 & 6 (καθαρό θετικό ισοζύγιο αλλοδαπών 668 χιλ. έναντι καθαρού αρνητικού ισοζυγίου Ελλήνων 285 χιλ.) και το χαμηλότερο δε στο σενάριο 1 (καθαρό θετικό ισοζύγιο αλλοδαπών 392 χιλ. έναντι καθαρού αρνητικού ισοζυγίου Ελλήνων 33 χιλ.)15

Σε όλα τα σενάρια, οι θάνατοι) αυξάνονται συνεχώς ως αποτέλεσμα της προοδευτικής γήρανσης του πληθυσμού (της αύξησης δηλαδή του% των > 65+ ετών) Οι γεννήσεις (αντιθέτως παρουσιάζουν αυξομειώσεις (πτώση αρχικά, μικρή άνοδος στη συνέχεια και εκ νέου πτώση), αν και ο αριθμός τους σε κάθε προβολική πενταετή περίοδο είναι πάντοτε μικρότερος αυτού που κατεγράφη την πενταετία 2010-2014 -507 χιλ.- εγγίζοντας σε ακραίες περιόδους (Σενάριο 5, 2025-29) τις 311 χιλ. (μείωση σχεδόν κατά 39% σε σχέση με το 2010-14). Ως εκ τούτου, τα φυσικά ισοζύγια (γεννήσεις- θάνατοι), σε όλα τα σενάρια και σε όλες τις πενταετίες (2015-19, 2020-24,… 2045-49) παραμένουν αρνητικά, αν και με μεγάλες διακυμάνσεις (ελάχιστο – 188,0χιλ. στο Σενάριο 2 την πενταετία 2030-34, μέγιστο 458 χιλ. στο Σενάριο 3 την πενταετία 2045-49) (βλ. Γραφήματα 4 & 5). Η φαινόμενη μετανάστευση ανά πενταετείς περιόδους (Γραφήματα 6 & 7) σε τέσσερα από τα έξι σενάρια (Σενάρια 1,2 4 & 6) είναι θετική, αν και με σημαντικές διακυμάνσεις, ενώ στα Σενάρια 3 και 5 είναι αρνητική μέχρι το 2035 και θετική εν συνεχεία. Οι διαφορές αυτές οφείλονται αποκλειστικά στα διαφοροποιημένης έντασης αρνητικά μεταναστευτικά ισοζύγια των Ελλήνων, καθώς σε όλα τα σενάρια τα ισοζύγια είσοδοι - έξοδοι των αλλοδαπών είναι θετικά.

Διαφορές ανάμεσα στα σενάρια καταγράφονται όμως και στην ηλικιακή δομή του πληθυσμού, και αποτυπώνονται στην μεταβολή της μέσης και διάμεσης ηλικίας (Γραφήματα 8 &9). Έτσι, η μέση ηλικία από 43,5 έτη το 2015 αναμένεται να αυξηθεί το 2050 από 3,5 έως 6,5 έτη, η δε διάμεση από 44 έτη το 2015, από 8 έως 5 έτη. Η αύξηση των δύο αυτών δεικτών την επόμενη τριακοναταπενταετία δεν είναι συνεχής, καθώς σε ορισμένα σενάρια (π.χ. Σενάριο 6 για την μέση ηλικία και Σενάρια 3-6 για την διάμεση ηλικία) οι μέγιστες τιμές τους την 1/1/2050 θα είναι χαμηλότερες από αυτές που αναμένεται να καταγραφούν σε πρότερα ενδιάμεσα έτη. Οι διαφορές αυτές προκύπτουν προφανώς από τις διαφορές που καταγράφονται από το 2015 έως το 2050 στην εξέλιξη του ειδικού βάρους (%) των μεγάλων ηλικιακών ομάδων, δηλαδή των 0-14/15-64/65+ ετών (Γραφήματα 10-15)16. και δίδουν ως τελικό αποτέλεσμα διαφοροποιημένες πληθυσμιακές δομές ανά σενάριο το 2050 (Γραφήματα 16-21).

Κατ’ επέκταση, σε όλα τα σενάρια το πλήθος και το ειδικό βάρος του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας (15-64 ετών) αναμένεται να μειωθεί σημαντικά ανάμεσα στο 2015 και το 2050. Η μείωση αυτή, θα είναι συνεχής (σαφώς εντονότερη στα Σενάρια 3 & 5 και ηπιότερη στο Σενάριο 2), ενώ η μείωση του ποσοστού τους στον αναμενόμενο συνολικό πληθυσμό επιταχύνεται σε όλα τα σενάρια μετά το 2030. Η επιτάχυνση αυτή οφείλεται κυρίως σε δυο λόγους: αφενός μεν στην προοδευτική είσοδο στην ομάδα του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας των ολιγοπληθών γενεών >2010 (των ατόμων δηλ. που γεννήθηκαν ή θα γεννηθούν μετά το 2010), αφετέρου δε στην προοδευτική έξοδο από την ομάδα των 15-64 ετών των πολυπληθέστερων γενεών των δεκαετιών ’60 και ’70 (των ατόμων δηλ. που γεννήθηκαν στις δυο αυτές δεκαετίες). Η δημογραφική γήρανση επομένως δεν ανακόπτεται και οι ρυθμοί επιταχύνονται ελαφρώς μετά το 2015: Έτσι, ενώ το % των άνω των 65 ετών αυξήθηκε την τελευταία τριακονταπενταετία κατά 8% (από 13% το 1980 στο 21% του συνολικού πληθυσμού το 2015), το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί εκ νέου, αναλόγως των σεναρίων από 9- 12%.. Η αύξηση αυτή οφείλεται σε όλα τα σενάρια κυρίως στην προοδευτική είσοδο την επόμενη τριακονταπενταετία στην ηλικιακή ομάδα των >65 ετών των πολυπληθών σχετικά γενεών της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου (1950-1980, 150,5 χιλ. γεννήσεις ετησίως κατά μέσο όρο)17.

