Η πολυδιαφημιζόμενη από την κυβέρνηση τηλεφωνική επικοινωνία Μητσοτάκη- Ερντογάν ούτε εύκολη ήταν στην πραγματοποίηση της, ούτε συγκεκριμένα αποτελέσματα απέδωσε.

Είναι εκατοντάδες οι Άγιοι Μάρτυρες που βασανίστηκαν και μαρτύρησαν για τον Κύριο μας και θυσίασαν τη ζωή τους για να μην αρνηθούν την πίστη τους. Στα δεκατέσσερα εκατομμύρια ανέρχονται μόνο οι γνωστοί Μάρτυρες των δύο πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού.

Άγνωστος ο αριθμός εκείνων, που δε γνωρίζουμε. Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλεγόταν και ο Άγιος Φανούριος ο Θαυματουργός, ο οποίος έζησε την εποχή της Τουρκοκρατίας, όταν οι ορδές των βαρβάρων της Ασίας, οι Τούρκοι, είχαν κατακλύσει το χώρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και μεθυσμένοι από τις νίκες τους έσφαζαν και σκότωναν τους Χριστιανούς, αφού κατά τη Μωαμεθανική θρησκεία τους θεωρούνταν άπιστοι.

Τότε που «όλα τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» και οι βάρβαροι κατακτητές προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να αλλαξοπιστήσουν τον ορθόδοξο Ελληνισμό και καμιά δύναμη δεν μπορούσε να συγκρατήσει αυτό το βίαιο εξισλαμισμό μικρών και μεγάλων, με το παιδομάζωμα και τη δημιουργία των σκληρών ορδών των Γενιτσάρων.

Η εποχή ήταν κρίσιμη για την Εκκλησία, που προσπαθούσε να προστατεύσει, όσο μπορούσε, το ποίμνιο της. Και τότε ακριβώς ο Πολυέλεος Θεός της αγάπης φανέρωσε τον λαμπρό Άγιο Φανούριο, ένα γενναίο πολεμιστή της Πίστεως, για να συμπαρασταθεί στους πιστούς, που βρίσκονταν σε μεγάλη δοκιμασία. Οι πληροφορίες που υπάρχουν και διασώθησαν μέχρι σήμερα, αναφέρουν ότι η ανεύρεση της ιεράς εικόνος έγινε «από τυχαίο γεγονός». Στον κόσμο του Θεού όμως δεν υπάρχουν τύχη και τυχαία γεγονότα. Ήταν μια παραχώρηση, μια ευεργεσία του Θεού προς το χειμαζόμενο Γένος μας.

Έτσι μας φανέρωσε την ύπαρξη και την παρουσία του Αγίου Φανουρίου, γύρω στο έτος 1500 μ.Χ. Επίσης οι γραπτές πηγές σημειώνουν  ότι η εικόνα του Αγίου Φανουρίου βρέθηκε στη νήσο Ρόδο, ενώ μια άλλη παράδοση αναφέρει ως τόπο εύρεσης την Κύπρο. Τα στοιχεία όμως που υπάρχουν και δεν μπορούν να αμφισβητηθούν στηρίζουν αυτό, που αναφέρεται και στα «συναξάρια», ότι η εικόνα βρέθηκε στη Ρόδο το έτος 1500μ.Χ.

Δεν γνωρίζουμε την καταγωγή του Αγίου, ούτε τον τόπο που γεννήθηκε, ούτε τους γονείς, ούτε τη μόρφωσή του. Από την εικόνα του όμως, που βρέθηκε σε πολύ καλή κατάσταση και από τις δώδεκα σχετικές παραστάσεις, που υπάρχουν σαν κορνίζα ολόγυρα στην εικόνα, μπορούμε να συμπεράνουμε και να βρούμε κάποια συμπληρωματικά στοιχεία.

Η ανεύρεση της εικόνας

Το μικρό χρονικό της ανεύρεσης της εικόνας αναφέρει, ότι τον καιρό που οι Αγαρηνοί κατέλαβαν τη νήσο Ρόδο θέλησαν να οχυρώσουν και πάλι το όμορφο νησί και να ξαναφτιάξουν τα τείχη της πόλης, τα οποία είχαν καταστραφεί σε πολλά σημεία από τις αλλεπάλληλες πολεμικές συγκρούσεις.

Προς το νότιο μέρος του φρουρίου της πόλης που ήταν και το κατεστραμμένο υπήρχαν πολλά μισογκρεμισμένα σπίτια και προς τα εκεί στράφηκαν οι κατακτητές να πάρουν πέτρες για τις ανάγκες του φρουρίου. Πήραν λοιπόν μαζί τους και πολλούς Χριστιανούς, σαν εργάτες και άρχισαν να σκάβουν τα ερείπια. Εκεί μέσα ανακάλυψαν καταπλακωμένη μια ωραιότατη Εκκλησία και πλήθος εικόνων, που ήταν όμως σε άσχημη κατάσταση και δεν μπορούσε κανείς να διακρίνει λεπτομέρειες, παραστάσεις ή γράμματα.

Ξαφνικά όμως, καθώς σκάλιζαν οι εργάτες μέσα στο ναό, βρήκαν μια θαυμάσια, ολοκάθαρη και άφθαρτη εικόνα, που έμοιαζε σαν να είχε αγιογραφηθεί την ίδια ημέρα. Και αυτό είναι μια πρόσθετη απόδειξη ότι η ανεύρεση δεν ήταν τυχαία, αλλά δωρεά του Θεού. Η χαρά των χριστιανών εργατών ήταν μεγάλη και σε λίγο μαθεύτηκε σε όλη την πόλη η ανεύρεση της εικόνας και του ναού. Αμέσως ο Μητροπολίτης του Νησιού, που λεγόταν Νείλος και ήταν πολύ μορφωμένος και πολύ πιστός, έτρεξε στην γκρεμισμένη Εκκλησία και πήρε την εικόνα, όπου έγραφε καθαρά «Άγιος Φανούριος». Ήταν Αγία Φανέρωση. Η εικόνα έδειχνε τον Άγιο Φανούριο ντυμένο στρατιωτικά, νέο στην ηλικία, στο χέρι του κρατούσε ένα Σταυρό και πάνω από τον σταυρό υπήρχε μια λαμπάδα αναμμένη.

Ολόγυρα στην εικόνα, κατά την πανάρχαια συνήθεια των αγιογράφων, που ζωγράφιζαν την πίστη τους και δίδασκαν με εικόνες τους αγράμματους, υπήρχαν δώδεκα παραστάσεις από τα μαρτύρια του Αγίου. Σκηνές από σκληρά και μεγάλα μαρτύρια που αποκαλύπτουν ότι πρόκειται για μεγάλο και γενναίο αθλητή της πίστεως. Οι δώδεκα αυτές παραστάσεις περιείχαν τα κάτωθι:

Πρώτη  παράσταση
Στην εικόνα αυτή εμφανίζεται ο Άγιος Φανούριος, όρθιος μπροστά στον Ρωμαίο άρχοντα και φαίνεται σαν να απολογείται με παρρησία και να ομολογεί την Αγία Πίστη στο Χριστό. Μια σκηνή που αντιπροσωπεύει τους αγώνες και την ευψυχία των εκατομμυρίων μαρτύρων της Εκκλησίας μας.

Δεύτερη  παράσταση
Ό Άγιος στην παράσταση αυτή βρίσκεται ανάμεσα στους στρατιώτες, που τον βασανίζουν και τον χτυπούν με πέτρες στο κεφάλι και στο στόμα. Είναι μια πρώτη μορφή των μαρτυρίων, που υπέστη για να μη αρνηθεί τον Κύριο.

Τρίτη  παράσταση
Η τρίτη παράσταση δείχνει τη συνέχιση των βασανιστηρίων που γίνονται τώρα πιο σκληρά. Οι στρατιώτες έχουν ρίξει στο έδαφος τον Άγιο και τον χτυπούν μανιασμένα με ρόπαλα και ξύλα, ενώ ο Άγιος σωπαίνει και προσεύχεται.

Τέταρτη  παράσταση
Νέα μορφή βασανισμών εμφανίζεται στην τέταρτη παράσταση. Ο Άγιος Φανούριος, χωρίς στολή, αιμόφυρτος και γυμνός, έχει κλειστεί στη φυλακή και οι δήμιοί του τον δένουν με σιδερένια εργαλεία. Εκείνος υπομένει ατάραχος τα μαρτύρια, ενώ το βλέμμα του είναι στραμμένο στον ουρανό.

Πέμπτη  παράσταση
Εδώ φαίνεται ο Άγιος και πάλι μπροστά στο σκληρό τύραννο και απολογείται μετά τους βασανισμούς. Η έκφρασή του φανερώνει ότι ο πόνος και το μαρτύριο δεν τον λύγισαν. Αντίθετα στέκει αποφασιστικά και αδιαφορεί για τις απειλές και τις φοβέρες των δημίων του.