Υποσημειώσεις

1. ΕΛΣΤΑΤ, http://www.statistics.gr

2. EUROSTAT, http://ec.europa.eu/eurostat/data/database

3. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, World Population Prospects 2015, http://esa.un.org/unpd/wpp/Download/Standard/Population/)

4. OECD, https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=POP_PROJ

5. Wittgenstein Centre for Population and Global Human Capital (WIC): Vienna Institute of Demography/Vienna University of Economics and Business./ International Institute for Applied Systems Analysis, http://www.oeaw.ac.at/vid/dataexplorer/

6. Υπενθυμίζουμε ότι το ΑΕΠ από 238 δις το 2009 συρρικνώθηκε σε 176 δις το 2015 και αντίστοιχα τα χρέη των ιδιωτών προς το δημόσιο από 35 ανήλθαν σε 88 δις, οι καταθέσεις των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από 237,5 δις μειώθηκαν σε 123, 4 δις, το συνολικό ποσοστό ανεργίας από 9,6% ανήλθε στο 24,9% (485 χιλ άνεργοι το 2009, 2 εκατομμύρια το 2015), το % των ατόμων με υλικές στερήσεις αυξήθηκε από 23 στο 40%, και η παιδική φτώχεια από 23,7% στο 26,6%

7. Την δεκαετία 2006-2015, εισήλθαν παρατύπως στη χώρα μας πάνω από 1,8 εκατομ. αλλοδαπών (εκ των οποίων 50% σχεδόν το 2015). Η κατανομή των εισερχομένων διαφοροποιείται σημαντικά στις δύο υπο-περιόδους. Στην πρώτη περίοδο (2006-10), οι προερχόμενοι από άλλη Ευρωπαϊκή χώρα (κυρίως την Αλβανία) αποτελούν το 50% σχεδόν των παρατύπως εισερχομένων, που στο μεγαλύτερο τμήμα τους είναι οικονομικοί μετανάστες, ενώ τη δεύτερη περίοδο (2011-15), οι υπήκοοι της Συρίας, Ιράκ και Αφγανιστάν αποτελούν σχεδόν το 80 % των εισερχομένων. Η χώρα μας λόγω της γεωγραφικής της θέσης είναι - και θα παραμείνει να είναι- μια εν δυνάμει πύλη εισόδου προσφύγων και οικονομικών μεταναστών που στοχεύουν να εγκατασταθούν στις πλέον ανεπτυγμένες χώρες της ΕΕ..

8. Οι προβολές αυτές εκπονήθηκαν στο ΕΔΚΑ χρηματοδοτήθηκαν από τον Οργανισμό Ερευνάς και Ανάλυσης Διανέοσις (http://www.dianeosis.org) . Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν εκτός από το υποφαινόμενο και οι: κκ. Α. Κωστάκη -Καθηγήτρια. του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών-, Chr. Bergouignan -Καθηγητής του Παν. του Bordeaux/Γαλλία), Κ. Ζαφείρης -Επικ. Καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης- και Π. Μπαλτάς - Μεταδιδακτορικός ερευνητής ΟΠΑ/ΕΔΚA-. Τα βασικά αποτελέσματα της μελέτης αυτής δημοσιοποιηθήκαν πρόσφατα από την Διανέοσις (βλ. http://www.dianeosis.org/research).

9. Οφείλουμε ταυτόχρονα να υπενθυμίσουμε ότι οι προβολές ενός πληθυσμού βάσει εναλλακτικών σεναρίων είναι απλώς ασκήσεις γενίκευσης που επιτρέπουν, με δεδομένο τα μεγάλα περιθώριο αβεβαιότητας (ιδιαίτερα για τη μελλοντική μετανάστευση), να οριοθετήσουμε απλά και μόνον τα πεδία του πιθανού, και ως εκ τούτου, τα όποια αποτελέσματά τους δεν μπορεί να λαμβάνονται ως βεβαιότητες.

10. Η Ελλάδα μετά τα τέλη της δεκαετίας του 80 μεταβάλλεται από χώρα εξόδου σε χώρα εισόδου, και τα δεδομένα των τελευταίων απογραφών το επιβεβαιώνουν: Οι αλλοδαποί ανέρχονται στην απογραφή του 1981 σε 180.000 άτομα (εκ των οποίων 63% από τις πλέον ανεπτυγμένες χώρες αποτελώντας λιγότερο από το 2% του συνολικού πληθυσμού). Μια δεκαετία αργότερα, στην απογραφή του 1991, ο πληθυσμός τους δεν μεταβάλλεται σημαντικά, αν και οι προερχόμενοι από τις πλέον ανεπτυγμένες χώρες αποτελούν λιγότερο από το 50% του συνόλου. Στην απογραφή του 2001 όμως ο αριθμός τους υπερ- τετραπλασιάζεται, καθώς καταγράφονται πλέον 762.000 άτομα μη έχοντα την ελληνική υπηκοότητα (7% του πληθυσμού της χώρας μας που εγγίζει πλέον τα 11 εκατομ.), ενώ το 2011, στην τελευταία απογραφή, ο πληθυσμός τους ανέρχεται πλέον στις 912.000, αυξημένος κατά 150 χιλ. σε σχέση με το 2001. Ταυτόχρονα, με την εμβάθυνση της κρίσης και την σημαντική αύξηση της ανεργίας, οι έξοδοι νέων Ελλήνων σε αναζήτηση εργασίας σε χώρες του εξωτερικού αυξήθηκαν ταχύτατα, ενώ η ένταση και η διάρκεια της παραμονής τους εκτός Ελλάδας δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστούν με βάση την μεταναστευτική εμπειρία του παρελθόντος (1955-1975).

11. Διαπιστώνεται απλώς μια επιβράδυνση των πτωτικών τάσεων της παιδικής θνησιμότητας ως και αυτής των 65-74 ετών, με αποτέλεσμα οι πιθανότητες θανάτου των ομάδων αυτών να έχουν σχεδόν σταθεροποιηθεί τα τελευταία χρόνια.

12. Αύξηση των ανισοτήτων, οφειλόμενη, εκτός των άλλων, και στην περεταίρω «σύνθλιψη» μεγάλου τμήματος των μεσαίων στρωμάτων.

13 Το Σενάριο 00 διαφοροποιείται ουσιαστικά του Σεναρίου 2 μόνον ως προς την μετανάστευση. Ειδικότερα στα δυο αυτά σενάρια θνησιμότητα και γονιμότητα ακολουθούν την ίδια πορεία, αλλά στο Σενάριο 2 λαμβάνεται υπόψη και η μετανάστευση που δεν λαμβάνεται καθόλου υπόψη στο Σενάριο 0.

14. Τα «Σενάρια» 0 και 00 δεν λαμβάνονται υπόψη, καθώς, όπως προαναφέρθηκε, δεν έχουν απαιτήσεις πρόβλεψης

15. Βλέπε αναλυτικότερα την δεύτερη έκθεση που εκπονήθηκε στα πλαίσια της μελέτης αυτής (Ο πληθυσμός της Ελλάδας στο ορίζοντα του 2050:προβολή του μόνιμου πληθυσμού, του πληθυσμού στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης και του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, 2015-2050, μεθοδολογία και αποτελέσματα, ΕΔΚΑ, Βόλος, 2016).

16. Έτσι- πχ. το 2050 το ποσοστό των άνω των 65 ετών και των >85 ετών στον συνολικό πληθυσμό κυμαίνεται από 33,1% -30,3% για τους πρώτους και 6,5%-4,9% για τους δεύτερους (Σενάρια 1 και 6 αντίστοιχα), ενώ τα ποσοστά των νέων (0-14 ετών και 0-18 ετών) κυμαίνονται από 14,8% -μέγιστο, Σενάριο 6 έως 12,0% -ελάχιστο, Σενάριο 3- για τους πρώτους και 19% - 15,4% για τους δεύτερους.

17. Υπενθυμίζουμε ότι ο μέσος ορός των γεννήσεων τις δεκαετίες 1981-90, 1991-2000 και 2001-10 ανέρχεται σε 118,4, 102, 1 και 117,4 χιλ. αντιστοίχως

Παράρτημα: Γραφήματα

Πηγή: Δημογραφικά Νέα, Ας Μιλήσουμε Επιτέλους

Είναι αργά. Πολύ αργά τη νύχτα. Ακόμη ένα βράδι που δεν με πιάνει ο ύπνος. Σκέψεις. Πολλές σκέψεις για όσα έγιναν, για όσα γίνονται. Δεν υπάρχει χώρος στο μυαλό μου για να μπορέσω να δω αυτά που έρχονται. Κάποιες φορές ρίχνω φευγαλέες ματιές στο αύριο και φοβάμαι. Όχι. Δεν φοβάμαι για εμένα. Φοβάμαι εμένα. Στη ζωή μου έκανα πολλά άσχημα και λίγα καλά. Πιό πολλά όμως είναι εκείνα που δεν έκανα. Φοβάμαι όλα αυτά που δεν θα κάνω και που θα μου καταστρέψουν το τελευταίο μου καταφύγιο, την ελπίδα.

Χρόνια τώρα είμαι χωρίς δουλειά. Είμαι ένας από αυτούς που καταστράφηκαν από τους «σωτήρες» αυτού του τόπου. Δεν έχω να προσφέρω στην οικογένειά μου. Στα 52 μου χρόνια ζω με τα 100 ευρώ που μου δίνει η μάνα μου και τα 70 ευρώ της κάρτας αλληλεγγύης. Ντράπηκα πολύ όταν πήγα τα χαρτιά μου για να την αποκτήσω. Ντρέπομαι περισσότερο κάθε φορά που στέκομαι μπροστά στην χαμογελαστή ταμία του σούπερ-μάρκετ και την δίνω για να πληρώσω. Ντρέπομαι περισσότερο που δεν κάνω τίποτε για να αλλάξω κάτι, για να γίνει καλύτερη η ζωή μου, όπως κάποτε, τότε που δούλευα και που χωρίς σπατάλες ζούσα με αξιοπρέπεια... Όμως κρύβομαι από τον ίδιο μου τον εαυτό κάθε φορά που σκέφτομαι ότι τα νέα παιδιά δεν θα έχουν μνήμες από μια καλή ζωή, δεν θα έχουν μνήμες από μια αξιοπρεπή ζωή…