Έκτη  παράσταση
Αυτή η σκηνή, η έκτη στη σειρά, παρουσιάζει τον Άγιο να προσεύχεται μόνος του μέσα στη φυλακή. Έχει υψώσει τα χέρια προς τον ουρανό και ζητεί κατανυκτικά τη θεία βοήθεια, για να αντέξει τους πόνους ως το τέλος. Ξέρει ότι ο αγώνας δεν τελείωσε και χρειάζεται ακόμη πολλή πίστη και υπομονή.

Έβδομη  παράσταση
Στην εικόνα αυτή ο Άγιος περνά σε νέα και πιο οδυνηρά βασανιστήρια. Βρίσκεται και πάλι στη φυλακή γυμνός και καταματωμένος, ενώ γύρω του οι δήμοι καίνε το σώμα του με αναμμένες λαμπάδες. Είναι μια φοβερή σκηνή ζωντανής θυσίας προς τον Κύριο. Τέλεια περιφρόνηση των γήινων πραγμάτων και ολόψυχος αγάπη και ομολογία του Κυρίου Ιησού Χριστού. Ένα θαύμα ορατό και ανυπέρβλητο.

Όγδοη  παράσταση
Ακόμη πιο θηριώδης είναι η όγδοη παράσταση. Ό Άγιος εμφανίζεται καταπλακωμένος κάτω από μια μεγάλη πέτρα και ολόγυρά του βρίσκονται άγρια θηρία για να τον κατασπαράξουν. Η αγιότητα όμως και η χάρη του Θεού τα έχει ξημερώσει και μοιάζουν, καθώς τον περιτριγυρίζουν, σαν να του προσφέρουν προστασία.

Ένατη  παράσταση
Στη σκηνή αυτή ο Άγιος παρουσιάζεται στην αρχή του θριάμβου του. Δεν αρνήθηκε το Χριστό και ο Κύριος δυναμώνει τον πιστό στρατιώτη του. Στέκει μπροστά στα είδωλα με αναμμένα κάρβουνα στα χέρια, αλλά αρνείται να θυσιάσει στους ψεύτικους θεούς. Γι’ αυτό ένας πονηρός, που φαίνεται να πετά στον αέρα, θρηνεί για την αποτυχία του να νικήσει τον νεαρό, αλλά πιστό Φανούριο.

Δέκατη  παράσταση
Τον πνευματικό θρίαμβο του Αγίου αναπαριστά η δέκατη σκηνή. Βρίσκεται και πάλι όρθιος, που σημαίνει ότι δε λύγισε στα μαρτύρια. Έχει υψώσει τα χέρια του στον ουρανό και στο πρόσωπό του είναι ζωγραφισμένη η γαλήνη και το φως του θείου ελέους.

Ενδέκατη  παράσταση
Την κορύφωση του μαρτυρίου εικονίζει η ενδέκατη παράσταση. Είναι ολόγυρα οι εξαγριωμένοι βασανιστές του Αγίου, που τον έχουν στη μέση, πάνω σε ένα μεγάλο μάγκανο και του τσακίζουν τα κόκκαλα. Εκείνος ενισχυόμενος από τον Κύριο, παραμένει με ήρεμο πρόσωπο και υπομένει με καρτερία το φρικτό μαρτύριο. Έτσι ο Άγιος Φανούριος αναδεικνύεται ως ένας από τους εκλεκτούς Μάρτυρες της Εκκλησίας μας, αληθής Μεγαλομάρτυρας, όπως φανερώνουν τα πολλά και μεγάλα βασανιστήρια που υπέστη.

Δωδέκατη  παράσταση
Εδώ η τελευταία σκηνή βασάνων δείχνει και το τέλος, το τέλος των μαρτυρίων του, να καίγεται ζωντανός από τους δημίους του, αφού μέχρι τέλους, «άχρι θανάτου», έμεινε πιστός στον Κύριο μας Ιησού Χριστό. Εμφανίζει η τελευταία παράσταση τον Άγιο Φανούριο όρθιο και πάλι, αλλά μέσα σε ένα λάκκο, πάνω σε αναμμένα ξύλα και περιτριγυρισμένο από φλόγες και καπνούς. Και πάλι όμως είναι ήρεμος και ατάραχος νικητής. Διότι ενώ οι βασανιστές του τον ψήνουν ζωντανό, εκείνος αντί να παραπονιέται και να διαμαρτύρεται, αντί να φωνάζει έντρομος, προσεύχεται με ακλόνητη πίστη στον Μέγιστο Αρχιμάρτυρα Ιησού Χριστό και τον ευχαριστεί για τη μεγάλη αυτή δωρεά του Μαρτυρίου και τον δοξολογεί, όπως και εμείς πρέπει να κάνουμε καθημερινά, για τις τόσες και τόσες ανεκτίμητες δωρεές της ζωής που μας προσφέρει.

Τι αποκαλύπτει η εικόνα

Βλέποντας την εικόνα του Αγίου Φανου­ρίου που βρέθηκε στη Ρόδο, εξάγουμε πολλά αξιόλογα στοιχεία που είναι τα ακόλουθα:

1. Σαν διαβάσουμε στην εικόνα το όνομα του Αγίου συμπεραίνομε αμέσως, πως είναι ελληνικής καταγωγής.

2. Επίσης συμπεραίνομε πως οι γονείς του ήταν πολύ ευσεβείς, για να του δώσουν ένα τόσο χριστιανικό όνομα.

3. Ο νέος αυτός ακόμα θα ήταν πολύ μορφωμένος για να γίνει στρατιωτικός.

4. Υπολογίζουμε ακόμα πως τα μαρτύρια του Αγίου Φανουρίου έγιναν τον β' και γ' αιώνα, όταν οι διωγμοί των χριστιανών βρίσκονταν στο αποκορύφωμά τους.

5. Ο Φανούριος ολοφάνερα αποδεικνύε­ται πως ήταν Μεγαλομάρτυρας απ' τα πολ­λά και φοβερά μαρτύρια που υπέφερε.

6. Βεβαιωνόμαστε επίσης πως ετιμάτο απ' τους πιστούς χριστιανούς απ' τα χρόνια του μαρτυρίου του σε χριστιανικούς ναούς, για να βρεθεί μάλιστα ένας τέτοιος ναός και στη Ρόδο.

7. Απ' την απεικόνιση του Αγίου φαίνεται πως ο Φανούριος μαρτύρησε σε νεαρά ηλικία.

Η  ανακαίνιση του Ναού

Μόλις ο ευσεβής και πιστός Μητροπολίτης της Ρόδου, Νείλος, μελέτησε προσεκτικά την ιερή εικόνα, που τόσο θαυμαστά διατηρήθηκε και βρέθηκε μέσα στα ερείπια και διαπίστωσε ότι πρόκειται για Άγιο και μάλιστα Μεγαλομάρτυρα, έκανε πανηγυρική δοξολογία και λειτουργία προς τιμή του Αγίου. Ύστερα πήρε την απόφαση να ανακαινίσει τον Ιερό Ναό που βρέθηκε η εικόνα και έστειλε αντιπροσωπεία στον ηγεμόνα του νησιού για να λάβει την σχετική άδεια. Ό ηγεμόνας όμως αρνήθηκε. Τότε ο Επίσκοπος, παρά τις δυσκολίες της εποχής εκείνης, ξεκίνησε ο ίδιος, πήγε στην Κωνσταντινούπολη και πήρε την άδεια από την Υψηλή πύλη του Σουλτάνου. Επέστρεψε αμέσως στη Ρόδο και αναστήλωσε τον Ναό του Αγίου Φανουρίου στην ίδια θέση των ερείπιων, όπου βρέθηκε η εικόνα του, έξω από τα τείχη της πόλης (σημερινή παλαιά αγορά). Ο Ναός αυτός διασώζεται μέχρι σήμερα και πολλοί πηγαίνουν να προσκυνήσουν στη Ρόδο τη θαυματουργή εικόνα.

Ο ενοριακός ναός του Αγίου Φανουρίου βρίσκεται εντός των τειχών της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου και σε απόσταση μόλις 100μ. από τα νότια όρια της οχύρωσής. Η εκκλησία οικοδομημένη στα κατάλοιπα κτηρίων της υστερορρωμαϊκής περιόδου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα του τοπικού πληθυσμού και των επισκεπτών του νησιού.
Ο ναός, υφιστάμενος ήδη την εποχή της ιπποτοκρατίας, αποδόθηκε στον Άγιο Φανούριο μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα το 1946, περίοδο κατά την οποία πολλές εκκλησίες παραχωρήθηκαν στην ορθόδοξη κοινότητα, στην οποία αρχικά ανήκαν. Κατά την περίοδο της επικυριαρχίας της Ρόδου από τους Οθωμανούς ο ναός, κατά τα ειωθότα, μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος με την επωνυμία Peial el Din Medjid (Παϊάλ ελ ντιν μετζίτ). Ως Peial el Din Medjid αναφέρεται καθ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας και της ιταλοκρατίας.

Καθώς το όνομα του αγίου, στη μνήμη του οποίου ήταν αφιερωμένος ο σημερινός ναός, δεν ήταν γνωστό και σύμφωνα με τις αρχειακές πηγές, ο ναός του που με σαφήνεια τοποθετείται εκτός τειχισμένης πόλης, ήταν ήδη κατεστραμμένος όταν οι ιππότες ξεκίνησαν τις εργασίες για την επέκταση του βυζαντινού τείχους (ή κατ’ άλλους αποδομήθηκε το 1481 με σκοπό να αποτραπεί η χρήση του ως έρεισμα από τους Οθωμανούς), θεωρήθηκε σκόπιμο η συγκεκριμένη εκκλησία να αφιερωθεί στον τοπικό μάρτυρα του νησιού, η λατρεία του οποίου είχε ήδη διαδοθεί και στην Κρήτη. Από το 1946 και εξής ο Άγιος Φανούριος τιμάται σταθερά στο ναό επί της ομώνυμης οδού και μάλιστα θεωρείται ως σημείο αναφοράς της διάδοσης της λατρείας του.

Στην εκκλησία του Αγίου Φανουρίου, ανεγερμένη στον τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο με ελαφρώς μεταγενέστερο νάρθηκα στο εκτεταμένο δυτικό άκρο, αναγνωρίζονται τρεις διαφορετικές φάσεις τοιχογράφησης. Η πρώτη, χρονολογημένη στο α΄ μισό του 13ου αι. εντοπίζεται στο χώρο του ιερού, ενώ η δεύτερη του 1335/6 στο σύνολο του σταυρικού ναού και στο νάρθηκα. Το δεύτερο στρώμα σε γενικές γραμμές φαίνεται να επαναλαμβάνει με παραλλαγές τα θέματα που αναπτύσσονται στο πρώτο εικονογραφικό πρόγραμμα. Η τρίτη φάση, πιθανόν στα μέσα του 15ου αι., έχει αναγνωριστεί κατά τόπους σε όλη την έκταση του κυρίως ναού.

Το εικονογραφικό πρόγραμμα του πρώτου στρώματος πιθανολογείται ότι είναι το αποτέλεσμα μιας γενναίας χορηγίας από κάποιον παραγγελιοδότη, μέλος της ανώτερης, ή και ανώτατης, κοινωνικής τάξης της πόλης, καθώς θεωρείται έργο ενός ώριμου εμπνευσμένου καλλιτέχνη, πιθανόν μετακληθέντος από μεγαλύτερο κέντρο, με σαφείς επιρροές από την τέχνη της αυτοκρατορίας της Νίκαιας της Μικράς Ασίας.

Από το δεύτερο στρώμα ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκτεταμένη παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, διατεταγμένης πάνω από τα αψιδώματα των αρκοσολίων που βρίσκονται εκατέρωθεν του θυρώματος. Το εσχατολογικό περιεχόμενο του εικονογραφικού διακόσμου φαίνεται να αποτέλεσε προσωπική επιλογή των κτιτόρων που παριστάνονται μέσα σε παραδείσιο τοπίο στο τύμπανο του νότιου αρκοσολίου του δυτικού σκέλους του ναού.

Οι τοιχογραφίες του τελευταίου στρώματος συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν αισθητικά με επιζωγραφίσεις στο πλαίσιο αναστηλωτικών εργασιών που πραγματοποίησε η ιταλική αρχαιολογική υπηρεσία κατά τη διάρκεια της κατοχής. Η απεικόνιση δωρητών συνεχίζεται και σε αυτό το στρώμα, το οποίο αποτελεί και το πλέον εκτεταμένο.

Παρά την αλγεινή κατάσταση διατήρησης των τοιχογραφιών του, ο Άγιος Φανούριος αποτελεί ενδιαφέρον δείγμα σωζόμενου ναού με πλήρες εικονογραφικό πρόγραμμα στην πόλη της Ρόδου. Η ακριβής αναφορά του έτους 1355/6, βάσει του οποίου μπορεί να προσεγγιστεί η εικονογραφική απόδοση άλλων ναών, αποδεικνύεται σημαντική για τη γνώση της ιστορίας του νησιού και αποτελεί σημείο αναφοράς στην προσέγγιση της ζωγραφικής της περιόδου.

(Ιερά Μητρόπολις Ρόδου, Ιερός Ναός Αγίου Φανουρίου)

Θαύματα του Αγίου Φανουρίου

Πολλά είναι τα θαύματα  του Αγίου Φανουρίου, που έγιναν από τότε και μέχρι σήμερα. Όσοι επικαλούνται τη βοήθεια και την πρεσβεία του Αγίου, πάντα βρίσκουν προστασία και ο Άγιος φανερώνει το ζητούμενο, εφ’ όσον αυτό είναι δίκαιο και κατά Θεό και όχι μάταια και εγωιστικά αιτήματα. Ένα από τα θαύματα του Αγίου, που σήμερα συνεχίζει να θαυματουργεί σε όσους τον επικαλούνται ταπεινά και με πίστη ανυπόκριτη, για να φανεί ότι ο Θεός φανέρωσε τον Άγιο Φανούριο βοηθό και προστάτη του βασανισμένου Γένους των Ελλήνων Ορθοδόξων από τότε μέχρι σήμερα παρατίθεται παρακάτω:

Εκείνη την εποχή η μεγαλόνησος Κρήτη βρισκόταν κάτω από την κυριαρχία των Βενετσιάνων παπικών και δεν επέτρεπαν να υπάρχει Ορθόδοξος Αρχιεπίσκοπος, αλλά μόνο Λατίνος. Και ακόμα όταν πέθαινε κάποιος Μητροπολίτης, δεν επέτρεπαν να εκλεγεί άλλος Αρχιερέας, ώστε οι Ορθόδοξοι να παρασυρθούν με τον καιρό στον Παπισμό και να αλλαξοπιστήσουν. Τα συστήματά τους ήταν πάντοτε πονηρά για να παρασύρουν τους Ορθοδόξους στην αίρεση του Παπισμού. Έτσι όσοι ήθελαν να γίνουν ιερείς, έπρεπε να μεταβούν στα Κύθηρα, για να χειροτονηθούν από Ορθόδοξο Αρχιερέα, αφού δεν υπήρχε στην Κρήτη.

Κάποτε λοιπόν, ξεκίνησαν από την Κρήτη τρεις Διάκονοι και πήγαν στον Μητροπολίτη των Κυθήρων για να τους χειροτονήσει ιερείς. Ό Αρχιερέας τους δέχθηκε με χαρά και αφού τους έδωσε τη μεγάλη Χάρη της ιεροσύνης, το μέγα αυτό προνόμιο της Χάριτος, τους έστειλε με τις ευχές του να υπηρετήσουν το δυναστευόμενο τότε Κρητικό λαό. Όταν όμως επέστρεφαν οι τρεις ιερείς στην Κρήτη, τους αιχμαλώτισαν οι Αγαρηνοί στο πέλαγος και τους μετέφεραν στη Ρόδο, όπου και τους πούλησαν σκλάβους σε άλλους Αγαρηνούς. Οι τρεις ιερείς θρηνούσαν για το κακό που τους βρήκε και ζούσαν τη σκληρή ζωή του σκλάβου κοντά στους αλλοθρήσκους αφέντες τους.

Κάποια μέρα όμως άκουσαν από τους Ροδίτες για τη θαυματουργή εικόνα του Αγίου Φανουρίου, που βρέθηκε στη Ρόδο και άρχισαν με την πίστη τους και με αληθινά δάκρυα να παρακαλούν τον νεοφανέντα Άγιο να τους ελευθερώσει από τα δεσμά της αιχμαλωσίας και της απάνθρωπης δουλείας. Ζήτησαν μάλιστα και οι τρεις, αλλά ο καθένας ξεχωριστά και χωρίς να γνωρίζει ο ένας την ενέργεια του άλλου την άδεια από τους αφέντες τους να μεταβούν στον Ιερό Ναό να προσκυνήσουν την εικόνα του Αγίου. Και κατά παραχώρηση του Πανάγαθου Θεού πήραν και οι τρεις την άδεια να πάνε να προσκυνήσουν.

Όταν έφθασαν στον Ιερό Ναό, ξεχωριστά ο καθένας πάντοτε, παρακάλεσαν με δάκρυα τον Άγιο Φανούριο να τους ελευθερώσει από τα χέρια των Αγαρηνών, για να μπορέσουν να υπηρετήσουν τον Κύριο στο Άγιο Θυσιαστήριο ως ιερείς. Πράγματι ο Άγιος με την θαυματουργή δύναμη, που έχει από τον Θεό, ευσπλαχνίστηκε τους ιερείς και την ίδια νύχτα παρουσιάστηκε στο όνειρο των τριών Αγαρηνών, που είχαν σαν δούλους τους ιερείς και τους διέταξε να ελευθερώσουν αυτούς. Οι Αγαρηνοί αφέντες όμως, αντί να υπακούσουν στο θέλημα του Αγίου, έκαναν τα αντίθετα. Τους αλυσόδεσαν και τους υπέβαλαν σε βασανιστήρια, γιατί νόμισαν ότι πρόκειται για μαγείες.