Είναι πολύ δύσκολη η νύχτα. Κάθε νύχτα είναι δύσκολη. Μα, πιο δύσκολη είναι η σιωπή που με περιτριγυρίζει και που στο τέλος μπαίνει μέσα στα σωθικά μου και με γεμίζει με ένα απίστευτο πηχτό κενό. Δεν έχω πια όνειρα. Εφιάλτες έχω. Και οι εφιάλτες αυτοί ζωντανεύουν κάθε φορά που κοιτάζω έναν νέο άνθρωπο στα μάτια. Γιατί ξέρω πως εγώ είμαι ένας από αυτούς που σώπασαν, ένας από αυτούς που έτρεξαν να κρυφτούν στον μικρόκοσμό τους, όταν ένιωσαν την απειλή. Ένας από αυτούς που έκλεισαν τα μάτια, τα αφτιά, το στόμα τους, γνωρίζοντας πως αυτό που συμβαίνει είναι ανθρωποσφαγή. Χωρίς αίμα, τόσοι πολλοί νεκροί και είναι όλοι σχεδόν νέοι.

Βγήκα έξω να περπατήσω. Γύρισα πίσω μου να δω και στο πέρασμά μου υπήρχε μια σκιά. Αυτό είμαι τώρα. Μια σκιά που τρέχει να κρυφτεί στο σκοτάδι που κατακτά τον χώρο παντού ολόγυρά μου. Περπατώντας σκέφτηκα τους νεκρούς και αναρωτήθηκα σε τι διαφέρω. Είναι βαθιά η νύχτα. Περιμένω να ξημερώσει για να ξαναζήσω μια ακόμη άδεια ημέρα. Με σκυμμένο το κεφάλι και με τα μάτια μου να κοιτάζουν στο πουθενά. Αποφεύγοντας τους φίλους που ντρέπομαι να με κερνάνε έναν καφέ και που τους κρύβω όλα όσα περνάω. Και τα περνάω επειδή σώπασα όταν έπρεπε να μιλήσω. Επειδή κρύφτηκα όταν έπρεπε να δηλώσω παρών. Επειδή φοβήθηκα και διάλεξα να προσπαθήσω να κρατήσω κάτι μικρό, που θα είναι δικό μου. Δεν ήξερα, δεν πίστευα πως θα μου τα πάρουν όλα. Δεν ήξερα πως είχα γίνει απόβλητος εκείνων που ποτέ δεν ανησύχησαν για να γεμίσουν το πιάτο του φαγητού, που ποτέ δεν ένιωσαν την αγωνία της επόμενης ημέρας, που ποτέ δεν αντίκρυσαν τα μάτια τους παιδιού τους να τους κοιτάζουν με απορία και ένα μεγάλο γιατί…

Κάθομαι σιωπηλός στο σκοτεινό δωμάτιο και περιμένω ξέροντας πως αυτή η σιωπή είναι και η οριστική μου καταδίκη. Κάνω τον σταυρό μου, ζητάω έλεος για όσα έχω κάνει και όσα δεν έχω κάνει. Δεν ζητάω έλεος για εμένα. Αλλά για τα παιδιά. Για τους νέους. Για να μπορέσουν να καταλάβουν πως έγιναν φτηνά εμπορεύματα στους πάγκους των διεθνών αγορών και των ντόπιων υπηρετών τους. Για να μπορέσουν γρήγορα να σηκωθούν όρθια και να πάρουν τις ζωές τους πίσω. Γιατί αν αργήσουν, τότε θα μάθουν να ζουν σαν δούλοι. Και γι αυτό θα φταίω εγώ. Δώσε μου δύναμη Θεέ μου, να σηκωθώ όρθιος για να αντιμετωπίσω τους φόβους και τους δαίμονές μου σε μια μάχη που το έπαθλό της θα είναι η αξιοπρέπεια και η ίδια η ψυχή μου.

Άραγε, αργεί πολύ να ξημερώσει;

Πηγή: Ας Μιλήσουμε Επιτέλους

Ἡ κατάργηση τοῦ Ὀρθοδόξου μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν καί ἡ διδασκαλία τῆς πολυθρησκείας εἶναι τό ὅραμα πού προβάλλεται τά τελευταῖα χρόνια ἀπό τούς ὑπουργούς Παιδείας. Αὐτήν τήν διδασκαλία ὀνομάζουν θρησκειολογία καί τήν προωθοῦν μέ τό Νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν στά Θρησκευτικά[1] Δημοτικοῦ, Γυμνασίου καί Λυκείου.

Προσφάτως εἶδε τό φῶς τῆς δημοσιότητας[2] ἡ δράση τῆς ἰαπωνικῆς νεοβουδιστικῆς ὀργάνωσης Arigatou[3] καί ἡ διασύνδεσή της μέ τό Νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν στά Θρησκευτικά[4], τό ὁποῖο τό Ὑπουργεῖο Παιδείας  καί τό Ἰνστιτοῦτο Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς ἐπιδιώκουν νά ἐφαρμόσουν στά Ἑλληνικά Σχολεῖα.