Την επόμενη νύχτα ο Μεγαλομάρτυρας Φανούριος εμφανίστηκε στους τρεις ιερείς και τους έλυσε από τα δεσμά και τους είπε ότι την άλλη μέρα θα τους ελευθέρωνε και από τους Αγαρηνούς αφέντες τους. Επίσης την ίδια νύχτα φανερώθηκε στους τρεις Αγαρηνούς και αφού τους έλεγξε αυστηρά για την ανυπακοή τους είπε: «Εάν δεν ελευθερώσετε αύριο το πρωί τους τρεις ιερείς που έχετε ως δούλους σας, θα δείτε τη δύναμη του Κυρίου». Το πρωί μόλις ξύπνησαν οι Αγαρηνοί και οι οικογένειές τους έχασαν το φως τους και μια γενική παράλυση με φρικτούς πόνους σκέπασε το κορμί τους. Τότε κάλεσαν τους συγγενείς τους και έκαναν συμβούλιο, πώς θα αντιμετωπίσουν την φοβερή αυτή τραγωδία. Αποφάσισαν να καλέσουν τους τρεις ιερείς μήπως μπορέσουν να τους βοηθήσουν. Αμέσως έστειλαν και τους έφεραν και ζήτησαν την βοήθειά τους. Εκείνοι αποκρίθηκαν: «Εμείς δεν μπορούμε να σας βοηθήσουμε. Θα παρακαλέσουμε το Θεό και εκείνος θα κάνει αυτό που είναι σωστό».

Την άλλη νύχτα ο Άγιος Φανούριος εμφανίστηκε πάλι στον ύπνο των Αγαρηνών και τους είπε: «Εάν δεν ελευθερώσετε τους τρεις ιερείς, που σας είπα και αν δεν στείλετε γραπτώς στο Ναό μου την απελευθέρωσή τους, δε θα ξαναβρείτε την υγεία σας». Τρομοκρατημένοι οι τρεις αφέντες έστειλαν ο καθένας από ένα γράμμα στον Ιερό Ναό του Αγίου Φανουρίου, όπου δήλωναν ότι χαρίζουν την ελευθερία στους τρεις δούλους – ιερείς.

Οι απεσταλμένοι τοποθέτησαν τις τρεις επιστολές στην εικόνα του Αγίου. Και το θαύμα έγινε. Πριν ακόμη επιστρέψουν οι απεσταλμένοι στους κυρίους τους, οι τρεις Αγαρηνοί και οι οικογένειές τους έγιναν τελείως καλά στην υγεία τους και ξαναείδαν το φως του ηλίου. Κατασυγκινημένοι από το θαύμα ελευθέρωσαν τους τρεις ιερείς και τους έδωσαν μάλιστα και τα έξοδα για να επιστρέψουν στην πατρίδα τους την Κρήτη. Οι πρώην δούλοι και τώρα ελεύθεροι ιερείς έτρεξαν αμέσως στον Ιερό Ναό και με δάκρυα στα μάτια ευχαρίστησαν το Μεγαλομάρτυρα Άγιο Φανούριο για το θαύμα της απελευθέρωσής τους. Κατόπιν αντέγραψαν πιστά την εικόνα του και την πήραν μαζί τους στην Κρήτη, όπου και την τιμούσαν κάθε χρόνο με λειτουργίες και δοξολογίες και όπου ο Άγιος εορτάζεται μέχρι σήμερα με ιδιαίτερη ευλάβεια.

Ο Άγιος Φανούριος έκανε πολλά και μεγάλα θαύματα από τότε και μέχρι σήμερα σε όσους επικαλούνται ευλαβικά τη βοήθειά του τη θαυματουργή. Γι’ αυτό και είναι μεγάλη η αγάπη και η τιμή, με την οποία τον περιβάλλει ο Ορθόδοξος Λαός μας και εορτάζει την μνήμη του κάθε χρόνο στις 27 Αυγούστου, ημέρα ανεύρεσης της εικόνας του.

Η πίττα του Αγίου Φανουρίου

Η αγάπη και η τιμή με την οποία περιβάλλεται από το 1.500 μ.Χ. μέχρι σήμερα ο Άγιος Φανούριος έγινε αφορμή να δημιουργηθούν διάφορες ωραίες και ευλαβείς παραδόσεις στο λαό μας, ανάμεσα στις οποίες είναι και το εορταστικό έθιμο της «Πίττας του Αγίου Φανουρίου», ή πιο καλά της «Φανουρόπιττας» που γίνεται την παραμονή της εορτής του. Η πίττα αυτή, που είναι συνήθως μικρή και στρογγυλή, σαν μικρός άρτος, μοιράζεται στους πιστούς και γίνεται άλλοτε για να «φανερώσει» κάποιο χαμένο αντικείμενο ή κάποια χαμένη υπόθεση ή ακόμα να «φανερώσει την υγεία» σε κάποιο ασθενή κ.λ.π. Υπάρχει επίσης η παράδοση ότι με την πίτα αυτή γίνεται μνεία της μητέρας του Αγίου.

Η Ευχή που διαβάζεται από τον ιερέα κατά την ευλογία της Φανουρόπιτας που φτιάχνουμε προς τιμήν του Αγίου Φανουρίου και που πηγαίνουμε στο ναό για να ευλογηθεί έχει ως εξής:

Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Ουράνιος Άρτος, ο της βρώσεως της μενούσης εις τον αιώνα πλουσιοπάροχος χορηγός, ο δοτήρ των αγαθών,

ο δέ Ηλιού τροφήν αγεώργητον πηγάσας, η ελπίς των απηλπισμένων, η βοήθεια των αβοηθήτων και σωτηρία των ψυχών ημών.

Ευλόγησον τα δώρα ταύτα και τους ταύτα σοι προσκομίσαντας, εις δόξαν σήν και τιμήν του αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος Φανουρίου.

Παράσχου δέ, αγαθέ, τοις ευπρεπίσασι τους πλακούντας τούτους, πάντα τά εγκόσμια καί υπερκόσμια αγαθά σου.
Εύφρανον αυτούς εν χαρά μετά του προσώπου σου, δείξον αυτοίς οδούς προς σωτηρίαν.

Τα αιτήματα τών καρδιών αυτών καί πάσαν τήν βουλήν αυτών ταχέως πλήρωσον, οδηγών αυτούς προς εργασίαν τών εντολών σου, ίνα διά παντός εν ευφροσύνη καί αγαλλιάσει υμνώσι καί δοξάσωσι το πάντιμον καί μεγαλοπρεπές όνομά σου, πρεσβείαις της υπερευλογημένης Θεοτόκου, του αγίου ένδοξου νεομάρτυρος Φανουρίου, του Θαυματουργού, καί πάντων σου τών αγίων. Αμήν.

Χαρακτηριστικό της αγάπης του λαού μας για τον θαυματουργό Μεγαλομάρτυρα είναι ότι το όνομα Φανούριος παραμένει αρκετά διαδεδομένο και εικόνες που υπάρχουν σε όλες τις περιοχές της χώρας και συχνά οι πιστοί επικαλούνται την βοήθεια και την πρεσβεία του Αγίου.

Βέβαια σήμερα δεν υπάρχουν οι Ρωμαίοι τύραννοι και οι αλλόπιστοι Αγαρηνοί που καταδίωκαν άλλοτε τους Χριστιανούς και κανείς δεν προσπαθεί με τη βία και τα βασανιστήρια να μας κάνει να αρνηθούμε την πίστη μας. Υπάρχουν όμως άλλοι διώκτες σκληροί και άγριοι, που προσπαθούν να μας απομακρύνουν από τον Χριστό. Οι διώκτες αυτοί, οι φοβεροί και αδίστακτοι είναι οι αμαρτίες μας, τα πάθη μας, η υπερηφάνεια, η υποκρισία, η κακία και η ασέβεια στην καθημερινή μας ζωή. Και μαζί με τις αμαρτίες και τα πάθη μας, κρυμμένοι και μεταμορφωμένοι οι πονηροί μας πολεμούν συνεχώς και ζητούν να μολύνουν και να σκοτώσουν την ψυχή μας με το πνευματικό θάνατο με την αμφιβολία, την ολιγοπιστία και την αδιαφορία μας προς το θέλημα του Θεού.

Ας αγωνιστούμε και εμείς, όπως ο Άγιος Φανούριος και ας ζητούμε τη βοήθεια του στην προσπάθεια μας να μείνουμε καθημερινά πιστοί και υπάκουοι στο θέλημα του Θεού μέχρι της τελευταίας μας πνοής.