Σύμφωνα μέ σχετική ἔρευνα τῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τῶν Αἱρέσεων τῆς ΠΕΘ, ἡ ὀργάνωση Arigatou International εἶναι γέννημα τῆς ἰαπωνικῆς νεοβουδιστικῆς ὀργάνωσης Myochikai[5] , μέ Πνευματικό ἡγέτη τήν Mitsu Miyamoto[6]. Ἡ ὀργάνωση ἀποσχίστηκε τό 1950 ἀπό τό ἰαπωνικό κίνημα Reiyukai πού ἀποτελεῖ παρακλάδι τοῦ Βουδισμοῦ Μαχαγυάνα. Ἀκολουθώντας τά ὁράματα τῆς ἱδρύτριας, ἔγινε στόχος ἡ ἐξάπλωση τῆς διδασκαλίας τοῦ Βουδισμοῦ, τῆς προσευχῆς καί τοῦ διαλογισμοῦ μέ βάση τίς ἱερές γραφές Lotus Sutra[7]. Ὁ μαθητής καί γαμπρός της Takeyasu Miyamoto[8]  τή διαδέχτηκε στήν ἡγεσία γιά νά συνεχίσει τό  ἔργο της. Ἵδρυσε τό Arigatou Foundation[9] τό 1990, μέ σκοπό νά χτίσει ἕναν κόσμο εἰρήνης μέσα ἀπό τήν προσευχή καί τήν πρακτική τῆς ὀργάνωσης[10]. Συνδέθηκε μέ ἱεραποστόλους ἀπό τούς χώρους τοῦ Βουδισμοῦ[11], τοῦ Ἰνδουισμοῦ[12], τοῦ πνευματισμοῦ καί τῶν μαγικῶν τεχνῶν[13], μέ τούς ὁποίους συνδιοικεῖ τό Global Network of Religions: Interfaith Action for the Children of the World[14] (GNRC) - «Παγκόσμιο Δίκτυο Θρησκειῶν γιά παιδιά» - γιά τήν ἐνθάρρυνση τοῦ διαθρησκειακοῦ ἔργου.

Αὐτό τό Δίκτυο ἀποφάσισε καί ἀνέθεσε σέ ἐπιτροπή τή συγγραφή διαθρησκειακοῦ προγράμματος γιά τήν ἠθική καί θρησκευτική διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν ὅλου τοῦ κόσμου, τό  Learning To Live Together[15] (LTLT), σύμφωνα μέ τίς ἰδέες καί βλέψεις τῶν ἀνωτέρω ἱεραποστόλων, ἀλλά καί ὁποιασδήποτε θρησκευτικῆς καί κοσμικῆς ἄποψης[16].

Τὁ ἐν λόγῳ δίκτυο, ἀκριβῶς ἐπειδή ἐνδιαφέρεται, ἀφενός νά ἐξαπλωθεῖ σέ ὅλο τόν κόσμο καί, ἀφετέρου, νά διαδώσει τίς ἰδέες του, δέχεται τήν ὁποιαδήποτε θρησκειακή ἰδέα ἤ πρακτική, ἀτόμων ἤ ὁμάδων, χωρίς νά διακρίνει, ἄν αὐτή ἀνήκει στό χῶρο τῶν μαγικοθρησκευτικῶν πρακτικῶν ἤ τῆς ἀποκαλύψεως τοῦ ὄντως Θεοῦ. Μέ διάφορα προσχήματα, ἡ ὀργάνωση συνεργάζεται μέ διεθνεῖς ὀργανισμούς καί συγκαλεῖ τούς ἐνήλικες σέ διαθρησκειακές συναντήσεις[17] , στίς ὁποῖες, μετά ἀπό διαθρησκειακές προσευχές, ἀποφασίζουν γιά προβλήματα πού ἀφοροῦν στά παιδιά, ὅπως ἡ εἰρήνη, ὁ τερματισμός τῆς βίας, τῆς παιδικῆς ἐκμετάλλευσης, τῆς διαθρησκειακῆς ἐκπαίδευσης κ.ἄ. Ὅλους αὐτούς τούς προετοιμάζει καί τούς προγραμματίζει νά ἐργάζονται γιά τήν ἐκπλήρωση τῶν πανθρησκειακῶν σκοπῶν  της.

Στίς γραμμές τοῦ ἀνωτέρω Προγράμματος ἔχει συγγραφεῖ ἀπό ὁμάδα ἐμπειρογνωμόνων τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς (ΙΕΠ) τό Νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν στά Θρησκευτικά Δημοτικοῦ Γυμνασίου καί Λυκείου, τό ὁποῖο καταργεῖ τήν μοναδικότητα τῆς ἐν Χριστῷ διδασκαλίας καί σωτηρίας καί συγχέει ἤ ἐξισώνει τήν Ὀρθόδοξη διδασκαλία μέ τίς ἰδέες ἑτερόκλητων θρησκειακῶν χώρων. Τήν διδασκαλία αὐτοῦ τοῦ Προγράμματος Σπουδῶν ἐπιδιώκει ὁ Ὑπουργός Παιδείας κ. Φίλης νά ἐπιβάλει.

Σημειωτέον πώς ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος (13-1-2016)[18] καί ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (9-3-2016)[19] ἀπεδοκίμασε τό ἐν λόγῳ Πρόγραμμα, τό ὁποῖο, μέ βάση τό Σύνταγμα, τούς Νόμους, τίς ἀποφάσεις τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας[20] καί τοῦ Διοικητικοῦ Ἐφετείου Χανίων[21], εἶναι παράνομο.  Ὡστόσο, οἱ συντάκτες τοῦ Προγράμματος καί ὁ ὑπουργός κ. Φίλης ἐπιμένουν αὐθαίρετα, προκλητικά καί παράνομα νά τό ἐφαρμόσουν σέ ὅλα τά σχολεῖα τῆς Ἑλλάδος, παρουσιάζοντάς το, παραπλανητικά, ὡς σύγχρονο, Ὀρθόδοξο καί πλουραλιστικό Πρόγραμμα[22].