(Βασιλικής Λαμπροπούλου, Ο Άγιος Φανούριος ο Θαυματουργός, Βίος και Παράκληση, Εκδόσεις «Αποκάλυψις», Αθήνα 2007)

Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα). Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε.
Οὐράνιον ἐφύμνιον, ἐν γῇ τελεῖται λαμπρῶς, ἐπίγειον πανήγυριν νῦν ἑορτάζει φαιδρῶς, ἀγγέλων πολίτευμα· ἄνωθεν ὑμνῳδίαις εὐφημοῦσι τοὺς ἄθλους, κάτωθεν Ἐκκλησίᾳ τὴν οὐράνιον δόξαν· ἣν εὗρες πόνοις καὶ ἄθλοις τοῖς σοῖς Φανούριε ἔνδοξε.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Φερωνύμως ἐκλάμψας, ἐκ τῆς Ῥόδου Φανούριε, ὡς φωστὴρ ἀεὶ καταυγάζεις, Ἐκκλησίας τὸ πλήρωμα· τὴν γνῶσιν φανεροῖς γὰρ τῶν κρυπτῶν, νοσήματα διώκεις χαλεπά, καὶ παρίστασαι ταχύτατος βοηθός, τῶν πίστει ἀναβοώντων· Δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σὲ φανερώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, μέγιστα θαύματα.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Τὸν τῆς Ῥόδου προστάτην, καὶ μέγαν πρόμαχον, τὸν παραδόξως γνωσθέντα, τῇ Ἐκκλησίᾳ Χριστοῦ, τῶν Μαρτύρων τὸ λαμπρόν, κλέος Φανούριον, ἀνευφημήσωμεν πιστοί, ὅτι χάριν ἐκ Θεοῦ, δεξάμενος ἰαμάτων, φερωνύμως ὡς φῶς ἐκλάμπει, ἄδυτον πᾶσι τοῖς τιμῶσι αὐτόν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὡς ἄστρον ἀνέτειλας, τῇ Ἐκκλησίᾳ Χριστοῦ, καὶ πάντας κατηύγασας, φανερωθεὶς θαυμαστῶς, Φανούριε ἔνδοξε· ὅθεν τοῖς εὐφημοῦσι, τὴν σὴν ἄθλησιν Μάρτυς, νέμεις τῶν σῶν θαυμάτων, τὴν σωτήριον χάριν, πρεσβεύων τῷ Κυρίῳ, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Κοντάκιον. Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήμερον.
῾Ιερεῖς διέσωσας, αἰχμαλωσίας ἀθέου, καὶ δεσμὰ συνέθλασας, δυνάμει θείᾳ θεόφρον· ᾔσχυνας, τυράννων θράση γενναιοφρόνως· εὔφρανας, Ἀγγέλων τάξεις Μεγαλομάρτυς· διὰ τοῦτό σε τιμῶμεν, θεῖε ὁπλῖτα, Φανούριε ἔνδοξε.

Κάθισμα. Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Μαρτυρίου τελέσας καλῶς τὸ στάδιον, καὶ Χριστὸν μεγαλύνας οἰκείοις μέλεσιν, οὐρανίων δωρεῶν λαμπρῶς τετύχηκας, καὶ παρέχεις τοῖς πιστοῖς, ὡς μεσίτης πρὸς Θεόν, βοήθειαν καθ' ἑκάστην, Φανούριε ἀθλοφόρε, τοῖς καταφεύγουσι τῇ σκέπῃ σου.

Ὁ Οἶκος
Ἤθλησας Μάρτυς ἀνδρικῶς, ἐν ἔτεσιν ἀδήλοις, καὶ ὑπερεῖδες νουνεχῶς, νεότητος τὸ ἄνθος, ὑπὲρ ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ, πλείστας βασάνους ὑποστάς, καὶ θάνατον γενναίως· ἀλλ' οἷς οἶδε κρίμασι Θεός, λήθης βυθοῖς, τὰ τῆς ἀθλήσεως τῆς σῆς, ἐκρύπτοντο τρόπαια· ἐν δὲ τῆ, Ῥόδῳ τῇ περιφήμῳ νήσῳ, ὁ ὑπὸ γῆν κεχωσμένος φανερωθεὶς ναός σου, ἐν ᾧ ἡ πάντιμος ὡς θησαυρὸς εἰκών σου, ἡ σὴ λαμπρὰ ἐγνώρισται ἄθλησις, καὶ πᾶσα ἡ Ἐκκλησία γνῶσιν ἔσχε τῶν ἀθλητικῶν σου ἀγώνων, καὶ τῆς πρὸς Χριστὸν λαμπρᾶς σου παῤῥησίας· ὅτι πᾶσιν ἐφαπλοῖς, τὴν θαυμαστήν σου προστασίαν, καὶ πολυειδῶν ἐξαίρεις κινδύνων καὶ θλίψεων, καὶ αἰχμαλώτους λυτροῦσαι, θεῖε ὁπλῖτα Φανούριε ἔνδοξε.

Μεγαλυνάριον
Χαίροις ὁ ἐν Ῥόδῳ φανερωθείς, καὶ ἐξανατείλας, ὥσπερ ἥλιος ἐξ αὐτῆς, πᾶσαν καταυγάζων, Χριστοῦ τὴν Ἐκκλησίαν, θαυμάτων σου τῷ πλήθει, Μάρτυς Φανούριε.

Ἕτερον Μεγαλυνάριον
Χαίροις ὦ Φανούριε ἀθλητά, ὁ πᾶσι παρέχων, τὰ αἰτήματα συμπαθῶς· χαίροις εὐσεβούντων, ὁ μέγας ἀντιλήπτωρ, καὶ πάσης Ἐκκλησίας, θεῖον ἀγλάισμα.

Πηγή: Ρωμηοσύνη, Ιερά Μητρόπολις Ρόδου, Ορθόδοξος Συναξαριστής

«Πήχτρα ο κόσμος κι άλλοι χιλιάδες, πάνω σε μαούνες αραδιασμένες πλάι στο μουράγιο…
Προσφυγιά που είχε κατέβει ποδαρόδρομο από το εσωτερικό, για να γλιτώσει…
Άντρες, γέροι, γριές και γυναικόπαιδα, που είχανε παρατήσει τα καλά τους και ξεμείνανε στον δρόμο και τώρα εκεί μεροβραδιάζονταν, εκεί πλαγιάζανε, άλλος μ’ ένα χράμι, που ’φερε μαζί του, άλλος μ’ ένα πάπλωμα ή με μια μπατανία.Χείλια τρεμοσαλεύανε απ’ το παραμιλητό.Μάτια γουρλωμένα, που αγναντεύανε την Δευτέρα Παρουσία, την συντέλεια του κόσμου…».

Έτσι αποτύπωνε την καταστροφή ο Κοσμάς Πολίτης στο έργο του «Τελευταίες ώρες της Σμύρνης», ενώ η γιαγιά μου, οκτάχρονο κοριτσάκι τότε, δεμένο με σχοινί από το ζωνάρι της μάνας μαζί με τα τέσσερα αδέλφια της, κλαίγοντας παρακαλούσε: «Μαμά, μην καούμε, να πνιγούμε».
Και το ’λεγε αυτό, γιατί στο «εσωτερικό» έβλεπε τις πύρινες γλώσσες να καίνε την πόλη ολόκληρη, την ώρα που στο λιμάνι οι δυστυχισμένοι, προσπαθώντας να πιαστούν από τις κουπαστές των συμμαχικών πλοίων, κατέληγαν στην θάλασσα, γιατί οι Σύμμαχοι τρύπαγαν με ξιφολόγχες τα χέρια τους, τα δάχτυλά τους, για να μην σκαρφαλώσουν στα καράβια, που ήταν γεμάτα από απελπισμένα σώματα, από παραδομένες στ’ άδικο πεπρωμένο τους ψυχές…

Τούρκοι κι Έλληνες στην ίδια πόλη, στην ίδια γειτονιά – Σμύρνη, Πισιδία, Μαινεμένη, Μαγνησία κι αλλού – ζούσαν αρμονικά, απλοί άνθρωποι που δεν είχαν να μοιράσουν τίποτα μεταξύ τους, εκτός από μια κιμαδόπιτα ή μερικά ισλί μελωμένα, άνθρωποι καθημερινοί που δεν γνώριζαν από οικονομικά συμφέροντα, πολιτικές επιδιώξεις ή εδαφικές διεκδικήσεις, που σκορπούσαν το χαμόγελό τους, που άνοιγαν το σπιτικό τους κι έμπαινε ο Τούρκος γείτονας για το προξενιό της κόρης του με το παλληκαρόπουλο του Κωνσταντή-αφέντη, που μοιράζονταν χαρές και λύπες, που ξεκινούσαν τη δουλειά με μια προσευχή στο Χριστό ή στον Αλλάχ και τιμούσαν την ζωή, επειδή απλώς την ζούσαν…

Η συνύπαρξη, όμως, δύο διαφορετικών λαών στο ίδιο έδαφος δεν έβρισκε σύμφωνο τον Κεμάλ, που κατέστρωνε νεωτεριστικά σχέδια για την διαμόρφωση της νέας Τουρκίας.

Το δυναμικό Ελληνικό στοιχείο της Μικρασίας, το οποίο μάλιστα ενισχύθηκε σημαντικά μετά την απόβαση του Ελληνικού στρατού στην Σμύρνη, ερχόταν σε αντίθεση με το πνεύμα που επικρατούσε μεταξύ των οπαδών του. Ο Κεμάλ ήθελε ανεξάρτητο τουρκικό έθνος, που θα ζούσε μέσα στα εθνικά του σύνορα κι αυτό θα το κατάφερνε μόνο με διεξαγωγή πολέμου.

Στις 27 Αυγούστου 1922, ημέρα Σάββατο και ενώ την Σμύρνη την έχουν εγκαταλείψει και τα τελευταία Ελληνικά στρατεύματα, περίπου 400 άτακτοι Τούρκοι «τσέτες» ιππείς υπό τον Κίορ Μπεχλιβάν εισέρχονται στην πόλη για να τους ακολουθήσει τις εσπερινές ώρες ισχυρή δύναμη τουρκικού πεζικού υπό τον Τούρκο στρατηγό Νουρεντίν πασά.

Με την είσοδο των τουρκικών στρατευμάτων στην Σμύρνη άρχισαν αμέσως οι διώξεις και οι βιαιοπραγίες κατά των ανυπεράσπιστων και άοπλων Ελλήνων και Αρμενίων κατοίκων της πόλης.

Ανάμεσα στους σφαγιασθέντες ήταν και ο εθνομάρτυρας μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (κατά κόσμον Χρυσόστομος Καλαφάτης , 1867-1922), ο οποίος παρά τις πιέσεις που του ασκήθηκαν, αρνήθηκε να εγκαταλείψει προηγουμένως την πόλη και το ποίμνιό του για να βρει φρικτό θάνατο από τον τουρκικό όχλο, στον οποίο τον παρέδωσε ο Νουρεντίν πασάς το βράδυ της 27ης Αυγούστου.

Προηγουμένως ο ίδιος ο Κεμάλ είχε στείλει μήνυμα στον ηρωϊκό μητροπολίτη με το οποίο τον διαβεβαίωνε να μην ανησυχεί και να μην απομακρυνθεί από την πόλη γιατί δεν κινδύνευε η ζωή του!

Η σφαγή των Ελλήνων της Σμύρνης είχε προγραμματιστεί συστηματικά από τον Τούρκο στρατηγό Νουρεντίν πασά ο οποίος ενεργώντας κατ΄ εντολή του Κεμάλ κοινοποίησε στα τουρκικά στρατεύματα ειδική κατεπείγουσα διαταγή όπου αναφέρονταν τα εξής:
"Συμφώνως προς την έγγραφον εντολήν, την οποίαν έλαβον παρά της κεντρικής Διευθύνσεως, λόγω της εκ των σημερινών παριστάσεων ανάγκης, το Ελληνικόν ΄Εθνος ενδέχεται να δείξει σημεία περισσού φανατισμού. Κατ΄ακολουθίαν, ένεκα παραμικράς τάσεως, κάθε στρατιώτης οφείλει να εκτελέση το καθήκον του, της ομαδικής δολοφονίας αυτών των ανθρώπων. Τούτο διατάσσει η πατρίς, όθεν δεν πρέπει να παραμελήσετε να πράξετε το καθήκον σας! Κάθε στρατιώτης είναι υποχρεωμένος να σκοτώσει τέσσαρας-πέντε ΄Ελληνες υπέρ του μεγαλείου της πατρίδος μας..."

Οι σύμμαχοί μας, που διατηρούσαν στρατό και στόλο στην περιοχή των Στενών, δεν κινήθηκαν να βοηθήσουν! Δεν περιγράφεται η συμφορά... 700.000 νεκροί, 1.500.000 πρόσφυγες. Χιλιάδες άμαχοι Έλληνες σφαγιάσθηκαν, στρατιώτες και άοπλοι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα αιχμαλώτων. Ο θρήνος απλώθηκε παντού.

Κι αν οι Κεμαλικοί εξόντωσαν όλο το Ελληνικό στοιχείο και κατέστρεψαν σε λίγο χρόνο τα δημιουργήματα τόσων αιώνων, δεν κατάφεραν να απαλείψουν τα ανεξίτηλα σημάδια που άφησε εκεί το Ελληνικό πνεύμα!”

Πηγή: Περί Πάτρης

Παρά την πρόσφατη έγκριση από το FDAτου εμβολίου της Pfizer στις 23 Αυγούστου, τα δεδομένα για το εμβόλιο παραμένουν τα ίδια, και περιλαμβάνουν  περισσότερους από 13.000 θανάτους μετά τη χορήγηση του στις ΗΠΑ.

Ήταν Πρωτοχρονιά του 1068 όταν ο 45χρονος Ρωμανός Διογένης εστέφθη Aυτοκράτωρ Ρωμαίων, φιλοδοξώντας να αναβιώσει τη δόξα και τη χαμένη δύναμη της Ρωμανίας,

Ο Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας, είχε πεθάνει στις 21 Μαΐου 1067, αφήνοντας έναν ανήλικο διάδοχο, τον γιό του Μιχαήλ, και την 30χρονη σύζυγό του Ευδοκία Μακρεμβολίτισα, η οποία ασκούσε την αντιβασιλεία για λογαριασμό του γιού της. Στο πρόσωπο του Ρωμανού Διογένη βρήκε τον ιδανικό σύζυγο Αυτοκράτορα που θα ανελάμβανε τα διοικητικά και στρατιωτικά καθήκοντα. Ο γοητευτικός άνδρας Ρωμανός, καταγόταν από επιφανή οικογένεια στρατιωτικών της Καισάρειας στην Καππαδοκία . Δεν είχε κρύψει ποτέ την αντιπάθειά του για τον σάπιο πολιτικό κόσμο της Βασιλεύουσας που λυμαίνονονταν τα χρήματα του Θησαυροφυλακίου. Αυτά ήταν χρήματα που προέρχονταν από τους φόρους των χωρικών και που διοχετεύονταν σε κρατικές ανάγκες, που διερμήνευαν τη διεκπεραίωση των δαπανών των επαύλεων των συγκλητικών. Οποία ομοιότητα με το σήμερα!

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι της αντιστρατιωτικής μερίδας, ο Καίσαρας Ιωάννης Δούκας, αδελφός του εκλιπόντος Αυτοκράτορος, και ο πρωθυπουργός Μιχαήλ Ψελλός, μισούσαν θανάσιμα τον Ρωμανό. Ο πρώτος ήταν άνθρωπος μειωμένης πνευματικής στάθμης. Ο Ψελλός αντίθετα, ήταν ένας ευφυέστατος άνθρωπος.

Η φήμη του δολοπλόκου, ήταν τέτοια που του αποδίδουν και την ίδρυση μυστικής οργάνωσης εσωτερισμού, του Τάγματος της Ανατολής, που θεωρείται το πρότυπο των Ναϊτών ιπποτών και των Ροδόσταυρών. Εξουσιομανής, αρχι-δολοπλόκος, κόλακας και πειθήνιο όργανο της οικογένειας Δούκα.

Η κρίση των θεσμών και η αποδιοργάνωση της αυτοκρατορίας ήταν τα χαρακτηριστικά στοιχεία του 11ου μ.Χ. αιώνα, μιας έντονα ταραγμένης εποχής για το Βυζάντιο. Η εξουσία ασκείται από μια πολιτική ελίτ παρακοιμωμένων του παλατιού, οι οποίοι παραγκωνίζοντας τους στρατιωτικούς, έχουν επαναφέρει το θεσμό της Συγκλήτου, μέσω της οποίας διοικούν την αυτοκρατορία, ανεβοκατεβάζοντας ιδιοτελώς αυτοκράτορες στον θρόνο.

Η ιδιόμορφη αυτή ” Διοίκηση”, στην οποία κυριαρχούσαν τότε η οικογένεια των Δουκών,ο Μ.Ψελλός και ο πατριάρχης, ανέβασε το 1068 μ.Χ. στον θρόνο τον ικανό στρατιωτικό Ρωμανό με μόνο σκοπό την αντιμετώπιση των Σελτζούκων.

Ο Ρωμανός προσπαθεί να ανασυγκροτήσει γρήγορα τον αποδιοργανωμένο στρατό και την διοίκηση της αυτοκρατορίας, έξω από συμφέροντα και συμμαχίες, αποκλείοντας και την παραμικρή ιδέα σε κακόπιστους επικριτές του, ότι θα μπορούσε να αποτελέσει “επίτιμο” ανδρείκελο ή άβουλο ανθρωπάριο της Αυλής.

Η μάχη του Μαντζικέρτ στην Αρμενία έλαβε χώρα στις 26 Αυγούστου 1071 μεταξύ του βυζαντινού στρατού, υπό τον αυτοκράτορα Ρωμανό Δ’ Διογένη και του σουλτάνου Άλπ Αρσλάν των Σελτζούκων Τούρκων. Σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, την ευθύνη για την ήττα φέρει η κρατούσα τάξη της βυζαντινής αυτοκρατορίας για λόγους καθαρά οικονομικούς, ως αντίδραση προς την προσπάθεια του Ρωμανού Δ’ να συγκεντρώσει φόρους που θα επέτρεπαν την αποκατάσταση της ισχύος των βυζαντινών στρατευμάτων.

Οι φεουδαρχικοί εμφύλιοι πόλεμοι έγιναν αιτία να εξασθενίσει το βυζαντινό κράτος και να χειροτερεύσει η εξωτερική πολιτική θέση του. Στην κατάρρευση της στρατιωτικής δύναμης του Βυζαντίου βοήθησε και η μετατροπή των ελεύθερων αγροτών σε δουλοπάροικους, καθώς και η καταστροφή των στρατιωτών-αγροτών.

Ακόμα ένα στοιχείο που φέρεται ότι οδήγησε στην ήττα του βυζαντινού στρατεύματος ήταν η ετερογένειά του, καθώς βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό σε ξένους μισθοφόρους.