Ὑπό τό φῶς τῆς σχετικῆς ἔρευνας γιά τίς διασυνδέσεις τῆς παραθρησκευτικῆς συγκρητιστικῆς ὀργάνωσης Arigatou, ἀναδεικνύεται ἡ κρισιμότητα τοῦ ζητήματος, γιά τό ποιοί καί πῶς σχεδιάζουν, καθορίζουν καί ἐπιβάλλουν στή χώρα μας τή θρησκευτική ἀγωγή τῶν Ὀρθοδόξων μαθητῶν.

Μέ ποιά λογική ἐπιτρέπεται σέ ξένα κέντρα καί ὀργανώσεις, μέ ἰδέες ξένες καί ἀντίθετες μέ τήν Ὀρθόδοξη πίστη, νά σχεδιάζουν καί νά ποδηγετοῦν τήν διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν μας καί νά μετατρέπουν τήν Ὀρθόδοξη διδασκαλία σέ μία πολυθρησκειακή - συγκρητιστική διδασκαλία, μέ στόχο τήν τελική ἐπικράτηση καί ἐπιβολή τῆς πανθρησκείας τῆς Νέας Ἐποχῆς;

[1] http://www.thetoc.gr/politiki/article/filis-ta-thriskeutika-na-ginoun-thriskeiologia

[2] http://aktines.blogspot.gr/2016/04/blog-post_29.html

[3] https://arigatouinternational.org/en/

[4]   https://ethicseducationforchildren.org/en/who-we-are/interfaith-council

https://ethicseducationforchildren.org/en/news/latest-news/347-learning-to-live-together-progress-of-teacher-training-in-greece

[5] https://en.wikipedia.org/wiki/My%C5%8Dchikai_Ky%C5%8Ddan

[6] Shining Ever Brighter, σελ.1, 3.

[7] Shining Ever Brighter, σελ.3, 5.

[8] Shining Ever Brighter, σελ.3.

[9] http://what-when-how.com/religious-movements/myochikai-kyodan-religious-movement/

[10] Shining Ever Brighter, σελ.1.

[11] Ἐνδεικτικά: http://www.rk-world.org/

[12] Ἐνδεικτικά: https://prayerandactionforchildren.org/who-we-are/council-members/502-swami-atmapriyananda

[13] http://www.oomoto.or.jp/English/enKyos/kaisoden/index.html

[14] https://prayerandactionforchildren.org/who-we-are/council-members

[15] https://ethicseducationforchildren.org/en/knowledge-center/documents/learning-to-live-together

[16] Learning To Live Together, σελ. ix (9 / 244.

[17] Ἐνδεικτικά: https://gnrc.net/en/news/in-the-news/3612-dpac-dominican-republic

[18] http://thriskeftika.blogspot.gr/2016/01/blog-post_37.html

[19] http://thriskeftika.blogspot.gr/2016/03/blog-post_94.html

[20] ΣτΕ 3356/1995 , ΣτΕ 2176/1998.

[21] Ἀπόφαση 115/2012 τοῦ Διοικητικοῦ Ἐφετείου Χανῖων, καί ἀπόφαση 1/2015 τοῦ Τριμελοῦς Συμβουλίου τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου Χανίων.

[22] Πρόγραμμα Σπουδῶν στά Θρησκευτικά 2014, σελ. 17.

http://digitalschool.minedu.gov.gr/info/newps/%CE%98%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC/%CE%A0%CE%A3%20%CE%98%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD%20%E2%80%94%20%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%93%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF.pdf

Πηγή: Ἑστία Πατερικῶν Μελετῶν

Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, με τις εκατέρωθεν αντιπαραθέσεις Εκκλησίας και Κράτους, για το μάθημα των θρησκευτικών, προκαλούν ποικίλες και αντιφατικές αντιδράσεις, ιδεολογικά φορτισμένες και πολιτικά προκατειλημμένες. Κι ενώ όλοι αφορίζουν το ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία, κάποιος μάλλον τα υποθάλπει.

Σεβόμενος τις απόψεις του καθενός για το θέμα, σταχυολογώ ορισμένα από τα αναφερόμενα στο Σύνταγμα και τους νόμους της Ελληνικής Δημοκρατίας:

• Το άρθρο 3 του Συντάγματος που ορίζει ότι Επικρατούσα στην Ελλάδα θρησκεία, είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού.
• Το άρθρο 4 παρ. 1 και 2 του Συντάγματος που ορίζει ότι οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.
• Το άρθρο 13 του Συντάγματος που ορίζει την ‘’αρχή της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης και το απαραβίαστο αυτής‘’.
• Το άρθρο 19 του Ν.Δ 3379/1955 «Περί του προσωπικού της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως» (ΦΕΚ 260 Α΄/26-9-1955) με το οποίο προβλέφτηκε, με ΚΥΑ των Υπουργών Παιδείας και Οικονομικών, στα Σχολεία που φοιτούν αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι ή ξενόγλωσσοι μαθητές να διορίζονται εκπαιδευτικοί της οικείας θρησκείας ή  δόγματος ή γλώσσας με δαπάνη του Κράτους.
• Το Νόμο 1920/1991 (ΦΕΚ 11 Α΄/1991), με τον οποίο κυρώθηκε η Π.Ν.Π. «Περί Μουσουλμάνων Θρησκευτικών Λειτουργών» (ΦΕΚ 182 Α΄/24-12-1990) καθώς και την τροποποίησή του με το άρθρο 68 του Ν. 4235/2014 (ΦΕΚ 32Α΄/2004), όπου προβλέπεται για τους Έλληνες Μουσουλμανόπαιδες, της Μουσουλμανικής μειονότητας, για τη διδασκαλία του Κορανίου, να διορίζονται «Ιεροδιδάσκαλοι» με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, μετά από πρόταση των τριών  Μουφτειών της Θράκης.
• Το Νόμο 4386/2016 «Ρυθμίσεις για την έρευνα και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 83 Α΄/11-5-2016),  όπου το άρθρο 55 «Ρύθμιση θεμάτων της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων» στην παρ. 5 αυτού ορίζει ότι : «Στο άρθρο 16 του Ν. 1771/1988 (Α΄171) προστίθεται νέα παράγραφος 4, ως ακολούθως: «Κατ’ εξαίρεση, εφόσον στα δημόσια δημοτικά σχολεία των ΚΥΑ 25153/26-2-1957 (ΦΕΚ 86 Β΄) και 78871/22.3.1962 (ΦΕΚ 125 Β΄) Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και Οικονομικών δεν υπηρετεί δάσκαλος του Καθολικού δόγματοςή της Εβραϊκής θρησκείας και γλώσσας για την κάλυψη των αναγκών των μαθητών του Καθολικού δόγματος ή της Εβραϊκής θρησκείας και γλώσσας αντίστοιχα, μετά από σχετική εισήγηση των αρμοδίων Περιφερειακών Διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, είναι δυνατή η πρόσληψη, ανά σχολικό έτος, εκπαιδευτικού εκτός των οικείων πινάκων αναπληρωτών εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών του Καθολικού δόγματος και για τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών και γλώσσας της Εβραϊκής θρησκείας. Η επιλογή και πρόσληψη του εκπαιδευτικού γίνεται με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, μετά από πρόταση της Ιεράς Συνόδου της Καθολικής Ιεραρχίας Ελλάδος (Ι.Σ.Κ.Ι.Ε) και του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου (Κ.Ι.Σ) αντίστοιχα».

Όταν λοιπόν:

Στο Μουσουλμάνο Μουφτή, αναγνωρίζεται το έννομο δικαίωμά του , όχι μόνον να καθορίζει το Κοράνιο ως περιεχόμενο του μαθήματος των Θρησκευτικών για τους Έλληνες Μουσουλμανόπαιδες, αλλά και να προτείνει και να διορίζει αυτούς που θα το διδάξουν.

Στο Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο της Ελλάδος, αναγνωρίζεται το έννομο δικαίωμά του, όχι μόνον να καθορίζει το περιεχόμενο του μαθήματος των Θρησκευτικών για τους Έλληνες Εβραιόπαιδες, με την διδασκαλία του Ταλμούδ, αλλά και να προτείνει και να διορίζει αυτούς που θα το διδάξουν.

Στη Ρωμαιοκαθολική Ιεραρχία της Ελλάδος, αναγνωρίζεται το έννομο δικαίωμά της, όχι μόνον να καθορίζει ως περιεχόμενο του μαθήματος των Θρησκευτικών για τους Έλληνες Ρωμαιοκαθολικόπαιδες, τη Ρωμαιοκαθολική Κατήχηση του Βατικανού, αλλά και να προτείνει και να διορίζει αυτούς που θα την διδάξουν.

Για την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, την επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα, δεν αποτελεί διάκριση θρησκευτικού ρατσισμού, η καταστρατήγηση των εννόμων δικαιωμάτων της ;  

Αλεξανδρούπολη Σεπτέμβρης  2016

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ  ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Απλό μέλος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού

Δεν εκπλησσόμαστε από  την αγωνιώδη ταχύτητα με την οποία κινούνται πλέον οι φορείς και τα πρόσωπα, κληρικοί και λαϊκοί, όσοι  συμμετείχαν και όσοι λοιποί συμφώνησαν και συμφωνούν με τις αποφάσεις και τα σχέδια της Συνόδου της Κρήτης και που βάλθηκαν πάση θυσία και ει δυνατόν σε σύντομο χρόνο, να  επιβάλουν τα σχέδιά τους.

Ήταν πασιφανές εδώ και δεκαετίες, ιδιαίτερα δε τον τελευταίο καιρό, που με περισσό θράσος και  αλαζονεία εμφανίζονται ως καθαρά αποκλίνοντες από την πίστη και το ήθος των αγίων, παραμερίζοντας ή παρακάμπτοντας την ζωντανή παρουσία τους στη ζώσα Αγία Εκκλησία μας, τουτέστιν αγνοώντας και απαξιώνοντας το λαό του Θεού. Αντί να κάνουν υπακοή και  να ακολουθήσουν αυτά που το ομολογιακό συνοδικό κείμενο της Κυριακής της Ορθοδοξίας αναγγέλλει, παρουσιάζονται ως «χαμένα πρόβατα» και αναζητούν «να κάνουν χωριό με τους λύκους», παρόλο που οι περισσότεροι απ` αυτούς είναι «ποιμένες».