Ο θεματικός στρατός, ένας εμπειροπόλεμος και πιστός στην αυτοκρατορία στρατός, είχε παραμεληθεί δραματικά από τους προηγούμενους αυτοκράτορες, αναγκάζοντας τον αυτοκράτορα Ρωμανό να καταφύγει σε μισθοφόρους.

Την ήττα του Μαντζικέρτ ακολούθησε σειρά γεγονότων που υπονόμευσαν τη δύναμη της ήδη εξασθενημένης κατά τον 11ο αιώνα αυτοκρατορίας.

Μέχρι τη στιγμή που το στράτευμα έφτασε στην Αρμενία, η κατάσταση ήταν εκρηκτική. Και η πικρή αλήθεια ήταν ότι, ξεκινώντας την εκστρατεία, ο Ρωμανός είχε αφήσει ακάλυπτα τα νώτα του, τόσο σε πολιτικό, όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο.

Στη Βασιλεύουσα όλοι τον επιβουλεύονταν και μηχανορραφούσαν, ο Ψελλός, ο Καίσαρας Ιωάννης Δούκας, ο συγκλητικός Νικηφόρος Παλαιολόγος. Αναχωρώντας για την εκστρατεία, ο Ρωμανός δεν είχε λάβει ιδιαίτερα μέτρα εναντίον τους, με μόνη εξαίρεση την εξορία του Ιωάννη Δούκα στην Βιθυνία και την «ομηρία» του μεγαλύτερου γιού του, του Ανδρόνικου Δούκα, τον οποίον κρατούσε δίπλα του στην εκστρατεία, ώστε να ελέγχει τον πατέρα του.

Το μεγαλύτερο και πλέον ασυγχώρητο σφάλμα του Ρωμανού ως στρατιωτικού, ήταν η αμνησικακία του!

Η πορεία του Ελληνισμού θα ήταν εντελώς διαφορετική αν την στιγμή του ενθρονισμού του, είχε διασφαλίσει την εξουσία του στην Κωνσταντινούπολη, εξοντώνοντας τους πολιτικούς υπονομευτές του.

Η ήττα του και η σύλληψη του στο Ματζικέρτ, ήταν το γεγονός-κλειδί για την αντικατάστασή του, καθώς θεωρήθηκε ως ατιμωτική από τους πολιτικούς του αντιπάλους.

Η σύγκλητος τον ανακηρύσσει έκπτωτο και ανεβάζει στον θρόνο τον Μιχαήλ Ζ’Δούκα. Ο Ρωμανός προσπάθησε ανεπιτυχώς να επανέλθει στον θρόνο ανασυγκροτώντας τα υπολείμματα του στρατού του, αλλά ηττήθηκε από τον Ανδρόνικο Δούκα και καταφεύγοντας στο κάστρο των Αδάνων, παραδόθηκε μετά από δίμηνη πολιορκία, αποποιούμενος τον θρόνο.

Συνελήφθη και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη διαπομπευόμενος πάνω σε γάιδαρο.

Η τύφλωσή του έγινε στις 29/6/1072 πριν μεταφερθεί στην Προποντίδα, από άτομα που δεν γνώριζαν την διαδικασία καθώς εξόρυξαν τους οφθαλμούς του αντί της τύφλωσης με πυρακτωμένο σίδηρο που ήταν η συνηθισμένη πρακτική, και του προξένησαν άσχημα τραύματα, με τις πληγές να τρέχουν αίμα.

Η αναφορά του Ατταλειάτη σε Εβραίο δήμιο, που εμπλουτίζεται από τον Α.Δαλλασηνό με 30 νομίσματα, αναβιώνει τη σημειολογία της προδοσίας. Πέθανε στις 4/8/1072 από τα τραύματα του. Ο ερμηνευτής του Νεοελληνικού ρεαλισμού Κωστής Παλαμάς, στη «Η Φλογέρα του Βασιλιά» αποτυπώνει το δράμα του Μεγάλου Έλληνα, ποιητικά:

«Και του Διογένη Ρωμανού κλειστήκανε τα μάτια

μέσα στο κόκκινο νησί, στη πιο ψηλή του ράχη,

κι η πολεμόχαρη ψυχή φτερούγισε και πάει

να βρει στεριές και πέλαγα σ’ ανατολή και δύση,

της γής να γίνει ριζιμιά, της θάλασσας φουρτούνα!»

Ο Ρωμανός Διογένης ενσαρκώνει τον αγνό στρατιώτη που προσπάθησε να διεμβολίσει την διεφθαρμένη αριστοκρατία της εποχής του και να ανασυγκροτήσει την αυτοκρατορία. Όμως απέτυχε όχι λόγω ανικανότητας, αλλά λόγω ίντριγκας και προδοσίας, και εμφυλλοχωρώντας στην εθνική συνείδηση, κληροδότησε στην Ιστορία, το προφιλ με στοιχεία τραγικού εθνικού ήρωα.

Πελασγός ο Μιλήσιος

Πηγή: http://www.olympia.gr

Κατά τήν περίοδο πού Αὐτοκράτορας τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ἦταν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, ἤτοι τόν 4ο αἰώνα μ.Χ., στίς Ἰνδίες βασίλευε ὁ Ἀβενίρ. Αὐτός ἀπέκτησε ἕναν υἱό, τόν Ἰωάσαφ, γιά τόν ὁποῖο οἱ ἀστρολόγοι εἶπαν ὅτι, ὅταν μεγαλώση θά γίνη Χριστιανός. Ὅταν τό ἄκουσε αὐτό ὁ Ἀβενίρ, ταράχθηκε, ἀνησύχησε καί προκειμένου νά ματαιώση αὐτήν τήν πρόρρηση ἔκλεισε τόν Ἰωάσαφ σέ ἕνα ἀπομακρυσμένο παλάτι. Συνέστησε δέ στούς ὑπηρέτες καί τούς δασκάλους νά μή ὁμιλήσουν ποτέ μπροστά του γιά τήν πίστη τῶν Χριστιανῶν. Τά χρόνια πέρασαν, ὁ Ἰωάσαφ μεγάλωσε, ἔλαβε λαμπρή μόρφωση, ἀλλά δέν μποροῦσε νά διώξη ἀπό μέσα του τήν μελαγχολία καί τήν ἀπορία γιά τόν περιορισμό του. Ρωτοῦσε νά μάθη γιατί συνέβαινε αὐτό, ἀλλά κανείς δέν τοῦ ἀπαντοῦσε. Κάποτε ὁ πατέρας του τοῦ ἐπέτρεψε νά βγαίνη λίγο ἔξω, γιά ἕναν περίπατο, ἀλλά ὑπό αὐστηρή ἐπιτήρηση. Σέ κάποιον περίπατό του συνάντησε δύο φτωχούς ἡλικιωμένους ἀνθρώπους, τούς πλησίασε μόνος του καί τούς ἔδωσε γενναία ἐλεημοσύνη. Αὐτοί συγκινημένοι τοῦ ἀποκάλυψαν τό μυστικό τοῦ περιορισμοῦ του. Ἀπό τότε διψοῦσε νά μάθη γιά τήν χριστιανική πίστη. Ὁ Θεός, πού δέν ἦταν δυνατό νά παραβλέψη τόν πόθο τοῦ καλοπροαίρετου Ἰωάσαφ, τοῦ ἔστειλε στό παλάτι τόν εὐλαβέστατο ἱερέα Βαρλαάμ, ὁ ὁποῖος προσποιήθηκε τόν πραματευτή, καί ἔτσι μπόρεσε νά συναντήση τόν Ἰωάσαφ, νά τόν κατηχήση καί νά τόν βαπτίση. Ἀργότερα βαπτίσθηκε καί ὁ Ἀβενίρ.

Ὁ Ἰωάσαφ, τελικά, ἀφιερώθηκε στόν Θεό καί ἔγινε κήρυκας καί διδάσκαλος τοῦ Εὐαγγελίου στήν χώρα του.

Αὐτήν τήν διήγηση τοῦ βίου τοῦ ὁσίου Ἰωάσαφ τήν συνέγραψε, σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός.

Ὁ βίος καί ἡ πολιτεία τοῦ Ὁσίου μᾶς δίνουν τήν ἀφορμή νά τονίσουμε τά ἀκόλουθα:

Πρῶτον. Τούς ἀνθρώπους μπορεῖ, ἴσως, κανείς νά τούς ξεγελᾶ καί νά κρύβεται ἀπό αὐτούς, ἀλλά τόν Τριαδικό Θεό δέν μπορεῖ νά τόν ξεγελάση καί δέν μπορεῖ νά κρυφθῆ ἀπό Αὐτόν, ἐπειδή Αὐτός εἶναι ὁ «πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν», καί τίποτε δέν εἶναι ἀφανές ἐνώπιόν Του. Τήν ἀλήθεια αὐτήν τονίζει καί ὁ ἱερός Ψαλμωδός, στόν 138ο Ψαλμό. Λέγει: «Ἰδού, Κύριε, σύ ἔγνως πάντα, τά ἔσχατα καί τά ἀρχαῖα», καί συνεχίζει γιά νά πῆ, ἐρωτώντας τόν Θεό: «Ποῦ πορευθῶ ἀπό τοῦ πνεύματός σου καί ἀπό τοῦ προσώπου σου ποῦ φύγω; ἐάν ἀναβῶ εἰς τόν οὐρανόν, σύ ἐκεῖ εἶ, ἐάν καταβῶ εἰς τόν ᾅδην, πάρει· ἐάν ἀναλάβοιμι τάς πτέρυγάς μου κατ᾿ ὄρθρον καί κατασκηνώσω εἰς τά ἔσχατα τῆς θαλάσσης, καί γάρ ἐκεῖ ἡ χείρ σου ὁδηγήσει με, καί καθέξει με ἡ δεξιά σου».