Γράφουμε μέρος από το Συνοδικό της Ορθοδοξίας εδώ, διότι αποτελεί τον καθρέπτη, πάνω στον οποίο οφείλουμε να καθρεπτιζόμαστε πνευματικά όλοι μας και κυρίως οι ποιμένες:

«Οἱ Προφῆται ὡς εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ Διδάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ἡ Οἰκουμένη ὡς συμπεφώνηκεν, ἡ χάρις ὡς ἔλαμψεν, ἡ ἀλήθεια ὡς ἀποδέδεικται, τὸ ψεῦδος ὡς ἀπελήλαται, ἡ σοφία ὡς ἐπαρρησιάσατο, ὁ Χριστὸς ὡς ἑβράβευσεν, οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν Χριστόν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν, καὶ τοὺς Αὐτοῦ Ἁγίους ἐν λόγοις τιμῶντες, ἐν συγγραφαῖς, ἐν νοήμασιν, ἐν θυσίαις, ἐν Ναοῖς, ἐν Εἰκονίσμασι, τὸν μὲν ὡς Θεὸν καὶ Δεσπότην προσκυνοῦντες καὶ σέβοντες, τοὺς δὲ διά τὸν κοινὸν Δεσπότην ὡς Αὐτοῦ γνησίους θεράποντας τιμῶντες καὶ τὴν κατὰ σχέσιν προσκύνησιν ἀπονέμοντες. Αὕτη ἡ πίστις τῶν Ἀποστόλων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Πατέρων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Ὀρθοδόξων, αὕτη ἡ πίστις τὴν Οἰκουμένην ἐστήριξεν. Ἐπὶ τούτοις τοὺς τῆς εὐσεβείας Κήρυκας ἀδελφικῶς τε καὶ πατροποθήτως εἰς δόξαν καὶ τιμὴν τῆς εὐσεβείας, ὑπὲρ ἧς ηγωνίσαντο, ἀνευφημοῦμεν καὶ λέγομεν· Τῶν τῆς Ὀρθοδοξίας προμάχων εὐσεβῶν Βασιλέων, ἁγιωτάτων Πατριαρχῶν, Ἀρχιερέων, Διδασκάλων, Μαρτύρων, Ὁμολογητῶν, Αἰωνία ἡ μνήμη».

Μάλλον όμως από τα έργα τους φαίνεται πόσο θολός είναι ο νους τους. Νομίζουν «εξυπνάδα» τον πολιτικάντικο τρόπο που χρησιμοποιούν  παίζοντας με τα αγιωτικά. Χρησιμοποιούν κακοτρόπως τους αγίους ως εργαλεία, για να προωθήσουν την ανομία τους.

Πώς είναι δυνατόν, από τη μια να αγιοκατατάσσονται, να αναγνωρίζονται ως άγιοι, ο άγιος Ιουστίνος  Πόποβιτς, ο άγιος Παΐσιος, ο άγιος Πορφύριος από αυτούς τους ίδιους, τους οικουμενιστές ποιμένες, - βέβαια  είναι αδύνατο να  αρνηθούν την αγιότητά τους, διότι δεν είναι αυτοί που τους αναδεικνύουν, αλλά η Χάρις του Θεού διά του απλού λαού - και από την άλλη αυτοί οι ίδιοι να αγνοούν, να «γράφουν στα τετριμμένα υποδήματά τους», τις διδασκαλίες αυτών των αγίων, σχετικά με τις αιρέσεις και ιδίως τον παπισμό; Αυτά είναι τερτίπια, που χαρακτηρίζουν μόνο τους διεφθαρμένους πολιτικούς, τους λαοπλάνους.

Πώς είναι δυνατόν να παραδίδεται σε χέρια αιρετικού, μάλιστα αιρεσιάρχη, ιερό λείψανο, από το χαριτωμένο διά της ακτίστου Χάριτος, σώμα του αγίου της Ορθοδοξίας, εξαιρέτως του αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ, αφού δεν πιστεύει (ο παπισμός) στην άκτιστη Χάρη, και η οποία είναι η δύναμη που τον ανέδειξε άγιο;

Αφήνουμε τα συνέδρια, τις συμπροσευχές, τους εναγκαλισμούς, τις φιλοφρονήσεις, τις οιασδήποτε μορφής συναντήσεις. Έχουν περάσει στη ζωή μας… τα συνηθίσαμε!...

Έχουν ισοπεδώσει τα πάντα για την ανθρώπινη δόξα. Έχουν καταργήσει όρους και όρια της Εκκλησίας. Μαίνονται οι οικουμενιστές εξαιτίας των  εγειρομένων κατά των πράξεών τους πιστών, όσων έχει απήχηση ο λόγος και η παρουσία τους στο λαό, καθότι κινδυνεύουν να τους χαλάσουν τα σχέδια, αλλά αγκαλιάζουν τους αιρετικούς με «αγάπη» περισσή. Αυτή είναι η αγάπη που διδάσκουν οι άγιοί μας και  το Ευαγγέλιο;

Δεν θα αργήσει να ξεκαθαρίσει το τοπίο. Δεν προφητεύουμε. Αλίμονο! Αλλά τα γεγονότα μιλάνε μόνα τους. Δεν είναι δύσκολο να κάνει κάποιος υποθέσεις, προβλέψεις. Να, σε λίγο χρόνο μην εκπλαγούμε, αν δούμε ανακοίνωση το απόγευμα του Σαββάτου, έξω από το ναό της ενορίας μας:

«Αύριο, Κυριακή 20-12-2…, θα τελεσθεί αρχιερατική θεία λειτουργία, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου καρδιναλίου κ. Βόλφγκραμ. Την ακολουθία θα ψάλλει η χορωδία «TSAM- TSAM» από την piatsa Tremonto, συνοδευόμενη από  το τελευταίο μοντέλο πιάνου SOPRANI».

Απορείτε; Γελάτε; Θυμώνετε; Κλαίτε; Δεν ξέρω.  Ίσως το τελευταίο… Ίσως…

Πηγή: Ακτίνες