Αὐτή ἡ αἴσθηση τῆς πανταχοῦ παρουσίας τοῦ Θεοῦ θά πρέπει νά διακατέχη συνεχῶς τόν καθένα ἀπό ἐμᾶς, ἐπειδή θά μᾶς βοηθήση νά εἴμαστε πιό προσεκτικοί στά λόγια μας, τά ἔργα μας καί τήν ἐν γένει συμπεριφορά μας. Ἀκόμη, θά μᾶς προφυλάσση ἀπό τήν ἐμπερίστατη ἁμαρτία καί τά σοβαρά λάθη, κυρίως δέ ἀπό τά πνευματικά λάθη, τά ὁποῖα ἔχουν τραγικές συνέπειες, ὄχι μόνον στόν παρόντα αἰώνα, ἀλλά καί στόν μέλλοντα. Ὅμως, αὐτή ἡ αἴσθηση τῆς πανταχοῦ παρουσίας τοῦ Θεοῦ, γιά νά εἶναι πάντοτε ἐναργής καί νά μή ξεθωριάζη, θά πρέπει κανείς νά ζῆ μέσα στήν Ἐκκλησία, νά εἶναι ἑνωμένος μέ τόν Χριστό, καί νά προσεύχεται ἀδιαλείπτως. Ἔτσι, θά ἑλκύη τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία θά τόν παρηγορῆ, θά τόν προστατεύη, θά τόν ἐνδυναμώνη καί θά τόν στηρίζη πάντοτε, καί ἰδιαίτερα στίς δύσκολες στιγμές τῆς ζωῆς του, ἤτοι κατά τήν περίοδο τῶν πειρασμῶν, τῶν ἀποτυχιῶν, τῶν δυσκολιῶν καί τῶν θλίψεων.

Ὁ Προφητάναξ Δαβίδ, ὁ ὁποῖος διακρινόταν ἀπό αὐτήν τήν αἴσθηση τῆς πανταχοῦ παρουσίας τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί τῆς προστασίας Του, ἀναφωνεῖ: «Προωρώμην τόν Κύριον ἐνώπιόν μου διαπαντός, ὅτι ἐκ δεξιῶν μού ἐστιν, ἵνα μή σαλευθῶ». Δηλαδή, ἔχω ἐπίγνωση ὅτι ὁ Κύριος εἶναι πάντα παρών κοντά μου, καθώς στά δεξιά μου στέκεται, γιά νά μή κλονισθῶ.

Στό σημεῖο αὐτό θά πρέπει νά τονισθῆ ὅτι τήν ἐποχή ἐκείνη στό δικαστήριο ὁ ὑπερασπιστής (συνήγορος) στεκόταν στά δεξιά τοῦ κατηγορουμένου. Ἑπομένως, ὁ Δαβίδ αἰσθάνεται τόν Θεό ὡς βοηθό καί ὑπερασπιστή τῆς ζωῆς του, ὡς βακτηρία καί στήριγμά του. Καί εἶναι σημαντικό τό νά αἰσθάνεται κανείς τόν Θεό ὡς βοηθό καί ὑπερασπιστή τῆς ζωῆς του, ὡς βακτηρία καί στήριγμά του, γιατί θά μπορῆ νά ὑπερβαίνη τίς δυσκολίες καί νά παραμένη ἀκλόνητος καί ἀσάλευτος.

Δεύτερον. Ὁ Χριστός εἶπε ὅτι «ὁ πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται, κἀγώ ἐργάζομαι». Αὐτό σημαίνει ὁ Τριαδικός Θεός «ἐργάζεται» συνεχῶς γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, τόν ὁποῖο δημιούργησε «κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσή» Του. Μάλιστα, ἐνδιαφέρεται καί φροντίζει γιά τόν κάθε ἕναν ξεχωριστά, γιά τήν πνευματική πρόοδό του καί τήν σωτηρία του. Γι’ αὐτό καί ὁ καλοπροαίρετος ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος κάνει σωστή χρήση τῆς ἐλευθερίας του, βρίσκει πάντα τόν δρόμο πού ὁδηγεῖ στόν ἁγιασμό καί τήν σωτηρία.

Χαρακτηριστικά εἶναι τά ὅσα γράφει ὁ Μέγας Βασίλειος σέ ἐπιστολή του πρός τόν ἅγιο Ἀμφιλόχιο, Ἐπίσκοπο Ἰκονίου, σχετικά μέ τήν ἀγάπη καί τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ γιά τόν κάθε ἄνθρωπο, καί ἰδιαίτερα γιά ἐκείνους πού πρόκειται νά γίνουν διδάσκαλοι τῶν πιστῶν καί κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου. Γράφει: «Εὐλογητός εἶναι ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος σέ κάθε γενεάν ἐκλέγει τούς εὐαρεστοῦντας σέ Αὐτόν καί γνωρίζει τά σκεύη τῆς ἐκλογῆς καί τά χρησιμοποιεῖ διά τήν ὑπηρεσίαν τῶν ἁγίων∙ Αὐτός τώρα ἐσαγήνευσε καί σέ, μέ τά ἀναπόφευκτα δίκτυα τῆς Χάριτος... ὥστε νά θηρεύσης διά τόν Κύριον ἀνθρώπους, καί κατά τό θέλημά Του νά ἑλκύσης ἀπό τόν βυθόν ὅσους εἶχαν συλληφθῆ ὑπό τοῦ διαβόλου».

Τά παραπάνω, πιστεύω, ὅτι ἰσχύουν καί γιά τόν ὅσιο Ἰωάσαφ, τόν ὁποῖο ὁ Θεός «ἐξέλεξε καί ἐσαγήνευσε μέ τά ἀναπόφευκτα δίκτυα τῆς Χάριτος» καί στήν συνέχεια καί αὐτός ἐθήρευσε «διά τόν Κύριον ἀνθρώπους», ἀφοῦ κήρυξε τό Εὐαγγέλιο στήν πατρίδα του, τήν Ἰνδία, καί μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, τόν προσωπικό του ἀγώνα καί μέ τό φωτεινό παράδειγμά του «ἥλκυσε ἀπό τόν βυθόν ὅσους εἶχαν συλληφθῆ ὑπό τοῦ διαβόλου».

Ἡ αἴσθηση τῆς πανταχοῦ παρουσίας τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἀγάπης Του γιά μᾶς θά πρέπει νά μᾶς συνέχη, νά μᾶς ἐμπνέη καί νά μᾶς στηρίζη πάντοτε, καί ἰδιαίτερα στίς δύσκολες στιγμές τῆς ζωῆς μας, οὕτως ὥστε νά παραμένουμε ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό, μέσα στήν Ἐκκλησία, γιά νά μή «σαλευθοῦμε».

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείας πίστεως, τὴ εἰσηγήσει, φῶς προσέλαβες, θεογνωσίας, Ἰωάσαφ Ὁσίων ἀγλάισμα, τοῦ Βαρλαὰμ λαμπρυνθεῖς γὰρ τοὶς ρήμασι, πρὸς ἀρετῶν τὴν ἀκρώρειαν ἔφθασας. Μεθ' οὐ πρέσβευε, Τριάδι τὴ πανοικτίρμονι, δωρήσασθαι ἠμὶν τὸ μέγα ἔλεος.

Πηγή: Εκκλησιαστική Παρέμβαση

Το πρωί της 13ης Απριλίου 1204 η Κωνσταντινούπολη βρισκόταν υπό τη φραγκική κυριαρχία. Ως τις 15 Απριλίου η Πόλη είχε καταστραφεί ολοσχερώς. Τίποτα δεν είχε απομείνει από την παλαιά ομορφιά και την αίγλη της. Τρεις μέρες αργότερα όμως οι αχρείοι αυτοί γιόρτασαν την Κυριακή των Βαΐων, ευχαριστώντας τον Θεό για τη μεγάλη νίκη που τους χάρισε!

Στην περίοδο της πανδημίας οι ορθόδοξοι χριστιανοί έζησαν τη πρόγευση ενός διωγμού από το κράτος. Τι θα γίνει όμως αν προκύψει μια μεγαλύτερη δοκιμασία;

Αίσθηση προκάλεσε η αποκάλυψη της «κυριακάτικης δημοκρατίας» για τη γενναιόδωρη χρηματοδότηση των ερευνητικών προγραμμάτων του επίκουρου καθηγητή Επιδημιολογίας Γκίκα Μαγιορκίνη.

Αγαπητοί συμπατριώτες, Η κυβέρνηση με την επιβολή του υποχρεωτικού εμβολιασμού στους Υγειονομικούς άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου!