Η πρώτη μας αποκάλυψη για τις μεθόδους των παραχαρακτών, έχει να κάνει με τον φιλολογικό χαρακτήρα των κειμένων της Καινής Διαθήκης. Έχουμε συνειδητοποιήσει άραγε με ποια μέθοδο ανακαλύπτουν «αντιφάσεις» στα ευαγγέλια; Η απάντηση είναι απλή: εντελώς αυθαίρετα δηλώνουν ότι σκοπός των ευαγγελιστών ήταν να κάνουν λεπτομερή ιστοριογραφία, και επάνω σε αυτό το ανύπαρκτο δεδομένο, χτίζουν όσες «αντιφάσεις» θέλουν. Όμως, σε ποια επιστημονικά πορίσματα κοινώς αποδεκτά, το είδαν αυτό; Για να το πληροφορηθούμε κι εμείς δηλαδή… Δυστυχώς, χωρίς να δίνουν σημασία στην αναγνωρισμένες φιλολογικές τεχνικές των ευαγγελίων, τους ασκούν κριτική με μεθοδολογία που εφαρμόζεται σε άλλα λογοτεχνικά είδη. Θα ήταν όμως ποτέ δυνατόν, η μέθοδος της ιστοριογραφίας του Θουκυδίδη, να βρει εφαρμογή στις φόρμες που ακολουθούν τα Ομηρικά Έπη; Θα ήταν ποτέ δυνατόν τα κριτήρια που εφαρμόζονται στη Ρητορική, να εφαρμοσθούν και σε μια κριτική για τη Λυρική ποίηση; Αυτά είναι παράλογα πράγματα. Εξίσου παράλογο είναι να κρίνεις τα ευαγγέλια με κριτήρια που δεν έχουν ισχύ.

Ποια η φιλολογική μορφή των ευαγγελίων
Στοιχεία για τη γνησιότητά τους - Αντίλογος σε απλοϊκές εικασίες περί του Ιστορικού Ιησού

Σχόλιο Ο.Ο.Δ.Ε.: Το άρθρο αυτό που θα ολοκληρωθεί σε τρεις συνέχειες, θα ασχοληθεί με ένα παράγωγο του λαϊκισμού που χαρακτηρίζει τις διαδικτυακές κυρίως εκφάνσεις του αθεο-νεοπαγανισμού[1]. Πρόκειται για ένα προχειροφτιαγμένο ερωτηματολόγιο, που σκοπό έχει να ειρωνευτεί τις μετά την Ανάσταση ευαγγελικές διηγήσεις. Για να δημιουργηθεί, παρακάμφτηκαν τα επιστημονικά πορίσματα που αφορούν τα ευαγγέλια και τη φιλολογική τους μορφή, ενώ στις ερωτήσεις υπάρχουν ανακρίβειες και ανακαλύπτονται προβλήματα «αντιφάσεων» ακόμα και εκεί που είναι αδύνατον να υπάρξουν.

Στο παρόν, Α΄ Μέρος του άρθρου, θα κάνουμε μια εκτενή εισαγωγή επάνω σε ζητήματα που αφορούν άμεσα το «κουίζ» ώστε να αναδείξουμε τα σαθρά του θεμέλια. Στο Β΄ και Γ΄ Μέρος, θα απαντήσουμε μία προς μία στις 17 υποτιθέμενες «αντιφάσεις»)

Περιεχόμενα

1. Το σπουδαιότερο ερώτημα, που το «Quiz» δεν έλαβε υπόψη του: Τι είναι τα ευαγγέλια;
2. Ήταν δυνατόν να εδραιωθούν 4 ευαγγέλια γεμάτα «σκανδαλώδεις αντιφάσεις», τη στιγμή που απορρίφθηκαν χωρίς δισταγμό εκατοντάδες απόκρυφα κείμενα;
3. Λίγα για τον ιστορικό Ιησού

1. Το σπουδαιότερο ερώτημα που το «Quiz» δεν έλαβε υπόψη του: Τι είναι τα ευαγγέλια;

Η πρώτη μας αποκάλυψη για τις μεθόδους των παραχαρακτών, έχει να κάνει με τον φιλολογικό χαρακτήρα των κειμένων της Καινής Διαθήκης. Έχουμε συνειδητοποιήσει άραγε με ποια μέθοδο ανακαλύπτουν «αντιφάσεις» στα ευαγγέλια; Η απάντηση είναι απλή: εντελώς αυθαίρετα δηλώνουν ότι σκοπός των ευαγγελιστών ήταν να κάνουν λεπτομερή ιστοριογραφία, και επάνω σε αυτό το ανύπαρκτο δεδομένο, χτίζουν όσες «αντιφάσεις» θέλουν. Όμως, σε ποια επιστημονικά πορίσματα κοινώς αποδεκτά, το είδαν αυτό; Για να το πληροφορηθούμε κι εμείς δηλαδή…

Δυστυχώς, χωρίς να δίνουν σημασία στην αναγνωρισμένες φιλολογικές τεχνικές των ευαγγελίων, τους ασκούν κριτική με μεθοδολογία που εφαρμόζεται σε άλλα λογοτεχνικά είδη. Θα ήταν όμως ποτέ δυνατόν, η μέθοδος της ιστοριογραφίας του Θουκυδίδη, να βρει εφαρμογή στις φόρμες που ακολουθούν τα Ομηρικά Έπη; Θα ήταν ποτέ δυνατόν τα κριτήρια που εφαρμόζονται στη Ρητορική, να εφαρμοσθούν και σε μια κριτική για τη Λυρική ποίηση; Αυτά είναι παράλογα πράγματα. Εξίσου παράλογο είναι να κρίνεις τα ευαγγέλια με κριτήρια που δεν έχουν ισχύ. Και βεβαίως, δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σκέψη: εφόσον αρνείσαι ν’ αποδεχτείς τα επιστημονικά πορίσματα που αφορούν ένα κείμενο, και είσαι ιδεολογικά αντίθετος προς αυτό, άρα, σε τι άλλο αποτέλεσμα θα μπορούσες να καταλήξεις εκτός από αρνητικό;!

Αξίζει στο σημείο αυτό να διαβάσουμε τις παρακάτω γραμμές από τον καθηγητή Ιω. Καραβιδόπουλο που αφορούν την φιλολογική μορφή των ευαγγελίων (αποδίδουμε στη δημοτική για ευκολότερη ανάγνωση):

«Έχοντας ως προϋπόθεση τις αρχές της Σχολής που προαναφέραμε [ενν. της Μορφοϊστορικής Σχολής] αλλά συγχρόνως και υπερβαίνοντας αυτές, επιβλήθηκε στη διεθνή επιστημονική έρευνα κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες η ονομαζόμενη μέθοδος της ‘’ιστορίας της αναθεωρήσεως’’ των ευαγγελίων (Redaktionsgeschichte)… Με τη μέθοδο αυτή, το κέντρο βάρους πέφτει όχι στην πιθανή ύπαρξη επί μέρους ενοτήτων πριν από την τελική καταγραφή των διηγήσεων, αλλά στο συντακτικό και συγγραφικό έργο των ιερών ευαγγελιστών, οι οποίοι αναδεικνύονται με τον τρόπο αυτό, ως συγγραφείς που έχουν ο καθένας ιδιαίτερη θεολογική τάση, με ιδιαίτερο σκοπό, με διαφορετικά για τον καθένα επικρατούντα στοιχεία. Έτσι καταδείχθηκε ότι το ίδιο ακριβώς επεισόδιο είναι δυνατόν να παρατίθεται απ’ όλους τους ευαγγελιστές, αλλά με διαφορετική έξαρση των κοινών στοιχείων ή με έξαρση διαφορετικών στοιχείων του ίδιου όμως επεισοδίου. Χωρίς λοιπόν να το ομολογούν ή ίσως και να το υποψιάζονται οι οπαδοί της Redaktionsgeschichte επιστρέφουν στην ίδια θεώρηση των ευαγγελιστών ως συγγραφέων, με αυτή που έκαναν οι Πατέρες της Εκκλησίας, με τη διαφορά ότι, ενώ οι ερμηνευτές Πατέρες ενδιαφέρονται για τα κοινά στοιχεία που συναντάμε σε όλους τους ευαγγελιστές ως συγγραφείς, τα οποία αποδίδουν στην έμπνευση του Αγίου Πνεύματος, ενώ οι οπαδοί της νεώτερης αυτής ερευνητικής κατεύθυνσης, αναζητούν το ιδιαίτερο σε κάθε ευαγγελιστή στοιχείο ως συγγραφέα, κινούμενοι όχι στο επίπεδο του θείου παράγοντα, αλλά στον καθαρά ανθρώπινο, κατά τη σύνταξη των ευαγγελίων[2].»

Κρατώντας τα παραπάνω, ας διαβάσουμε και έναν περιεκτικό ορισμό του R.V.G. Tasker για τις φιλολογικές ιδιαιτερότητες των ευαγγελίων, τον οποίο παραθέτει ο  Σάββας Αγουρίδης:

«Είναι (τα ευαγγέλια) λεπτομερείς κι αναλυτικές βιογραφίες του I. Χριστού; Είναι έργα ιστορικά, όπως αυτά του Θουκυδίδη ή του Ιώσηπου ή άλλων ιστορικών; Τα Ευαγγέλια δεν είναι ακριβώς ιστορία, αν και περιέχουν ιστορία, εφόσον αφηγούνται πραγματικά γεγονότα, τα οποία όχι μόνον συνέβησαν στην ανθρώπινη ιστορία, αλλά και την επηρέασαν δυναμικά. Δεν είναι βιογραφίες, αν και εμπεριέχουν βιογραφικές λεπτομέρειες […] Είναι προ παντός και κυρίως διηγήσεις ωρισμένων έργων και λόγων […] εκείνου, τον οποίον μία ομάς ανθρώπων εδέχθη ως Κύριο και Σωτήρα[3].»

Όπως γράφει και ο ευαγγελιστής Ιωάννης:

«Αυτό που είδαμε κι ακούσαμε, το αναγγέλλουμε σ’ εσάς, για να συμμετάσχετε κι εσείς μ’ εμάς στην ίδια κοινωνία, που είναι η κοινωνία με τον Πατέρα και με τον Υιό του τον Ιησού Χριστό» (Α΄ Ιωάν. 1,3)

Τα ευαγγέλια λοιπόν δεν είναι ιστοριογραφία. Οι ευαγγελιστές δεν είχαν καν την πρόθεση να κάνουν ιστοριογραφία. Δεν μας λένε ότι «αυτό που είδαμε κι ακούσαμε, το αναγγέλλουμε σ’ εσάς» απλά για να μάθετε τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του Ιησού. Αυτό που έκαναν οι συγγραφείς της Κ.Δ. ήταν να συνθέσουν μια σειρά από επιλεγμένα ιστορικά γεγονότα, είτε από προσωπικά τους βιώματα, είτε από βιώματα της πρώτης Εκκλησίας, τοποθετημένα όχι πάντα κατά απόλυτη χρονολογική σειρά[4], με σκοπό να τα ερμηνεύσουν θεολογικά ως προς τη σημασία τους για τη Σωτηρία του ανθρώπου.

Οι διηγήσεις λοιπόν,

«αναδεικνύουν τους ευαγγελιστάς ουχί απλώς συλλέκτας της παραδόσεως της Εκκλησίας και μεταδότας αυτής … αλλά θεολόγους … με κοινά εις άπαντας χαρακτηριστικά αλλά και με ιδιαιτέρας εις έκαστον εξ αυτών τάσεις … Αι … διηγήσεις … αποτελούν … μάλλον θεολογικήν αποτίμησιν και ερμηνείαν … Τούτο βεβαίως δεν σημαίνει ότι αδιαφορούν οι ι. ευαγγελισταί διά την ιστορικήν ακρίβειαν αλλ’ ότι υποτάσσουν αύτην εις την θεολογίαν. Ούτως εξηγείται το ότι διάφορος είναι ενίοτε η διαδοχή των επί μέρους γεγονότων από του ενός ευαγγελιστού εις τον άλλον, διάφορος η διατύπωσις των αυτών λόγων του Ιησού ή των λόγων ετέρων προσώπων προς τον Ιησούν[5]».

Υπάρχει λοιπόν ένα επιστημονικό πλαίσιο το οποίο καλύπτει τα εκάστοτε ζητήματα της φιλολογικής παραγωγής. Οι αθεο-νεοπαγανιστές αυτό το καταπατούν με το «έτσι θέλω», και μετά εντελώς αυθαίρετα βρίσκουν τα ευαγγέλια να έχουν «αντιφάσεις». Μα για να μιλάμε περί «αντιφάσεων», θα πρέπει να έχουμε εγγυήσεις εσωτερικές (μέσα από τα κείμενα δηλαδή) και εξωτερικές (από τα επιστημονικά πορίσματα) οι οποίες πέρα από κάθε αμφιβολία να αποδεικνύουν ότι υπήρξε πρόθεση από την πλευρά των ιερών συγγραφέων να δημιουργήσουν αναλυτική και λεπτομερή ιστοριογραφία. Όμως από πουθενά δεν προκύπτει μια τέτοια πρόθεση. Κατά συνέπεια, οι διαφορές στις διηγήσεις από την Ανάσταση και μετά, δεν ερμηνεύονται έτσι. Δεν πρόκειται για σφάλματα, δεν είναι λάθη, δεν είναι άγνοια που τάχα οφείλεται σε μια «πλαστή» ιστορία: υπάρχουν μια σειρά από κοινές περιγραφές γεγονότων που αποδεικνύουν ότι η Εκκλησία σαφέστατα και είχε ενιαία Παράδοση, στην οποία ιεραρχούσε διαφορετικά τα κύρια γεγονότα και διαφορετικά τις ήσσονος αξίας λεπτομέρειες που δεν είχαν καμία επίπτωση στον Σωτηριολογικό σκοπό της.

Άρα, η διάψευσή των ψευδολόγων βρίσκεται στα κοινά σημεία των τεσσάρων ευαγγελίων, τα οποία οι ιεροί συγγραφείς τα διατήρησαν ως τον βασικό κορμό της εκκλησιαστικής πίστης:

1. Ο Ιησούς πέθανε πραγματικά (Μαρκ. 15,37· Ματθ. 27,50· Λουκ. 23,46· Ιωαν. 19,33).

2. Όλοι γνωρίζουν την θέση του τάφου και τον τόπο ταφής Του (Μαρκ. 15,46-47· Ματθ. 27,60-61· Λουκ. 23,53· Ιωαν. 19,41-42).

3. Όλοι γνωρίζουν για τον Κενό Τάφο (Μαρκ. 16,7· Ματθ. 28,6· Λουκ. 24,3· Ιωαν. 20,2.6). Μάλιστα, ο Ματθαίος δεν διστάζει να φέρει ως μάρτυρες για τον Κενό Τάφο ακόμη και τους εχθρούς του Ιησού (Ματθ. 28,11-15).

4. Όλοι γνωρίζουν ότι ο Ιησούς Αναστήθηκε (Μαρκ. 16,6· Ματθ. 28,7· Λουκ. 24,6· Ιωαν. 20,9).

Επίσης, όλοι γνωρίζουν ότι:

5. Η Ανάσταση έγινε την τρίτη από το Πάθος ημέρα,

6. Η Ανάσταση έγινε σε πολύ πρωινή ώρα της μίας των Σαββάτων,

7. Υπήρξε παρουσία των μυροφόρων και σίγουρα της Μαγδαληνής,

8. Υπήρξε αγγελοφάνεια,

9. Γνωρίζουν όλοι μέχρι και πώς ήταν ενδεδυμένοι οι άγγελοι,

10. Γνωρίζουν όλοι ότι άγγελοι στάθηκαν στο εσωτερικό του τάφου,

11. Οι γυναίκες ανακοίνωσαν την Ανάσταση στους μαθητές οι οποίοι δυσπιστούσαν,

12. Οι Ιησούς εμφανίζεται μπροστά τους,

13. Το φρόνημα των μαθητών μεταβάλλεται, κ.λπ., κ.λπ.

Αν λοιπόν οι διαφορές, δήθεν δηλώνουν ότι ήταν μια «πλαστή ιστορία», δέχονται εξίσου οι ψευδολόγοι ότι τα κοινά σημεία δηλώνουν μια πραγματική ιστορία; Ή μήπως παίζουν το απατηλό παιχνίδι, «δύο μέτρα και δύο σταθμά»;

2. Ήταν δυνατόν να εδραιωθούν 4 ευαγγέλια γεμάτα «σκανδαλώδεις αντιφάσεις», τη στιγμή που απορρίφθηκαν χωρίς δισταγμό εκατοντάδες απόκρυφα κείμενα;

Θα πρέπει να θυμίσουμε και κάτι ακόμα που έχει σημασία: την ανυποχώρητη στάση που έδειξαν οι χριστιανικές κοινότητες απέναντι στα λεγόμενα απόκρυφα κείμενα. Μιλάμε για τους πρώτους αιώνες που ο χριστιανισμός βρισκόταν υπό διωγμό. Αυτό που ονομάζουμε Εκκλησία, δεν είχε ενιαία γεωγραφική παρουσία, ούτε δυνατότητα κοινών αποφάσεων, ούτε υπαγόταν σε κάποια «κεντρική Αρχή» όπως ήταν π.χ. τον 4ο αιώνα η Κων/πολη[6]. Η ανάγκη για οικουμενικά αποδεκτές αποφάσεις, ικανοποιήθηκε μόνο μετά το τέρμα των διωγμών, ξεκινώντας με την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο το 325 μ.Χ. Μέχρι τότε λοιπόν, η Εκκλησία απέρριψε τις εκατοντάδες αιρετικές, μυθολογικές, ψευδείς και ευφάνταστες διηγήσεις που εμφανίστηκαν, χωρίς καμία κοινή απόφαση, ενώ στη συνείδηση του γεωγραφικά διασκορπισμένου Σώματος της Εκκλησίας, αναγνωρίστηκαν από πολύ νωρίς, ως αυθεντικοί φορείς της Παράδοσης μόνο αυτά τα 4 ευαγγέλια, μέσα από μια «θάλασσα» απόκρυφων κειμένων.

Από το σύνολο των αποκρύφων, τον τελικό Κανόνα της Κ.Δ. (4ος αιώνας) κατάφεραν να πλησιάσουν μόνο πέντε κείμενα (Βλ. σχετικό πίνακα στο Ορθόδοξο Wiki) και τα πέντε αυτά μάλιστα, περιείχαν σοβαρή εκκλησιαστική μαρτυρία: ο «Ποιμένας του Ερμά», η «επιστολή Βαρνάβα», η «Διδαχή των 12 Αποστόλων», η «Αποκάλυψη Πέτρου», και η «επιστολή Κλήμεντος Α΄». Και βεβαίως, τελικά απορρίφθηκαν και αυτά, και το έργο της πρώτης Εκκλησίας να διατηρήσει ανόθευτη την Παράδοσή της, επιτεύχθηκε χωρίς ουδέποτε να έχει οριστεί από κάποια «διοίκηση» ένα συγκεκριμένο σώμα κειμένων! Οριστικό κλείσιμο του Κανόνα της Κ.Δ. έχουμε μόλις στο 367 μ.Χ., «διά της 39ης Επιστολής του Μεγάλου Αθανασίου»[7]! Κι όμως, χωρίς να υπάρχει αποκρυσταλλωμένος Κανόνας ιερών κειμένων, «το κριτήριον της Εκκλησίας εις την έγκρισιν ή απόρριψιν υπήρξε πράγματι αλάνθαστον», και ουδέποτε αναγνωρίστηκαν κείμενα που «περιείχαν είτε αιρέσεις είτε ανακρίβειας»[8]. Κατά συνέπεια, η Εκκλησία ήταν ένα ζωντανό σώμα που ασκούσε αυστηρό έλεγχο στην αυθεντικότητα της Παραδόσεως και μάλιστα, χωρίς να έχει ουδεμία πυραμιδοειδή ιεραρχία.

Έτσι γίνεται φανερό ότι τα ευαγγέλια ήταν απολύτως δεκτά με τη μορφή που τα ξέρουμε. Τα μέλη της Εκκλησίας γνώριζαν την αυθεντική Παράδοση, την βρήκαν μέσα στα κείμενα αυτά ανόθευτη, και από εκεί και πέρα, αυτά που κάποιοι ονομάζουν «αντιφάσεις», κατανοούνταν ως δευτερευούσης σημασίας λεπτομέρειες που δεν έθιγαν σε τίποτα την Παράδοση και οφείλονταν είτε στο προσωπικό ύφος του κάθε συγγραφέα, είτε στα πλαίσια της θεολογικής ερμηνείας τους. Αυτός είναι και ο λόγος που τέτοια «κουίζ» είναι εντελώς αντιεπιστημονικά και προορίζονται αποκλειστικά για ιδεολογική κατανάλωση από τους οπαδούς της σχετικής υποκουλτούρας.

3. Λίγα για τον ιστορικό Ιησού

Είναι λοιπόν φανερό ότι θα ήταν αδύνατο να ξεφύγουν από τον έλεγχο της Εκκλησίας τέσσερα κείμενα που θα είχαν άγνοια της γνήσιας Παράδοσης και θα περιείχαν τόσο «εξόφθαλμες ανακρίβειες». Έτσι, οι παραχαράκτες στηρίζονται αποκλειστικά σε μια επιτηδευμένη αδιαφορία που δείχνουν προς τα επιστημονικά πορίσματα που αφορούν την πρωτότυπη φιλολογική μορφή των ευαγγελίων. Ένας από τους σκοπούς που υπηρετούν τέτοια «κουίζ» είναι και η δημιουργία εντυπώσεων, με επαναφορά στα ξεπερασμένα πλέον από την επιστήμη επιχειρήματα, για την ιστορικότητα των διηγήσεων ή την ιστορικότητα του Ιησού! Πόσο αστείο όμως είναι να μιλούν κάποιοι μετά από τόσους αιώνες για την ιστορικότητα του Ιησού, όταν είναι δεδομένη η…

«…απουσία κάθε ιστορικής αρνήσεως της υπάρξεως του Ιησού κατά την αρχαιότητα, ακόμα κι από τους εχθρούς του χριστιανισμού κι από τους αιρετικούς που ήθελαν ν’ απαλλαγούν από την ανθρώπινη φύση του Χριστού[9]!»

Βλέπουμε ενδεικτικά, τον τρόπο με τον οποίο αναφέρονται στον ιστορικό Ιησού, οι αρχαιότεροι και μεγαλύτεροι εχθροί του χριστιανισμού:

(α) Οι χριστιανοί, ως «νομοθέτη και αρχηγό … ακόμη … λατρεύουν τον άνθρωπο που σταυρώθηκε στην Παλαιστίνη» (Λουκιανός, Περί της Περεγρίνου Τελευτής, 11).

(β) «Ο δάσκαλος τους καρφώθηκε στον σταυρό και ήταν μαραγκός στο επάγγελμα» (Κέλσος, Αληθής Λόγος 6,34).

(γ) Ο Χριστός, «ανεχόταν να τον χτυπούν μ' ένα καλάμι, να τον φτύνουν και να του φορέσουν ακάνθινο στεφάνι» (Πορφύριος, Κατά Χριστιανών, διασωθέν απόσπασμα στο: Μακαρίου Μάγνητος, «Αποκριτικός» 3,1).

Έρχονται λοιπόν μετά από 18, 19, 20 αιώνες να μιλήσουν για την ιστορικότητα του Ιησού, όταν δεν τόλμησαν να την αμφισβητήσουν ούτε οι μεγαλύτεροι εχθροί Του; Τρανταχτό παράδειγμα ο Λουκιανός και ο Κέλσος, που έγραψαν και οι δύο μόλις στα 170-180 μ.Χ.! Δυστυχώς, τέτοια ασόβαρα εφευρήματα ταιριάζουν απόλυτα σε ανθρώπους που λαϊκίζουν σε τέτοιο βαθμό ώστε να μιλάνε και για… ανύπαρκτη Ναζαρέτ, βασισμένοι είτε σε ξεχασμένες θεωρίες του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, είτε σε ανυπόληπτα δημιουργήματα της παραφιλολογίας. Και μάλιστα, τη στιγμή που για τους αρχαιολόγους είναι ένα ζήτημα οριστικά λυμένο. Η Ναζαρέτ, ήταν:

«... ένα μάλλον άσημο χωριουδάκι στους λόφους της Κάτω Γαλιλαίας … φαίνεται να ήταν ένα αγροτικό χωριό που περιβαλλόταν από σειρά οπωρώνων και αμπελώνων, ενώ ασκούνταν επίσης και κτηνοτροφία. Λιγοστές ταφικές σπηλιές της περιόδου, πατητήρια κρασιού και βιοτεχνία παραγωγής λίθινων αγγείων είναι γνωστά στα πέριξ του χωριού. Σε καμία περίπτωση, όμως, η Ναζαρέτ δεν ήταν απομονωμένη και απομακρυσμένη. Βρισκόταν κοντά σε μία μεγάλη και ευημερούσα πόλη, τη Σεπφώριδα … Κρίνοντας από τις σχετικές διαστάσεις των αγροτικών χωριών της Παλαιστίνης εκείνης της περιόδου, η Ναζαρέτ μάλλον ήταν αρκετά μικρή, ίσως με μόλις διακόσιους κατοίκους[10].»

Η διαπίστωση αυτή είναι αρκετή, για να συμπεράνουμε ότι η ασημαντότητά της είναι η αιτία που δεν αναφέρεται η Ναζαρέτ στην Παλαιά Διαθήκη ή στον Ιώσηπο, πράγμα που συχνά επικαλούνται οι αθεο-νεοπαγανιστές. Όμως, «το επιχείρημα δεν ευσταθεί και διά τον λόγον ότι ούτε η Π. Διαθήκη, ούτε ο Ιώσηπος αναφέρουν όλας τας μέχρις ημών γνωστάς πόλεις της Παλαιστίνης[11]».

Πέρα από αυτά:

«... σε μια πλάκα του 3ου ή 4ου αι. π.Χ., η οποία ανακαλύφθηκε κατά την ανασκαφή της Καισαρείας τον Αύγουστο του 1962, ήταν καταγεγραμμένο το δεδομένο ότι η 18η ιερατική πατριά είχε εγκατασταθεί στη Ναζαρέτ. Μεταξύ 1955 και 1960 έγιναν επίσης ανασκαφές στην περιοχή και ανακαλύφθηκαν τάφοι από το 2000-1500 π.Χ., κεραμικά από την περίοδο 900-539 π.Χ. και κατασκευές από την ελληνιστική περίοδο. Η Ναζαρέτ βρίσκεται στο νότιο άκρο της πυκνοκατοικημένης Κάτω Γαλιλαίας, 3-4 μίλια μακριά από την πρωτεύουσα της Γαλιλαίας Σεπφώριδα, η οποία αναδείχθηκε μετά το θάνατο του Ηρώδη το 4 π.Χ. σε επαναστατικό κέντρο του Ιούδα του Τιού Εζεκία. Μάλλον το 2ο αι. π.Χ. ανακατασκευάστηκε η πολίχνη και οι κάτοικοι της ζούσαν από τη γεωργία[12].»

Φτάνουν ακόμα και στο σημείο να πουν ότι ο Χριστός δεν ήταν ιστορικό πρόσωπο, αλλά αντίγραφο των μυθικών, παγανιστικών θεοτήτων! Όμως, πόσο αφελής μπορεί να είσαι για να πεις κάτι τέτοιο; Οι Ιουδαίοι μισούσαν τον παγανισμό. Πώς θα καταδέχονταν να δημιουργήσουν ένα λαμπρό πρόσωπο, έστω και μυθικό, με πνευματικά «υλικά» που απεχθάνονταν; Αυτά τα σενάρια:

«... προσκρούουν στα ιουδαϊκά στοιχεία και ειδικότερα στα παλαιστινιακά, που αφθονούν στα Συνοπτικά Εύαγγέλια και αποκλείουν έτσι την κατοπινή δημιουργία μιας Εκκλησίας πλατύτατα εξελληνισμένης[13].»

Κι αν πάλι ήταν οι μυθοπλαστικές δυνάμεις του ελληνισμού που έφτιαξαν αυτόν τον «μύθο» με πρότυπο τους παγανιστικούς «θεούς», πώς θα ήταν δυνατόν να φτιάξουν έναν Ιησού που να απεχθάνεται τους «θεούς» αυτούς; Πως είναι δυνατόν δηλ. να βάλω τα δυνατά μου για να φτιάξω έναν «μύθο», που όμως θα… απεχθάνεται τις αξίες μου και τους θεούς μου; Πόσο παράλογο επιχείρημα θα ήταν αυτό; Οι παγανιστές άλλωστε, προσπάθησαν όντως να φτιάξουν έναν παγανιστικό «θαυματοποιό». Τον Απολλώνιο τον Τυαννέα. Αυτός, πράγματι, ήταν ένα τέτοιο δημιούργημα, αφού προσεύχεται στον Δία και τιμά το Δωδεκάθεο. Τουλάχιστον ως προς τους «θεούς» λοιπόν, αυτό θα έπρεπε να κάνει και ο Ιησούς Χριστός αν τον είχαν «φτιάξει» ελληνιστικές μυθοπλαστικές δυνάμεις με πρότυπο τις παγανιστικές θεότητες, και όχι να διδάσκει ότι οι «θεοί» αυτοί είναι ψεύτικοι και δαιμονικοί! Κι αν πάλι τον είχαν «φτιάξει» οι μυθοπλαστικές δυνάμεις του ιουδαϊσμού (οι ποιες;), θα τον τοποθετούσαν ασφαλώς εξαρχής στην Ιερουσαλήμ ως έναν ένδοξο εθνικιστή ηγέτη, και όχι ως έναν φτωχό, ξυπόλητο και μάλιστα σταυρωμένο ανθρωπιστή, που ενδιαφερόταν για τη Σωτηρία όλων των ανθρώπων, όλων των εθνών[14]. Αλλά κι αν τον είχαν «φτιάξει» οι μυθοπλαστικές δυνάμεις του ελληνισμού, αντί να τοποθετήσουν τον Ιησού σε ένα μεγάλο κέντρο των ελληνικών γραμμάτων, θα τον έβαζαν να μεγαλώσει σε μια άγνωστη άκρη της ιουδαϊκής Κάτω Γαλιλαίας; Θα ήταν άραγε δυνατόν, κατ’ αντιστοιχία σημερινή, να φτιάξουν οι Έλληνες ένα υπέροχο «μυθικό πρόσωπο» με στοιχεία ελληνικά και να το έβαζαν π.χ. να κατάγεται από τα Σκόπια;

Και ενώ ο σκοπός των συγγραφέων της Κ.Δ. ήταν υποτίθεται να φτιάξουν έναν μύθο στα πρότυπα τα ελληνιστικά, δηλαδή γεμάτο εγκώμια για την καταγωγή και την ένδοξη ιστορία του, αυτοί θα τον τοποθετούσαν σ’ ένα ασήμαντο και κακόφημο (Ιω. 1,47) ιουδαϊκό χωριό, και θα έγραφαν μάλιστα ότι ο «μυθικός θεός» τους σταυρώθηκε ως… εγκληματίας; Όλα αυτά τα στοιχεία, στην εποχή που γράφτηκαν τα ευαγγέλια, αποτελούσαν τη μέθοδο της απόλυτης αποτυχίας και όχι της δημιουργίας ενός ένδοξου «μύθου»! Όπως λοιπόν σημειώνει ο καθ. Πέτρος Βασιλειάδης:

«Για μεγάλο χρονικό διάστημα η αρνητική κριτική κατά της χριστιανικής θρησκείας στηριζόταν στη μυθική ερμηνεία του χριστιανισμού. Παρά το γεγονός, ότι η άποψη για ιστορική ανυπαρξία του Ιησού του από Ναζαρέτ, μόνο για ελάχιστο χρόνο υποστηρίχτηκε στα σοβαρά στην επιστημονική έρευνα […] Σήμερα υπάρχει μεγάλη ποικιλία εντύπων, που έχουν κυριολεκτικά κατακλύσει το εμπόριο, πολλά από τα οποία στηρίζονται στην ξεχασμένη πια και αποτυχημένη αυτή απόπειρα ερμηνείας των καινοδιαθηκικών δεδομένων[15].»

Ευτυχώς όμως, ο Θεός στο σχέδιό Του δεν έπραξε όπως θα κάναμε εμείς. Ο Ιησούς Χριστός αποφάσισε να γεννηθεί στο μοναδικό μέρος που κανείς δεν θα αποδεχόταν να θεοποιήσει έναν άνθρωπο. Κατά συνέπεια, αυτό μας βεβαιώνει ότι οι ακραία μονοθεϊστές ιουδαίοι (ευαγγελιστές, απόστολοι, η πρώτη Εκκλησία), που ποτέ δεν θα έφταναν στο σημείο να ομολογήσουν ισοθεΐα για άνθρωπο, ούτε καν για τον μεγαλύτερο προφήτη, θα πρέπει να ήρθαν αντιμέτωποι με μια πρωτοφανή και συγκλονιστική δύναμη την οποία εξέπεμπε ο Χριστός. Πόσο μάλλον, όταν δέχονταν πως ο Ιησούς ζούσε ως ευλαβής πιστός, κι όμως μιλούσε με ένα κύρος που άγγιζε την ισοθεΐα! Υπάρχει έτσι ένα ακόμα σοβαρό πρόβλημα για τους ψευδολόγους. Αν δεν το βίωναν ως αλήθεια, πώς θα δέχονταν από έναν άνθρωπο που τον θεωρούσαν ευσεβή, να μιλά σαν αναμάρτητος και να λέει «τις εξ υμών ελέγχει με περί αμαρτίας» (Ιω. 8,46), όταν ξέρουμε ότι, «εάν είπωμεν ότι αμαρτίαν ουκ έχομεν, εαυτούς πλανώμεν και η αλήθεια ουκ έστιν εν ημίν» (Α' Ιωάν. 1,8); Αντίθετα, το λογικό για έναν ευσεβή άνθρωπο θα ήταν να πει, όπως ο Παύλος, ότι από τους «αμαρτωλούς … πρώτος ειμί εγώ» (Α΄ Τιμ. 1,15). Πώς θα μπορούσε να γίνει αποδεκτός ως ευσεβής ο Χριστός και να λέει τόσο «επιπόλαια» και απερίσκεπτα «τέκνον, αφέωνταί σοι αι αμαρτίαι σου» (Μαρκ. 2,5), φράση που σύμφωνα με τους νομομαθείς της εποχής αποτελούσε ξεκάθαρη βλασφημία («τι ούτος ούτω λαλεί βλασφημίας; Τις δύναται αφιέναι αμαρτίας ει μη εις, ο Θεός», Μαρκ. 2,7); Πώς θα μπορούσαν να γίνουν δεκτές για έναν πεπερασμένο άνθρωπο, εκφράσεις όπως, κανείς δεν γνωρίζει τον Παντοδύναμο, Παντογνώστη, τον Αιώνιο και Άπειρο Θεό, «εκτός από ΕΜΕΝΑ» (όπως στο Ματθ. 11,27);! Πώς θα μπορούσαν να γίνουν δεκτές για έναν απλό ευσεβή άνθρωπο, εκφράσεις όπως «ΕΓΩ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή» (Ιω. 14,6) ή «ο εωρακώς ΕΜΕ εώρακε τον Πατέρα» (Ιω. 14,9), αν δεν βιώνονταν ως αληθινές;

Σήμερα λοιπόν ξέρουμε με σιγουριά ότι κανείς που θα σκόπευε να «φτιάξει μια θρησκεία» δεν θα  χρησιμοποιούσε ούτε ένα από τα στοιχεία αυτά για να πείσει για το μεγαλείο του «θεού» του. Όμως, ο Χριστός πέτυχε στο έργο Του, χρησιμοποιώντας όλα τα συστατικά της αποτυχίας! Έπραξε όλα τα αντίθετα από αυτά που η κοινή λογική θα επέβαλλε για να αποκτήσει πιστούς, κι όμως σαν να ήταν ένα πνευματικό big bang, η διδασκαλία του εξαπλώθηκε στα πέρατα του κόσμου. Και έχουμε μια σειρά μαρτυριών που δηλώνουν το ασύλληπτο ότι, όχι απλά κάποιος προφήτης μίλησε για τον Θεό, αλλά ότι ο ίδιος ο Θεός ήρθε στη γη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία, δίδαξε ως ιστορικό πρόσωπο, έκανε θαύματα ως ιστορικό πρόσωπο, πέθανε πραγματικά ως ιστορικό πρόσωπο, και Αναστήθηκε ως ιστορικό πρόσωπο! Και για ένα σύνολο πραγμάτων που αγγίζουν και ξεπερνούν το αδιανόητο, οι πρώτοι χριστιανοί όχι μόνο προκαλούν την ιστορία, αλλά μπροστά στα μάτια εχθρών και φίλων του Ιησού, επικαλούνται ως μάρτυρες τους αντιπάλους Του:

«Ακούστε αυτά που θα σας πω: Ποιος ήταν ο Ιησούς ο Ναζωραίος σάς το απέδειξε ο Θεός με τα θαύματα και τα καταπληκτικά έργα που έκανε μέσω αυτού ανάμεσά σας. Αυτά τα ξέρετε εσείς οι ίδιοι πολύ καλά. 23 Κι όμως εσείς τον Ιησού τον θανατώσατε, βάζοντας ανθρώπους που δεν έχουν το νόμο του Θεού να τον καρφώσουν στο σταυρό.» (Πράξ. 2,22-23)

Μετά από αυτή την απίστευτη δήλωση (και άλλες αντίστοιχες), οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι η Κ.Δ. εννοεί έναν Ιησού τόσο πραγματικό, τόσο ιστορικό και τόσο χειροπιαστό, όσο θεωρούμε π.χ. τον Πλάτωνα ή τον Μ. Αλέξανδρο! Και δυστυχώς, συχνά αναλωνόμαστε σε μια διαρκή πολεμική και δεν διαβάζουμε κάποια σημεία των διηγήσεων πραγματικά συγκλονιστικά. Τα ίδια τα ευαγγέλια, που μιλούν για την Ανάσταση, δεν θεωρούν καθόλου δεδομένα και αυτονόητα αυτά που συνέβησαν!

Οι μαθητές, έχουν δει μεν την Ανάσταση του Λαζάρου, όμως εδώ τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά: για τον Λάζαρο τους είπαν άλλοι ότι ήταν νεκρός. Δεν βίωσαν τον θάνατό του. Βλέπουν τον Λάζαρο να βγαίνει από τον Τάφο, όμως είχαν δίπλα τους έναν μεγάλο διδάσκαλο. Είχαν καταλάβει ότι ο Θεός τον είχε υπό την προστασία του. Αυτός ο Θεός στον οποίο πάντα πίστευαν έκανε το θαύμα Του, απλά το έκανε μέσω του προσευχόμενου διδασκάλου τους. Τέλος πάντων, ένας άνθρωπος του Θεού μπορούσε να κάνει ακόμα κι αυτό, με τη δύναμη του Θεού φυσικά. Για τον Ιησού όμως ξέρουν καλά ότι βασανίστηκε σκληρά και πέθανε στον Σταυρό. Πήραν το νεκρό σώμα του, το έβαλαν στον Τάφο. Ήξεραν καλά ότι ήταν νεκρός, βίωσαν πικρά το θάνατό του. Δεν πίστευαν ούτε στο ελάχιστο οτιδήποτε άλλο, εκτός από το ότι είχε πεθάνει και θα παρέμενε νεκρός. Απόδειξη είναι όχι μόνο η δυσπιστία τους προς την Ανάστασή Του, αλλά και το γεγονός ότι οι γυναίκες ξεκίνησαν να τον μυρώσουν επειδή ήξεραν καλά ότι θα βρουν εκεί το νεκρό σώμα του. Θα ήταν ίσως πιο εύκολο να τα δεχτούν όλ’ αυτά, αν τον είχε αναστήσει κάποιος προσευχόμενος προφήτης με τη δύναμη του Θεού.

Και ο Ιησούς ήταν νεκρός, θαμμένος, και χωρίς την δυνατότητα ο ίδιος να προσευχηθεί για ένα θαύμα. Κι όμως, συμβαίνει κάτι που δεν χωράει στο μυαλό τους: το πρόσωπο αυτό, ο δάσκαλός τους, ενώ κείται νεκρός, ξαφνικά και εξ ιδίας δυνάμεως, ξυπνά, ζει ξανά, αποκτά τον πλήρη έλεγχο της αυτοσυνειδησίας του και σηκώνεται μόνος του από τον Τάφο! Αν θέλαμε να δώσουμε ένα μέτρο για το δέος που ένιωσε η πρώτη Εκκλησία από τα γεγονότα αυτά, αρκεί να πούμε ότι σε κανέναν από τους ευαγγελιστές δεν θα βρούμε περιγραφές, ούτε καν εικασίες, για την ώρα της Ανάστασης του Χριστού! Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι η σχέση που είχε με τον ζωοδότη Θεό ο Δάσκαλός τους ήταν πρωτόγνωρη. Και φυσικά, από τη στιγμή που πραγματοποιούνται οι εμφανίσεις του Ιησού, ουδεμία άλλη ανάσταση μοιάζει με τη δική του: το σώμα του είναι άφθαρτο και με ιδιότητες πρωτόγνωρες. Ξέρουν λοιπόν καλά οι απόστολοι πως όταν διηγηθούν αυτό που είδαν και έζησαν, όσοι το ακούσουν θα τους κοιτάξουν περίεργα. Μήπως και αυτοί οι ίδιοι, έτσι δεν ένιωσαν; Δεν έχουν κανένα πρόβλημα να το ομολογήσουν:

«Επέστρεψαν λοιπόν απ’ το μνήμα και τα ανάγγειλαν όλα αυτά» (Λουκ. 24,9). «Όταν άκουσαν ότι ο Ιησούς ζει ... δεν ... πίστεψαν» (Μαρκ. 16,11). «Τα λόγια αυτά τους φάνηκαν φλυαρίες.» (Λουκ. 24,11)

Αν δεν είχαν ζήσει αυτό που διηγούνται, θα έπρεπε με τον θάνατό του Ιησού να σημάνει η οριστική διάλυση της ομάδας τους. Κι όμως, εκείνοι αφήνουν τα πάντα για να «κερδίσουν» μόνο κακουχίες και έναν μαρτυρικό θάνατο! Κανείς δεν μπορεί να θυσιαστεί, αν δεν γνωρίζει ότι θυσιάζεται γι’ αυτό που ξέρει και βιώνει ως αλήθεια. Πως λοιπόν θα ήταν δυνατόν, αντί να ξεκινήσουν εκστρατεία δυσφήμισης εναντίον Του, αντιθέτως, να θυσιάσουν τη ζωή τους για χάρη ενός «απατεώνα» τον οποίο θα έπρεπε να μισούν για τις «υποσχέσεις» και τα «ψέματά» Του; Αυτά όλα, συντελούν στο να κατανοήσουμε ότι κάθε προσπάθεια ερμηνείας του Χριστιανισμού και του ιστορικού Ιησού με τις γνωστές μεθόδους, τελικά αφήνει κενά που κανείς δεν μπόρεσε να τα συμπληρώσει πειστικά:

«Κάθε ιστορικός, που μελετά απροκατάληπτα τα κείμενα της Κ.Δ., μπορεί να διαπιστώσει δυο ιστορικές πραγματικότητες. Η πρώτη είναι ότι στον κύκλο των μαθητών του Ιησού συντελέσθηκε μια απροσδόκητη μεταβολή μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Η σύλληψη και ο σταυρικός θάνατος του Ιησού Χριστού βύθισαν τους μαθητές του στη θλίψη, στην απογοήτευση και στην απελπισία. "Και αφέντες αυτόν έφυγον πάντες" (Μαρκ. 14, 50). Έπειτα από λίγο οι ίδιοι μαθητές εμφανίσθηκαν δημόσια στην Ιερουσαλήμ και κήρυτταν, ότι ο Ιησούς Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς και ήσαν έτοιμοι να πεθάνουν για την πίστη τους. Πώς πρέπει να εξηγηθεί η ριζική αυτή μεταβολή των μαθητών; Ο ιστορικός πρέπει να αναγνωρίσει πως πρέπει στο μεταξύ να συνέβη "κάτι", το οποίο κάνει κατανοητή τη μεταβολή αυτή. Χωρίς το "κάτι" αυτό η γένεση της πρώτης Εκκλησίας μένει ιστορικά ανεξήγητη. Τι είναι αυτό το "κάτι" που προκάλεσε τη ριζική μεταβολή των μαθητών; Ο Πέτρος και οι άλλοι μαθητές υποστήριζαν σύμφωνα με τη σαφή και ενιαία μαρτυρία της Κ.Δ. ότι ο σταυρωμένος Ιησούς «ηγέρθη εκ νεκρών» … τα συμβάντα εκείνα, που οδήγησαν τους μαθητές στην πεποίθηση ότι ο Ιησούς αναστήθηκε … είναι ο κενός τάφος του Ιησού και οι εμφανίσεις του στους μαθητές[16].»

Κατά συνέπεια:

«Ένας αντικειμενικός ερμηνευτής μπορεί να δεχτεί ακόμη και την εγελιανή και μετεγελιανή αρχή της φιλοσοφίας της ιστορίας και να αποδώσει την επικράτηση των μεγάλων κινημάτων της ιστορίας όχι στην ακτινοβολία των σημαντικών προσωπικοτήτων, αλλά στη δράση των μαζών. Μπορεί ακόμη να δεχτεί πως η επιβολή τους μπορεί να οφείλεται σε ένα είδος υποκειμενικού ιδεαλισμού των μαζών. Για την ερμηνεία όμως της διάδοσης και επικράτησης του χριστιανισμού μια τέτοια αρχή και τέτοιου είδους διαδικασία πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να εφαρμοστούν. Κι ο λόγος απλούστατα είναι πως δύσκολα θα μπορούσε κανείς να παρακάμψει το γεγονός του σταυρικού θανάτου του Ιησού […] Και μόνο η ιδέα ενός μεσσία, που θανατώθηκε με τον πιο ατιμωτικό τρόπο, ήταν δυνατό στα πρώτα βήματα της χριστιανικής κοινότητας να διαθέσει αρνητικά τόσο τους Ιουδαίους, όσο και τους εθνικούς[17].»

Ελπίζουμε λοιπόν ότι τα παραπάνω, θα βοηθήσουν ακόμα περισσότερο να κατανοήσουμε πόσο άτοπο και αφελές είναι αυτό το «Quiz», από το οποίο, το μόνο που μένει, είναι ένας χαρακτήρας φτηνού λαϊκισμού.

[Τέλος Α΄ Μέρους. Η συνέχεια στο Β΄ Μέρος]

Σημειώσεις

[1] Όπως έχουμε ξαναπεί, τους εντάσσουμε σε μία ομάδα ως «αθεο-νέο-παγανιστές», λόγω της αντιχριστιανικής συμμαχίας τους, καθώς αρκεί ένα κείμενο να είναι αντιχριστιανικό και το προσυπογράφουν όλοι παρά τις χαώδεις ιδεολογικές διαφορές που υποτίθεται πως έχουν.

[2] Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, «Προβλήματα των περί του Πάθους του Χριστού διηγήσεων των Συνοπτικών Ευαγγελίων», ΕΕΘΣΘ, τόμ. 19, Θεσσαλονίκη 1974, σελ. 176.

[3] Αγουρίδης Σάββας, «Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην», 3η έκδ., Γρηγόρης, Αθήνα 1991, σελ. 84.

[4] Όπως σημειώνει αλλού ο καθ. Καραβιδόπουλος: «Δεν πρέπει να αναζητεί κανείς αυστηρή ακρίβεια στους χρονικούς προσδιορισμούς της Κ.Δ. αλλά την κατά προσέγγιση τοποθέτηση των γεγονότων. Άλλωστε και οι ευαγγελιστές συνοδεύουν τη μνεία της ώρας με προσδιορισμούς που δηλώνουν το περίπου (π.χ. ωσεί, περί, ως κλπ.) …  Οι ευαγγελιστές είναι κατά πρώτο και κύριο λόγο θεολόγοι [...] και κατά δεύτερο λόγο ενδιαφέρονται για την αυστηρή και λεπτομερή χρονική τοποθέτηση των γεγονότων που αφηγούνται» (Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, «Το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 493).

[5] Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, «Προβλήματα των περί του Πάθους…», ό.π., σελ. 190.

[6] «Διά των αποφάσεων της Β΄ Οικουμενικής συνόδου [381] ανεγνωρίσθησαν τα πρεσβεία τιμής του θρόνου της Κωνσταντινουπόλεως και η πρωτοκαθεδρία αυτού εν τη Ανατολή (γ΄κανών)» (Φειδάς Ιω. Βλάσιος, «Ο θεσμός της Πενταρχίας των Πατριαρχών», τόμ. Α΄. Προϋποθέσεις διαμορφώσεως του θεσμού (απ’ αρχής μέχρι το 451), Αθήναι 1977, σελ. 190).

[7] Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, «Εισαγωγή Στην Καινή Διαθήκη», 2η έκδ., Πουρναράς, θεσσαλονίκη 1998, σελ. 113.

[8] Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, «Προβλήματα των περί του Πάθους…», ό.π., σελ. 190.

[9] Trocme Etienne, «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ όπως τον είδαν όσοι τον γνώρισαν», Άρτος Ζωής, Αθήνα 1983, σελ. 23.

[10] Gibson Shimon, «Οι τελευταίες ημέρες του Ιησού, με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα», εκδ. Ουρανός, Αθήνα 2010, σελ. 39.

[11] Γ. Γρατσέας, «Ναζαρέτ», ΘΗΕ, τόμ 9 (1966), στ. 291.

[12] Δεσπότης Σ. Σωτήριος, «Ο Ιησούς ως Χριστός και η πολιτική εξουσία στους Συνοπτικούς Ευαγγελιστές», Άθως, Αθήνα 2005, σελ. 161, σημ. #299.

[13] Trocme Etienne, «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ…», ό.π., σελ. 23.

[14] Το γεγονός ότι ο Χριστός και η διδασκαλία Του αφορούν όλο τον κόσμο, όλα τα έθνη, είναι αναμφισβήτητο:

«Και κηρυχθήσεται τούτο το ευαγγέλιον της βασιλείας εν όλη τή οικουμένη εις μαρτύριον πάσιν τοίς έθνεσι» (Ματθ. 24,14). «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη» (Ματθ. 28,18-19). «Και εις πάντα τα έθνη δεί πρώτον κηρυχθήναι το ευαγγέλιον» (Μάρκ. 13,10). «Αμήν λέγω υμίν, όπου εάν κηρυχθή το ευαγγέλιον τούτο εις όλον τον κόσμον» (Μάρκ. 14,9). «Πορευθέντες εις τον κόσμον άπαντα κηρύξατε το ευαγγέλιον πάση τή κτίσει» (Μάρκ. 16,15). «Και κηρυχθήναι επί τώ ονόματι αυτού μετάνοιαν και άφεσιν αμαρτιών εις πάντα τα έθνη» (Λουκ. 24,47). «Τό φώς τό αληθινόν, ό φωτίζει πάντα άνθρωπον, ερχόμενον εις τόν κόσμον» (Ιωάν. 1,9). «Απέστειλεν ο θεός τόν υιόν εις τόν κόσμον ... ίνα σωθή ο κόσμος δι’ αυτού» (Ιωάν. 3,17). «Καγώ απέστειλα αυτούς εις τόν κόσμον» (Ιωάν. 17,18). «Ιδού στρεφόμεθα εις τα έθνη. ούτω γάρ εντέταλται ημίν ο Κύριος» (Πράξ. 13,46-47). «Αλήθειαν λέγω εν Χριστώ, ου ψεύδομαι, διδάσκαλος εθνών εν πίστει και αληθεία» (Α' Τιμ. 2,7). «Πρώτον μέν ευχαριστώ τώ Θεώ μου διά Ιησού Χριστού υπέρ πάντων υμών, ότι η πίστις υμών καταγγέλλεται εν όλω τώ κόσμω» (Ρωμ. 1,8). «Μη ουκ ήκουσαν; μενούνγε εις πάσαν την γήν εξήλθεν ο φθόγγος αυτών, και εις τα πέρατα της οικουμένης τα ρήματα αυτών» (Ρωμ. 10,18). «Εν δυνάμει σημείων και τεράτων, εν δυνάμει Πνεύματος Θεού, ώστε με από Ιερουσαλήμ και κύκλω μέχρι τού Ιλλυρικού πεπληρωκέναι το ευαγγέλιον τού Χριστού» (Ρωμ. 15,19). «Της αληθείας τού ευαγγελίου 6 τού παρόντος εις υμάς, καθώς και εν παντί τώ κόσμω» (Κολ. 1,5-6). «Τού ευαγγελίου ού ηκούσατε, τού κηρυχθέντος εν πάση τή κτίσει» (Κολ. 1,23). «Έχοντα ευαγγέλιον αιώνιον ευαγγελίσαι επί τους καθημένους επί της γής και επί πάν έθνος και φυλήν και γλώσσαν και λαόν» (Αποκ. 14,6).

[15] Βασιλειάδης Πέτρος, «Παύλος. Τομές στη Θεολογία του», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 65.

[16] Ανδριόπουλος Παναγιώτης, «Η Ερμηνεία…», ό.π., σελ. 161.

[17] Βασιλειάδης Πέτρος, «Παύλος…», ό.π., σελ. 65-66.68.

(Πηγή: «Quiz για τις μέρες του Πάσχα - Απαντήσεις σε ένα αφελές ερωτηματολόγιο Μέρος Α΄: Ποια η φιλολογική μορφή των ευαγγελίων - Στοιχεία για τη γνησιότητά τους - Αντίλογος σε απλοϊκές εικασίες περί του Ιστορικού Ιησού», του Papyrus 52 για την Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας)

Οι πρώτες 8 ερωτήσεις

Περιεχόμενα

1. Το σκεπτικό των απαντήσεών μας
2. Απάντηση στο Κουίζ, 1η από 17: «Ποιός προσήλθε πρώτος στο μνήμα την Κυριακή το πρωί;»
3. Απάντηση στο Κουίζ, 2η από 17: «Πότε πήγε (πήγαν) στο μνήμα η γυναίκα(ες);»
4. Απάντηση στο Κουίζ, 3η από 17: «Οι γυναίκες πήγαν στο μνήμα, προκειμένου να…»
5. Απάντηση στο Κουίζ, 4η από 17: «Οι γυναίκες απόκτησαν κι ετοίμασαν τα αρώματα…»
6. Απάντηση στο Κουίζ, 5η από 17: «Ο πρώτος επισκέπτης (ες) στο μνήμα συνάντησε (-αν)…»
7. Απάντηση στο Κουίζ, 6η από 17: «Που βρισκόταν αυτός (οι), που συνάντησαν στο μνήμα;»
8. Απάντηση στο Κουίζ, 7η από 17: «Αφού βρήκε (αν) τον τάφο άδειο η γυναίκα (ες)…»
9. Απάντηση στο Κουίζ, 8η από 17: «Ο αναστηθείς Ιησούς εμφανίστηκε πρώτα…»
10. Επίλογος

1. Το σκεπτικό των απαντήσεών μας

Πριν ξεκινήσουμε τις απαντήσεις μας στο «Κουίζ» των μυθολόγων, για να ξεκαθαρίσουμε το σκεπτικό του άρθρου αυτού, θα προσθέσουμε τα εξής:
Όσοι ασχολούνται με τα βιβλικά θέματα, ξέρουν ότι η εναρμόνιση των διηγήσεων των ευαγγελίων ουδέποτε υπήρξε πρωτεύον θέμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτό συνέβη επειδή όπως προείπαμε, η αυθεντικότητα της Παράδοσης αναγνωρίστηκε ως δεδομένη στα Ευαγγέλια. Ζήτημα ουσιαστικό για τους Πατέρες, θα υπήρχε μόνο αν συναντούσαν ασυμφωνίες σε ζητήματα ουσιώδη, π.χ. αν ο Ιησούς πέθανε πραγματικά ή φαινομενικά, ή αν ο Τάφος βρέθηκε ή όχι κενός. Πληροφορίες σχετικές με το αν «αγοράστηκε» ή αν «ετοιμάστηκε» το μύρο, δεν μπορούσαν να πλήξουν την αυθεντική πίστη της Εκκλησίας ούτε τότε, ούτε και σήμερα ασφαλώς, και γι’ αυτό αντιμετωπίστηκαν πάντα ως ζητήματα ήσσονος σημασίας, οφειλόμενα στο προσωπικό ύφος του κάθε συγγραφέα και στο ιδιαίτερο ύφος της θεολογικής ερμηνείας τους.

Στις περιστασιακές αναφορές που έχουμε από εκκλησιαστικούς συγγραφείς σχετικά με λεπτομερείς εναρμονίσεις των διηγήσεων μετά την Ανάσταση, συναντάμε ερμηνείες που για να απαντήσουν στα διάφορα ζητήματα, αναφέρονται σε πολλαπλές επισκέψεις στον Τάφο του Ιησού από διαφορετικές ομάδες ανθρώπων. Μια τέτοια ερμηνεία μπορούμε να διαβάσουμε στο διαδίκτυο σε μετάφραση, από τον Αντώνιο Κραποβίτσκυ (1863-1936), Μητροπολίτη Κιέβου. Υπάρχει μάλιστα και ένας συνοπτικός πίνακας των σχετικών διηγήσεων. Σκοπός όμως των δικών μας απαντήσεων στο παρόν άρθρο, είναι να δούμε κάτι άλλο: αν θεωρήσουμε ότι οι τέσσερις ευαγγελιστές διηγούνται μία και μοναδική ιστορία, πόσο έξω από την λογική είναι να εναρμονιστούν οι τέσσερις διηγήσεις; Η πιθανότητα να αφηγούνται οι ευαγγελιστές μία και μόνο ιστορία, είναι άραγε τόσο «ακραία» για τη λογική του σημερινού ανθρώπου, όσο θα ήθελαν οι γνωστοί συκοφάντες;

2. Απάντηση στο Κουίζ, 1η από 17:

«Ποιός προσήλθε πρώτος στο μνήμα την Κυριακή το πρωί;»

α. Μία γυναίκα
β. Δύο γυναίκες
γ. Τρεις γυναίκες
δ. Περισσότερες από τρεις γυναίκες

Όπως είπαμε ήδη από την εισαγωγή μας, όλα τα ζητήματα του «κουίζ» εκμεταλλεύονται την φιλολογική μορφή των ευαγγελίων, και τον τρόπο γραφής που επέλεξαν οι ευαγγελιστές. Όμως, ούτε ένα από τα ζητήματα αυτά δεν αγγίζει την αναστάσιμη αλήθεια της πρωτοχριστιανικής κοινότητας: ο βασικός άξονας της Παράδοσης, επάνω στον οποίο στηρίζεται όλη η μαρτυρία της Εκκλησίας παραμένει ακλόνητος και ενιαίος για όλους. Και πάλι, όμως, παρά τις διαφορές που εκ πρώτης όψεως μπορεί κάποιος να επισημάνει στις ευαγγελικές διηγήσεις, τα πράγματα δεν είναι τόσο εύκολα για τους ψευδολόγους. Θα πρέπει καταρχάς, ν’ αναγνωρίσουμε μια ισχυρή ιστορική βάση σχετικά με τη μαρτυρία των γυναικών. Οι διηγήσεις όπου, σημαντικές μαρτυρίες για την ουσία του αναστάσιμου μηνύματος αποδίδονται σε γυναίκες, θα πρέπει να θεωρούνται ιστορικά αξιόπιστες[1]. Εάν επρόκειτο για κατασκευασμένες, επινοημένες αφηγήσεις, με κανέναν τρόπο δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι θα απέδιδαν τις μαρτυρίες αυτές σε γυναίκες, οι οποίες, «θεωρούνταν την εποχή εκείνη ως ανίκανες προς μαρτυρίαν»[2]. Αυτό ισχύει και για τις πρώτες εμφανίσεις του Ιησού και για την μαρτυρία του Κενού Τάφου φυσικά.

Αυτό λοιπόν, είναι ένα ισχυρό ιστορικό επιχείρημα που δύσκολα μπορεί να υποτιμηθεί. Ως προς τον αριθμό τώρα των γυναικών αυτών, αξίζει να εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι ευαγγελιστές ξεπερνούν ζητήματα όπως ο αριθμός των προσώπων που συμμετέχουν σε μια διήγηση. Ας ξεκινήσουμε μ’ ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στο ευαγγέλιο του Λούκα, εξετάζοντάς κατά γράμμα τον στίχο 24,12 που μας λέει ότι «ο Πέτρος σηκώθηκε κι έτρεξε στο μνήμα», θα θεωρούσαμε βέβαιο ότι μόνο ο Πέτρος ήταν αυτός που πήγε στον Τάφο του Ιησού. Κι όμως δεν είναι έτσι. Ο ίδιος συγγραφέας, ο Λουκάς, δώδεκα στίχους μετά (24,24) διαψεύδει τις υποθέσεις μας και λέει ότι, «απήλθόν τινες των συν ημίν επί το μνημείον»! Κατά συνέπεια, ενώ αναφέρει μόνο τον Πέτρο στο 24,12, με τον πληθυντικό του στίχου 24,24 καταλαβαίνουμε ότι ο Πέτρος τελικά, δεν ήταν μόνος του! Κάτι αντίστοιχο κάνει και ο Ιωάννης: ενώ στο Ιω. 20,1 αναφέρεται η Μαγδαληνή σαν να ήταν μόνη της κατά την επίσκεψη στον τάφο, ακριβώς στον επόμενο στίχο, ο ευαγγελιστής γράφει: «δεν ΞΕΡΟΥΜΕ πού τον έβαλαν» (Ιω. 20,2)! Άρα, όπως σημειώνει ο Παν. Τρεμπέλας, με τον πληθυντικό αυτό:

«... ο Ιωάννης προϋποθέτει, ότι η Μαγδαληνή κατά την πρώτην επίσκεψιν του τάφου συνωδεύετο και υπό άλλων γυναικών[3].»

Αυτομάτως λοιπόν, η διατύπωση της 1ης ερώτησης του «κουίζ» έχει πρόβλημα. Νομίζουν ότι ο Ιωάννης μιλάει για μία γυναίκα (βλ. υποερώτημα ‘ α ’), τη Μαγδαληνή, επειδή λαμβάνουν υπόψη τους μόνο τον στίχο 20,1. Τελικά όμως, από το Ιω. 20,2 συμπεραίνουμε ότι θα μπορούσαν οι γυναίκες να είναι και δύο, και τρεις, ή και περισσότερες. Κατά συνέπεια, η πρώτη σκέψη που κάνουμε, είναι πως όταν βλέπουμε καταλόγους ονομάτων, δεν μπορούμε πάντα να αποκλείσουμε την παρουσία περισσοτέρων προσώπων από τα επονομαζόμενα, εκτός εάν ο συγγραφέας το αποκλείει ρητώς. Κάνει κάτι τέτοιο ο Ματθαίος; Όχι. Μήπως κάνει κάτι τέτοιο ο Μάρκος; Και πάλι όχι. Μάλιστα, δεν πρέπει να ξεχνάμε και κάτι βασικό: η επιστημονική έρευνα μας έχει πει ότι ο Ματθαίος, όταν γράφει, γνωρίζει το ευαγγέλιο του Μάρκου. Κατά συνέπεια βλέπουμε μια προσωπική, συνειδητή επιλογή του Ματθαίου, που μειώνει τα τρία επονομαζόμενα πρόσωπα (Μαρκ. 16,1) σε δύο, μην αναφέροντας τη Σαλώμη (Ματθ. 28,1). Και αυτό είναι ενδεικτικό για το τι σημαίνει προσωπικό ύφος και αυτονομία ενός συγγραφέα, το οποίο ουδόλως αποτελεί «αντίφαση». Υπάρχει λοιπόν μια εύλογη ερμηνεία που λαμβάνει υπόψη όλ’ αυτά τα δεδομένα:

«... αι μυροφόροι ήσαν πολλοί, αλλ’ οι Ευαγγελισταί, "των επισήμων μόνον ποιησάμενοι μνείαν τας άλλας παρείδον"[4].»

Αυτό, έχει μια εξαιρετικά λογική βάση. Και σήμερα ακόμα, εάν κάποιος είχε μια πληροφορία που του μεταφέρθηκε από ένα σύνολο προσώπων, όταν θα αποφάσιζε να την αναμεταδώσει, για να γίνει πειστικός, θα επέλεγε να αναφέρει ως πληροφοριοδότες εκείνους που κατά την άποψή του θα παρείχαν τον υψηλότερο βαθμό αξιοπιστίας στο μήνυμά του. Έτσι λοιπόν, από τις διηγήσεις των ευαγγελιστών είναι προφανές ότι υψηλότερη θέση στην ιεραρχία της αξιοπιστίας, λαμβάνει η Μαρία η Μαγδαληνή. Ακολούθως, επιλέγονται και τα λοιπά πρόσωπα σύμφωνα με την αναγνώριση που είχαν λάβει από την κοινότητα ή και κατά την κρίση των ευαγγελιστών. Το Λουκ. 8,1-3 δείχνει καθαρά ότι κάποια πρόσωπα ξεχωρίζουν. Κατά συνέπεια, ο Λουκάς και ο Ιωάννης είναι πιθανόν να συμφωνούν σε έναν μεγάλο αριθμό γυναικών, ενώ την ίδια στιγμή, ούτε ο Μάρκος αποκλείει άλλα πρόσωπα, αλλά ούτε και ο Ματθαίος, για τον οποίο μάλιστα γνωρίζουμε ότι επέλεξε να μην αναφέρει τη Σαλώμη ενώ σίγουρα γνώριζε το όνομα. Η εξήγηση λοιπόν της κατ’ επιλογή αναφοράς προσώπων ανάλογα με τη βαρύτητα της μαρτυρίας τους, είναι μια ιδιαίτερα λογική και πειστική ερμηνεία που συμβαδίζει με το όλο ύφος των ευαγγελιστών.

3. Απάντηση στο Κουίζ, 2η από 17:

«Πότε πήγε (πήγαν) στο μνήμα η γυναίκα(ες);»

α. Όταν ήταν ακόμα σκοτάδι
β. Αφού είχε ανατείλλει (sic) ο Ήλιος

Βλέπουμε πως και οι ίδιοι οι μυθολόγοι, εντοπίζουν δύο διαφορετικές ώρες στις τέσσερις διηγήσεις. Η ώρα που ονομάζουν «αντίφαση», είναι αυτή που συναντάμε στο Κατά Μάρκον, όμως δεν είναι τόσο απλό να χαρακτηριστεί έτσι. Ο Μάρκος γράφει:

«Και λίαν πρωί της μιας σαββάτων έρχονται επί το μνημείον, ανατείλαντος του ηλίου» (δηλ., «ήρθαν στο μνήμα πολύ πρωί την επομένη του Σαββάτου, μόλις ανέτειλε ο ήλιος»[5], Μαρκ. 16,2).

Αυτοί όμως οι δύο χρονικοί προσδιορισμοί, αν ερμηνευτούν κατά κυριολεξία, δεν μπορούν να συσχετιστούν διότι τότε θα είχαμε το ακραίο και παράδοξο, να διαφωνεί ο Μάρκος με τον… εαυτό του. Είναι αδύνατον να δεχτούμε κατά γράμμα τα «λίαν πρωί» και «ανατείλαντος του ηλίου» μέσα σε μία και μόνο πρόταση, διότι την εποχή εκείνη προσδιόριζαν διαφορετικούς χρόνους της ημέρας! Γράφει για παράδειγμα ο εκκλησιαστικός συγγραφέας και ερμηνευτής Ευθύμιος Ζιγαβηνός (11ος αι.):

«Και εάν ήν ‘ λίαν πρωί ’, πώς είπεν, ότι ‘ ανατείλαντος του ηλίου ’ [6];»

Όπως εξηγεί ο Νικόλαος Δαμαλάς:

«... ‘ ανατείλαντος του ηλίου ’ τούτο εν τη κυρία σημασία πάντη ασύμφωνον και ασυμβίβαστον τω ‘ λίαν πρωί ’, όπερ νοείται πάντοτε περί του λυκόφωτος[7].»

Παρόμοια, ο καθηγητής Λουκάς Φίλης, γράφει:

«… δημιουργείται η εντύπωση της αντιθέσεως και αντιφάσεως του ιδίου [του Μάρκου] προς τον ίδιο τον εαυτό του, γιατί μνημονεύει ταυτόχρονα και τα δύο χρονικά σημεία, ήτοι ‘ λίαν πρωί ’ και ‘ ανατείλαντος του ηλίου ’ [8].»

Αυτά, μας οδηγούν να σκεφτούμε ότι το «ανατείλαντος του ηλίου» θα έπρεπε να μην εκληφθεί κατά γράμμα, αλλά να το «τραβήξει» χρονικά κοντά του ο προσδιορισμός «λίαν πρωί» και έτσι να μην εννοεί πλήρη ανατολή του ηλίου. Δηλαδή, σύμφωνα και με την ερμηνεία του Ζιγαβηνού την οποία μας εξηγεί ο καθ. Παν. Τρεμπέλας:

«... είναι πιθανόν, ότι ο Μάρκος ενταύθα εννοεί ουχί πλήρη ανατολήν του ηλίου, αλλά το λυκαυγές το μαρτυρούν την εμφάνισίν του[9].»

Αν λοιπόν θεωρήσουμε ότι με το «ανατείλαντος του ηλίου» δεν εννοεί ο Μάρκος παρά το λυκαυγές, βλέπουμε πόσο ταιριάζουν οι τέσσερις μαρτυρίες, ακόμη κι αν τις τοποθετήσουμε όλες μαζί σε μια δική μας σύνθεση:

«Ήρθαν την επομένη ημέρα απ' το Σάββατο. Ήταν "βαθιά χαράματα" [Λουκ. 24,1], τα "ξημερώματα της επόμενης ημέρας" [Ματθ. 28,1]. Έφτασαν "μόλις ανέτειλε ο ήλιος". Ήταν πάντως "πολύ πρωί" ακόμα [Μαρκ. 16,2], και "ήταν ακόμη σκοτεινά" [Ιωάν. 20,1].»

Όσο άχαρη κι αν είναι η ένωση τεσσάρων εδαφίων που λένε το ίδιο πράγμα, εντούτοις γίνεται φανερό ότι ακόμα και με μια ερασιτεχνική προσπάθεια μπορούν να ταιριάξουν. Έτσι, η φράση "μόλις ανέτειλε ο ήλιος" αυτομάτως παίρνει την χροιά του λυκαυγούς και όχι την έννοια της κατά κυριολεξία ανατολής όπου τα πάντα πλέον έχουν φωτιστεί. Άρα λοιπόν, η δήθεν «ασυμφωνία» του Quiz, που θέλει τον Μάρκο να διαφωνεί με τον εαυτό του, (και κατά προέκταση, και με τους άλλους τρεις), δεν έχει πραγματική βάση[10].

4. Απάντηση στο Κουίζ, 3η από 17:

«Οι γυναίκες πήγαν στο μνήμα, προκειμένου να…»

α. Αλείψουν το σώμα του Ιησού με αρώματα
β. Δούν μόνο το μνήμα

Νομίζουμε ότι αυτή η ερώτηση του «Κουίζ» είναι από τις πιο απαράδεκτες που συναντήσαμε... Το γεγονός ότι ο Ματθαίος αναφέρει πως «η Μαρία η Μαγδαληνή και η άλλη Μαρία ήρθαν να δουν τον τάφο του Ιησού» (Ματθ. 28,1) είναι αναμφισβήτητο. Όμως, το κείμενο του Ματθαίου δεν αποτελείται από έναν μόνο στίχο! Αν έκαναν τον κόπο να διαβάσουν και το υπόλοιπο κείμενο, θα έβλεπαν πως ο ίδιος ο Ματθαίος, τέσσερις μόλις στίχους παρακάτω γράφει: «Ο άγγελος είπε στις γυναίκες ... Ξέρω ποιον γυρεύετε, τον Ιησού» (Ματθ. 28,5)! Ο στίχος αυτός, διαψεύδει όσους υποστηρίζουν ότι σύμφωνα με τον Ματθαίο, οι γυναίκες πήγαν απλά… βόλτα για να «δουν μόνο το μνήμα». Είναι σαφές ότι πήγαν για να βρουν τον νεκρό Ιησού, όπως μας λένε όλες οι διηγήσεις. Και το γεγονός ότι ο Ματθαίος ήξερε την πρόθεση των γυναικών να μυρώσουν τον Κύριο (παρά το γεγονός ότι το θεωρεί δευτερεύον και δεν το αναφέρει) είναι δεδομένο, αν μη τι άλλο, αφού το ευαγγέλιο του Μάρκου, το αρχαιότερο όλων, αποτέλεσε βασική πηγή για το Κατά Ματθαίον[11].

5. Απάντηση στο Κουίζ, 4η από 17:

«Οι γυναίκες απόκτησαν κι ετοίμασαν τα αρώματα…»

α. Την Παρασκευή, προτού νυκτώσει
β. Αφού νύκτωσε το Σάββατο και μετά

Στην 4η αυτή ερώτηση, ας επισημάνουμε πρώτα την απαράδεκτα μεθοδευμένη διατύπωσή της: οι δύο ευαγγελιστές πουθενά δεν λένε από κοινού, ότι οι γυναίκες «απόκτησαν κι ετοίμασαν τα αρώματα» και κατόπιν, ο ένας λέει ότι αυτό έγινε πριν το Σάββατο και ο άλλος λέει μετά το Σάββατο! Βεβαίως, ακόμα και στην περίπτωση αυτή, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε απλά, ότι η Παράδοση δεν έδωσε ιδιαίτερη σημασία στον χρόνο αγοράς και ετοιμασίας του μύρου. Ακόμα και ένας αυτόπτης δικαιολογείται, όταν γράφει μια διήγηση που συνέβη πριν από 30-40 χρόνια. Εντούτοις, οι δημιουργοί του κουίζ ψεύδονται καθώς δεν υπάρχει καν η διαφωνία που μας παρουσιάζουν. Στα κείμενα, ο μεν Μάρκος μιλάει μόνο για «αγορά», ο δε Λουκάς μιλάει μόνο για «ετοιμασία», και αυτό είναι σημαντικό. Ας ξεκινήσουμε όμως από το αν υπάρχει λόγος να μιλήσει κάποιος για «αντίφαση». Για να ισχύει κάτι τέτοιο, θα έπρεπε οι ευαγγελιστές να αυτοσχεδιάζουν χωρίς κοινά σημεία. Όμως, στην πραγματικότητα το γεγονός δεν είναι καθόλου άγνωστο στους ιερούς συγγραφείς. Κανείς τους δεν «μπερδεύεται», διότι στα Μαρκ. 16,1-2 και Λουκ. 24,1 οι ευαγγελιστές δείχνουν πως γνωρίζουν καλά ότι:

α) Οι γυναίκες έχουν σκοπό να αλείψουν με μύρο τον Ιησού.

β) Για την αποστολή αυτή πήγαν ξημερώματα της Κυριακής.

γ) Το Σάββατο δεν πραγματοποίησαν καμία σχετική ενέργεια (Μαρκ. 16,1 και Λουκ. 23,56).

Αυτά αποδεικνύουν ότι τα γεγονότα είναι γνωστά και συγκεκριμένα, άρα στο κεντρικό θέμα της διήγησης υπάρχει απόλυτη συμφωνία. Το θέμα του «πότε αποκτήθηκαν τα μύρα» και «πότε ετοιμάστηκαν» τα μίγματα, φαίνεται σαφώς ότι το θεωρούν δευτερεύον. Ο Μάρκος μας λέει μόνο ότι «αγόρασαν αρώματα». Όμως δεν μπορεί να μην τα προετοίμασαν, καθώς γνωρίζουμε ότι υπήρχε μια διαδικασία για να γίνει το τελικό μίγμα[12] που έβαζαν στον νεκρό.  Από την άλλη, ο Λουκάς δεν αναφέρει καθόλου την αγορά των αρωμάτων. Θα πρέπει όμως να παραδεχτούμε ότι, αν κρίνουμε από την περιγραφή του Ιωάννη, που μας λέει πως ο Νικόδημος είχε φέρει μαζί του για την Ταφή του Ιησού «εκατό περίπου λίτρες» μίγμα «σμύρνης και αλόης» (Ιω. 19,39), μοιάζει αδύνατον να μπορεί να βρεθεί διαθέσιμη στα σπίτια μια παρόμοια ποσότητα, όταν μάλιστα ξέρουμε ότι τα αρώματα κόστιζαν ακριβά[13].

Στην πραγματικότητα, τα υλικά θα πρέπει και να αγοράστηκαν και να ετοιμάστηκαν. Ιδιαίτερα η εκδοχή του Λουκά ο οποίος δεν αναφέρει πουθενά αν αγοράστηκε το μύρο, είναι στην πραγματικότητα μάλλον αδύνατη, και με το «ητοίμασαν», χωρίς άλλες λεπτομέρειες, δείχνει να ξεπερνά το όλο θέμα ως δευτερεύον. Διότι φαίνεται πολύ πιο πιθανό να χρειάστηκε να αγοράσουν μύρο όπως λέει ο Μάρκος, διότι η αναγκαία ποσότητα ήταν και μεγάλη αλλά και ακριβή, για να υπάρχει πρόχειρη. Είναι υπερβολή όμως να μιλήσουμε για «αντίφαση». Θα μπορούσαν κάλλιστα οι διηγήσεις να είναι συμπληρωματικές. Οι μυροφόρες να ξεκίνησαν την προετοιμασία την Παρασκευή, συγκεντρώνοντας όσα υλικά μπόρεσαν να βρουν, και μόλις πέρασε η αργία του Σαββάτου να αγόρασαν την υπόλοιπη ποσότητα που χρειάζονταν[14], καθώς μοιάζει βέβαιο ότι μια ποσότητα θα έπρεπε να την αγοράσουν. Περισσότερο λοιπόν ο Λουκάς θεωρεί το ζήτημα δευτερεύον και δεν έχει σκοπό να παραθέσει λεπτομέρειες για το μύρο. Μην ξεχνάμε ότι ο Ματθαίος δεν θεωρεί αναγκαίο ούτε καν να το αναφέρει, παρ’ όλο ότι το γνωρίζει (τουλάχιστον από το ευαγγέλιο του Μάρκου).

6. Απάντηση στο Κουίζ, 5η από 17:

«Ο πρώτος επισκέπτης (ες) στο μνήμα συνάντησε (-αν)…»

α. Έναν άγγελο
β. Ένα νέο
γ. Δύο άνδρες
δ. Κανέναν

Καταρχάς, θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι μία από τις παραπάνω διατυπώσεις είναι παραπλανητική και απαράδεκτη. Στο υποερώτημα «γ» που μιλάει για τους «δύο άνδρες» που αναφέρονται στο Λουκ. 24,4 δεν είδαν οι ψευδολόγοι ότι ο Λουκάς στο 24,23 μας λέει ξεκάθαρα ότι οι γυναίκες κατάλαβαν κανονικότατα ότι ήταν άγγελοι; «Μας έλεγαν ότι είδαν οπτασία αγγέλων» (Λουκ. 24,23)! Και ασφαλώς, πέρα από αυτό, η Καινή Διαθήκη μαζί με την Παλαιά Διαθήκη μας προσφέρουν ένα ολόκληρο θρησκευτικό πλαίσιο, ώστε με ευκολία να ξεπεράσουμε τις προκαταρκτικές δυσκολίες. Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, και μόνο η ενδυμασία που αναφέρεται στις περιγραφές των ευαγγελίων, μαζί με την ατμόσφαιρα των διηγήσεων, δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο να σκεφτεί κάποιος ότι «οι άνδρες» ή «ο νέος» δεν ήταν άγγελοι. Τα λευκά και απαστράπτοντα ρούχα, μας μεταφέρουν πάντα σε ένα σκηνικό θείας δόξας (π.χ. Δαν. 7,9. Μάρκ. 9,3. Πράξ. 1,10. Αποκ. 6,11). Όσο για το αν ο «νέος» μπορεί να ονομαστεί και «άνδρας», τι να πει κανείς. Σίγουρα πάντως, δεν θα ονομαστεί… γυναίκα!

Το ζήτημα λοιπόν που προκύπτει από την ερώτηση, είναι αν επρόκειτο για έναν ή δύο αγγέλους, ή και για «κανέναν». Όπως προείπαμε, για να μιλήσει κάποιος για «αντίφαση» θα πρέπει να βρίσκει στις διηγήσεις μόνο αυτοσχεδιασμούς χωρίς κοινά σημεία. Όμως τα κοινά σημεία υπάρχουν. Είπαμε ήδη για την ενδυμασία των αγγέλων:

«Ρούχα ολόλευκα σαν το χιόνι» (Ματθ. 28,3)

«Λευκή στολή» (Μαρκ. 16,5)

«Αστραφτερές στολές» (Λουκ. 24,4)

«Ντυμένοι στα λευκά» (Ιω. 20,12)

Επίσης, οι τέσσερις ευαγγελιστές συμφωνούν ότι υπήρξε παρουσία αγγέλου στις γυναίκες. Επιπλέον, η παρουσία αυτή έγινε μέσα στον Τάφο του Ιησού:

«Μόλις μπήκαν στο μνήμα, είδαν ένα νεαρό με λευκή στολή» (Μαρκ. 16,5)

«Όταν μπήκαν … φάνηκαν μπροστά τους δύο άντρες με αστραφτερές στολές» (Λουκ. 24,3-4)

«Σκύβει να δει μέσα στο μνήμα, και βλέπει δυο αγγέλους» (Ιω. 20,11-12)

«Ο άγγελος είπε … Δεν είναι εδώ … [και τις προσκαλεί μέσα:] Ελάτε να δείτε το μέρος όπου βρισκόταν» (Ματθ. 28,5-6)

Και βεβαίως, όλοι συμφωνούν για τον Κενό Τάφο (Μαρκ. 16,7· Ματθ. 28,6· Λουκ. 24,3· Ιωαν. 20,2.6), και το μήνυμα ότι ο Ιησούς Αναστήθηκε (Μαρκ. 16,6· Ματθ. 28,7· Λουκ. 24,6· Ιωαν. 20,9).

Τελικά, πόσο λογικό και πιθανό είναι, οι τέσσερις ευαγγελιστές:

α) να γνωρίζουν ότι υπήρξε αγγελοφάνεια,

β) να γνωρίζουν ότι υπήρξε αγγελοφάνεια μέσα στον Τάφο,

γ) να γνωρίζουν πώς ήταν ενδεδυμένοι οι άγγελοι,

δ) να γνωρίζουν ότι οι άγγελοι μίλησαν, κι όμως, να μην ξέρουν πόσοι ήταν;

Αν υποθέσουμε ότι ήξεραν πόσοι ήταν οι άγγελοι, υπάρχει λόγος να αναφερθούν σε έναν άγγελο, τη στιγμή που ήταν δύο; Θεωρούμε ότι υπάρχει, και πολύ λογικός μάλιστα. Έχουμε και λέμε:

α) ένας άγγελος που μιλά: «Ο άγγελος είπε στις γυναίκες» (Ματθ. 28,5).

β) ένας άγγελος που μιλά: «Αυτός όμως τους είπε» (Μαρκ. 16,6).

γ) δύο άγγελοι που μιλούν: «τις ρώτησαν» (Λουκ. 24,5).

δ) δύο άγγελοι που μιλούν: «Της λένε τότε εκείνοι» (Ιω. 20,13).

Αυτοί λοιπόν που κόπτονται τάχα για την ακρίβεια και τις λεπτομέρειες, γιατί δεν παρατήρησαν το παράδοξο οι δύο άγγελοι να μιλούν ταυτόχρονα όπως κατά γράμμα αναφέρουν τα Λουκ. 24,5 και Ιω. 20,13;

Για το λόγο αυτό, είμαστε υποχρεωμένοι να παραδεχτούμε πως όταν λένε ο Λουκάς και ο Ιωάννης «τις ρώτησαν», ή «της λένε», κάθε φυσιολογικός άνθρωπος σκέφτεται και καταλαβαίνει ότι ο ΕΝΑΣ άγγελος μίλησε! Αλλιώς θα πρέπει να φανταστούμε τους αγγέλους σα να λένε… ποίημα στο σχολείο, μιλώντας λέξη προς λέξη και οι δύο μαζί, μετατρέποντας την όλη σκηνή σε θέατρο του παραλόγου. Δεδομένης της απόλυτα λογικής σκέψης ότι δεν μπορεί παρά ο ΕΝΑΣ από τους δύο αγγέλους να μίλησε κάθε φορά, για ποιο λόγο είναι παράλογο οι δύο ευαγγελιστές να εξελίσσουν την σκηνή τους με βάση τον ΕΝΑ άγγελο που μίλησε και άρα πρωταγωνιστούσε στο συμβάν; Και μάλιστα τη στιγμή που είναι ολοφάνερο πως ουδεμία άγνοια των λεπτομερειών της σκηνής υπήρξε: οι ευαγγελιστές γνώριζαν την αγγελοφάνεια, γνώριζαν το σημείο που στάθηκαν οι άγγελοι, γνώριζαν τα ρούχα που φορούσαν, γνώριζαν ότι οι άγγελοι μίλησαν.

Ως προς το «δ» ερώτημα τώρα, με το οποίο αναφέρονται στη διήγηση του Ιωάννη, πουθενά δεν λέει ο ευαγγελιστής ότι οι πρώτοι επισκέπτες δεν είδαν «κανέναν»! Οι δύο άγγελοι της διήγησης, προφανώς θα εμφανίζονταν μέσα στο μνήμα, όμως ο Ιωάννης προσθέτει ότι η Μαρία Μαγδαληνή είδε τους δύο αγγέλους μόνο στη δεύτερη επίσκεψή της. Αν διαβάσουμε προσεκτικά τη διήγηση του Ιωάννη θα καταλάβουμε αμέσως το γιατί. Καθώς οι μυροφόρες πήγαιναν στον Τάφο του Ιησού, είδαν τον λίθο να έχει μετακινηθεί, όμως η Μαγδαληνή μόλις «βλέπει την πέτρα μετατοπισμένη», δεν μπήκε καν στο μνήμα με τις άλλες, άρα δεν θα δει τους αγγέλους, και φεύγει τρέχοντας για να το πει στους μαθητές. Από τη φράση «δεν ΞΕΡΟΥΜΕ πού τον έβαλαν» (Ιω. 20,2), καταλαβαίνουμε ότι δεν ήταν μόνη της αλλά μαζί με άλλες μυροφόρες, και από τη φράση, «τρέχει, λοιπόν, και πηγαίνει στο Σίμωνα Πέτρο» (Ιω. 20,1) καταλαβαίνουμε ότι έφυγε η Μαγδαληνή, και όσες παρέμειναν, πηγαίνοντας μέσα στον Τάφο είδαν τους αγγέλους που αναφέρει ο Μάρκος, ο Λουκάς και ο Ματθαίος. Οι άγγελοι έκαναν αισθητή την παρουσία τους και πάλι, ώστε να τους δει η Μαγδαληνή, όταν εκείνη κλαίγοντας κοίταξε μέσα στο μνήμα (Ιω. 20,11).

Για το γεγονός ότι η αγγελοφάνεια δεν ήταν αναγκαία να πραγματοποιηθεί στην περίπτωση των μαθητών, έχουμε ως απόδειξη τα επαινετικά σχόλια του Ιωάννη για τους μαθητές: «τα είδε αυτά και πίστεψε» (Ιω. 20,8) και «ως τότε δεν είχαν καταλάβει» (Ιω. 20,9). Με αυτά, τονίζει την αυξημένη πίστη των Αποστόλων οι οποίοι θυμούνται όσα τους είχε πει ο Δάσκαλός τους, ενώ η Μαγδαληνή, αν και βλέπει το μνημείο ανοιχτό, δεν της περνάει καν από το μυαλό αυτό που τελικά συνέβη (Ιω. 20,2).

7. Απάντηση στο Κουίζ, 6η από 17:

«Που βρισκόταν αυτός (οι), που συνάντησαν στο μνήμα;»

α. Καθισμένος σε μία πέτρα έξω από το μνήμα
β. Καθισμένος μέσα στο μνήμα
γ. Όρθιοι μέσα στο μνήμα

Καταρχάς να ρωτήσουμε: που είδαν ο Λουκάς να λέει ότι οι άγγελοι ήταν μέσα στο μνήμα «όρθιοι»; Η διήγηση γράφει, «φάνηκαν μπροστά τους δύο άντρες» (Λουκ. 24,4). Ούτε μας λέει αν ήταν καθιστοί, ούτε αν ήταν όρθιοι…

Αντιστρόφως, να ρωτήσουμε, που είδαν ότι το ρήμα «κάθημαι», σημαίνει μόνο «κάθομαι κάτω»; Υπό μεταφορική έννοια σημαίνει και αυτόν που βρίσκεται κάπου, που παραμένει σε μία θέση ή κατάσταση (Ματθ. 4,16. Λουκ. 1,79. 21,35. Αποκ. 14,6. Β΄ Θεσ. 2,4). Δεν μπορούμε λοιπόν να είμαστε απόλυτα σίγουροι ούτε αν οι άγγελοι μέσα στο μνήμα ήταν καθιστοί, ούτε αν ήταν όρθιοι. Ακολούθως, χαιρόμαστε που παρατηρούν ότι ο Μάρκος συμφωνεί με τον Λουκά ότι υπήρξε παρουσία αγγέλου μέσα στο μνήμα:

«Μόλις μπήκαν στο μνήμα, είδαν ένα νεαρό με λευκή στολή» (Μαρκ. 16,5)

Εξετάζοντας τώρα τους τρεις ευαγγελιστές, εκτός από τον Ματθαίο, βρίσκουμε μια ενδιαφέρουσα ομοφωνία:

«Παρατήρησαν ότι η πέτρα είχε κυλήσει από τον τόπο της» (Μαρκ. 16,4)

«Βρήκαν τότε την πέτρα κυλισμένη από το μνήμα» (Λουκ. 24,2)

«Βλέπει την πέτρα μετατοπισμένη από την είσοδο του μνήματος» (Ιω. 20,1)

Αυτή η ομοφωνία, μαζί με το γεγονός ότι οι τρεις συνοπτικοί συνήθως συμφωνούν μεταξύ τους στις περισσότερες διηγήσεις, μας επιτρέπει να σκεφτούμε ότι η διήγηση του Ματθ. 28,2-4  δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια επεξηγηματική προσθήκη που ερμηνεύει την κατάσταση που επικρατούσε λίγο πριν βρεθεί ο λίθος μετατοπισμένος σύμφωνα με τα τρία παραπάνω εδάφια. Άρα, ταιριάζει απόλυτα η ερμηνεία ότι:

«... ως προς την περιγραφήν της αποκυλίσεως του λίθου υπό του αγγέλου, αύτη έλαβε χώραν προ της αφίξεως των μυροφόρων εις το μνημείον[15].»

Και

«... ο σεισμός και η Ανάσταση συνέβησαν, σχεδόν, ταυτόχρονα, ακολούθησε δε μετά από λίγο η άφιξη των γυναικών στο μνήμα[16].»

Έτσι λοιπόν, ο Ματθαίος γνωρίζει για τον μετατοπισμένο λίθο, επεξηγεί όμως τον λόγο της μετατόπισης με την εξής εμβόλιμη διήγηση:

«Ξαφνικά έγινε μεγάλος σεισμός, γιατί ένας άγγελος Κυρίου κατέβηκε από τον ουρανό, ήρθε, κύλησε την πέτρα από την είσοδο και καθόταν πάνω της. Η όψη του ήταν σαν αστραπή και τα ρούχα του ολόλευκα σαν το χιόνι. Τόσο τον φοβήθηκαν οι φρουροί, που άρχισαν να τρέμουν κι έγιναν σαν νεκροί.» (Ματθ. 28,2-4)

Αν όμως αφαιρέσουμε αυτό το συμβάν από την περιγραφή του Ματθαίου, έχουμε μια παράλληλη με τους άλλους ευαγγελιστές διήγηση που έχει ως εξής:

«Μετά το Σάββατο, τα ξημερώματα της επόμενης ημέρας, η Μαρία η Μαγδαληνή και η άλλη Μαρία ήρθαν να δουν τον τάφο του Ιησού [...] Ο άγγελος είπε στις γυναίκες: "Εσείς μη φοβάστε! Ξέρω ποιον γυρεύετε: τον Ιησού, τον σταυρωμένο"» (Ματθ. 28,1.5)

Έτσι λοιπόν, η μόνη συνάντηση που είχαν με άγγελο, ήταν κατά τη στιγμή που πήγαν «να δουν τον τάφο», οπότε ο άγγελος τους δίνει θάρρος και τις καλεί μέσα: «Ελάτε να δείτε το μέρος όπου βρισκόταν» (Ματθ. 28,6).

Το έχουμε ξαναπεί: αν μη τι άλλο, ο Ματθαίος γνωρίζει το Κατά Μάρκον. Κατά συνέπεια είναι απόλυτα λογικό να αναφέρει την ίδια ακριβώς αγγελοφάνεια. Το κάλεσμα από το εσωτερικό του τάφου, «ελάτε να δείτε το μέρος όπου βρισκόταν» που λέει ο άγγελος (Ματθ. 28,6), ταιριάζει με την αγγελοφάνεια του Μάρκου: «Μόλις μπήκαν … είδαν ένα νεαρό … [που τους λέει] Να και το μέρος όπου τον είχαν βάλει» (Μαρκ. 16,5-6). Άρα λοιπόν, όλες οι αγγελοφάνειες στις μυροφόρες έγιναν μέσα στο μνήμα, χωρίς να έχουμε επαρκείς πληροφορίες αν οι άγγελοι ήταν… «όρθιοι» ή «καθιστοί».

8. Απάντηση στο Κουίζ, 7η από 17:

«Αφού βρήκε (αν) τον τάφο άδειο η γυναίκα (ες)…»

α. Έσπευσαν να το πουν στους μαθητές
β. Έφυγαν από το μνήμα, γιατί τρόμαξαν και δεν είπαν σε κανέναν τίποτε

Μια διόρθωση οφείλουμε να κάνουμε ευθύς εξαρχής: ο Μάρκος γράφει ότι τις μυροφόρες κατέλαβε «τρόμος και έκστασις» (16,8) άρα δεν μιλά μόνο για «τρόμο» αλλά και για θαυμασμό, κατάπληξη ή δέος. Η 7η αυτή ερώτηση των «μεγάλων ερευνητών» αγνοεί προκλητικά τα δεδομένα της περικοπής. Ας δούμε τη διήγηση:

«Πηγαίνετε τώρα και πείτε στους μαθητές του και στον Πέτρο: "πηγαίνει πριν από σας στην Γαλιλαία και σας περιμένει· εκεί θα τον δείτε, όπως σας το είπε". Οι γυναίκες βγήκαν κι έφυγαν από το μνήμα γεμάτες τρόμο και δέος· δεν είπαν όμως τίποτα σε κανέναν, γιατί ήταν φοβισμένες […] ο Ιησούς, το πρωί της Κυριακής, εμφανίστηκε πρώτα στη Μαρία τη Μαγδαληνή … Εκείνη πήγε και το είπε στους μαθητές … Αυτοί όμως, όταν άκουσαν ότι ο Ιησούς ζει και τον είδε η Μαρία, δεν την πίστεψαν.» (Μάρκ. 16,7-11)

Αν δεν υπήρχε η προστακτική, «πηγαίνετε … και πείτε», πράγματι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το, «τρόμαξαν και δεν είπαν σε κανέναν τίποτε» έχει κάποια βάση. Θα ήταν όμως ποτέ δυνατόν, πιστοί ιουδαίοι, να μην υπάκουσαν σε ρητή εντολή του αγγέλου; Όταν ξέρουμε το δέος που ένιωθαν για τον Θεό; Θα κάθονταν χωρίς να μιλήσουν ΠΟΤΕ για το ζήτημα, παρά την εντολή «πηγαίνετε τώρα και πείτε»; Και τέλος πάντων, ο «τρόμος και η έκστασις» δεν κρατούν για πάντα. Είναι απόλυτα λογικό ότι κάποια στιγμή συνήλθαν, και τότε θα υπερίσχυσε η αίσθηση του καθήκοντος που είχαν απέναντι στην εντολή που έλαβαν. Άρα, τα συμπεράσματα οφείλουν να προκύπτουν από τον συνολικό έλεγχο του κειμένου και όχι απ’ όπου βολεύει. Και βεβαίως, η εμμονή των δημιουργών του «κουίζ» για τις «κατά γράμμα» ερμηνείες μας οδηγεί στο να τους ρωτήσουμε με τη σειρά μας:

«Αν θεωρείτε πως κάθε τι που εξιστορείται στον Μάρκο θα πρέπει να λαμβάνεται κατά γράμμα, τότε βλέπετε λογικό ότι η Μαγδαληνή, ενώ είπε στους μαθητές ότι είδε τον Ιησού ζωντανό (Λουκ. 16,11), δεν έκανε τον κόπο ή… ξέχασε να τους πει ότι είδε τον τάφο ανοιχτό, ώστε να γίνει περισσότερο πειστική;»

Βλέπουμε λοιπόν ότι μεγαλύτεροι παραλογισμοί προκύπτουν από τις απαιτήσεις των αθεο-νεοπαγανιστών, παρά από τις «αντιφάσεις» που βρίσκουν. Είναι εύλογο λοιπόν ότι ο Μάρκος αναφέρει το «τρόμος και έκστασις» για τονίσει τα αισθήματά τους κατά τη στιγμή εκείνη. Η εντολή του αγγέλου όμως δεν επιτρέπει να υποθέσουμε ότι επρόκειτο για μόνιμη σιωπή. Οπότε, είτε εννοεί ότι φεύγοντας οι γυναίκες δεν είπαν τίποτα σε κανένα πέρα του στενού κύκλου τους, είτε δεν είπαν τίποτα σε κανένα για μικρό χρονικό διάστημα ή δεν είπαν τίποτα σε κανένα κατά τη διαδρομή της επιστροφής. Δεν μπορεί όμως να μην το είπαν ποτέ, παρακούοντας την διαταγή του αγγέλου. Μάλιστα, ο Λουκάς, ο οποίος γνωρίζει το Κατά Μάρκον ευαγγέλιο, αφού το χρησιμοποιεί ως πηγή, μας λέει για τις μυροφόρες αυτές: «Επέστρεψαν λοιπόν απ’ το μνήμα και τα ανάγγειλαν όλα αυτά» (Λουκ. 24,9).

9. Απάντηση στο Κουίζ, 8η από 17:

«Ο αναστηθείς Ιησούς εμφανίστηκε πρώτα…»

α. Στη Μαρία τη Μαγδαληνή
β. Στον Κλεόπα και σε έναν άλλο μαθητή
γ. Στη Μαρία τη Μαγδαληνή και την άλλη Μαρία
δ. Μόνο στον Κηφά

Ως προς την τελευταία ερώτηση με την οποία θα ασχοληθούμε στο παρόν άρθρο, δεν καταλαβαίνουμε τη διατύπωση «εμφανίστηκε πρώτα». Γιατί ρωτούν κάτι τέτοιο, αφού το μόνο κείμενο που αναφέρει ρητά ποια ήταν η πρώτη εμφάνιση του Ιησού, είναι του Μάρκου; «Ο Ιησούς, το πρωί της Κυριακής, εμφανίστηκε πρώτα στη Μαρία τη Μαγδαληνή» (16,9). Από τη στιγμή που τέτοιος προσδιορισμός δεν υπάρχει ούτε στον Λουκά, ούτε στον Ματθαίο, ούτε στον Παύλο, μπορούμε να δεχτούμε ότι η ορθή απάντηση μας δίδεται από τον Μάρκο. Άρα, η πρώτη εμφάνιση έγινε στη Μαρία Μαγδαληνή (Μαρκ. 16, 9) και δεν προκύπτει από κάπου ότι ο Ιωάννης δεν συμφωνεί με αυτό (Ιω. 20,14). Η Μαγδαληνή έχει φύγει (Ιω. 20,2), είπε στους μαθητές ότι ο λίθος έχει μετακινηθεί, και ξαναγυρίζει στον τάφο την ώρα που οι άλλες μυροφόρες έχουν φύγει από το μνήμα. Τότε γίνεται στη Μαγδαληνή η πρώτη εμφάνιση του Ιησού.

Οι μυροφόρες που παρέμειναν στον τάφο μετά τη φυγή της Μαγδαληνής (Ιω. 20,1), βλέπουν την αγγελοφάνεια και καθώς γυρίζουν να την αναγγείλουν, συναντούν τον Ιησού. Αυτή είναι η δεύτερη εμφάνιση (Ματθ. 28,9) και συμβαίνει μετά από την εμφάνιση στην Μαγδαληνή. Ως προς το υποερώτημα «γ» του κουίζ, υπενθυμίζουμε ότι λόγω του περιστατικού στο Ιω. 20,1 η Μαγδαληνή δεν βρίσκεται με τις γυναίκες του Ματθ. 28,8. Υπενθυμίζουμε επίσης ότι η απάντησή μας στην 1η ερώτηση του «κουίζ», δείχνει ότι το πιθανότερο είναι οι γυναίκες να είναι πολλές και όχι μόνο οι δύο που επιλέγει να αναφέρει ο Ματθαίος στο 28,1.

Θα επαναλάβουμε εδώ την επιστημονική αξιολόγηση των μαρτυριών: το γεγονός ότι οι γυναίκες, «θεωρούνταν την εποχή εκείνη ως ανίκανες προς μαρτυρίαν»[17] μας βεβαιώνει σε μεγάλο βαθμό ότι η αναφορά του Μάρκου για την πρώτη εμφάνιση του Ιησού στην Μαγδαληνή έχει ιστορική βάση, διότι αν επρόκειτο για κατασκευασμένη διήγηση, το λογικό θα ήταν να αποδοθεί σε άνδρα για να γίνει περισσότερο πειστική[18].

Η τρίτη εμφάνιση και, σύμφωνα με τον Οικουμένιο Τρίκκης (10ος αιώνας), πρώτη για τους άνδρες[19], έγινε στον Πέτρο (Λουκ. 24,34), την ώρα που οι δύο μαθητές πήγαιναν στους Εμμαούς (Λουκ. 24,13-15). Ο Παύλος (βλ. υποερώτημα «δ») δεν αναφέρει ρητά στο Α΄Κορ. 15,5 ως πρώτη την εμφάνιση στον Πέτρο. Αυτό σημαίνει ότι ο Παύλος, από τις διάφορες εμφανίσεις του Ιησού που γνωρίζει, επιλέγει συνειδητά να αναφέρει μόνο αυτές στον Πέτρο και τους Δώδεκα, καθώς στην επιστολή του σκοπεύει να δώσει την επίσημη μαρτυρία της πρώτης Εκκλησίας για την Ανάσταση, με αναφορά στα ηγετικά της πρόσωπα[20]. Ενδεικτικό της σκέψης αυτής είναι το γεγονός ότι αναφέρεται στους «Δώδεκα» το οποίο «αποτελεί επίσημον όνομα δηλούν τον κύκλον των αποστόλων, διότι άλλως κατά την πρώτην εμφάνισιν εις τους αποστόλους μόνον δέκα ήσαν παρόντες»[21].

Η τέταρτη εμφάνιση πραγματοποιήθηκε στους δύο μαθητές (Λουκ. 24,13-15), ένας από τους οποίους ήταν ο Κλεόπας (Λουκ. 24,18). Στη διήγηση αυτή, βλέπουμε ότι οι δύο μαθητές, ενώ διηγούνται διάφορα στον Ιησού (δεν έχουν καταλάβει ακόμα ποιος είναι), δεν αναφέρουν το γεγονός ότι ο Ιησούς εμφανίστηκε στη Μαγδαληνή και στις άλλες μυροφόρες. Ο λόγος είναι, ότι οι μαρτυρίες των γυναικών θεωρήθηκαν κενές περιεχομένου:

α) η «μαρτυρία» της Μαγδαληνής έχει ήδη απορριφθεί ως μη πραγματική (Μαρκ. 16,11) οπότε δεν έχει ιδιαίτερη αξία ν’ αναμεταδοθεί, και

β) η μαρτυρία των άλλων μυροφόρων θεωρείται επίσης ανάξια λόγου: στο Λουκ. 24,23 με τα «λέγουσαι» και «λέγουσιν» χαρακτηρίζονται οι διηγήσεις των γυναικών ως αερολογίες/φαντασιοπληξίες[22]. Σε αυτά που θεωρούν αερολογίες, συγκαταλέγεται και η αναφορά των γυναικών στον άγγελο που τους είπε ότι ο Ιησούς αναστήθηκε (Λουκ. 24,6). Αυτό σημαίνει ότι κανέναν λόγο δεν είχαν να αναφέρουν οι δύο μαθητές την εμφάνιση του Ιησού στις μυροφόρες (Ματθ. 28,9), αφού απέκλειαν κάθε ενδεχόμενο ο Ιησούς να ζει (Λουκ. 24,23. Βλ. και Λουκ. 24,21: «είναι η τρίτη μέρα σήμερα … και δεν έχει συμβεί τίποτα»).

[Σημείωση: στον στίχο Λουκ. 24,10 ο ευαγγελιστής αναφέρει όλες μαζί τις γυναίκες. Άρα, βάζει γυναίκες που ξέρει ότι είδαν διαφορετικά πράγματα, να λένε ότι είδαν τα ίδια. Πώς ξέρει ότι είδαν διαφορετικά πράγματα; Μα φυσικά από το γεγονός, ότι γνωρίζουμε σήμερα πως χρησιμοποίησε ως πηγή για το ευαγγέλιό του και το Κατά Μάρκον. Άρα, είναι αδύνατον ο Λουκάς να μην γνωρίζει την εμφάνιση του Ιησού στη Μαγδαληνή (Μαρκ. 16,9) (ακόμα και αν υποθέσουμε ότι δεν γνώριζε την εμφάνιση στις μυροφόρες που αναφέρει ο Ματθαίος στο 28,9). Όταν λοιπόν βλέπουμε στο Λουκ. 24,9 όλες οι γυναίκες, μαζί και η Μαγδαληνή, να μιλούν μόνο για μετατοπισμένο λίθο και για αγγελοφάνεια, καταλαβαίνουμε ότι ο Λουκάς συμπυκνώνει τη διήγηση, και επιλέγει να δώσει βάση στην εμφάνιση του Ιησού που έγινε στους μαθητές στο δρόμο για τους Εμμαούς.]

10. Επίλογος

Αυτό ήταν το πρώτο μέρος των απαντήσεών μας. Σίγουρα οι πληροφορίες είναι πολλές και η ανάγνωση καλό θα ήταν να γίνει με την Κ.Δ. κοντά μας για να βλέπουμε τις διηγήσεις. Μια εναρμόνιση σαν αυτή που καταγράφουμε στο παρόν άρθρο, έχει βασικό σκοπό να δώσει απαντήσεις ώστε να κινητοποιήσει τη λογική όσων με επιπολαιότητα αναδημοσιεύουν ένα ανόητο κουΐζ στο οποίο κυριαρχεί η νοοτροπία καφενείου, η ίδια ακριβώς που επικρατεί και σε δήθεν «ψαγμένες» ενασχολήσεις με την ιστορία που δημοσιεύονται με την ίδια επιπολαιότητα (και που στην πραγματικότητα μπορούν να πείσουν μόνο αμαθείς, ημιμαθείς ή φανατικά προκατειλημμένους αναγνώστες). Αφού λοιπόν τίθενται ερωτήσεις, χαρά μας να τις απαντήσουμε. Είναι επίσης χαρά μας, όταν κάποιοι μας προτείνουν να διαβάσουμε το «κουίζ» ή μας το παραθέτουν ως «σεντόνι» σε διαδικτυακές συζητήσεις, να έχουμε πρόχειρη μια επαρκή απάντηση ώστε να αφιερώνουμε το χρόνο των συζητήσεών μας σε θέματα πιο ουσιαστικά από τις ρηχές και κακόπιστες ερμηνείες των ευαγγελίων από διαστρεβλωτές, συνειδητούς και μη.

Επισημαίνουμε ότι μια τέτοια εναρμόνιση των διηγήσεων δεν την χρειάζεται ο Ορθόδοξος. Το παράδειγμα του Χρυσοστόμου, είναι ισχυρό για εμάς. Όπως αναφέρει ο Ευθύμιος Ζηγαβηνός, επί του σημαντικού ζητήματος των αφίξεων των μυροφόρων: «ο μεν Χρυσόστομος ουδέν τι περί της τοιαύτης διαφοράς επολυπραγμόνησεν»[23]. Ο Χρυσόστομος στα υπομνήματά του αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος στα σωτηριώδη διδάγματα που προκύπτουν από τις ευαγγελικές διηγήσεις.

Στο ζήτημα των διηγήσεων, η προσωπική μας θέση συμβαδίζει φυσικά με την δύναμη της Παράδοσης: ο κατάλληλος χρόνος για να εκληφθούν οι διαφορές των διηγήσεων ως «αντιφάσεις» από τους γνώστες των γεγονότων, ήταν στους πρώτους αιώνες (όπως και έγινε) και όχι μετά από 1.800 χρόνια. Η Εκκλησία αποδείχτηκε απόρθητο κάστρο ως προς την Παράδοση αυτή. Κάθε κείμενο με νοθευμένη Παράδοση απορρίφθηκε ως «απόκρυφο». Από τη στιγμή που σε μια Εκκλησία χωρίς «κεντρική διοίκηση» βλέπουμε να κατορθώνουν να περάσουν τις δύσκολες «εξετάσεις» της αποδοχής μόνο αυτά τα τέσσερα ευαγγέλια, αυτό σημαίνει για εμάς πως το ζήτημα είναι οριστικά τελειωμένο. Επιπλέον, νομίζουμε ότι με τις πληροφορίες και ερμηνείες που δώσαμε στο Α΄ Μέρος του τριμερούς αυτού άρθρου, φάνηκε πόσο στενόμυαλες προσεγγίσεις είναι αυτές με τα «κουίζ» και πόση παραφιλολογία και λαϊκισμό κρύβουν μέσα τους.

Ένα τρίτο μέρος με τις υπόλοιπες 9 απαντήσεις θα ακολουθήσει αργότερα, όταν ο χρόνος μας το επιτρέψει. Μέχρι τότε, ας ευχηθούμε ότι το αναστάσιμο φως του Χριστού θα μας φωτίσει όλους ώστε να αλλάξουμε μυαλά…

[Τέλος Β΄ Μέρους. Η συνέχεια στο Γ΄ Μέρος και τελευταίο]

Σημειώσεις

[1] Ανδριόπουλος Παναγιώτης, «Η Ερμηνεία των μαρτυριών της Κ. Δ. για την ανάσταση του Ιησού Χριστού στη σύγχρονη εποχή», ΟΕΔΒ, Αθήνα 1986, σελ. 135.

[2] Ανδριόπουλος Παναγιώτης, «Η Ερμηνεία…», ό.π., σελ. 136.

[3] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Απολογητικαί Μελέται», τόμ. Ε΄, 6η έκδ., «Ο Σωτήρ», Αθήνα 1994, σελ. 79-80.

[4] «Μυροφόροι», ΘΗΕ, τόμ. 9 (1966), στ. 215.

[5] Οι μεταφράσεις των εδαφίων από το: «Η Αγία Γραφή (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) - Μετάφραση από τα πρωτότυπα κείμενα», Βιβλική Εταιρεία, Αθήνα 1997.

[6] PG 129,748 B.

[7] Δαμαλάς Νικόλαος, «Ερμηνεία εις την Καινήν Διαθήκην», τόμ. Γ΄, εν Αθήναις 1892, σελ. 744.

[8] Λουκάς Φίλης, «Το εννοιολογικό περιεχόμενο των παράλληλων χωρίων Μαρκ 16,2. Ματθ 28,1. Λουκ 24,1. Ιωαν 20,1», στο συλλογικό έργο: «Η Μετάφραση της Αγίας Γραφής στην Ορθόδοξη Εκκλησία», Εισηγήσεις Δ΄ Συνάξεως Ορθοδόξων Βιβλικών Θεολόγων (Θεσ-νίκη, 25-28 ΟΚΤ 1986), Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 175.

[9] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον», 4η έκδ., «Ο Σωτήρ», Αθήνα 1993, σελ. 313β.

[10] Λουκάς Φίλης, «Το εννοιολογικό περιεχόμενο…», ό.π., σελ. 180.

[11] Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, «Εισαγωγή Στην Καινή Διαθήκη», 2η έκδ., Πουρναράς, θεσσαλονίκη 1998, σελ. 186-187.

[12] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον», 4η έκδ., «Ο Σωτήρ», Αθήνα 1990, σελ. 685β-686α.

[13] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον», ό.π., σελ. 686α.

[14] Βλ. Δαμαλάς Νικόλαος, «Ερμηνεία εις την Καινήν Διαθήκην», τόμ. Γ΄, εν Αθήναις 1892, σελ. 724-725.

[15] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Απολογητικαί Μελέται», τόμ. Ε΄, ό.π., σελ. 565.

[16] Λουκάς Φίλης, «Το εννοιολογικό περιεχόμενο…», ό.π., σελ. 177.

[17] Ανδριόπουλος Παναγιώτης, «Η Ερμηνεία…», ό.π., σελ. 136.

[18] Ανδριόπουλος Παναγιώτης, «Η Ερμηνεία…», ό.π., σελ. 135.

[19] Βλ. Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις τας Επιστολάς της Κ. Διαθήκης», τόμ. Α', 4η έκδ., «Ο Σωτήρ», Αθήνα 1989, σελ. 397.

[20] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις τας Επιστολάς…», τόμ. Α', ό.π., σελ. 397α.

[21] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις τας Επιστολάς…», τόμ. Α', ό.π., σελ. 397β.

[22] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις τας Επιστολάς…», τόμ. Α', ό.π., σελ. 397α.

[23] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον», 3η έκδ., «Ο Σωτήρ», Αθήνα 1983, σελ. 664α.

(Πηγή: «Quiz για τις μέρες του Πάσχα - Απαντήσεις σε ένα αφελές ερωτηματολόγιο Μέρος Β΄: Οι πρώτες 8 ερωτήσεις», του Papyrus 52 για την Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας)

Οι υπόλοιπες 9 ερωτήσεις

Περιεχόμενα

1. Απάντηση στο Κουίζ, 9η από 17: «Ο Ιησούς παρουσιάστηκε για πρώτη φορά…»
2. Απάντηση στο Κουίζ, 10η από 17: «Οι μαθητές πρωτοείδαν τον Ιησού…»
3. Απάντηση στο Κουίζ, 11η από 17: «Ο αναστηθείς Ιησούς…»
4. Απάντηση στο Κουίζ, 12η από 17: «Ο αναστηθείς Ιησούς…»
5. Απάντηση στο Κουίζ, 13η από 17: «Οι μαθητές είδαν τον αναστημένο Ιησού…»
6. Απάντηση στο Κουίζ, 14η από 17: «Όταν ο Ιησούς παρουσιάστηκε στους μαθητές του ήταν…»
7. Απάντηση στο Κουίζ, 15η από 17: «Ο αναστηθείς Ιησούς …»
8. Απάντηση στο Κουίζ, 16η από 17: «Ο Ιησούς αναλήφθηκε στον ουρανό…»
9. Απάντηση στο Κουίζ, 17η από 17: «Οι μαθητές έλαβαν την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος…»
10. Επίλογος

1. Απάντηση στο Κουίζ, 9η από 17:

«Ο Ιησούς παρουσιάστηκε για πρώτη φορά…»

α. Κάπου μεταξύ του μνήματος και της Ιερουσαλήμ
β. Ακριβώς έξω από το μνήμα
γ. Στη Γαλιλαία
δ. Στο δρόμο για το χωριό Εμμαούς, που απείχε εξήντα στάδια από την Ιερουσαλήμ [α. Ματθ. 28,8-9, β. Ιωάν. 20,11-14, γ. Στη Γαλιλαία Μαρκ. 16,6-7, δ. Λουκ. 24,13-15.]

Εάν κάποιος διάβασε στο Β΄ Μέρος του άρθρου την 8η τοποθέτησή μας, θα γνωρίζει ήδη την απάντηση. Επαναλαμβάνουμε λοιπόν ότι:

Η πρώτη εμφάνιση ήταν στην Μαγδαληνή έξω από το μνήμα (Μαρκ. 16,9. Ιω. 20,14), η δεύτερη εμφάνιση ήταν στις Μυροφόρες κατά την επιστροφή τους από τον Τάφο (Ματθ. 28,9-10), η τρίτη εμφάνιση ήταν στον Απόστολο Πέτρο (Λουκ. 24,34. Α΄ Κορ. 15,5) και η τέταρτη εμφάνιση ήταν στους δύο μαθητές εκτός του στενού κύκλου των δώδεκα, στο δρόμο για τους Εμμαούς (Λουκ. 24,13-35).

[Bεβαίως από εκεί και πέρα αριθμούνται και άλλες: πέμπτη εμφάνιση στους δέκα μαθητές χωρίς τον Θωμά (Λουκ. 24,36-43. Ιω. 20,19-24), έκτη εμφάνιση στους έντεκα μαθητές μαζί με το Θωμά (Ιω. 20,26-29), έβδομη εμφάνιση στους επτά μαθητές στην Τιβεριάδα (Ιω. 21,1-23) κ.λπ.]

Ας εξετάσουμε τώρα το υποερώτημα «γ». Όπως είδαμε στο Β΄ μέρος του άρθρου από την ανάλυση των κειμένων, ο άγγελος παραγγέλλει μεν στις μυροφόρες, «πείτε στους μαθητές … [ο Ιησούς] "πηγαίνει πριν από σας στην Γαλιλαία και σας περιμένει εκεί θα τον δείτε…"» (Μαρκ. 16,7), όμως η μαρτυρία των μυροφόρων δεν έγινε πιστευτή· για παράδειγμα, ο Μάρκος μας λέει ότι οι μαθητές δεν πίστεψαν ούτε καν την Μαγδαληνή που τους είπε ότι είδε τον Ιησού (Μαρκ. 16,11), άρα ποιος ο λόγος να πιστέψουν τις μυροφόρες; Επιπλέον, υπάρχει και η αντίστοιχη μαρτυρία του Λουκά (βλ. και 8η ερώτηση του κουίζ): οι δύο μαθητές που πηγαίνουν στους Εμμαούς, δείχνουν μέσω της συνομιλίας τους με τον Ιησού (που δεν έχουν καταλάβει ακόμα ποιος είναι), ότι οι μαρτυρίες των γυναικών θεωρήθηκαν κενές περιεχομένου και γι’ αυτό δεν τις αναφέρουν καν. Απέκλειαν κάθε ενδεχόμενο ο Ιησούς να ζει, και αυτό φαίνεται καθαρά από τη φράση τους: «είναι η τρίτη μέρα σήμερα … και δεν έχει συμβεί τίποτα» (Λουκ. 24,21).

Άρα, οι μαθητές δεν έφυγαν για τη Γαλιλαία και παρέμειναν στα Ιεροσόλυμα μην ξέροντας τι να κάνουν (Ιω. 20,19) για τουλάχιστον οκτώ ημέρες ακόμα (Ιω. 20,26). Έπρεπε ο Ιησούς να φανερωθεί πρώτα στους μαθητές ώστε να αρχίσουν να πιστεύουν στην πραγματικότητα της Ανάστασής Του. Έτσι κι έγινε. Ο Ιησούς εμφανίζεται πρώτα μπροστά στους μαθητές χωρίς να είναι παρόν ο Θωμάς (Λουκ. 24,36-43. Ιω. 20,19-24), κατόπιν ξαναείδαν τον Χριστό όλοι μαζί, όπου κάμπτεται η δυσπιστία του Θωμά (Ιω. 20,26-29) και μετά ξεκινούν το ταξίδι τους για τη Γαλιλαία όπου θα πραγματοποιηθεί η τρίτη εμφάνιση του Ιησού στον στενό κύκλο των μαθητών (Ιω. 21,14).

2. Απάντηση στο Κουίζ, 10η από 17:

«Οι μαθητές πρωτοείδαν τον Ιησού…»

α. Στη Γαλιλαία,
β. Στην Ιερουσαλήμ [α. Ματθ. 28, 7, Μάρκ. 16,7-10, β. Λουκ. 24, 33-36, Ιωάν. 20,19, Πράξεις 1,4.]

Τώρα ασφαλώς αναμασάμε τα ίδια και τα ίδια… Όπως είπαμε στην προηγούμενη απάντηση, οι μαθητές πρωτοείδαν τον Ιησού στην Ιερουσαλήμ και κατόπιν, αφού πείστηκαν για την Ανάσταση, ταξίδεψαν για τη Γαλιλαία. Ως προς την ερώτηση αυτή του «κουίζ» αξίζει να μείνουμε λίγο περισσότερο στο γνωστό «κόλπο» που επικαλούνται όσοι μιλούν για «αντιφάσεις», και αφορά μια ρήση του Ιησού που σημειώνει ο Λουκάς και στο Ευαγγέλιό του και στο βιβλίο των Πράξεων: «Εσείς καθίστε στην Ιερουσαλήμ ωσότου ο Θεός σάς οπλίσει με τη δύναμή του» (Λουκ. 24,49). Kαι «Μην απομακρυνθείτε από τα Ιεροσόλυμα, αλλά να περιμένετε από τον Πατέρα την εκπλήρωση της υποσχέσεως για την οποία σας μίλησα» (Πραξ. 1,4). Αυτά τα εδάφια, οι παραχαράκτες τα ετεροχρονίζουν ώστε να μας παραπλανήσουν και να πουν ότι αφού ο Ιησούς τους είπε να μείνουν στην Ιερουσαλήμ άρα δεν μπορεί να έφυγαν για τη Γαλιλαία ποτέ, ούτε μετά τις 8 ημέρες και την εμφάνιση στον Θωμά.

Όμως, δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σοφία για να καταλάβουμε ότι η ρήση αυτή του Ιησού είναι πολύ μεταγενέστερη από το ταξίδι στη Γαλιλαία! Προφανώς, ξεχνάνε ότι και το Κατά Λουκάν αλλά και οι Πράξεις των Αποστόλων έχουν γραφτεί από τον Λουκά. Άρα, το μεγάλο εμπόδιο στην παραχάραξη που επιδιώκουν, είναι ότι φέρνουν αντιμέτωπο τον Λουκά με τον… εαυτό του, πράγμα εντελώς παράλογο. Στις Πράξεις λοιπόν, ο Λουκάς μας λέει ότι η εντολή του Ιησού για μή απομάκρυνση από την Ιερουσαλήμ, δόθηκε μετά από 40 ημέρες παραμονής και παρουσίας Του στους μαθητές. Μετά το θάνατό του παρουσιάστηκε σ’ αυτούς ζωντανός με πολλές αποδείξεις· για σαράντα μέρες τούς εμφανιζόταν και τους μιλούσε σχετικά με τη βασιλεία του Θεού. Ενόσω ήταν μαζί τους κι έτρωγε, τους παρήγγειλλε: «Μην απομακρυνθείτε από τα Ιεροσόλυμα, αλλά να περιμένετε από τον Πατέρα την εκπλήρωση της υποσχέσεως για την οποία σας μίλησα» (Πραξ. 1,3-4).

Άρα το «μην απομακρυνθείτε από τα Ιεροσόλυμα», ειπώθηκε αφού πρώτα έγιναν οι εμφανίσεις που προείπαμε στην Ιερουσαλήμ και στη Γαλιλαία. Και μπορεί ο Λουκάς στο (Λουκ. 24,42-45) να μην αναφέρει τις 40 ημέρες, όμως για κακή τύχη των ψευδολόγων, αναφέρει το παράλληλο εδάφιο, «εσείς καθίστε στην Ιερουσαλήμ …» (Λουκ. 24,49). Από αυτό καταλαβαίνουμε ότι το διάστημα των 40 ημερών ο Λουκάς δεν έχει σκοπό να το αναφέρει, ίσως επειδή έχει την πρόθεση να το γράψει στις Πράξεις των Αποστόλων. Όπως και να’ χει, τα τελευταία εδάφια του Λουκά επιβεβαιώνουν τους ειδικούς μελετητές που μας λένε ότι τα ευαγγέλια δεν είναι παρά στιγμιότυπα από τον βίο της πρώτης Εκκλησίας, και μάλιστα συνδεδεμένα μεταξύ τους χωρίς αυστηρή χρονολογική σύνδεση. Συχνά, το ένα στιγμιότυπο ακολουθεί το άλλο με πολύ χαλαρές χρονολογικές συνδέσεις, και βεβαίως δεν μπορούμε αυθαίρετα να εκλαμβάνουμε όλα τα στιγμιότυπα σαν να ήταν συνεχής αφήγηση.

Έτσι, σύμφωνα με τους μελετητές, η σκηνή της εμφάνισης του Ιησού στους 10 μαθητές τελειώνει στο (Λουκ. 24,36-43). Στο εδάφιο 44 («ύστερα τους είπε…») αρχίζει η αποχαιρετιστήρια σκηνή που οδηγεί στην Ανάληψη, η οποία ο Λουκάς μας λέει ότι λαμβάνει χώρα 40 ημέρες μετά την Ανάσταση (Πραξ. 1,3). Που τοποθετούνται λοιπόν οι 40 ημέρες στο Κατά Λουκάν; Προφανώς ανάμεσα στο 24,43 και 24,44 και αυτό μας το αποδεικνύει το, «εσείς καθίστε στην Ιερουσαλήμ…» (Λουκ. 24,49) που είναι παράλληλο με το «μην απομακρυνθείτε από τα Ιεροσόλυμα…» (Πραξ. 1,4), και μάλιστα παράλληλο από τον ίδιο ακριβώς συγγραφέα που γνωρίζει αναμφίβολα για το διάστημα των 40 ημερών.

3. Απάντηση στο Κουίζ, 11η από 17:

«Ο αναστηθείς Ιησούς…»

α. Αναγνωρίσθηκε από αυτούς που τον είδαν
β. Δεν ήταν αναγνωρίσιμος [α. Ματθ., 28,9, Μάρκ. 16,9-10, Λουκ. 24,31, β. Μάρκ. 16,12, Λουκ. 24,15-16, 36-37, Ιωάν. 20,14-15.]

Νομίζουμε ότι έχουμε μπροστά μας άλλη μια εντελώς γελοία ερώτηση, η οποία παρέα με την επόμενη (αρ. 11) που διερωτάται αν ο Ιησούς ήταν… «φυσικός» ή όχι, παίρνουν επάξια το πρώτο βραβείο ανοησίας όλου του προχειροφτιαγμένου «κουίζ». Και το λέμε αυτό, γιατί έχουμε μια υποψία… Επειδή τα εδάφια που προτείνουν μοιάζουν εντελώς ατυχή και κακοεπιλεγμένα, σκεφτόμαστε μήπως στην ερώτηση 11, αυτό που θεωρούν ως «αντίφαση» είναι το γεγονός πως ο Ιησούς -κατά την άποψή τους- θα έπρεπε να είναι υποχρεωμένος(!), να εμφανίζεται ΠΑΝΤΑ, είτε ως αναγνωρίσιμος, είτε ως μη αναγνωρίσιμος! Αν τυχόν θεωρούν ΑΥΤΟ ως «αντίφαση», εμείς ρωτάμε: Μήπως θέλουν να μας τρελάνουν; Αν θέλουν να βασίζονται στα κείμενα των ευαγγελίων, ας μας πουν, από πού είναι δυνατόν να προκύψει μια τέτοια δέσμευση ή υποχρέωση για τον… δημιουργό του κόσμου (Ιω. 1,3); Πως μπορεί να υποθέτουν ότι ο παντοδύναμος Χριστός θα έπρεπε να είναι «υποχρεωμένος» να εμφανίζεται ΠΑΝΤΑ σε μια συγκεκριμένη κατάσταση; Έχουν διαβάσει άραγε τι γράφουν τα ευαγγέλια επί του θέματος αυτού;

«Εφανέρωσεν εαυτόν πάλιν ο Ιησούς» (Ιω. 21,1)

«Άφαντος εγένετο απ’ αυτών» (Λουκ. 24,31)

«Εφανερώθη εν ετέρα μορφή» (Μαρκ. 16,12), κ.λπ., κ.λπ.

Από τα εδάφια αυτά και άλλα πολλά ακόμη, προκύπτει σαφέστατα ότι το «πού», το «πότε» και το «πώς» των εμφανίσεων του Ιησού, ήταν στην απόλυτη εξουσία Του. Αυτή είναι ρητή δήλωση των ιερών κειμένων και άρα το να εμφανίζεται ο Ιησούς κατ’ επιλογήν, είτε ως αναγνωρίσιμος, είτε «εν ετέρα μορφή» δεν αποτελεί καμία «αντίφαση»! Ασφαλώς όμως δεν θα μείνουμε εκεί, αλλά θα εξετάσουμε και τα εδάφια που προσκομίζουν. Καταρχάς, και ένα παιδάκι του δημοτικού αν ρωτούσαμε, τι είναι αυτό που θα χαρακτήριζες «αντίφαση» σε δύο διηγήσεις περί εμφανίσεων του Ιησού, θα μας έλεγε: Να μιλάνε δύο ευαγγελιστές για το ίδιο ακριβώς γεγονός, και να λέει ο ένας ευαγγελιστής ότι ο Ιησούς ήταν μή αναγνωρίσιμος και την ίδια στιγμή ο άλλος ευαγγελιστής να το αποκλείει ρητά και χωρίς να υπάρχει τρόπος να εξηγηθεί η διαφωνία αυτή. Υπάρχει άλλος τρόπος για να ονομαστούν δύο διηγήσεις περί εμφανίσεων «αντιφατικές» και δεν το ξέρουμε; Ε, δείτε λοιπόν ποια εδάφια επέλεξαν για να μιλήσουν περί «αντιφάσεων»:

α) Ματθ., 28,9: Ο Ιησούς εμφανίζεται στις μυροφόρες. Όμως… Αν εμφανίστηκε ως αναγνωρίσιμος ή όχι, με ποια παράλληλη διήγηση θα το συγκρίνουν για να μιλήσουν για «αντίφαση», αφού μόνο ο Ματθαίος αναφέρει την εμφάνιση αυτή;! Όντως, είναι ν’ απορεί κανείς… Από εκεί και πέρα, το αν ήταν άμεσα αναγνωρίσιμος από τις μυροφόρες στο Ματθ., 28,9 ή αν έγινε κάτι άλλο, ο Ματθαίος το αποσιωπά (μπορεί π.χ. να τον αναγνώρισαν οι μυροφόρες μόλις είπε το «Χαίρετε!», όπως περίπου έγινε με την Μαγδαληνή). «Αντίφαση» όμως δεν μπορεί να ανιχνευτεί στην εμφάνιση αυτή, αφού δεν υπάρχει παράλληλη διήγηση ώστε να τις συγκρίνουν. Πάμε παρακάτω.

β) Μαρκ. 16,9-10 & Ιω. 20,14-15: Πρόκειται για την εμφάνιση στη Μαγδαληνή. Στο Ιω. 20,18 γράφει: «η Μαρία η Μαγδαληνή … αναγγέλλει: "Είδα τον Κύριο!"». Στο Μαρκ. 16,9 γράφει: «ο Ιησούς … εμφανίστηκε … στη Μαρία τη Μαγδαληνή». Στο Ιω. 20,16 η Μαγδαληνή αναγνωρίζει τον Ιησού, και το ίδιο μας λέει και το Μαρκ. 16,9. Άρα, συμφωνούν απόλυτα. Πού ακριβώς βρίσκουν την «αντίφαση»; Μήπως μάς δίνει λεπτομέρειες ο Μάρκος για το πόση ώρα πέρασε πριν αναγνωρίσει η Μαγδαληνή τον Ιησού; Ασφαλώς όχι. Ο Μάρκος δίνει περιληπτικά το ίδιο γεγονός που ο Ιωάννης το αναφέρει με λεπτομέρειες. Άρα, πού «αντιφάσκει» ο Μάρκος με τον Ιωάννη; Και προχωρούμε.

γ) Λουκ. 24,15-16 & Λουκ. 24,31 & Μαρκ. 16,12: Πρόκειται για την εμφάνιση στους δύο μαθητές που πηγαίνουν προς τους Εμμαούς. Στο Λουκ. 24,15-16 βλέπουμε ότι οι μαθητές στην αρχή δεν αναγνωρίζουν τον Ιησού, όπως συμβαίνει αντίστοιχα και με την Μαγδαληνή (Ιω. 20,14). Η διήγηση συμφωνεί και με το Μαρκ. 16,12 όπου ο Ιησούς αρχικά «εμφανίστηκε με διαφορετική μορφή» στους δύο μαθητές. Στο Λουκ. 24,31 τελικά αναγνωρίζουν τον Ιησού, (έτσι συνέβη και με την Μαγδαληνή στο Ιω. 20,16). Επειδή πουθενά δεν υπάρχει αντίφαση στα εδάφια, μήπως θέλουν να μας πουν οι παραχαράκτες ότι στο Μαρκ. 16,12-13, οι δύο μαθητές δεν αναγνώρισαν τον Ιησού; Όμως, δεν είδαν άραγε ότι ο Μάρκος γράφει:

«[Η Μαγδαληνή] είπε στους μαθητές … ότι ο Ιησούς ζει και … δεν την πίστεψαν … [οι δύο μαθητές] πήγαν και τα διηγήθηκαν … αλλά ΟΥΤΕ ΚΙ ΑΥΤΟΥΣ τους πίστεψαν … Ο Ιησούς … τους επέπληξε γιατί … επέμεναν να μην πιστεύουν ΑΥΤΟΥΣ που Τον είδαν αναστημένο.» (Μαρκ. 16,10-14)

1ον Η φράση: «ΟΥΤΕ ΚΙ ΑΥΤΟΥΣ τους πίστεψαν» δείχνει ότι η Μαγδαληνή και οι μαθητές ανακοίνωσαν γεγονότα με το ΙΔΙΟ περιεχόμενο, δηλ. την εμφάνιση του Ιησού.

2ον: Αν μόνο η Μαγδαληνή αναγνώρισε τον Ιησού, γιατί ο Μάρκος μιλάει στον πληθυντικό για «ΑΥΤΟΥΣ που Τον είδαν»;

Μα ας είμαστε σοβαροί επιτέλους! Και πάμε στο τελευταίο εδάφιο.

δ) Λουκ. 24,36-37: Πρόκειται για την εμφάνιση στους μαθητές χωρίς τον Θωμά. Εδώ οι μαθητές αναγνωρίζουν τον Ιησού αλλά φοβούνται γιατί εμφανίστηκε ξαφνικά περνώντας μέσα από τους τοίχους και τις κλειστές πόρτες, οπότε τον θεωρούν «φάντασμα». Ο Ιησούς τους δείχνει τις πληγές του στα χέρια, τα πόδια και τα πλευρά του (Λουκ. 24,39-40. Ιω. 20,20) για να πειστούν ότι είναι ο ίδιος και είναι πραγματικός. Αντίφαση όμως δεν μπορεί να προκύψει από εδώ.

4. Απάντηση στο Κουίζ, 12η από 17:

«Ο αναστηθείς Ιησούς…»

α. Ήταν «φυσικός»
β. Δεν ήταν «φυσικός»

[α. Ματθ. 28,9, Λουκ. 24,41-43, Ιωάν. 20,27, β. Δεν ήταν «φυσικός» (Μάρκ. 16,9, 12, 14, Λουκ. 24,15-16, 31, 36-37, Α΄ Κορ. 15,8-9.]

Για την 12η ερώτηση ήδη είπαμε ότι είναι εντελώς ανούσια όπως και η προηγούμενη. Η θεματολογία τους είναι ίδια ακριβώς. Στηρίζονται στην παράλογη επιθυμία, να βάλουν σε συγκεκριμένα καλούπια τον Χριστό λες και συζητάμε για τον… γείτονά μας! Δεν βλέπουν για Ποιον μιλάμε; «Πάντα δι’ αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ο γέγονεν» (Ιωάν. 1,3)! Εδώ συζητάμε για το ότι Αναστήθηκε, ότι Αναλήφθηκε, ότι εμφανιζόταν και εξαφανιζόταν, ότι θα καθίσει στα Δεξιά του Πατρός… Τι πάει να πει λοιπόν «ήταν φυσικός», «δεν ήταν φυσικός»; Τι αστείες εκφράσεις είναι αυτές; Είδαμε και πριν πόσο αφελείς είναι τέτοιες ερωτήσεις:

«Εφανέρωσεν εαυτόν πάλιν ο Ιησούς» (Ιω. 21,1)

«Άφαντος εγένετο απ’ αυτών» (Λουκ. 24,31)

«Εφανερώθη εν ετέρα μορφή» (Μαρκ. 16,12)

«Ενώ μιλούσαν … στάθηκε ανάμεσά τους» (Λουκ. 24,36-37)

«Με κλειστές τις πόρτες … ήρθε ο Ιησούς» (Ιω. 20,19)

Είναι ηλίου φαεινότερο ότι ο Ιησούς υπάρχει σε μια εντελώς διαφορετική σωματική κατάσταση από πριν. Σαφώς είναι πραγματικός, όμως δεν υπόκειται στους περιορισμούς της ύλης και διατηρεί υπό τον έλεγχό Του όλες τις ιδιότητες του αναστημένου σώματος. Από εκεί και πέρα τι σημαίνει «ήταν φυσικός»; Όσο «φυσικός» είναι κάποιος που ελέγχει την ίδια του την ύλη, δεν τον εμποδίζουν κλειστές πόρτες και τοίχοι, εμφανίζεται και εξαφανίζεται κατά βούληση χωρίς να τον περιορίζουν καταστάσεις, διαστάσεις και αποστάσεις… Με βεβαιότητα λοιπόν, μπορούμε να προσθέσουμε και τα εξής, τα οποία βεβαίως είπαν πριν από εμάς οι Πατέρες της Εκκλησίας:

«Άξιον δε διαπορήσαι πως σώμα άφθαρτον τύπους εδείκνυτο των ήλων, και απτόν ην θνητή χειρί. Αλλά μη θορυβηθής· συγκαταβάσεως γαρ ην το γινόμενον. Το γαρ ούτω λεπτόν και κούφον, ως κεκλεισμένων εισελθείν των θυρών, παχύτητος πάσης απήλλακτο· αλλ’ ώστε πιστευθήναι την ανάστασιν, τούτο δείκνυται, και ώστε μαθείν, ότι αυτός ην ο σταυρωθείς, και ουκ άλλος αντ΄ αυτού ανέστη. Δια τούτο ανέστη έχων τα σημεία του σταυρού, και τρώγει δια τούτο[1].»

Εφόσον λοιπόν το σώμα Του ήταν άφθαρτο, ο Ιησούς διατηρούσε θαυματουργικά τα αποτυπώματα των πληγών στο σώμα Του, για χάρη των μαθητών του.
Οι άνθρωποι μπορούσαν να τον αγγίξουν επειδή το ήθελε ο Ίδιος. Επίσης, τρώει μαζί τους μόνο για χάρη των μαθητών του, και μια απόδειξη γι’ αυτό είναι η ρήση του Λουκά: «Του έδωσαν … ψητό ψάρι και … κηρύθρα με μέλι … τα έφαγε μπροστά τους» (Λουκ. 24,42-43). Τα έφαγε δηλαδή για να τον δουν, να πιστέψουν ότι είναι αυτός ο ίδιος και είναι πραγματικός. Οι ιδιότητες του σώματος του Χριστού σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπουν να πούμε ότι θα μπορούσε ο Αναστημένος Ιησούς να υπόκειται σε οποιοδήποτε περιορισμό του φθαρτού μας σώματος (πείνα, κούραση, πόνο κ.λπ.). Κατά τη γνώμη μας, το ερώτημα «ήταν φυσικός» ή «δεν ήταν φυσικός», όταν διαβάζουμε όλ’ αυτά για τον Αναστημένο Ιησού, μετατρέπεται σε μνημείο αφέλειας…

5. Απάντηση στο Κουίζ, 13η από 17:

«Οι μαθητές είδαν τον αναστημένο Ιησού…»

α. Μια φορά μόνο
β. Τρεις φορές
γ. Πολλές φορές

[α. Ματθ. 28,16-17, β. Ιωάν. 20,19,26, 21,1,14, γ. Πράξεις 1,3.]

Ασφαλώς, οι εμφανίσεις του Ιησού στους μαθητές ήταν πολλές, όπως μας λέει ο Λουκάς στο Πραξ. 1,3 και την ίδια στιγμή ούτε ο Ματθαίος, ούτε ο Ιωάννης το αποκλείουν. Ο Ιωάννης μάλιστα, όχι μόνο δεν το αποκλείει, αλλά γράφει: «Υπάρχουν κι άλλα πολλά που έκανε ο Ιησούς, που, αν γραφτούν … ούτε ο κόσμος ολόκληρος δε θα χωρούσε … τα βιβλία» (Ιω. 21,25). Η διαπίστωση των ερευνητών όπως έχουμε ξαναπεί, είναι ότι οι ευαγγελιστές επιλέγουν όσα στιγμιότυπα από τον ιστορικό βίο της πρώτης Εκκλησίας θεωρούν ότι υπηρετούν το σκοπό του ευαγγελίου τους. Για να γίνει όμως λόγος για «αντίφαση», γνωρίζουν καλά οι παραχαράκτες ότι θα πρέπει η διήγηση ενός ευαγγελιστή να αποκλείει ρητά και αναμφισβήτητα την μαρτυρία ενός άλλου ευαγγελιστή. Αυτό δεν συμβαίνει εδώ σε καμία περίπτωση.

6. Απάντηση στο Κουίζ, 14η από 17:

«Όταν ο Ιησούς παρουσιάστηκε στους μαθητές του ήταν…»

α. Ένδεκα μαθητές παρόντες
β. Δώδεκα μαθητές παρόντες

[α. Ματθ. 28,16-17, Λουκ. 24,33-36, β. Α΄ Κορ. 15,5.]

Άντε πάλι… Την ερώτηση αυτή την απαντήσαμε ήδη, στα πλαίσια της 8ης ερώτησης, στο Β΄ μέρος του «κουίζ». Είχαμε γράψει ότι ο Παύλος, από τις διάφορες εμφανίσεις του Ιησού που γνωρίζει, επιλέγει συνειδητά να αναφέρει στο Α΄ Κορ. 15,5 αυτές στον Πέτρο και στον βασικό κύκλο των μαθητών, καθώς στην επιστολή του σκοπεύει να δώσει την επίσημη μαρτυρία της πρώτης Εκκλησίας για την Ανάσταση, με αναφορά στα ηγετικά της πρόσωπα[2]. Ενδεικτικό της σκέψης αυτής είναι το γεγονός ότι αναφέρεται στους «Δώδεκα» το οποίο «αποτελεί επίσημον όνομα δηλούν τον κύκλον των αποστόλων, διότι άλλως κατά την πρώτην εμφάνισιν εις τους αποστόλους μόνον δέκα ήσαν παρόντες»[3] (πλην του Ιούδα και του Θωμά). Άρα, η αναφορά στους «Δώδεκα» δεν είναι καταμέτρηση αλλά τίτλος. Εκτός από τον Παύλο, τα ευαγγέλια μας προσφέρουν άλλη μια απόδειξη ότι το «Δώδεκα» δεν έχει έννοια στατιστική, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επίσημο όνομα για τον στενό κύκλο των μαθητών ακόμα και όταν είναι έντεκα. Ο Ιωάννης, ακόμα και μετά τον θάνατο του Ιούδα χρησιμοποιεί τον όρο «Δώδεκα»: «Ο Θωμάς όμως, ένας από τους δώδεκα μαθητές … δεν ήταν μαζί τους» (Ιω. 20,24). Πέφτει λοιπόν στο κενό και η ερώτηση αυτή.

7. Απάντηση στο Κουίζ, 15η από 17:

«Ο αναστηθείς Ιησούς…»

α. Επιθυμούσε να τον αγγίξουν
β. Δεν επιθυμούσε να τον αγγίξουν
γ. Δεν έδινε σημασία στο άν θα τον άγγιζαν ή όχι

[α. Ιωάν. 20,27, β. Ιωάν. 20,17, γ. Ματθ. 28,10.]

Πολύ γελάσαμε με τις παραπάνω διατυπώσεις… Ας ξεκινήσουμε από τα πιο ανούσια: Η περίπτωση του Θωμά στο Ιω. 20,27 δεν έχει σχέση με κάποια «επιθυμία» του Ιησού! Ο Ιησούς απλά έδειξε την αγάπη του προς τον μαθητή και του έδωσε την ευκαιρία να τον αγγίξει για να πιστέψει. Το κείμενο ίσως υπονοεί ότι τελικά ο Θωμάς δεν Τον άγγιξε καθώς λέει ο Ιησούς: "Πείστηκες επειδή με είδες με τα μάτια σου". Επίσης, η προσκύνηση των μυροφόρων στο Ματθ. 28,10 ούτε αυτή είναι θέμα κάποιας «επιθυμίας» του Ιησού! Όπως βλέπουμε και σε άλλα εδάφια, όπως το Ματθ. 8,2 ή στο Ματθ. 14,33, η προσκύνηση είναι έκφραση σεβασμού και αναγνώρισης της αγιότητάς Του, όχι μόνο από τους μαθητές προς τον δάσκαλό τους, αλλά και από πρόσωπα που δεν τον γνώριζαν, ζούσαν όμως την ακτινοβολία της προσωπικότητας του Ιησού. Ας δούμε τώρα την περίπτωση του περίφημου «μη μου άπτου» (Ιω. 20,17) για το οποίο έχουν γραφτεί πολλά, κυρίως βέβαια για την αιτιολογία της απαγόρευσης: «λέγει αυτή Ιησούς· μή μου άπτου, ούπω γαρ αναβέβηκα προς τον πατέρα».

[Σημείωση: Ο θεολόγος Νικόλαος Σωτηρόπουλος, γράφει:

«Η μεγάλη δυσκολία δια την ερμηνείαν του χωρίου παραμερίζεται αμέσως, αν τον σύνδεσμον «γαρ» μεταφράσωμεν «βεβαίως», διότι ο σύνδεσμος έχει και βεβαιωτικήν σημασίαν (Ιδέ Δ. Δημητράκου, Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης). Ούτω το χωρίον αποδίδεται ως εξής: "Μη με εγγίζης, δεν έχω βεβαίως αναβή ακόμη εις τον πατέρα μου, ύπαγε όμως προς τους αδελφούς μου και ειπέ εις αυτούς, αναβαίνω προς τον πατέρα μου".

Πράγματι, με την ερμηνεία αυτή το νόημα γίνεται ομαλότερο και μάλιστα, αν το «γαρ» αποδοθεί ως βεβαιωτικό, τότε μπορεί και να παραληφθεί: «Μη μ’ αγγίζεις της λέει ο Ιησούς […] δεν ανέβηκα ακόμα προς τον Πατέρα μου· πήγαινε όμως στους αδερφούς μου και πες τους: «ανεβαίνω…». Έχει μάλιστα σημασία το γεγονός ότι, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ερμηνεύει το εδάφιο (βλ. PG 59,469) χωρίς να ασχολείται με την κατά γράμμα ερμηνεία του «γαρ»[4].]

Καταρχάς, ας κλείσουμε το ζήτημα της 15ης ερώτησης του «κουίζ». Οι μαρτυρίες είναι πολλές για να δικαιούται το αφελές κουίζ να γράφει ότι ο Ιησούς δεν ήθελε να τον αγγίζουν. Ο Ιησούς καλεί ο ίδιος τον Θωμά να βάλει το δάκτυλο του στον τύπο των ήλων (Ιω. 20,27) και βεβαίως, οι διηγήσεις της Καινής Διαθήκης υπογραμμίζουν σαφώς την υλική και σωματική διάσταση του Χριστού. Στο ευαγγέλιο του Ιωάννη ο αναστάς Κύριος μοιράζει στους μαθητές με τα χέρια Του άρτο και ψάρια, στο κατά Ματθαίον οι μυροφόρες «εκράτησαν αυτού τους πόδας» (Ματθ. 28,9), στο κατά Λουκάν ο Ιησούς πιάνει το ψωμί, το ευλογεί, το κόβει και το μοιράζει στους δύο μαθητές καθ’ οδόν προς τους Εμμαούς (Λουκ. 24,30), σε άλλη σκηνή τρώει ένα κομμάτι από ψητό ψάρι (Λουκ. 24,43) και βεβαίως, η έκφραση «συναλιζόμενος», που αναφέρεται συνολικά στην τεσσαρακονθήμερη επικοινωνία του Χριστού με τους μαθητές του (Πραξ. 1,4) δηλώνει σαφώς ότι ο Ιησούς μετά την ανάσταση και μέχρι την ανάληψη συνέτρωγε με τους μαθητές και γενικά είχε πολύ στενή και συχνή επαφή μαζί τους. Άρα, δεν μπορεί να μπει καν θέμα ότι ο Ιησούς δεν επιθυμούσε να τον αγγίξουν.

Ας δούμε λοιπόν τα κυριότερα σημεία που θα μας βοηθήσουν να εξηγήσουμε την φράση «μη μου άπτου»[5]:

α) Όπως επισημαίνεται από τους ερμηνευτές, η απόσταση που δημιουργεί ο Ιησούς από την Μαγδαληνή με τη φράση αυτή, θυμίζει ανάλογα περιστατικά της επίγειας ζωής Του, κατά τα οποία δημιούργησε με λόγους ή ενέργειές του απόσταση από αγαπητά του πρόσωπα. Για παράδειγμα, με την χαρακτηριστική φράση που απευθύνει στην Παναγία, «τι εμοί και σοι γύναι;» (Ιω. 2,4) θέλει να γίνει κατανοητό πως ο Θεός δεν μπορεί να καθοδηγηθεί από ανθρώπινες ανάγκες και επιθυμίες, αλλά έχει τον πλήρη έλεγχο των καταστάσεων και ενεργεί όταν και όπως ο ίδιος θέλει.

β) Ποιος όμως είναι ο λόγος που θέλει να κρατήσει απόσταση από την Μαγδαληνή, μια απόσταση που δεν θέλησε να κρατήσει π.χ. από τον Θωμά; Η εξήγηση βρίσκεται στο γεγονός ότι η Μαγδαληνή δεν είχε συνειδητοποιήσει περί τίνος επρόκειτο. Αντί να χαίρεται με την απουσία του σώματος του Κυρίου ενθυμούμενη τα λόγια Του, εκείνη δεν κατανοεί τη σημασία των γεγονότων και κλαίει διαρκώς έξω από τον Τάφο στενοχωρημένη. Όταν ο Ιησούς εμφανίζεται και τον νομίζει για κηπουρό, ακόμα πιστεύει ότι κάποιος έχει πάρει το σώμα του Ιησού και θέλει να μάθει που το έχουν βάλει. Έτσι, ακολουθεί η σκηνή του Ιω. 20,16-17 που είναι χαρακτηριστική: ο Ιησούς της λέει, «Μαρία!» εκείνη γυρίζει ξαφνιασμένη, τον αναγνωρίζει, τον φωνάζει «Διδάσκαλε» και προφανώς είναι έτοιμη να εκφραστεί με την οικειότητα που είχαν συνηθίσει οι μαθητές όλον αυτόν τον καιρό που Τον ακολουθούσαν.

Όμως, ο καιρός αυτός έχει παρέλθει οριστικά. Ο Ιησούς δεν είναι πλέον ο επίγειος διδάσκαλός τους. Ο Θωμάς αυτό το κατάλαβε, και στην προτροπή του Ιησού «μην αμφιβάλλεις και πίστεψε» ομολογεί την πίστη του με τα λόγια, «είσαι ο Κύριός μου και ο Θεός μου». Το ίδιο και οι μυροφόρες, που αμέσως «έπεσαν στα πόδια του και τον προσκύνησαν» και μάλιστα με ιδιαίτερο δέος, καθώς ο Ιησούς τους λέει: «Μη φοβάστε!» (Ματθ. 28,9-10). Η Μαγδαληνή όμως δεν έχει καταλάβει ακόμα. Γι’ αυτό σταματά τις εκδηλώσεις της ο Ιησούς λέγοντάς «μη μου άπτου» και συνεχίζει: «ανεβαίνω σ’ εκείνον που είναι δικός μου και δικός σας Πατέρας, δικός μου και δικός σας Θεός». Της θυμίζει έτσι, τα λόγια του Ιω. 16,5-13:

«... σας συμφέρει να φύγω εγώ. Γιατί, αν εγώ δεν φύγω, δε θα έρθει σ’ εσάς ο Παράκλητος … θα ελέγξει τους ανθρώπους ως προς την αμαρτία, ως προς τη δικαιοσύνη και ως προς την κρίση του Θεού … εγώ πηγαίνω δικαιωμένος στον Πατέρα, και δε θα με βλέπετε πια … θα έρθει εκείνος, το Πνεύμα της Αλήθειας, θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια.»

Άρα, με αυτά που έπραξε ο Ιησούς έφερε σε συναίσθηση την Μαγδαληνή. Δεν μοιάζει η ανάστασή Του με του Λαζάρου, δεν ζει πλέον την προηγούμενη ζωή της ταπεινώσεως, αλλά είναι ο ίδιος ο Κύριος και Θεός που ανυψώνεται δοξασμένος προς τον Πατέρα Του και Θεό όλων. Τώρα οφείλουν όλοι να Τον αναγνωρίζουν όχι απλώς ως τον αγαπημένο διδάσκαλο, αλλά ως τον σαρκωθέντα Λόγο του Θεού.

8. Απάντηση στο Κουίζ, 16η από 17:

«Ο Ιησούς αναλήφθηκε στον ουρανό…»

α. Την ίδια ημέρα της ανάστασης
β. Σαράντα ημέρες μετά την ανάσταση
γ. Δεν γίνεται λόγος για ανάληψη του Ιησού

[α. Μάρκ. 16, 9, 19, Λουκ. 24,13, 28-51, 50-51, β. Πράξεις, 1,3-9, γ. Ματθ. 28,19-20, Ιωάν. 21,23-τέλος.]

Ασφαλώς, το κουίζ είναι για άλλη μια φορά παραπλανητικό. Να ξεκαθαρίσουμε εξαρχής ότι για το επιχείρημα «γ», «δεν γίνεται λόγος για ανάληψη του Ιησού», δεν μπορούν να επικαλεστούν το ευαγγέλιο του Ιωάννη. Η φράση «τι θα γίνει αν δείτε τον Υιό του Ανθρώπου ν’ ανεβαίνει εκεί που ήταν πρωτύτερα;» (Ιω. 6,62) δεν αφήνει το περιθώριο να πούμε ότι ο Ιωάννης δεν κάνει λόγο για την Ανάληψη. Επίσης και ο Ματθαίος, αν και δεν αναφέρεται ευθέως στην Ανάληψη, εντούτοις χρησιμοποιεί παράλληλες εκφράσεις με το ίδιο περιεχόμενο. Λέει για παράδειγμα ο Μάρκος στη σκηνή της Ανάληψης: «Ο Κύριος, αναλήφθηκε στον ουρανό και κάθισε στα δεξιά του Θεού» (Μαρκ. 16,19). Και ο Ματθαίος γράφει σ’ ένα σαφέστατο παράλληλο: «Σας λέω πως σύντομα θα δείτε τον Υιό του Ανθρώπου να κάθεται στα δεξιά του Θεού» (Ματθ. 26,64). Άλλωστε πώς αλλιώς οι άνθρωποι θα «δουν τον Υιό του Ανθρώπου να έρχεται πάνω στα σύννεφα» (Ματθ. 24,30), αν δεν ανέβει πρώτα στους ουρανούς; Οπότε είναι μάλλον υπερβολικό να πούμε ότι οι ακροατές του Ματθαίου θα περίμεναν ότι ο Ιησούς θα έμενε για πάντα εδώ στη γη.

Ας δούμε τώρα, πότε έγινε η Ανάληψη, την ημέρα της Ανάστασης, ή 40 ημέρες μετά; Θεωρούμε ότι τα Μαρκ. 16,9 και 19 πολύ κακώς τα επικαλούνται για το ζήτημα αυτό. Το Μαρκ. 16,9 μας λέει μόνο, ότι μετά την ανάστασή του ο Ιησούς, το πρωί της Κυριακής, εμφανίστηκε στη Μαρία τη Μαγδαληνή. Από πού κι ως που όμως αυτό μας υποχρεώνει να συμπεράνουμε ότι ο Ιησούς αναλήφθηκε την ίδια ημέρα; Όπως σημειώνεται στο «Λεξικό Βιβλικής Θεολογίας» (μτφρ. Σάββας Αγουρίδης):

«Στο χωρίο 16,19 του κατά Μαρκον ευαγγελίου, που εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος από το Λουκά, η Ανάληψη εξιστορείται ύστερα από διαδοχικές εμφανίσεις, οι οποίες δεν καταλαβαίνουμε αν έγιναν μέσα σε μια ή σε περισσότερες μέρες[6].»

Αυτό συμβαίνει διότι σύμφωνα με τον κριτικό έλεγχο του κειμένου, προκύπτει ότι οι στίχοι 16,9-20 δεν υπήρχαν σε όλα τα αρχαία χειρόγραφα και «πατερικές μαρτυρίες δείχνουν ότι το ερώτημα περί του τέλους του ευαγγελίου είχε αντιμετωπισθεί ήδη κατά τους πρώτους αιώνες»[7]. Κατά συνέπεια, πρόκειται ίσως για μεταγενέστερη προσθήκη στο ευαγγέλιο, αναμφισβήτητης πάντως Κανονικότητας[8], και «οι στίχοι αυτοί [δηλ. 16,9-20] αποτελούν σύνθεση και περίληψη όλων των ευαγγελικών διηγήσεων για τις εμφανίσεις του Αναστημένου Χριστού[9]».

Τα εδάφια του Μάρκου λοιπόν που αναφέρονται στην Ανάληψη, βρίσκονται στα πλαίσια μιας αφήγησης η οποία δεν μπορεί να χρονολογηθεί επακριβώς ώστε να αποδειχθεί ότι τα συμβάντα στους στίχους Μαρκ. 16,9-20 έγιναν όλα την ίδια ημέρα. Άρα, και αυτό το δεύτερο επιχείρημα των ψευδολόγων πέφτει στο κενό. Τώρα, ως προς τις διηγήσεις του Λουκά για την Ανάληψη τις οποίες διαβάζουμε στις Πράξεις και στο Ευαγγέλιό του, μιλήσαμε ήδη στην ερώτηση 10 του «κουίζ». Ξαναλέμε λοιπόν: Ο Λουκάς γράφει και το Κατά Λουκάν αλλά και τις Πράξεις των Αποστόλων. Στις Πράξεις λοιπόν, σαφέστατα ο Λουκάς δηλώνει ότι η Ανάληψη του Ιησού έγινε μετά από 40 ημέρες παραμονής και παρουσίας Του στους μαθητές:

«3 Μετά το θάνατό του παρουσιάστηκε σ’ αυτούς ζωντανός με πολλές αποδείξεις· για σαράντα μέρες τούς εμφανιζόταν και τους μιλούσε σχετικά με τη βασιλεία του Θεού […] 9 ανυψώθηκε προς τον ουρανό, και μια νεφέλη τον έκρυψε από τα μάτια τους.» (Πραξ. 1,3.9)

Βεβαίως, το διάστημα των 40 ημερών ο Λουκάς το γράφει μόνο στις Πράξεις αλλά το παραλείπει στο ευαγγέλιό του, ίσως έχοντας σκοπό να αναφέρει περισσότερα στο βιβλίο των Πράξεων. Θα ήταν όμως παράλογο να πούμε ότι δεν γνωρίζει για τις 40 ημέρες, όταν το έχει ήδη γράψει στις Πράξεις. Αφού λοιπόν είναι παράλογο να υποθέσουμε ότι ο Λουκάς αντιφάσκει με τον εαυτό του, ως επιπλέον απόδειξη για το θέμα των 40 ημερών θα χρησιμοποιήσουμε την εντολή παραμονής στα Ιεροσόλυμα: «... για σαράντα μέρες τούς εμφανιζόταν … τους παρήγγειλλε: "Μην απομακρυνθείτε από τα Ιεροσόλυμα"» (Πραξ. 1,3-4). Η εντολή αυτή επαναλαμβάνεται στο Λουκ. 24,49: «Εσείς καθίστε στην Ιερουσαλήμ ωσότου ο Θεός σάς οπλίσει με τη δύναμή του». Έχοντας λοιπόν ως δεδομένο ότι τα ευαγγέλια δεν είναι παρά στιγμιότυπα από τον βίο της πρώτης Εκκλησίας συνδεδεμένα μεταξύ τους χωρίς αυστηρή χρονολογική σύνδεση, συμπεραίνουμε ότι η σκηνή της εμφάνισης του Ιησού στους 10 μαθητές τελειώνει στο Λουκ. 24,36-43. Στο εδάφιο 44 (ύστερα τους είπε…) αρχίζει η αποχαιρετιστήρια σκηνή που οδηγεί στην Ανάληψη, η οποία ο Λουκάς μας λέει ότι λαμβάνει χώρα 40 ημέρες μετά την Ανάσταση (Πραξ. 1,3).

Που τοποθετούνται λοιπόν οι 40 ημέρες στο Κατά Λουκάν; Προφανώς ανάμεσα στο 24,43 και 24,44 και αυτό μας το αποδεικνύει το, «εσείς καθίστε στην Ιερουσαλήμ…» (Λουκ. 24,49) που είναι παράλληλο με το «μην απομακρυνθείτε από τα Ιεροσόλυμα…» (Πραξ. 1,4). Συνεπώς:

α) Για κανένα από τα ευαγγέλια δεν μπορούμε να πούμε πως «δεν γίνεται λόγος για ανάληψη του Ιησού». Μπορεί ο Ιωάννης και κυρίως ο Ματθαίος να μην την αναφέρουν ευθέως, όμως υπάρχουν εδάφια στα οποία γίνεται έμμεσα λόγος για Ανάληψη του Ιησού.

β) Από πουθενά δεν προκύπτει ότι η Ανάληψη δεν έγινε 40 ημέρες μετά από την Ανάσταση.

9. Απάντηση στο Κουίζ, 17η από 17:

«Οι μαθητές έλαβαν την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος…»

α. Το βράδυ της ίδιας ημέρας της ανάστασης
β. Πενήντα ημέρες μετά την ανάσταση

[α. Ιωάν. 20,19-22, β. Πράξεις, 2,1-13.]

Και η τελευταία ερώτηση δεν νομίζουμε ότι έχει κάποια ιδιαίτερη δυσκολία να απαντηθεί. Οι αθεο-παγανιστές αναφέρονται στη φράση του Ιησού: «φύσηξε στα πρόσωπά τους και τους λέει: "Λάβετε Πνεύμα Άγιο"» (Ιω. 20,22) και θέλουν να μας πουν ότι αυτό το εδάφιο αναφέρεται στην… Πεντηκοστή. Όμως, για να μιλήσουν για «αντίφαση» οι ψευδολόγοι, συγκρίνουν αυθαίρετα το Ιω. 20,22 με το εδάφιο Πραξ. 2,1-13. Είναι όμως δυνατόν τα δύο αυτά εδάφια να υπονοούν το γεγονός της Πεντηκοστής ώστε να μιλάμε για «αντίφαση»; Ασφαλώς όχι. Διότι τότε, θα πρέπει να βρουν πειστικά στοιχεία που να μας λένε ότι ο Ιωάννης διαφωνεί με τον εαυτό του! Ας δούμε γιατί.

Η σκηνή που περιγράφει το Πραξ. 2,1-13 είναι η Πεντηκοστή, δηλ. η έλευση του Αγίου Πνεύματος ΜΕΤΑ την αποχώρηση του Ιησού, δηλαδή μετά την Ανάληψή Του. Όμως, και ο Ιωάννης ξέρει καλά ότι το γεγονός της Πεντηκοστής θα συμβεί ΜΕΤΑ την αποχώρηση του Ιησού:

«Σας συμφέρει να φύγω εγώ. Γιατί, αν εγώ δεν φύγω, δε θα έρθει σ’ εσάς ο Παράκλητος … θα έρθει εκείνος, το Πνεύμα της Αλήθειας, θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια.» (Ιω. 16,5-13)

Ο Ιωάννης λοιπόν ξεκαθαρίζει ότι αν δεν φύγει ο Ιησούς, δεν θα έλθει το Πνεύμα το Άγιο. Ακριβώς το ίδιο δηλαδή που μας διηγείται ο Λουκάς στις Πράξεις. Άρα, πιάνουμε εμείς τους ψευδολόγους να αντιφάσκουν. Γιατί «απορούν» αν το εδάφιο Ιω. 20,22 αναφέρεται στην Πεντηκοστή, αφού είναι τόσο «ικανοί» μελετητές; Δεν είδαν τα εδάφια Ιω. 16,5-13 που δείχνουν καθαρά πως ο Ιωάννης ξέρει ότι για να γίνει η Πεντηκοστή, ο Ιησούς πρέπει πρώτα να φύγει;
Επειδή λοιπόν μόνο τυφλός δεν θα έβλεπε ότι ο Ιωάννης όταν λέει «Λάβετε Πνεύμα Άγιο» δεν εννοεί την Πεντηκοστή, το ζήτημα που θέτει η 17η ερώτηση του «κουίζ» είναι εντελώς άστοχο και ανούσιο και οι αθεο-παγανιστές το επικαλούνται μόνο για λόγους εντυπώσεων…

Πριν κλείσουμε το άρθρο μας, ας δούμε την ορθόδοξη ερμηνεία του εδαφίου, «φύσηξε στα πρόσωπά τους και τους λέει: "Λάβετε Πνεύμα Άγιο"» (Ιω. 20,22). Όπως ερμηνεύει ο άγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς:

«Μερικήν του πνεύματος ενέργειαν διά του εμφυσήματος έδωκεν[10].»

Δεν πρόκειται λοιπόν για τον «ερχομό» του Αγίου Πνεύματος με τα «σημεία» της Πεντηκοστής, αλλά για την χορήγηση του Αγιοπνευματικού χαρίσματος της άφεσης των αμαρτιών: «Λάβετε Πνεύμα Άγιο, σε όποιους συγχωρήσετε τις αμαρτίες, θα τους είναι συγχωρημένες, σε όποιους τις κρατήσετε ασυγχώρητες, θα κρατηθούν έτσι».

10. Επίλογος

Αυτό ήταν λοιπόν το «κουίζ» των 17 ερωτήσεων που έσπευσαν να αντιγράψουν οι καλοθελητές σε blog αντιχριστιανικής παραπληροφόρησης. Πιστεύουμε ότι έγινε φανερό πως μόνο ένας επιπόλαιος αναγνώστης της Κ.Δ. θα μπορούσε να φτιάξει ή να δώσει βάση σε ένα τέτοιο κατασκεύασμα. Υπάρχει μια πανίσχυρη Παράδοση 2.000 χρόνων που συνοδεύει τα κείμενα της Κ.Δ. και οι πολέμιοι του χριστιανισμού δεν μπορεί να ελπίζουν ότι με τέτοιες αλχημείες θα καταφέρουν οτιδήποτε. Ας μας φωτίσει ο Χριστός όλους, και ας μας φέρει σε συναίσθηση να καταλάβουμε τον Λόγο Του.

[Τέλος Γ΄ Μέρους, και τέλος του άρθρου]

Σημειώσεις

[1] Ιωάννης Χρυσόστομος, «Στο Κατά Ιωάννην», PG 59.474.

[2] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις τας Επιστολάς…», τόμ. Α', ό.π., σελ. 397α.

[3] Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις τας Επιστολάς…», τόμ. Α', ό.π., σελ. 397β.

[4] Βλ. Σωτηρόπουλος Νικόλαος, «Ερμηνεία δύσκολων χωρίων της Γραφής», τόμ. Α΄, Αθήνα 1985, σελ. 123.

[5] Για την ερμηνεία της περικοπής, βλ. κυρίως τα εξής:
α) Καρακόλης Κ. Χρήστος, «Ερμηνευτικές Προσεγγίσεις», Αποστολική Διακονία, 2η έκδ., Αθήνα 2005, σελ. 85-95.
β) Σωτηρόπουλος Νικόλαος, «Ερμηνεία δύσκολων χωρίων της Γραφής», τόμ. Α΄, Αθήνα 1985, σελ. 121-124.
γ) Τρεμπέλας Ν. Παν., «Υπόμνημα εις το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον», 4η έκδ., «Ο Σωτήρ», Αθήνα 1990, σελ. 698-701.

[6] «Λεξικό Βιβλικής Θεολογίας» (μτφρ. από τα Γαλλικά με εποπτεία Σάββα Αγουρίδη, Σταύρου Βαρτανιάν), Άρτος Ζωής, Αθήνα 1980, στ. 78.

[7] Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, «Το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 511.

[8] Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, «Το κατά Μάρκον…», ό.π., σελ. 513.

[9] Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, «Το κατά Μάρκον…», ό.π., σελ. 514.

[10] Λόγος Αποδεικτικός Β΄, 6. Η παράθεση από το: Γιαγκάζογλου Σταύρος, «Κοινωνία θεώσεως. Η σύνθεση Χριστολογίας και Πνευματολογίας στο έργο του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά», Δόμος, Αθήνα 2001, σελ. 354.

(Πηγή: «Quiz για τις μέρες του Πάσχα - Απαντήσεις σε ένα αφελές ερωτηματολόγιο Μέρος Γ΄: Οι υπόλοιπες 9 ερωτήσεις», του Papyrus 52 για την Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας, Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας http://www.oodegr.com/neopaganismos/ag.grafi/quiz_3.htm )

Πηγή: Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας, Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας,

Από τις ιερές τελετές που τελούνται μεγαλόπρεπα τη Μ. Εβδομάδα στην αγία πόλη της Ιερουσαλήμ, η περισσότερο σημαντική τόσο για τη σημασία της όσο και για την παλαιότητά της, η οποία τυχαίνει να είναι τόσο ποθητή και παρηγορητική για τους πιστούς, είναι η ιερή και σεβάσμια τελετή του αγίου φωτός, που τελείται κατά το μεγάλο και υπερευλογημένο Σάββατο στον ίδιο τόπο που έγινε η ταφή και η ανάσταση του Σωτήρα Χριστού. Η ιερή αυτή τελετή, κατά τη διάρκεια της οποίας ο πρώτος ιεράρχης της Σιωνίτιδος Εκκλησίας ή κάποιος άλλος από τους ιεράρχες της δίνει στους πιστούς το άγιο φως που προέρχεται από το Πανάγιο Τάφο, καθιερώθηκε από τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού.

Ιστορική Μελέτη για το Άγιο Φως

Από τις ιερές τελετές που τελούνται μεγαλόπρεπα τη Μ. Εβδομάδα στην αγία πόλη της Ιερουσαλήμ, η περισσότερο σημαντική τόσο για τη σημασία της όσο και για την παλαιότητά της, η οποία τυχαίνει να είναι τόσο ποθητή και παρηγορητική για τους πιστούς, είναι η ιερή και σεβάσμια τελετή του αγίου φωτός, που τελείται κατά το μεγάλο και υπερευλογημένο Σάββατο στον ίδιο τόπο που έγινε η ταφή και η ανάσταση του Σωτήρα Χριστού. Η ιερή αυτή τελετή, κατά τη διάρκεια της οποίας ο πρώτος ιεράρχης της Σιωνίτιδος Εκκλησίας ή κάποιος άλλος από τους ιεράρχες της δίνει στους πιστούς το άγιο φως που προέρχεται από το Πανάγιο Τάφο, καθιερώθηκε από τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού.

Α'.

Ιστορία της τελετής του αγίου φωτός.

Η πρώτη αφορμή της τελετής του αγίου φωτός, αν δεν υποθέσουμε πως είναι υπερφυσική, ήταν σίγουρα η συμβολική ανάμνηση και της ανάστασης του Σωτήρα μας και αυτών που έζησαν από κοντά τα γεγονότα.

Από το ιερό Ευαγγέλιο μαθαίνουμε πρώτα ότι κατά τον καιρό της ανάστασης του Κυρίου ο άγγελος που παρουσιάστηκε στις Μυροφόρες και έσπρωξε την πέτρα από την είσοδο του Τάφου, καθόταν πάνω σε αυτήν και έλαμπε ολόκληρος:

«Ην δέ η ιδέα αυτού ως αστραπή» (Ματθ. κη' 3.) (Η εξωτερική του εμφάνιση ήταν σαν αστραπή)

Έπειτα, όταν πάλι ο Πέτρος και ο Ιωάννης ήρθαν στον τάφο, ενώ υπήρχε ακόμα σκοτάδι και δεν ήταν παρών κανένας άγγελος, είδαν τις λωρίδες από σεντόνια που είχαν χρησιμοποιηθεί ως σάβανο και την πετσέτα με την οποία είχαν σκεπάσει το κεφάλι του Κυρίου και πίστεψαν (Ιωάν. κ'.)∙ είδαν όμως αυτά, ενώ υπήρχε ακόμα σκοτάδι, διότι όλος ο Τάφος του Κυρίου ήταν τότε διάχυτος από ουράνιο φως. Γι' αυτό ψάλλει και ο θείος Δαμασκηνός:

«Καί τό φως εν τω τάφω ορών (ο Πέτρος) κατεπλήττετο, όθεν καί κατειδε τά οθόνια μόνα, ουδείς γάρ βλέπειν δύναται εν νυκτί τά προκείμενα.»

(Kαι βλέποντας (ο Πέτρος) το φως στον τάφο έμεινε κατάπληκτος, γι' αυτό και είδε μόνο τις λωρίδες από τα σεντόνια, γιατί κανείς δεν μπορεί να δει μέσα στο σκοτάδι αυτά που βρίσκονται μπροστά του).

Και ο ίδιος ο άγιος Γρηγόριος της Νύσσης λέει:

«Και ταυτα (τά οθόνια καί τά σουδάρια) ιδόντες οι περί τόν Πέτρον επίστευσαν... πλήρης γάρ ην ο Τάφος φωτός, ώστε καί νυκτός ούσης έτι, διπλως θεάσασθαι τά ένδον, καί αισθητως καί πνευματικως»
(για την ανάσταση του Χριστού, λόγος β' σελ. 406 τόμος γ') (=Και αφού είδαν αυτά [τις λωρίδες από τα σεντόνια και τις πετσέτες] οι σύντροφοι του Πέτρου πίστεψαν...γιατί ο Τάφος ήταν γεμάτος με φως, ώστε, αν και ήταν νύχτα ακόμα, δύο φορές είδαν αυτά που βρίσκονταν μέσα στον Τάφο, και με τις αισθήσεις τους και με το πνεύμα τους).

Αυτά βέβαια ενέπνευσαν στην τελετουργία της Εκκλησίας μας από τους πρώτους αιώνες (ίσως σύμφωνα με την Αποστολική παράδοση) το έθιμο να κρατάμε λαμπάδες κατά τη γιορτή του Πάσχα. Η διαδεδομένη σε όλες τις Ορθόδοξους Εκκλησίες τελετή της διανομής του φωτός από τον εκκλησιαστικό προϊστάμενο στο λαό κατά τη νύχτα της Κυριακής του Πάσχα, ψάλλοντας «Δευτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός και ασπάσασθε Χριστόν τόν αναστάντα εκ νεκρων» (=ελάτε πάρτε φως από το άσβεστο φως και ασπαστείτε τον Χριστό που αναστήθηκε από τους νεκρούς), είναι αναντίρρητα πάρα πολύ παλιά. Αυτήν την ανέκαθεν φωταγωγία της Εκκλησίας, σύμβολο της χαράς, της δόξας και του ουράνιου φωτός, μαρτυρούν πολύ παλιά παραδείγματα. Όταν Επίσκοπος της Ιερουσαλήμ ήταν ο Νάρκισσος, το 162, κατά το βράδυ της ανάστασης, στην ίδια την Ιερουσαλήμ, άναψαν όλα τα καντήλια της Εκκλησίας με το θαυματουργό λάδι,όπως αναφέρει ο ιστορικός Ευσέβιος ο Παμφίλου:

«Κάποτε, κατά το μεγάλο βράδυ του Πάσχα, λένε ότι είχε εξαντληθεί το λάδι από τους διακόνους (της εκκλησίας). Επειδή, εξαιτίας αυτού, φοβερή απογοήτευση συντάραξε όλο το πλήθος, ο Νάρκισσος διέταξε να ετοιμάσουν τα φώτα, και αφού άντλησε νερό από κάποιο κοντινό πηγάδι, το μετέφερε ο ίδιος. Ενώ έγινε αυτό αμέσως, προσευχόταν και παρακαλούσε με πίστη προς τον Κύριο το νερό να χυθεί στους λύχνους. Αφού έγιναν και αυτά, ενάντια σε κάθε λογική και με παράδοξη και θεϊκή δύναμη μετέβαλε το νερό σε λάδι∙ αυτό διαφυλάχτηκε από τους περισσότερους από τους αδελφούς για μεγάλο χρονικό διάστημα από τότε και σε μας έχει απομείνει ένα μικρό δείγμα από το τότε θαύμα»[1].

Και πού υπήρχε τότε η εκκλησία αυτή στην άγια πόλη, όπου ήταν παρών και ο Επίσκοπος και πλήθος εκκλησιαζομένων, δεν είναι γνωστό∙ βέβαιο, όμως, είναι ότι, και μετά την ανάκτηση της Ιερουσαλήμ από τον Αδριανό, υπήρχε στην πόλη και η εκκλησία για την οποία έγινε λόγος, όπως πιθανόν και άλλοι τόποι προσευχής, στους οποίους μαζεύονταν οι πιστοί και μέσα και έξω από αυτούς, ειδικά αυτοί που είχαν πάει στην πόλη κατά την εορτή του Πάσχα. Ο Μ. Κωνσταντίνος, κάνοντας πιο λαμπερή τη φωταγωγία και τη λαμπαδηφορία της Εκκλησίας, διέταξε να φωτιστεί όλη η πόλη.

«Την ιερή αγρυπνία μετέβαλε σε φώτα της ημέρας δένοντας πάρα πολύ ψηλούς κίονες από κερί σε όλη την πόλη, πάνω στους ήδη υπάρχοντες στύλους∙ οι λαμπάδες ήταν αναμμένες και φώτιζαν όλον τον τόπο, ώστε η αγρυπνία να ακτινοβολεί πιο πολύ και από τη λαμπερή ημέρα[2].»

Και ο Γρηγόριος ο θεολόγος λέει:

«... το άγιο Πάσχα και περιβόητο, η πιο μεγάλη μέρα όλων των ημερών και η λαμπρή νύχτα, αυτή που έδιωξε το σκοτάδι της αμαρτίας, κατά την οποία εμείς γιορτάζουμε τη σωτηρία μας κάτω από το πλούσιο φως.» (λόγ. ιθ'.)

Αυτό, όμως, το φως που φωτίζει όλες τις εκκλησίες της νύχτας της Αναστάσεως πώς το αντιλαμβάνεται και πώς το ονομάζει η γλώσσα του Γρηγορίου του θεολόγου;

«Αυτό, λέει, το αντίγραφο του μεγάλου φωτός, όσο και ο ουρανός από πάνω λάμπει, φωτίζοντας όλο τον κόσμο με τις δικές του ομορφιές, και όσο υπερουράνιο, και με την πρώτη φωτεινή φύση στους αγγέλους, και όσο στην Τριάδα, από την οποία όλο το φως έχει έρθει, από το αδιαίρετο φως που θεωρείται μέρος του και τιμάται∙ και αυτό είναι πρόδρομος του μεγάλου φωτός που υπάρχει, το (φως της διανυκτέρευσης κατά την εορτή του Πάσχα).» (λόγ. εις τό Πάσχα)

«Εάν, όμως, και εξολοκλήρου το φως που φωτίζει δυνατά κατά τη νύχτα της Αναστάσεως κάθε Εκκλησία (η οποία είναι η απεικόνιση της Σιών, όπως και η θεία Τράπεζα είναι η απεικόνιση του Μνήματος της Αναστάσεως), γράφει ο Κωνσταντίνος ο πρεσβύτερος ο εξ Οικονόμων, έτσι είναι ιερό και τιμώμενο, πόσο περισσότερο αξιοσέβαστο και κατεξοχήν πρόδρομος του μεγάλου φωτός εκλάμπει, αυτό που πηγάζει ευθύς από το ίδιο το πρωτότυπο και ζωηφόρο Μνήμα και, όπως θα μπορούσες να πεις φανερά και κατανοητά, αυτό που θεωρείται μέρος του αδιαίρετου φωτός; Ω νύχτα εκείνη ιερότατη και μεγάλη εορτή και μυστηριώδης, κατά την οποία το αμέτρητο πλήθος των προσκυνητών, όλα τα έθνη, όλοι με υψωμένες τις ψυχές και γεμάτοι με πίστη και ευλάβεια γιορτάζουν τη σωτηρία του σύμπαντος, στεκούμενοι απέναντι στον Τάφο που δέχτηκε τον Κύριο και παρατηρώντας από αυτό να ανατέλλει το αντίγραφο του μεγάλου φωτός και το πρόδρομο φως! Ω εκείνης της χαράς, με τη συνοδεία της οποίας προσέρχονται με χαρούμενο πόδι και νου, κρατώντας λαμπάδες, για να συναντήσουν από κοντά τον νυμφίο τον νικητή του θανάτου, παρακολουθώντας με τα μάτια της πίστης να βγαίνει από το ίδιο εκείνο θείο Μνήμα, απ' όπου αναστήθηκε και σωματικά[3].»

Γι' αυτό, από πολύ παλιά καθιερώθηκε ξεχωριστή ιερή τελετή του αγίου φωτός το απόγευμα του Μ. Σαββάτου στον ίδιο τόπο που έγινε η Ταφή και η Ανάσταση του Σωτήρα Χριστού, όπως μαρτυρούν πολλά ιστορικά μνημεία, στα οποία βρίσκουμε περιγραφές της τελετής του αγίου φωτός. Στο «Ιεροσολυμιτικό Κανονάριο» (Τυπικό της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων), το οποίο ανάγεται χρονικά στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνα, η τελετή του αγίου φωτός περιγράφεται έτσι:

«Το Μεγάλο Σάββατο το απόγευμα, κατά τη δύση του ηλίου, ο επίσκοπος, οι ιερείς και οι διάκονοι εισέρχονται στην αγία Ανάσταση και κλείνουν τις πόρτες. Ετοιμάζουν τρία θυμιατήρια και απαγγέλλουν εκτενή και ευχή. Ο επίσκοπος βάζει στο θυμιατήριο θυμίαμα και ο ίδιος θυμιατίζει. Προηγείται ο επίσκοπος, μετά από αυτόν ακολουθούν οι ιερείς και οι διάκονοι και, ψάλλοντας τον ψαλμό «Άσατε τω Κυρίω ασμα καινόν, ψάλατε τω Κυρίω πάσα η γη» (όλη η γη ας τραγουδήσει προς τον Κύριο τραγούδι καινούριο, ας ψάλλει προς τιμή του Κυρίου), κάνουν πομπή γύρω από την Εκκλησία. Μπαίνοντας στο άγιο Βήμα απαγγέλλουν εκτενή και ευχή με γονυκλισίες, όπου ο επίσκοπος λέει το παρακάτω: «Νυν αναστήσομαι, λέγει Κύριος, νυν δοξασθήσομαι, νυν υψωθήσομαι» (Τώρα θα αναστηθώ, λέει ο Κύριος, τώρα θα δοξαστώ, τώρα θα υψωθώ). Πηγαίνουν γύρω από την Εκκλησία για δεύτερη φορά ψάλλοντας το εξής: «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον» (Ας είναι το όνομα του Κυρίου ευλογημένο). Αφού έρθουν μπροστά από την είσοδο του αγίου Βήματος, απαγγέλλουν εκτενή και ευχή και ψάλλοντας τον ψαλμό «Άσατε τω Κυρίω άσμα καινόν» με πομπή γυρνούν γύρω από την Εκκλησία για τρίτη φορά. Αφού επιστρέψουν εκεί, μπροστά στην είσοδο του αγίου Βήματος, απαγγέλλουν εκτενή και ευχή. Ο επίσκοπος ασπάζεται τους ιερείς και τους διακόνους, ευλογούν τα κεριά και ανάβουν τις λυχνίες. Ανοίγουν τις πόρτες και μπαίνουν στην καθολική Εκκλησία ψάλλοντας το «Κύριε, εκέκραξα» μαζί με το στιχηρό «Φωτίζου, φωτίζου Ιερουσαλήμ...». Μετά το «φως ιλαρόν...», τα δώδεκα αναγνώσματα και η Λειτουργία[4].»

Το Τυπικό του Ναού της Αναστάσεως, το οποίο γράφτηκε το 1122, αλλά βρισκόταν εν χρήσει στη Σιωνίτιδα Εκκλησία ήδη από τον 8ο και 9ο αιώνα[5], περιγράφει την τελετή του αγίου φωτός λεπτομερέστατα ως εξής:

«Και κατά τη δεύτερη ώρα της αγίας αυτής ημέρας (του Μ. Σαββάτου) έρχονται οι μυροφόρες και αρχίζουν να πλένουν τα καντήλια και τα τακτοποιούν μέσα στον πανάγιο και ζωοποιό Τάφο, ενώ βρίσκονται παρόντες ο Πατριάρχης και ο αρχιδιάκονος και ο δευτεράριος και ο παραμονάριος και τρεις διάκονοι και ψάλτες∙ και ενώ εκτελούν το έργο τους οι μυροφόρες ψάλλουν τον κανόνα και την ακολουθία των ωρών σύντομα. Και όταν τελειώσουν με το πλύσιμο των καντηλιών και την τακτοποίησή τους, τότε κλειδώνει ο Πατριάρχης τον άγιο Τάφο και παίρνει τα κλειδιά μαζί του, και τότε σβήνουν όλα τα καντήλια του ναού∙ και ανεβαίνει ο Πατριάρχης στα Κατηχούμενα, για να ψάλλει τις ώρες. Και όταν γίνεται εννιά η ώρα, ο Πατριάρχης κατεβαίνει μαζί με τον κλήρο ντυμένοι στα άσπρα στην αγία Ανάσταση χωρίς φωταψίες και θυμιατό και τότε αρχίζουν τον εσπερινό πίσω από τον άγιο Τάφο μέσα σε κλίμα γαληνότητας...

Αμέσως μετά το τέλος των Προφητειών εισέρχεται ο Πατριάρχης στο άγιο Βήμα και κόβει το θυμίαμα των μητροπολιτών, των επισκόπων και των πρεσβυτέρων, και αρχίζουν να θυμιατίζουν ο ίδιος (ο Πατριάρχης) και οι αρχιερείς και οι ιερείς μαζί του∙ θυμιατίζουν το Ναό έξω από τον άγιο Τάφο και περιέρχονται γύρω από αυτόν τρεις φορές, ενώ είναι κλειστός. Αμέσως έρχονται και ανεβαίνουν στον άγιο Γολγοθά και αφου έχουν θυμιατίσει κάτω, όπως και στον άγιο κήπο και στον άγιο Κωνσταντίνο και στην αγία Φυλακή, μέχρι να έρθουν στην πύλη της αγίας Αναστάσεως, η οποία ονομάζεται η πύλη των Μυροφόρων. Τότε παίρνουν οι υποδιάκονοι τα θυμιατά από τους αρχιερείς και τους ιερείς και μπαίνουν όλοι στο άγιο Βήμα και αρχίζει ο Πατριάρχης το «Κύριε ελέησον» εκτενώς και χωρίς παύση και τότε εξέρχεται ο Πατριάρχης από το Βήμα ο ίδιος και ο αρχιδιάκονος και ο πρωτοδιάκονος - κρατούν τα χέρια του Πατριάρχη από τη μια και από την άλλη μεριά - και προπορεύεται μπροστά από αυτούς ο σακελλάριος και τον ακολουθεί από πίσω ο παραμονάριος και ο καστρίνσιος∙ και τότε πέφτει ο Πατριάρχης μπροστά από το άγιο Βήμα με το πρόσωπο στο έδαφος και προσεύχεται με δάκρυα για τις αμαρτίες του λαού∙ και σηκώνει τα χέρια του ψηλά∙ έτσι κάνει τρεις φορές, το ίδιο και αυτοί που είναι μαζί του∙ και ο λαός ψάλλει το «Κύριε ελέησον» δυνατά και ακατάπαυστα. Και τότε με την είσοδο του Πατριάρχη και των ακολούθων του στον άγιο Τάφο, κάνει τρεις μετάνοιες και προσεύχεται και παρακαλεί για τον ίδιο και για το λαό και τότε ανάβει από το άγιο Φως και το δίνει στον αρχιδιάκονο και ο αρχιδιάκονος στο λαό και μετά από αυτό βγαίνει ο Πατριάρχης και η συνοδεία του ψάλλοντας το στιχηρό: «Φωτίζου, φωτίζου η νέα Ιερουσαλήμ»[6].»

Εκτός από τα Τυπικά της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων και διάφοροι επισκέπτες των αγίων Τόπων αναφέρονται στο άγιο φως, όπως ο Βασίλειος ο επίσκοπος της Εμέσης κατά το πρώτο μισό του 9ου αιώνα στο βίο του αγίου Θεοδώρου που ήταν γνωστός για την ασκητική του ζωή στη λαύρα του αγίου Σάββα. Ο διαπρεπής αυτός μοναχός, αφού εκλέχτηκε εκείνη την εποχή από τους δύο πατριάρχες Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος Εδέσσης από αυτούς στο Ναό της Αναστάσεως κατά τη Μ. Πέμπτη.

«Αφού συνέφαγε, λέει ο βιογράφος του Βασίλειος, με τους Πατριάρχες και λειτούργησε μαζί τους και τη Μ. Παρασκευή και το άγιο Σάββατο και μετά το άναμμα των καντηλιών από το ουράνιο φως της Αγίας Αναστάσεως συλλειτούργησε μαζί με τους Πατριάρχες, το ίδιο και την αγία και μεγάλη Κυριακή αφού τέλεσε την λαμπρή εορτή, έφυγε για τη Βαβυλώνα[7].»

Για την τελετή του αγίου φωτός και της μετάδοσής του από τον Πατριάρχη «στους επισκόπους και στον υπόλοιπο λαό, για να φωτίσει με αυτό ο καθένας το σπίτι του» κάνει μνεία και ο Μοναχός Βερνάρδος ο σοφός που επισκέφτηκε την άγια Πόλη το 870 [8].

Αξιοσημείωτη τυχαίνει να είναι η επιστολή του Νικήτα, βασιλικού κληρικού της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, σχετικά με τη φωτοφάνεια (εμφάνιση του φωτός) από τον άγιο Τάφο κατά το Μ. Σάββατο. Αυτός επισκέφτηκε την Ιερουσαλήμ το 947, για να προσκυνήσει τους αγίους Τόπους, όταν Πατριάρχης Ιεροσολύμων ήταν ο Χριστόδουλος ο Α' (937-950), φέρνοντάς του δώρα από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο τον Ζ', όπως γράφει ο ίδιος στην επιστολή προς τον ίδιο τον Αυτοκράτορα[9]. Αυτή η επιστολή έχει ως εξής:

«Άρα επρόκειτο, Θειότατε βασιλιά, η ζωή μας να μην είναι χωρίς σημασία εξαιτίας της μεγαλειότητας του Θεού, αλλά να δοξάζεται ο πραγματικά κυρίαρχος και μόνος αληθινός Θεός μας με την προς το Χριστό ταπείνωσή σου στα εξέχοντα[10] θαύματα και στις εμφανίσεις του φωτός, σαν να μην πρόκειται μόνο για τα παλιά εξαίσια θαύματα, αλλά και να ευφραίνεται και να δοξάζεται μέσω των τελετών που γίνονται κατά την εν Χριστώ βασιλεία σου· γιατί όλοι οι πολίτες και οι νεοφερμένοι γνωρίζουν τα γεγονότα σχετικά με την έλευση του φωτός την ημέρα της Ανάστασης κατά την ιερή ταφή του Κυρίου, αρκετά παράδοξα-αναφέρομαι στη λάμψη της φωτοφάνειας-ότι γίνεται με τη Θεία έμπνευση· γιατί παλιότερα με μεγάλη επιθυμία ποθούσα να παρατηρήσω αυτήν (τη φωτοφάνεια) και να προσκυνήσω το ιερότατο εκείνο και σεβάσμιο έδαφος, όμως δεν πραγματοποίησε αυτήν την παράκλησή μου η Θεοφρούρητος βασιλεία σου που παρέχει και δώρο χρυσού, αλλά με έστειλε προηγουμένως στον Θεοφιλή αρχιεπίσκοπο που βρίσκεται εκεί· γι' αυτό, λοιπόν, ο Θεός, επειδή γνωρίζει την εξολοκλήρου αφοσίωσή σου προς αυτόν, σε προστάτεψε από κάθε φθορά των ανόσιων Αγαρηνών.

Στις 7, λοιπόν, Απριλίου, με την πρόνοια του Θεού, αφού συνάντησα τον αρχιεπίσκοπο της αγίας πόλης Χριστόδουλο, έμεινα μαζί του και είδα τη θεϊκή επιφάνεια της αναστάσιμης ημέρας· και ενώ πλησίαζε το άγιο και μεγάλο Σάββατο, ο διάβολος που φθονεί πάντα τους καλούς δε μας άφησε ήρεμους, αλλά έτσι στεφανωμένος προσέκρουσε στον ακρογωνιαίο λίθο τον Χριστό, όμως ο ίδιος περισσότερο συντρίφτηκε παρά συνέτριψε. Γιατί, κάποιος Αμηράς από το Παγδάτι κατά την πρώτη ώρα του αγίου και μεγάλου Σαββάτου, ενώ βρισκόταν εκεί γύρω, μπήκε γεμάτος θυμό και μανία στον Αμηραίο τόπο στο πραιτώριο· τότε, αμέσως, κάποιοι φοβεροί και σκληροί αγγελιοφόροι ανακοίνωσαν την άφιξή του στον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο και όδευαν προς το πραιτώριο· όταν, όμως, έφτασε εκεί ο Θεοφιλής και πραγματικά πολύτιμος αρχιεπίσκοπος, ο φοβερός και κατάπληκτος Αμηραίος είπε:

› Δεν μπορείς, αρχιεπίσκοπε, να τελέσεις τώρα την εορτή, γι' αυτό έχω έρθει εδώ, γιατί με μαγικό και δόλιο τέχνασμα κάνεις το θαύμα για το οποίο γίνεται πολύς λόγος και έχεις γεμίσει όλη τη Συρία με τη θρησκεία των χριστιανών· και σχεδόν έχεις αποτελειώσει τη Ρωμανία εξαφανίζοντας τα δικά μας ήθη.

Ο θεοφιλής τότε αρχιεπίσκοπος, με ήρεμη τη φωνή του απάντησε:

› Εάν μία φορά, ή και δύο φορές κάνατε προσπάθεια, από αυτά τα έργα δε γίνατε αξιόπιστος αμέτρητες φορές· θα μας φαινόταν πιο ανεκτό να πούμε ότι τάχα αυτό τελείται με κάποιο μαγικό και δόλιο τέχνασμα.

Και επειδή πέταξε μπροστά στον προϊστάμενο αρχιεπίσκοπο σίδηρο αντί φυτίλι στο καντήλι που βρισκόταν στον άγιο Τάφο και επειδή είδαμε αυτό να ανάβει ολόκληρο σαν κερί με τη θεϊκή συναίνεση, μέχρι ποιο σημείο επιχειρούμε να θαυμάζουμε το ανήκουστο από τις τυραννίες; Οι γραφείς που στέκονταν εκεί,-έτσι ονομάζονται αυτοί που προσφέρουν υπηρεσίες στον Αμηραίο τόπο και είναι μέτοχοι στη δική μας ακέραιη πίστη, έλεγαν στον μαιοφόνο Αμιρά:

› Δεν κάνεις καλά που εμποδίζεις τον αρχιεπίσκοπο να τελέσει την εορτή που γίνονταν σύμφωνα με τα ήθη σε αυτόν τον τόπο· γιατί με ποιον τρόπο εισπράττεται το μεγαλύτερο μέρος των δημοσίων φόρων, εάν δεν επιτρέπεται να τελούνται οι καθιερωμένες εορτές εδώ; Και επειδή, εάν εμμείνεις σε αυτό το λογισμό, μπορούμε να κάνουμε αναφορά στον πρώτο σύμβουλο της Συρίας, δε θα προξενήσεις στον εαυτό σου κάποια τυχαία αγανάκτηση.

Επειδή, λοιπόν, οργίστηκε με τα λεγόμενα, ο δυστυχής αποβλέπει σε άλλο καινούριο τέχνασμα, γεμάτος με θυμό και μανία αφαιρεί με τη βία από τον αρχιεπίσκοπο 7000 χρυσά· και λέει ότι, εάν δεν πάρει τα χρήματα, δε θα επιτρέψει με κάθε τρόπο στον αρχιεπίσκοπο να τελέσει την αγία και καθολική εορτή της Ανάστασης του Χριστού· ο αρχιεπίσκοπος τότε πολύ στεναχωρημένος αναστέναξε βαθιά και εκβίασε τους φονιάδες ότι θα απαλλαγεί ο ίδιος από την παρούσα ζωή με ένα ξίφος, γιατί θεωρούσε ότι ήταν συμφέρον για τον εαυτό του αυτό, ότι δηλαδή θα απαλλασσόταν από την κακία αυτών· ο Θεός, όμως, που επινοεί για αυτούς που βρίσκονται σε δυσκολίες και που δίνει δύναμη στον ασθενή, εξάλειψε αυτήν την σκέψη· γιατί, αφού έδωσαν δύο χιλιάδες (2000) χρυσά οι γραφείς-οι οποίοι μνημονεύτηκαν παραπάνω-εγγυήθηκαν στον αρχιεπίσκοπο να δώσουν τις πέντε χιλιάδες (5000) και έτσι ματαίωσαν το σχέδιο του ασεβούς Αμηραίου.

Ενώ ο αρχιεπίσκοπος πιεζόταν με αυτά στο Πραιτώριο, ο Θεός των αξιοθαύμαστων έργων, με την ακατανόητη και ακαταμάχητη δύναμή του, γέμισε με τρίφωτο θείο φως δύο από τα καντήλια, σε εκείνον τον τόπο που έγινε η Σταύρωση, όπου λέγεται ότι, αφού κατέβασαν το τίμιο Σώμα του Κυρίου και Θεού μας, από το Σταυρό, το έπλυναν· αυτό, λοιπόν, το παράδοξο, μόλις αναγγέλθηκε στο πραιτώριο, αμέσως το πλήθος των χριστιανών και των ασεβών Αγαρηνών, αναμειγμένο, συνέρρεε στην αγία Εκκλησία του Θεού, οι μεν Ορθόδοξοι εξαιτίας του έντονου πόθου τους και της διάπυρης πίστης, οι δε άθεοι Αγαρηνοί με φονική διάθεση και με καταστροφικό φρόνημα, κρατώντας άλλοι μαχαίρια και άλλοι από αυτούς λόγχες, ώστε, εάν ανακαλυφθεί ότι κάποιος από τους χριστιανούς έχει λαμπάδα φωτός, να φονευθεί μέσα στο ναό· ο πάνσοφος, όμως, Αρχιεπίσκοπος μαζί με τους άλλους κληρικούς και τους Αγαρηνούς πήγαινε γρήγορα στον Άγιο Τάφο του Κυρίου και μάλιστα, αφού έριξε από δω και από εκεί μικρές ματιές, επειδή γνώριζε ότι ποτέ ως τότε δεν έβγαινε και εκεί η λάμψη του θείου φωτός, μαζί με τους ασεβείς Αγαρηνούς τον θεϊκό Τάφο ασφάλισε. Και κατά την ανατολή, αφού ύψωσε τα Μωσαϊκά εκείνα χέρια μαζί με το λαό των χριστιανών, ικέτευε για πολύ ώρα τον Θεό όλων.

Γύρω στις έξι η ώρα της ημέρας, μόλις παρατήρησε στον θεϊκό Τάφο του Σωτήρα, βλέπει τη θεϊκή φωτοφάνεια (εμφάνιση του φωτός), καθώς η είσοδος της πόρτας δημιουργήθηκε γι' αυτόν από άγγελο· πήρε, λοιπόν, την ευκαιρία να μεταδώσει το φως στα πολύφωτα στην αγία μεγάλη Εκκλησία του Θεού, καθώς αυτό συνήθιζε να κάνει, και ξαφνικά μπορούσε να δει όλη την Εκκλησία του Θεού γεμάτη με το ανέπαφο θεϊκό φως, ώστε άλλοτε ο ευσεβής λαός να μεταφέρεται στο δεξί μέρος, άλλοτε στο αριστερό, άλλοι στα προπύλαια, άλλοι στον τόπο του Κρανίου και άλλοι στην κρεμάμενη σταυροειδή αλυσίδα, επειδή και εκείνη περικύκλωνε τα καντήλια, και λέγεται για αυτήν ότι το δικό μας κόσμο μνημονεύει και χάρη στο σημείο αυτή είναι κρεμασμένη, ώστε με την απροσδόκητη φωτοφάνεια να εκπλήξει τους πάντες· αλλά όμως, γέμισε με έκπληξη και ντροπή και τους ίδιους τους άθεους Αγαρηνούς· γιατί από την Ανάληψη του Χριστού μέχρι τότε, σε ένα από τα καντήλια που υπάρχουν μέσα στον Άγιο Τάφο λέγεται ότι κάθε χρόνο γεννιόταν η λάμψη του θεϊκού φωτός· όμως, αυτή τη φορά η θεϊκή φωτοχυσία έλαμψε όλη την Εκκλησία, ώστε όλοι με μία φωνή είπαν:

› Τις Θεός μέγας, ως ο Θεός ημών, συ εί ο Θεός ο ποιών θαυμάσια μόνος.

Και ενώ ο ασεβής Αμηραίος ήταν ανάμεσα στους Κατηχουμένους κρατώντας γυμνό ένα λαμπερό ξίφος, έπεσε μπροστά στο ναό και έγινε ένα εξαίσιο και αξιοθαύμαστο θαύμα· το καντήλι που κρεμόταν απέναντι από εκεί που έπεσε ο Αμηραίος, μεγαλύτερο και από μέγεθος κρατήρα, με κάποια οικονομία του Θεού, συνέβη να μείνει άδειο από νερό και λάδι, και αμέσως να γεμίσει με θεϊκό φως, χωρίς να υπάρχει κανένα φυτίλι σε αυτό· ο φονικός και δύστυχος, λοιπόν, Αμηραίος μπροστά σε αυτό το παράδοξο θέαμα έμεινε άναυδος, ώστε φανερά μπροστά σε όλους προτίμησε να βλέπει το χέρι σαν φωτιά και έτσι έγιναν αυτά τα παράδοξα και εξαίσια· αυτό, όμως, το κατά το δρακόντιο σταυρό ήδη παράδοξο που τελέστηκε, ας μη θεωρηθεί από τους πολλούς ότι έχει κάποιο ίχνος ψεύδους, γιατί σε κανέναν άλλον δεν αναθέτω τη δική μου αμαρτωλή συνείδηση, εάν δεν ερευνήσει τα βάθη της λογικής με το ακοίμητο μάτι· εκεί, λοιπόν, από τα δρακόντια που υπήρχαν στο δεξί μέρος της αγίας Εκκλησίας του Θεού, στο σταυρό που είχαν στο πάνω μέρος τους, αφού εμφανίστηκε αστέρι στο μέσο, ακτινοβολούσε σαν τον ήλιο, μετά, όμως, από λίγη ώρα, αφού διαιρέθηκε στα τέσσερα, φάνηκε ψηλά να λάμπει σε σχήμα σταυρού, ώστε όλοι να μαζί να τρέχουν προς αυτόν, και να ανακράζουν νικητήριους ύμνους για τον Θεό που προνοεί για τα δικά μας, αλλά δε νομίζω ότι κάτι τέτοιο είναι φανερό, αλλά ότι η δύναμη της πιστής προς τον Θεό αγίας βασιλείας σου θα καθυποτάξει τον μισητό Ισμαήλ, θα αμαυρώσει, όμως, και τη μιαρή θρησκεία των Αγαρηνών, ακριβώς όπως αυτό έχει ομολογηθεί και από τους βέβηλους και ασεβείς Αγαρηνούς· ο Θεός μέσω του σταυρού έδωσε τη νίκη στον φημισμένο από τους βασιλείς Κωνσταντίνο, αφού δώρισε ομώνυμο και όμοιο σταυρό, αναφέροντας μέσω του αστεριού την αγία βασιλεία σου, ο ίδιος και τώρα καθυπόταξε, ενδυνάμωσε και ενίσχυσε, δέσποτα, την κεφαλή όλου του έθνους, αποκαθιστώντας τη δύναμη της σιδηράς σου βασιλείας.»

Ο πιο αμαρτωλός από τους κληρικούς Νικήτας έχω παραδώσει αυτά γραμμένα, κατά το έτος Αδάμ, στυε'. (=947 μ.Χ.).

Ακόμα πιο λεπτομερή και γεμάτη ενδιαφέρον περιγραφή για την τελετή του αγίου φωτός συναντούμε στο Οδοιπορικό του Ρώσου ηγουμένου Δανιήλ, ο οποίος επισκέφτηκε την αγία Γη το 1106-7, όταν η περιοχή ήταν στα χέρια των Σταυροφόρων.

«Εκθέτω, λέει, την αλήθεια, όπως την είδα. Την αγία Παρασκευή σφουγγαρίζουν τον άγιο Τάφο και πλένουν τα καντήλια που βρίσκονται εκεί, έπειτα τα γεμίζουν με καθαρό λάδι, χωρίς νερό, και αφού βάλλουν μέσα σε αυτά τα φυτίλια, τα αφήνουν με αυτόν τον τρόπο προετοιμασμένα· και κατά τη δεύτερη ώρα της νύχτας σφραγίζουν τον Άγιο Τάφο. Τότε σβήνουν όλα τα καντήλια και τα κεριά, όχι μόνο αυτά που είναι μέσα στο ναό, αλλά και τα άλλα που βρίσκονται σε όλες τις Εκκλησίες της Ιερουσαλήμ.

Την ίδια μέρα, τη μεγάλη Παρασκευή, κατά την πρώτη ώρα της ημέρας, εγώ ο αμαρτωλός, αφού παρουσιάστηκα μπροστά στον ηγεμόνα Βαλδουίνο, τον προσκύνησα. Ο ηγεμόνας χαρούμενος με πλησίασε και μου είπε:

› Τι επιθυμείς, Ρώσε ηγούμενε;

Ο ηγεμόνας όντας αγαθός και καθόλου υπερήφανος με γνώριζε ήδη καλά και με αγαπούσε. Τότε, λοιπόν, απάντησα σε αυτόν:

› Καλοκάγαθε ηγεμόνα, στο όνομα του Θεού και της αφοσίωσης, την οποία εγώ εξακολουθώ να έχω από τους Ρώσους ηγεμόνες, σε παρακαλώ να εισακούσεις σε αυτήν την παράκλησή μου. Επιθυμώ να βάλλω με το ίδιο μου το χέρι το καντήλι μου στον άγιο Τάφο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού εκ μέρους όλης της Ρωσικής γης, για τους δικούς μας ηγεμόνες και χριστιανούς της Ρωσίας.

Στο λόγο αυτό ο ηγεμόνας με ιδιάζουσα καλοκαγαθία μου το επέτρεψε και μου έδωσε τον καλύτερο ακόλουθό του, για να με οδηγήσει στον οικονόμο του Ναού της Αναστάσεως και στον κλειδοφύλακα του αγίου Τάφου. Ο οικονόμος τότε και ο κλειδοφύλακας με διέταξαν να φέρω το καντήλι μου με λάδι, κι εγώ, αφού τους ευχαρίστησα, γεμάτος χαρά έτρεχα στην αγορά· αφού αγόρασα το πιο μεγάλο κρυστάλλινο καντήλι και το γέμισα με καθαρό λάδι, χωρίς νερό, γύρισα το απόγευμα στον άγιο τάφο κρατώντας το. Βρήκα μόνο τον κλειδοφύλακα στο εσωτερικό του μικρού ναού του Αγίου Τάφου (του ιερού Κουβουκλίου). Αυτός, αμέσως μετά τη δική μου παράκληση, άνοιξε τις πύλες και αφού με παρακάλεσε να αφήσω τα σανδάλια μου, με έβαλε μέσα στον Άγιο Τάφο με γυμνά τα πόδια μου και έχοντας στα χέρια το καντήλι. Μου είπε να το αφήσω με τα ίδια μου τα χέρια πάνω στον άγιο Τάφο· το άφησα στο μέρος όπου κείτονταν τα ιερά πόδια του Σωτήρα μας.

Το καντήλι των Ελλήνων ήταν τοποθετημένο προς το μέρος του κεφαλιού, ενώ του μοναστηριού του αγίου Σάββα και των υπόλοιπων μονών βρίσκονταν στο μέρος του στήθους. Είναι συνήθεια να βάζουν εδώ καντήλι των Ελλήνων και μεμονωμένα ένα άλλο για το μοναστήρι του αγίου Σάββα...

Αφού έβαλα το δικό μας καντήλι πάνω στον άγιο Τάφο, προσκύνησα στη γη μπροστά στον άγιο αυτό τόπο, φίλησα και έβρεξα με τα δάκρυά μου τον ιερό τόπο, όπου το αγιότατο σώμα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού κειτόταν· έπειτα, βγήκα γεμάτος με ανείπωτη χαρά από το εσωτερικό του αγίου Τάφου και κατευθύνθηκα προς το δωμάτιό μου.

Το πρωί του μεγάλου Σαββάτου, κατά την έκτη ώρα της ημέρας, μεγάλο πλήθος λαού μαζεύτηκε μπροστά στο Ναό της Αναστάσεως. Οι κάτοικοι της χώρας, οι περιηγητές και οι προσκυνητές που είχαν έρθει γι αυτό από τη Βαβυλώνα, την Αίγυπτο και την Αντιόχεια και από άλλες χώρες μαζεύτηκαν την ίδια μέρα. Αμέτρητο πλήθος γέμισε την πλατεία γύρω από τον Ναό και τον Γολγοθά· τόσο στριμωγμένοι, όμως, ήταν, που έβλεπε κανείς ανθρώπους να πνίγονται από την πίεση των ανθρώπων, οι οποίοι κρατούσαν στα χέρια τους κεριά σβησμένα και περίμεναν τη στιγμή που θα ανοίξουν οι πόρτες της Εκκλησίας. Στο εσωτερικό της Εκκλησίας βρίσκονταν μόνο ιερείς, περιμένοντας τον ερχομό του ηγεμόνα Βαλδουίνου και της ακολουθίας του. Μόλις φάνηκε αυτός, οι πόρτες της Εκκλησίας άνοιξαν και ο λαός όρμησε τότε όλος μαζί, γεμίζοντας όλη την Εκκλησία και τα διπλανά μέρη, τον Γολγοθά και τον τόπο της σταύρωσης και περισσότερο το μέρος όπου βρίσκεται ο σταυρός του σωτήρα μας. Αυτοί που δεν μπορούσαν να μπουν μέσα στην Εκκλησία στέκονταν έξω. Όλος αυτός ο λαός έλεγε μόνο τις λέξεις «Κύριε ελέησον». Αυτές οι ζωηρές και αδιάκοπες αναφωνήσεις δημιουργούσαν θόρυβο που δονούσε τις γύρω περιοχές...

Έτσι στέκονταν οι πιστοί. Οι καρδιές τους ήταν συγκινημένες, τα μάτια τους γεμάτα δάκρυα. Έβλεπε κανείς και τον ηγεμόνα Βαλδουίνο να αισθάνεται συγκίνηση και να κλαίει, ενώ οι ακόλουθοί του περικύκλωναν το αρχικό θυσιαστήριο που βρισκόταν απέναντι ακριβώς από τον άγιο Τάφο (από τη βασιλική κάμαρα, όπως λέγεται σήμερα). Κατά την έβδομη ώρα της ημέρας του μεγάλου Σαββάτου ο ηγεμόνας Βαλδουίνος και οι ακόλουθοί του όδευαν ξυπόλητοι από το σπίτι του προς τον άγιο Τάφο. Προσκάλεσε και από το μετόχι του αγίου Σάββα τον ηγούμενο και τους αδελφούς μοναχούς του, οι οποίοι με όμοιο τρόπο κατευθύνονταν προς τον Τάφο του Κυρίου, μαζί με αυτούς ήμουν και εγώ ο αμαρτωλός. Όλοι βρεθήκαμε μπροστά στον ηγεμόνα και τον χαιρετήσαμε, ο ίδιος χαιρέτησε τον ηγούμενο και τους αδελφούς που ήταν μαζί του και υποχρέωσε τον ηγούμενο του αγίου Σάββα και εμένα τον αμαρτωλό να πλησιάσουμε και να σταθούμε δίπλα σε αυτόν, όπως ακριβώς και κάναμε. Επιπλέον, υποχρέωσε τους υπόλοιπους ηγουμένους και τους άλλους μοναχούς να προηγηθούν, ενώ η συνοδεία του ακολουθούσε την πομπή της τελετής. Φτάσαμε, τέλος, στη δυτική πόρτα του Ναού της Αναστάσεως, αλλά το πλήθος που ήταν μαζεμένο μας εμπόδιζε να μπούμε.

Τότε, λοιπόν, ο ηγεμόνας Βαλδουίνος διέταξε το στράτευμά του να διασκορπίσει το πλήθος και μας άνοιξαν δίοδο ανάμεσα στο πλήθος μέχρι τον άγιο Τάφο και έτσι, αφού μπορέσαμε να περάσουμε, φτάσαμε στην ανατολική πόρτα του αγίου Τάφου. Ο ηγεμόνας μπήκε μαζί μας και κάθισε στο δεξί μέρος, κοντά στον τοίχο που χωρίζει το αρχικό θυσιαστήριο, μπροστά στην ανατολική πόρτα, σε μία ψηλή θέση που προορίζεται για τον ηγεμόνα. Διέταξε, λοιπόν, τον ηγούμενο του αγίου Σάββα να σταθεί μαζί με τους μοναχούς του και τους Ορθόδοξους ιερείς πάνω στον άγιο Τάφο, ενώ εμένα με διέταξε να σταθώ ψηλότερα, επάνω (απέναντι) από τις πόρτες του αγίου Τάφου, μπροστά από το αρχικό θυσιαστήριο, ώστε να μπορώ να βλέπω στην πόρτα του Αγίου Τάφου, του οποίου και οι τρεις πόρτες ήταν σφραγισμένες με τη βασιλική σφραγίδα. Οι Λατίνοι ιερείς βρίσκονταν στο αρχικό θυσιαστήριο. Κατά την όγδοη ώρα της ημέρας οι Ορθόδοξοι ιερείς, οι οποίοι βρίσκονταν πάνω, βέβαια, στον Άγιο Τάφο, άρχισαν την ακολουθία του εσπερινού· μεγάλος αριθμός εκκλησιαστικών και μοναχών βρίσκονταν μαζί τους. Οι Λατίνοι, επίσης, έψαλλαν την ακολουθία σύμφωνα με το δικό τους Τυπικό...

Όταν άρχισε η ανάγνωση των Παροιμιών του αγίου Σαββάτου, ο επίσκοπος, ακολουθούμενος από τον διάκονο, άφησε το αρχικό θυσιαστήριο και αφού πλησίασε στις πόρτες του Αγίου Τάφου, παρατήρησε μέσα από τα κάγκελα των θυρών και, αφού δεν είδε φως στον Ἀγιο Τάφο, γύρισε στο θυσιαστήριο. Ενώ γινόταν η ανάγνωση της στ' Παροιμίας, ο ίδιος ο Επίσκοπος, ακολουθούμενος από τον διάκονο, έρχεται και πάλι, για να δει μέσα από την πόρτα του Αγίου Τάφου, εάν δεν υπάρχει εδώ φως. Όλος ο λαός δακρυσμένος άρχισε να αναφωνεί «Κύριε ελέησον». Αφού πέρασε και η ενάτη ώρα, ο χορός άρχισε να ψάλλει το άσμα της διάβασης της ερυθράς θάλασσας «Άσωμεν τω Κυρίω». Αυτήν την ώρα φαίνεται να έρχεται από την ανατολή μικρό σύννεφο και να στέκεται πάνω από τον υπερυψωμένο Τρούλο της Εκκλησίας, πέφτει βροχή πάνω στον άγιο Τάφο και λάμψη φοβερή και λαμπερή βγαίνει από αυτόν. Τότε ο Επίσκοπος συνοδευόμενος από τέσσερις διακόνους, έρχεται, για να ανοίξει τις πόρτες του αγίου Τάφου και αφού πήρε τα κεριά, τα οποία κρατούσε ο ηγεμόνας Βαλδουίνος, μπήκε στον Άγιο Τάφο και, αφού άναψε πρώτα τα κεριά του ηγεμόνα, βγήκε δίνοντας τα αναμμένα κεριά στον ηγεμόνα Βαλδουίνο, ο οποίος επανήλθε στη θέση του με μεγάλη χαρά και έχοντας τα κεριά στα χέρια.

Εμείς ανάψαμε τα κεριά από τον ηγεμόνα και έπειτα δώσαμε το φως σε αυτούς που βρίσκονταν εκεί και στον λαό. Το άγιο φως μου φάνηκε ότι διέφερε από το συνηθισμένο φως· η λάμψη του είχε κάτι το ιδιαίτερο και η φλόγα του ήταν κόκκινη. Όλος ο λαός κρατώντας τα κεριά στα χέρια, συγκινημένος και γεμάτος χαρά στην όψη του αγίου φωτός, δε σταμάτησε να επαναλαμβάνει «Κύριε ελέησον»...

Έπειτα άναψαν με το άγιο φως όλα τα καντήλια των Εκκλησιών και τα κεριά και τέλεσαν την ακολουθία του εσπερινού σε αυτές τις Εκκλησίες. Στη μεγάλη Εκκλησία του αγίου Τάφου έμειναν μόνο ιερείς, για να τελέσουν την ακολουθία του εσπερινού, ενώ ο λαός έφυγε. Εμείς επιστρέψαμε στο μοναστήρι μας μαζί με τον ηγούμενο και τους αδελφούς, κρατώντας τα κεριά αναμμένα, όταν τελειώσαμε την ακολουθία. Αφού αναγνώσαμε τις εσπερινές ευχές, ο καθένας αποχώρησε για το δωμάτιό του, δοξάζοντας τον Θεό που μας καταξίωσε να δούμε τη χάρη του[11].»

Και άλλος Ρώσος προσκυνητής, ο Αρχιμανδρίτης Αγρεθένιος το 1375 αναφέρει για την τελετή του αγίου φωτός τα παρακάτω:

«Σύμφωνα με το έθιμο, γράφει στο Οδοιπορικό του, ο Πατριάρχης κάνει λιτανεία γύρω από τον Άγιο Τάφο το μεσημέρι του Μ. Σαββάτου για το άγιο φως. Βγήκε ο Πατριάρχης και μαζί του ο Μητροπολίτης Γερμανός από την Αίγυπτο και ο Μάρκος ο Επίσκοπος από τη Δαμασκό.

...και ο ηγούμενος Στέφανος του αγίου Σάββα μαζί με όλο τον κλήρο και έκαναν περιφορά γύρω από τον Τάφο του Κυρίου δύο φορές και κατά τον τρίτο κύκλο φάνηκε πάνω από τον άγιο Τάφο λεπτός καπνός. Έπειτα άνοιξαν τον Τάφο (το Κουβούκλιο) και μπήκε ο Πατριάρχης, μαζί με αυτόν και ο Αρμένιος Επίσκοπος, γιατί γέμισε με φως το ιερό σπήλαιο και άναψαν όλα τα καντήλια, που είχαν σβηστεί από τη Μ. Πέμπτη και ήταν έτοιμα (να ανάψουν). Και άναψε ο Πατριάρχης τα κεριά από το άγιο φως, από τον Πατριάρχη (άναψε τα κεριά) όλη η Εκκλησία και έγινε φοβερός αναστεναγμός σε όλη την Εκκλησία στη θέα του φωτός. Μετά από λίγο έσβησαν τα κεριά, τα οποία ο καθένας φυλάει για ευλογία. Έπειτα ο πατριάρχης αρχίζει τη λειτουργία του Μ. Σαββάτου[12].»

Κατά τον ίδιο τρόπο περιγράφουν την τελετή του αγίου φωτός κατά τον 16ο και 17ο αιώνα και άλλοι Ρώσοι προσκυνητές, ο Ποζνιακώφ και ο Αρσένιος Σουχάνωφ, που επισκέφτηκαν τους Αγίους Τόπους, ο πρώτος το 1582, όταν Πατριάρχης ήταν ο Σωφρόνιος (1579-1608), και ο δεύτερος το 1652, όταν Πατριάρχης ήταν ο Παϊσιος (1645-1661). Ο τελευταίος στο Προσκυνητάριό του γράφει τα ακόλουθα:

«Κατά το απόγευμα του Μ. Σαββάτου ο Πατριάρχης με τη συνοδεία του εισέρχεται στον Ναό (της Αναστάσεως) και εκεί αναπαύεται στο κελί του. Αργότερα εμφανίστηκαν δύο Μουσουλμάνοι (θυρωροί του Ναού) και, αφού ξεκουράστηκαν για λίγο, μπήκαν στον Άγιο Τάφο μαζί με τους Έλληνες μοναχούς και έσβησαν όλα τα καντήλια που βρίσκονταν μέσα σε αυτόν και βγαίνοντας τον σφράγισαν. Γίνεται αμέσως μετά λιτανεία γύρω από το Κουβούκλιο· προηγούνται οι Ορθόδοξοι και ακολουθούν οι Αρμένιοι, μαζί με αυτούς οι Κόπτες, οι Αιθίοπες και οι Νεστοριανοί. Μετά τον τρίτο κύκλο ο Πατριάρχης Παϊσιος στάθηκε μπροστά στην πόρτα του Αγίου Τάφου και έβγαλε τον σάκκο και τη μίτρα, το ίδιο έκανε και ο Αρμένιος Πατριάρχης, ο οποίος ήρθε και στάθηκε κοντά στον δικό μας Πατριάρχη, που βρισκόταν κοντά στην κλειστή πόρτα του Κουβουκλίου. Μπήκε μέσα και ο Τούρκος και την ξεσφράγισε. Ο Πατριάρχης Παϊσιος, αφού πήρε δύο δεσμίδες κεριών και άνοιξε την πόρτα, μπήκε μέσα και την έκλεισε πάλι, χωρίς να επιτρέψει τον Αρμένιο Πατριάρχη να μπει. Ο Παϊσιος έμεινε κλεισμένος στον Τάφο ένα τέταρτο της ώρας και, αφού άνοιξε την πόρτα, βγήκε κρατώντας σε κάθε χέρι δεσμίδα αναμμένων κεριών. Ο Πατριάρχης Παϊσιος στεκόταν σε υπερυψωμένο σημείο, εκεί όπου ήταν η αγία Τράπεζα των Σέρβων[13], κάτω από τη λεγόμενη μεγάλη καμάρα, απέναντι από το άγιο Κουβούκλιο· εκεί όλος ο λαός άναψε τα κεριά από αυτόν. Όταν όλοι άναψαν (τα κεριά τους), κατέβηκε ο Πατριάρχης από εκείνο το μέρος, μπήκε στο Καθολικό, φόρεσε το σάκκο και τη μίτρα και τέλεσε τη λειτουργία του Μ. Βασιλείου[14].»

Για την τελετή του αγίου φωτός κατά το Μ. Σάββατο και της μετάδοσής του στο λαό από τον Πατριάρχη, που στέκεται κοντά στην τράπεζα, απέναντι από το Ιερό Κουβούκλιο, γίνεται αναφορά και στα Ελληνικά Προσκυνητάρια του 16ου και 17ου αιώνα[15].

Όταν ήταν Πατριάρχης Ιεροσολύμων ο Σωφρόνιος, το 1580, έγινε το εξής παράδοξο θαύμα κατά το Μ. Σάββατο. Το άγιο φως βγήκε δίπλα από την Πύλη του Ναού της Αναστάσεως, αφού ράγισε η κολόνα, κάτι το οποίο φαίνεται και τώρα. Η αιτία ήταν η εξής: Οι Αρμένιοι, κατά την εποχή εκείνη, ήταν εχθρικοί απέναντι στους Ορθοδόξους και υποσχέθηκαν να δώσουν στον ηγεμόνα της Ιερουσαλήμ αρκετά χρήματα, για να εμποδίσει τον Πατριάρχη και τους Ορθοδόξους να μπουν στον Ναό της Αναστάσεως κατά το άγιο και μεγάλο Σάββατο. Ο ηγεμόνας, αφού πήρε τα χρήματα, πρόσταξε και έγινε αυτό (που ήθελαν οι Αρμένιοι). Μπήκαν, λοιπόν, στον Ναό μόνο οι Αρμένιοι χαρούμενοι, ελπίζοντας ότι θα πάρουν το άγιο φως, οι Ορθόδοξοι, όμως, στέκονταν έξω από τον Ναό, στην αυλή, περίλυποι και παρακαλούσαν μαζί με τον Πατριάρχη τον άγιο Θεό, με δάκρυα και συντετριμμένη την καρδιά, να δείξει το έλεος της ευσπλαχνίας (γενναιοψυχίας) του· κι ενώ προσεύχονταν, σχίστηκε η αναφερόμενη παραπάνω ραγισμένη κολόνα και βγήκε από εκεί το άγιο φως. Μόλις είδε αυτό ο Πατριάρχης έτρεξε με μεγάλη προθυμία και ευλάβεια και άναψε τα κεριά που είχε στα χέρια του και μοίρασε το φως στους Ορθοδόξους για να τους αγιάσει. Οι Μωαμεθανοί θυρωροί βλέποντας αυτό το θαύμα άνοιξαν αμέσως την αγία Πόρτα και μπήκε μέσα στον Ναό και ο Πατριάρχης και όλο το πλήθος των Ορθοδόξων ψάλλοντας το «Τίς Θεός μέγας ως ο Θεός ημων» και τέλεσε τη λειτουργία. Εξαιτίας αυτού του θαύματος ένας από τους θυρωρούς του Ναού παραδέχτηκε μεγαλόφωνα τον Χριστό, τον Υιό του Θεού, και πίστεψε σε αυτόν. Οι άλλοι Μωαμεθανοί, μόλις άκουσαν αυτά, θύμωσαν και τον έκαψαν μέσα στην αγία Αυλή και έτσι είχε μαρτυρικό θάνατο[16].

Όταν Πατριάρχης ήταν ο Θεοφάνης (1608-1645), και πάλι οι Αρμένιοι προκάλεσαν ταραχές το Πάσχα του 1634 στον Ναό της Αναστάσεως κατά την απουσία του Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη, έχοντας ως σκοπό να αφαιρέσουν από τους Ορθοδόξους το πρωτείο που είχαν στην τελετή του αγίου φωτός.

«Επειδή δεν ήξεραν τι να κάνουν, έγραφε ο Πατριάρχης Θεοφάνης στον Τσάρο της Ρωσίας Μιχαήλ, έκλεισαν τον Άγιο Τάφο με την εξουσία των αλλόθρησκων και δεν επέτρεπαν στους Ορθόδοξους χριστιανούς, σύμφωνα με το παλιό Πασχάλιο, να κάνουν το Μ. Σάββατο την τελετή του αγίου φωτός και να αξιωθούν να δουν αυτό. Έκλαιγαν, τότε, όλοι οι χριστιανοί, αλλά ο δίκαιος Θεός ελέησε αυτούς που ελπίζουν σε αυτόν. Και επειδή οι αλλόθρησκοι φύλαγαν ένοπλοι και οι πόρτες ήταν κλειδωμένες, οι χριστιανοί εκδιώχθηκαν από την Εκκλησία και στέκονταν θλιμμένοι και έκλαιγαν· τότε έγινε σεισμός και το άγιο φως εμφανίστηκε από τον καπνοδόχο της σκεπής του Αγίου Τάφου και φώτισε όλη την Εκκλησία. Οι χριστιανοί με χαρά και δάκρυα κραύγαζαν προς τον Θεό. Βλέποντας οι Αρμένιοι ότι ο Κύριος φανέρωσε το άγιο φως, για να κρύψουν την ατιμία τους, μοίραζαν χρήματα στους αλλόθρησκους, για να μη μιλήσουν για αυτό[17].»

Για την τελετή του αγίου φωτός, ο απεσταλμένος στη Μόσχα το 1650 από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Παϊσιο (1645-1661) για να ζητήσει οίκτο, ο αρχιεπίσκοπος της Ναζαρέτ ο Γαβριήλ γράφει στο έργο του «Διήγησις περί των αγίων και θεοβαδίστων τόπων της αγίας Πόλεως» (Μόσχα 1651) τα εξής:

«Κατά το Μ. Σάββατο έρχονται οι Τούρκοι το πρωί και σβήνουν τα καντήλια σε όλη την Εκκλησία και, αφού κλείσουν την πόρτα του αγίου Τάφου, την σφραγίζουν και κάθονται δίπλα στην πόρτα και την φυλάνε. Οι πιστοί με δάκρυα ικετεύουν τον Κύριο επικαλούμενοι τη βοήθεια από τον ουρανό. Κατά τη 9η ώρα της ημέρας ντύνεται ο Πατριάρχης και όλος ο κλήρος και τελούν λιτανεία γύρω από τον Άγιο Τάφο τρεις φορές. Και αμέσως ανοίγουν οι Τούρκοι την πόρτα του Κουβουκλίου και μπαίνει μέσα ο Πατριάρχης και παίρνει το φως από τον Τάφο σαν δροσερή φλόγα και το δίνει στους πιστούς. Έπειτα, τελείται η λειτουργία του Μ. Βασιλείου.»

Σχετικά με το εξαίσιο θαύμα της εμφάνισης του φωτός από τη ραγισμένη κολόνα δίπλα από την Πύλη του Ναού της Αναστάσεως κατά το Μ. Σάββατο, ο αρχιεπίσκοπος Γαβριήλ ανάγοντας αυτό το θαύμα σε προγενέστερη εποχή αναφέρει τα εξής:

«Κατά την εποχή του Σουλτάνου της Αιγύπτου και της Ιερουσαλήμ Αμηράκ ή Αμουράδ, επειδή τότε δεν υπήρχε βασιλιάς στην Κωνσταντινούπολη και κατείχαν τον Ναό[18] οι Βενετοί-Παπιστές, αυτοί έδωσαν άφθονο χρυσάφι στον βασιλιά της Αιγύπτου και έβγαλαν τον ευσεβή Πατριάρχη από την εκκλησία του Αγίου Τάφου. Και έτσι κατά το Μ. Σάββατο οι ίδιοι προσπάθησαν να ανάψουν τα κεριά από τον Τάφο του Χριστού και δεν μπόρεσαν οι δυστυχείς. Ο Πατριάρχης μαζί με τον ορθόδοξο λαό ήταν έξω από την πόρτα του Ναού και προσευχόταν, όταν ξαφνικά σαν αστραπή βγήκε φως από την κολόνα και έπεσε πάνω στον τότε Πατριάρχη που ονομαζόταν Δωροθέος Ιεροσολυμίτης. Οι Τούρκοι, μόλις είδαν το θαύμα, έβγαλαν αμέσως από την Εκκλησία τους Παπιστές και έβαλαν τον ευσεβή Πατριάρχη. Τότε οι Τούρκοι κάρφωσαν πολλά καρφιά στις πέτρες μπροστά στην Πύλη για να βλέπουν οι άπιστοι· δύο Μουσουλμάνοι πίστεψαν στον Χριστό και κήρυξαν φανερά την ευσέβειά τους και κατέκριναν τα πιστεύω του Μωάμεθ και γι' αυτό αξιώθηκαν με το στεφάνι του μαρτυρίου[18].»

Περιγραφή της σύγχρονης τελετής του αγίου φωτός

Από το πρωί του αγίου και μεγάλου Σαββάτου μέσα στον θεοσέβαστο Ναό της Αναστάσεως, όπως και στον άγιο Τάφο σβήνουν όλες οι λυχνίες, Ορθοδόξων, Λατίνων, Αρμενίων και Κοπτών, από τους διακονητές από το κάθε δόγμα από αυτά που μένουν συνεχώς στον ναό. Έξω από τον Ναό όλοι οι κάτοικοι και οι προσκυνητές της αγίας Πόλης-όλων των χριστιανικών φύλων εκτός από τους Λατίνους- και οι θεατές συρρέουν όλοι μαζί και γεμίζουν τον χώρο της αγίας Αυλής του Ναού, περιμένοντας το άνοιγμα της κλειστής πόρτας του, για να μπουν μέσα σε αυτόν.

Κατά την ώρα 8.30'-9.30' π.μ., όταν στο Μοναστηριακό Ναό των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης τελείται ο εσπερινός και η λειτουργία του Μ. Σαββάτου, κατά την οποία χοροστατεί ο Πατριάρχης και παρευρίσκονται οι Αρχιεπίσκοποι και τα υπόλοιπα μέλη της Ιεράς Αδελφότητας, ανοίγεται από τους μουσουλμάνους θυρωρούς η πύλη του Παναγιότατου Ναού, με την παρουσία των Δραγουμάνων, και του δικού μας και του Αρμένιου, και των στρατιωτικών αρχών της αγίας πόλης. Και πρώτα μπαίνει η παρατεταγμένη στρατιωτική δύναμη για την τήρηση της τάξης, η οποία τοποθετείται με την καθοδήγηση των Δραγουμάνων και των αξιωματικών της γύρω από το Ιερό Κουβούκλιο και στα κεντρικότερα σημεία του Ναού σχηματίζοντας έτσι διόδους για τα πλήθη. Μετά από αυτήν την τοποθέτηση των στρατιωτών, αφήνεται ελεύθερη η είσοδος για τα πλήθη, τα οποία ως χείμαρρος ακατάπαυστος μπαίνουν στον Ναό και τοποθετούνται στα ιδιαίτερα μέρη που ορίζονται για κάθε δόγμα. Ενώ περνά η ώρα, τα πλήθη αυξάνονται και συνωστίζονται σε τέτοιο βαθμό, ώστε κάθε προσπάθεια μετακίνησης μεταξύ αυτών καθίσταται όχι μόνο δύσκολη, αλλά και επικίνδυνη. Όλα, λοιπόν, τα μέρη του πολύ μεγάλου Ναού, και πάνω και κάτω, και μέσα και έξω γεμίζουν με ευσεβείς προσκυνητές ή περίεργους θεατές, ενώ συγχρόνως άλλα πλήθη μέσω του δικού μας Μοναστηριού, από τις πόρτες των αιθουσών, περνούν και καταλαμβάνουν τις στοές και τις εξοχές των δύο θόλων, και ο ίδιος ο χώρος της αγίας Αυλής και οι αίθουσες του Παναγιότατου Ναού της Αναστάσεως, του Μοναστηριού του Πατριάρχου Αβραάμ, της Εκκλησίας του αγίου Ιακώβου και οποιοσδήποτε εκεί κοντά ελεύθερος χώρος καταλαμβάνεται. Μεταξύ του πλήθους που βρίσκεται μέσα στον Ναό διακρίνονται οι Ορθόδοξοι από την Παλαιστίνη και τη Συρία με τους ιδιαίτερους στίχους, τους οποίους μεγαλόφωνα χτυπώντας τα χέρια απαγγέλλουν ρυθμικά στη δική τους γλώσσα και έχουν το εξής περιεχόμενο:

«Ο Θεός να δίνει πολλά χρόνια στον Πατριάρχη, ο θεός να στεριώνει το Δέρ-Ρούμ(=Μοναστήρι των Ρωμαίων, δηλαδή το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων), Μία μόνο ορθή πίστη υπάρχει, αυτή των Ορθοδόξων.»

Κατά τις 11 π.μ. με την παρουσία των στρατιωτικών αρχών γίνεται επιθεώρηση του ιερού Κουβουκλίου του αγίου Τάφου από τους Δραγουμάνους που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Μετά την επιθεώρηση ο δικός μας Δραγουμάνος κλείνει την πόρτα του Κουβουκλίου, έπειτα, αφού πάρει από τον δικό μας φύλακα μοναχό του αγίου Τάφου ταινία λευκή, την περιστρέφει δύο φορές γύρω από το πάνω μέρος των δύο πτυχών της πόρτας, όπου υπάρχουν καρφιά, και την αριστερή άκρη της ταινίας, αφού την διαπεράσει μέσα από το δεξί κρίκο της πόρτας, την δίνει στον δικό μας Αρχιμανδρίτη που στέκεται εκεί, ενώ τη δεξιά τη διαπερνά μέσα από τον αριστερό κρίκο και τη δίνει στον Αρμένιο Αρχιμανδρίτη. Έτσι, με την ταινία σχηματίζεται ένας σταυρός και στο κέντρο αυτού ο Δραγουμάνος βάζει μαλακό κερί, το οποίο παίρνει από τον ίδιο τον Μοναχό προσέχοντας να το προσαρμόσει και στις δύο μεριές της πόρτας του Ιερού Κουβουκλίου· έπειτα, φωνάζει τον μουσουλμάνο θυρωρό του Ναού της Αναστάσεως που βρίσκεται εκεί να έρθει, ο οποίος, σύμφωνα με το αρχαίο έθιμο, σφραγίζει τέσσερις φορές πάνω στο κερί και στην ταινία με τη σφραγίδα του, ως ανάμνηση της σφραγίσεως από τη φρουρά, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο: «Οι δέ πορευθέντες ησφαλίσατο τόν Τάφον, σφραγίσαντες τόν λίθον μετά της κουστωδίας» (Ματ. κζ' 66) (=και εκείνοι πήγαν και ασφάλισαν τον Τάφο, έβαλαν δηλαδή σφραγίδες στο λίθο που έκλεινε το μνημείο και τοποθέτησαν φρουρά). Πλέον, όλα τα μέρη του Ναού είναι γεμάτα κόσμο, καθώς και τα απέναντι υπερυψωμένα μέρη του Ιερού Κουβουκλίου του αγίου Τάφου, τα δεξιά από τους ανώτερους κυβερνητικούς υπαλλήλους, τα αριστερά από την Ελληνική αντιπροσωπεία και άλλα επίσημα πρόσωπα.

Κατά τη δωδεκάτη της ημέρας ο Πατριάρχης ή, αν λείπει, ο Επίτροπος που τον αντιπροσωπεύει, ενώ χτυπάει πένθιμα η μεγάλη καμπάνα του Ναού, κατεβαίνει από το Πατριαρχείο μαζί με όλο τον κλήρο από τη σκάλα του αγίου Ιακώβου στον ναό της Αναστάσεως και μπαίνουν όλοι από τη νότια πύλη του Καθολικού στο άγιο Βήμα. Μετά από λίγη ώρα έρχονται προς τον Πατριάρχη μας και ασπάζονται το δεξί του χέρι τέσσερις κληρικοί από τους Αρμένιους, δύο από τους Κόπτες και δύο από τους Σύριους, παίρνοντας, όπως λέμε, ευλογία για να συμμετέχουν στην τελετή. Αυτή η εθιμοτυπία βασίζεται σε ρητές διατάξεις που ορίζουν για μας οι Σουλτάνοι, ως ένδειξη ότι έχουμε τα πρωτεία στον Παναγιότατο Τάφο, σύμφωνα με τα προνόμια που χορήγησε ο Ομάρ Χαττάπ και οι διάδοχοί του στο Γένος των Ορθοδόξων Ρωμαίων. Μετά την αποχώρηση των Αρμενίων και των υπόλοιπων αλλόθρησκων κληρικών, για τους οποίους έγινε αναφορά παραπάνω, οι δικοί μας ιερείς και διάκονοι που επρόκειτο να συμμετάσχουν στη λιτανεία, παίρνουν την ευκαιρία και ντύνονται όλοι με λευκές στολές, συγχρόνως βάζει και ο Πατριάρχης στο σκευοφυλάκειο όλη την αρχιερατική του στολή. Ταυτόχρονα, η λυχνία, η οποία χρησιμοποιείται στην ιερή τελετή, μεταφέρεται με πομπή από το κελί-στο οποίο φυλάσσεται, κοντά στην αγία Αποκαθήλωση-από τον δικό μας Σκευοφύλακα του Ναού της Αναστάσεως, ενώ προπορεύονται της πομπής ο Δραγουμάνος και ένας Αρχιερέας, προς το άγιο Κουβούκλιο από τον πιο σύντομο δρόμο, δηλαδή μέσω της περιοχής που βρίσκεται μεταξύ της αγίας Αποκαθήλωσης και του αγίου Κουβουκλίου.

Μόλις αυτοί φτάσουν, ο Δραγουμάνος ξεκλειδώνει την πόρτα του Κουβουκλίου και μπαίνει μέσα μόνο ο δικός μας Σκευοφύλακας, αυτός που κρατάει την ιερή λυχνία, την οποία και τοποθετεί πάνω στον άγιο Τάφο. Αμέσως μόλις αυτός βγει, σφραγίζεται και πάλι η πόρτα του Κουβουκλίου, αφού τη δέσουν με τους δύο κρίκους της ταινίας, της οποίας τα άκρα παίρνουν τότε οι δύο Αρχιερείς που βρίσκονται εκεί, ο δικός μας και ο Αρμένιος, αντικαθιστώντας τους δύο Αρχιμανδρίτες που αναφέραμε προηγουμένως. Πριν, όμως, γίνουν όλα αυτά, η στρατιωτική αρχή παίρνει θέση μπροστά στην είσοδο του αγίου Κουβουκλίου προς το βόρειο μέρος. Η αστυνομία σχηματίζει μία ζώνη και ανοίγει δίοδο από το άγιο Βήμα του Καθολικού μέχρι το ιερό Κουβούκλιο και γύρω από αυτό λόγω της λιτανείας που θα γίνει. Σε κανέναν δεν επιτρέπεται να μπει στη δίοδο που έχει ανοιχτεί, εκτός από τους αξιωματικούς της τάξης, των κληρικών που έχουν παραταχθεί για τη λιτανεία και των αξιωματούχων των Πατριαρχείων. Οι αντιπρόσωποι των Κοπτών και των Συρίων, αυτοί που ορίστηκαν να παραλάβουν το άγιο φως από τον Πατριάρχη, μένουν έξω από τη σχηματιζόμενη ζώνη.

Στις 12.30' ξεκινάει η λιτανεία από το άγιο Βήμα του Καθολικού ως εξής: Στην αρχή της πομπής είναι τα εκκλησιαστικά λάβαρα (κοινώς μπαϊράκια) που τα κρατούν, σύμφωνα με την παλιά συνήθεια, αρχηγοί αρχαίων Ορθόδοξων οικογενειών της Ιερουσαλήμ, ακολουθούν οι χοροί των ψαλτών, οι ντυμένοι ιερείς και τέσσερις διάκονοι-εκ των οποίων οι δύο κρατούν από ένα πυρσό (δαυλό) αργυρό, ενώ οι άλλοι δύο διάκονοι από μία δεσμίδα αποτελούμενη από 33 κεριά- τελευταίος όλων έρχεται ο Πατριάρχης που κρατάει την ποιμαντορική ράβδο. Αφού ευλογήσει ο Πατριάρχης από την αγία είσοδο της ωραίας Πύλης του Καθολικού, ξεκινάει η πομπή κατευθυνόμενη προς το Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου, όταν ξαφνικά στο μέσο του γενικού θορύβου στον Ναό και της αναμεμειγμένης βοής ακούγεται η γλυκιά και πολυπόθητη μελωδία των ψαλτών μας, οι οποίοι ψάλλουν το γνωστό τροπάριο «Τήν Ανάστασίν Σου, Χριστέ Σωτήρ, άγγελοι υμνουσιν εν ουρανοις καί ημας τους επί γης καταξίωσον εν καθαρα καρδία Σε δοξάζειν» (Την Ανάστασή Σου, Χριστέ Σωτήρα, άγγελοι υμνούν στους ουρανούς και καταξίωσε εμάς που είμαστε στη γη με καθαρή καρδιά να Σε δοξάσουμε)· ο ιερός κλήρος γυρίζει τρεις φορές γύρω από το άγιο Κουβούκλιο, ενώ κατά την τρίτη φορά ο χορός ψάλλει το «Φώς ιλαρόν» μελωδικά. Αφού γίνεται και η Τρίτη στροφή, οι κληρικοί που κρατάνε τα λάβαρα επιστρέφουν στο άγιο Βήμα και βγάζουν τις ιερατικές στολές, ενώ ο Πατριάρχης παίρνει από τους Αρμένιους τον κληρικό που έχει οριστεί, για να μπει μέσα στο άγιο Κουβούκλιο, και μαζί με αυτόν έρχεται μπροστά στο άγιο Κουβούκλιο.

Απέναντι από την πόρτα του αγίου Κουβουκλίου (ο Πατριάρχης) βγάζει τη μίτρα, τα εγκόλπια, το μέγα ωμοφόριο, τον αρχιερατικό σάκκο και το επιγονάτιο με τη βοήθεια των διακόνων, οι οποίοι στη συνέχεια δένουν γύρω από τα επιμάνικα, τα οποία φοράει ο Πατριάρχης, λευκά μαντίλια. Τότε ο δικός μας Δραγουμάνος αφαιρεί την ταινία και ανοίγει την πόρτα του αγίου Κουβουκλίου. Ο πατριάρχης, αφού πάρει από τους διακόνους τους δύο πυρσούς και τρεις δεσμίδες κεριών μπαίνει μέσα στο Κουβούκλιο, όπου τον ακολουθεί μόνο ο Αρμένιος κληρικός, φορώντας και αυτός μόνο την εσωτερική ιερατική στολή και κρατώντας δύο μεταλλικούς πυρσούς[19]. Η πόρτα του αγίου Κουβουκλίου κλείνεται πάλι και ο Πατριάρχης μπαίνει στον Τάφο, ενώ ο Αρμένιος μένει στον προθάλαμο αυτού. Ο Πατριάρχης, αφού γονατίσει, με φόβο και κατάνυξη διαβάζει την παρακάτω ευχή:

«Δέσποτα Κύριε Ιησού Χριστέ, η αρχίφωτος σοφία του ανάρχου Πατρός. Ο φως οικών απρόσιτον, ο ειπών εν σκότους φως λάμψαι, ο ειπών γενηθήτω φως και εγένετο φως, Κύριε, ο του φωτός χορηγός, ο εξαγαγών ημάς από του σκότους της πλάνης και εισαγαγών εις το θαυμαστόν φως της σης επιγνώσεως, ο την γην μεν πάσαν δια της εν αυτή ενσάρκου παρουσίας σου, τα καταχθόνια δε της εις Άδην καταβάσεως σου φωτός πληρώσας και χαράς, μετά δε ταύτα δια των αγίων σου αποστόλων φως καταγγείλας πάσι τους έθνεσιν.

Ευχαριστούμεν σοι, ότι δια της ευσεβούς πίστεως μετήγαγες ημάς από του σκότους εις φως και γεγόναμεν υιοί δια του αγίου βαπτίσματος, θεασάμενοι την δόξαν σου πλήρη ούσαν χάριτος και αληθείας, αλλ' ω φωτοπάροχε Κύριε, ο το μέγα φως ων, ο ειπών, ο λαός ο καθήμενος εν σκότει. Δέσποτα Κύριε, το φως το αληθινόν, ο φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον, το μόνον φως του κόσμου και φως της ζωής των ανθρώπων, ου από της δόξης επληρώθη τα σύμπαντα, ότι φως εις τον κόσμον ελήλυθας δια της ενσάρκου σου οικονομίας, ει και οι άνθρωποι ηγάπησαν μάλλον το σκότο ή το φως, συ Κύριε φωτοδότα, επάκουσον ημών των αμαρτωλών και αναξίων δούλων σου των την ώρα ταύτη παρισταμένων τω παναγίω σου και φωτοφόρω τούτω τάφω και πρόσδεξαι ημάς τιμώντας τα άχραντα πάθη σου, την παναγίαν σου σταύρωσιν, τον εκούσιον θάνατον και την εν τω πανσεβάστω τούτω μνήματι του τεθεωμένου σου σώματος κατάθεσιν και ταφήν και τριήμερον εξανάστασιν, ήν χαρμονικώς ήση αρξάμενοι εορτάζειν μνείαν ποιούμεθα και της εν Άδου καθόδου σου, δι' ης τας εκείσε των δικαίων κατέχομενας ψυχάς δεσποτικώς ηλευθέρωσας τη αστραπή της σης θεότητος, φωτός πληρώσας τα καταχθόνια. Όθεν δη αγαλλόμενη καρδία και χαρά πνευματική κατά τούτο το υπερευλογημένον Σάββατον τα εν γη και υπό γην θεοπρεπώς τελεσθέντα σοι σωτηριοδέστατα μυστήρια σου εορτάζοντες και σε το όντως ιλαρόν και εφετόν φως εν τοις καταχθονίοις θεϊκώς επίλαμψαν, εκ τάφου δε θεοπρεπώς αναλάμψαν αναμιμνησκόμενοι, φωτοφάνειαν ποιούμεθα σου την προς ημάς συμπαθώς γενομένην θεοφάνειαν εικονίζοντες, επιδή γαρ τη σωτηρίω και φωταυγεί νυκτί πάντα πεπλήρωται φωτός ουρανός τε και γη και τα καταχθόνια δια το υπερφυές μυστήριον της εν Άδου καθόδου σου και της εκ Τάφου σου τριημέρου αναστάσεως.

Δια τούτο εκ του επί τούτον τον φωτοφόρον σου Τάφον ενδελεχώς και αειφώτως εκκαιομένου φωτός ευλαβώς λαμβάνοντες διαδιδόαμεν τοις πιστεύουσιν εις σε το αληθινόν φως και παρακαλούμεν και δεόμεθά σου, Πανάγιε Δέσποτα, όπως αναδείξης αυτό αγιασμού δώρον και πάσης θεϊκής σου χάριτος πεπληρωμένον δια της χάριτος του Παναγίου και φωτοφόρου Τάφου σου και τους απτομένους ευλαβώς αυτού ευλογήσης και αγιάσης, του σκότους των παθών ελευθερών και των φωτεινοτάτων σου σκηνών καταξιώσης, όπου φως το ανέσπερον της σης θεότητος λάμπει, χάρισαι αυτοίς, Κύριε, υγιείαν και ευζωΐαν και τους οίκους αυτών παντός αγαθού πλήρωσον.

Ναι, Δέσποτα φωτοπάροχε, επάκουσον μου του αμαρτωλού εν τη ώρα ταύτη και σος ημίν τε και αυτοίς περιπατείν εν τω φωτί σου και εν αυτώ μένειν, έως το φως της προσκαίρου ζωής έχομεν. Δος ημίν, Κύριε, ίνα το φως της προσκαίρου ζωής ταύτης έχωμεν. Δος ημίν, Κύριε, ίνα το φως των καλών έργων ημών λάμπη έμπροσθεν των ανθρώπων και δοξάζωσι σε συν τω αναρχώ σου Πατρί και τω Παναγίω Πνεύματι. Εις φως γαρ εθνών ημάς τέθεικας, ίνα αυτοίς τη σκοτία περιπατούσι φαίνωμεν. Αλλ' ημείς ηγαπήσαμεν το σκότος μάλλον ή το φως φαύλα πράσσοντες. Πας γαρ ο φαύλα πράσσων μισεί το φως κατά τον αψευδή λόγον σου, δια τούτο οσήμεραι προσκοπτόμεν αμαρτάνοντες, επειδή περιπατούμεν εν τη σκοτία. Αλλ' αξίωσον ημάς το υπόλοιπον της ζωής ημών βιωτεύσαι πεφωτισμένους τους οφθαλμούς της διανοίας ημών. Δος ημίν, ίνα ως τέκνα φωτός περιπατήσωμεν εν τω φωτί των εντολών σου, το του αγίου βαπτίσματος φωτεινόν ένδυμα, υπέρ δια των έργων ημαυρώσαμεν, λεύκανον ως το φως, ο αναβαλλόμενος το φως ώσπερ ιμάτιον. Δος ημίν ενδύσασθαι τα όπλα του φωτός, ίνα δι' αυτών τον άρχοντα του σκότους τροπούμεθα, ως μετασχηματίζεται εις άγγελον φωτός. Ναι, Κύριε, και ως εν ταύτη τη ημέρα τοις εν σκότει και σκιά θανάτου καθημένοις φως έλαμψας, ούτω σήμερον λάμψον εν ταις καρδίαις ημών το σον ακήρατον φως, ίνα δια τούτου φωτιζόμενοι και θερμαινόμενοι εν τη πίστει δοξάζομεν σε το μόνον εκ μόνου του αρχιφώτου φωτός ιλαρόν φως εις τους ατελεύτητους αιώνας. Αμήν.»

Κατά την ώρα που ο Πατριάρχης διαβάζει αυτήν την ευχή, βαθιά σιγή διαδέχεται τις δυνατές κραυγές που σείουν τις αχανείς διαστάσεις μπροστά στο μικρό Ναό· μυστική αγωνία καταλαμβάνει από τη μια μεριά ως την άλλη τα πλήθη και αμέσως σταματάει ο θορυβώδης και ταραχώδης εκείνος χείμαρρος· όλοι εκείνη τη στιγμή έχοντας το μυαλό τους στον Ύψιστο και περιμένοντας το έλεος, τον παρακαλούν να έρθει σε αυτούς η θεία χάρη του παναγίου φωτός. Μετά το τέλος της ευχής ο Πατριάρχης με κάθε ευλάβεια ασπάζεται τον άγιο Τάφο και παίρνει το άγιο φως, το οποίο βέβαια, αφού πάει στον προθάλαμο, δίνει πρώτα στον Αρμένιο κληρικό που βρίσκεται εκεί, συγχρόνως όμως ο Πατριάρχης από το βόρειο άνοιγμα του Κουβουκλίου και ο Αρμένιος από το νότιο παραδίδουν τους πυρσούς αναμμένους πλέον σε αυτούς που είχαν παραταχθεί εκεί από πριν και στους ιερείς και τους λαϊκούς που περιμένουν έξω από τις πόρτες.

Την εμφάνιση του αγίου φωτός χαιρετούν οι ήχοι των βαρύγδουπων καμπάνων του Ναού και των σημάντρων και τυμπάνων του· ακούγεται ανάμεικτη βοή, ιαχή θεσπέσια που φτάνει ως τον ουρανό και συγκινεί τους πάντες μέχρι δακρύων· ο καθένας αισθάνεται χαρά και αγαλλίαση. Πόσο ζωηρή και αξιοθέατη είναι εκείνη η στιγμή στους θεατές! Στα πρόσωπα όλων ζωγραφίζεται ανέκφραστη αγαλλίαση, δάκρυα χαράς βρέχουν τα μάγουλά τους και σκέφτονται ότι πράγματι είναι θεατές ευσεβούς και ιερής τελετής, την οποία ποθούσαν να δουν από την παιδική τους ηλικία. Η θέα της μυστηριώδους αυτής μεταβολής τόσων καρδιών είναι αδύνατον να μη συγκινήσει και τον ψυχρότερο από τους θεατές. Ο πρεσβύτερος της Ιερουσαλήμ που βρίσκεται στο βόρειο άνοιγμα του Κουβουκλίου, αφού πάρει το άγιο φως από τον Πατριάρχη μέσα σε αργυρό πυρσό, το μεταφέρει τρέχοντας στο άγιο Βήμα από τη Βόρεια πύλη του Καθολικού και το παραδίδει στον Σκευοφύλακα του Ναού που βρίσκεται στην παραπρόθεση του δεξιού μέρους, ο οποίος το παραδίδει σε αυτούς που βρίσκονται στο άγιο Βήμα. Αμέσως το άγιο φως διαδίδεται σε όλα τα μέρη του Ναού, πάνω και κάτω και στην πιο μακρινή γωνιά του. Ο Ναός που πριν από λίγο δεν είχε κανένα φως μεταμορφώνεται σε θάλασσα φωτός φωτιζόμενος αμέσως από 30000 περίπου φώτα.

Έπειτα ανοίγεται η πόρτα του αγίου Κουβουκλίου από τον δικό μας Αρχιερέα που αναφέραμε προηγουμένως, όταν ο Πατριάρχης από μέσα τη χτυπήσει. Αμέσως μπαίνουν στο Κουβούκλιο ένας Κόπτης και ένας Σύριος από αυτούς που πήραν σε προηγούμενη φορά και παίρνουν το άγιο φως από τον Πατριάρχη. Αφού περιοριστεί ο θόρυβος, ο Πατριάρχης βγαίνει πρώτος από το ιερό Κουβούκλιο κρατώντας τρεις δεσμίδες κεριά, εκ των οποίων τη μια τη δίνει στον Διοικητή της Πόλης που στέκεται κοντά στην πόρτα του Κουβουκλίου, και, ενώ τον κρατάνε οι κυβερνητικοί υπάλληλοι και ο Δραγουμάνος, διασχίζει γρήγορα το συνωστισμένο πλήθος και φτάνει στο άγιο Βήμα, όπου δίνει το άγιο φως. Μετά την έξοδο του Πατριάρχη από το άγιο Κουβούκλιο, βγαίνουν από εκεί ο Αρμένιος κληρικός και ο Σύριος και μεταφέρουν το φως στους ομοεθνείς τους, ενώ μπαίνουν οι καντηλανάφτες των τριών εθνών και ανάβουν τα καντήλια τους μέσα και έξω από τον άγιο Τάφο. Ταυτόχρονα ο δικός μας Αρχιερέας σηκώνει την αναμμένη ιερή λυχνία από τον Πανάγιο Τάφο και τη μεταφέρει αμέσως από το άγιο Κουβούκλιο στο άγιο Βήμα του δικού μας Καθολικού. Αφήνεται, λοιπόν, ελεύθερο το άγιο Κουβούκλιο στους Αρμένιους, στους Κόπτες και στους Σύριους για τη λιτανεία τους, την οποία όλοι μαζί κάνουν γύρω από τον Τάφο του Κυρίου, δοξάζοντας και αυτοί τον νικητή του θανάτου.

Αμέσως μετά την τελετή ο Πατριάρχης γυρίζει στη θέση του με τη συνηθισμένη παράταξη. Την τελετή του αγίου φωτός επισφραγίζει στη συνέχεια η τέλεση της θείας λειτουργίας του Μ. Σαββάτου στο Καθολικό του Ναού της Αναστάσεως. Τα πλήθη των προσκυνητών αμέσως βγαίνουν από τον Ναό και διασκορπίζονται κρατώντας στα χέρια αναμμένα κεριά. Αυτοί που έχουν σταλεί από τα περίχωρα της Ιερουσαλήμ, αφού πάρουν το άγιο φως με πυρσούς, το μεταφέρουν βιαστικά στις πόλεις και στα χωριά και στα Μοναστήρια, όπου οι κάτοικοι τους δέχονται με θρησκευτική ευλάβεια και κραυγές. Από αυτή τη στιγμή όλα τα φώτα που ήταν πριν σβησμένα στις Εκκλησίες της Ιερουσαλήμ και των περιχώρων ανάβουν.

Αναμφίβολα η τελετή αυτή του αγίου φωτός έδωσε έμπνευση στον κορυφαίο από τους υμνωδούς της Εκκλησίας μας, στον Ιωάννη τον Δαμασκηνό, και έγραψε το τροπάριο του κανόνα του Πάσχα «Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός ουρανός τε καί γη καί τα καταχθόνια...» (Τώρα όλα έχουν γεμίσει με φως, και ο ουρανός και η γη και ο κάτω κόσμος...), που ψάλλεται κατά τη λαμπρά και ένδοξη Ανάσταση του Σωτήρα.

Αυτή τυχαίνει να είναι η σεβάσμια και υψηλή τελετή του αγίου φωτός εξαιτίας της παλαιότητάς της, η οποία στην ιστορία του θρησκευτικού βίου των Ορθοδόξων λαών της Ανατολής κατέχει πάρα πολύ σπουδαία θέση[20].

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Patrol. Migne, τεύχος 20, σελ. 538-540.

[2] Ευσεβίου του Παμφίλου στον βίο του Μ. Κωνσταντίνου του Βασιλέως λόγος Δ'. P. Migne, τόμος 20, σελ. 1169.

[3] Ιεροσολυμιτικό Κανονάριο (Τυπικό) σύμφωνα με τη μετάφραση του Ρωσικού, από τον Αρχιμανδρίτη Κάλλιστο, Ιεροσόλυμα 1914, σελ. 68-69.

[4] Αρχιμανδρίτη Καλλίστου, Οι Άγιοι Τόποι στην Παλαιστίνη κτλ., τόμος Α', σελ. 276 και εξής.

[5] Ανάλεκτα Ιεροσολυμιτικής Σταχυολιγίας, τόμος Β', σελ. 179-184.

[6] Βίος του Αγίου Θεοδώρου αρχιεπισκόπου Εδέσσης, εκδόσεις Πομιαλόβσκη, Πετρούπολη 1892, σελ. 38.

[7] Αρχαία Οδοιπορικά της αγίας Γης, από τον Α. Κλέοπα και Ι. Φωκυλίδη. Ιεροσόλυμα 1912, σελ. 248.

[8] Η επιστολή αυτή διασώθηκε σε χειρόγραφο της Λαύρας του αγίου Σάββα, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1807 από τον Αρχιμανδρίτη Χρύσανθο τον αγιοταφίτη στο Προσκυνητάριο της αγίας Πόλης Ιερουσαλήμ και όλης της Παλαιστίνης που συντάχτηκε από αυτόν (σελ. 47-50).

[9] Άλλη γραφή «κατ' εποχή».

[10] Βενιαμίν Ιωαννίδης, Προσκυνητάριο της αγίας Γης, σελ. 240-41. Για την τελετή του αγίου φωτός γράφουν και οι Λατίνοι χρονογράφοι της εποχής των Σταυροφοριών, αυτόπτες μάρτυρες, ο Φουλχέριος και ο Ανώνυμος. Πρβλ. Αρχιμανδρίτη Καλλίστου, Οι Άγιοι Τόποι..., σελ. 322-325.

[11] Πρβλ. Αρχιμανδρίτη Καλλίστου, Οι Άγιοι Τόποι στην Παλαιστίνη κτλ., τόμος Α', Ιεροσόλυμα 1928, σελ. 483-84.

[12] Ορθόδοξος Παλαιστινή συλλογή, τεύχος 27, Πετρούπολη 1888, σελ. 9-15.

[13] Στην αγία αυτή τράπεζα είχαν αποκτήσει οι Σέρβοι το δικαίωμα να κάνουν τελετές κατά τη διαμονή τους στους αγίους Τόπους. Αυτήν κατέστρεψαν εξολοκλήρου οι Λατίνοι, όταν το 1689 κατέλαβαν τα κυριότερα προσκυνήματα παρά τις διαμαρτυρίες των δικών μας.

[14] Αρσένιου Σουχάνωφ, Προσκυνητάριον, 1649-1653 ( στα ρώσικα), Πετρούπολη 1889, σελ. 86-87.

[15] Κλέοπα Κοικυλίδου και Ι. Φωκυλίδου, Αρχαία Οδοιπορικά...εν Ιεροσολύμοις 1912, σελ. 534-35, 551. Δες και Ορθόδοξο Παλαιστίνη συλλογή, τόμος XVIII, τεύχος Γ', Πετρούπολη 1901, σελ. 4.

[16] Αρχιμανδρίτου Χρυσάνθου, Προσκυνητάριον της αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ και πάσης Παλαιστίνης, Βιέννη 1807, σελ. 45-46.

[17] Πιθανόν τον Άγιο Τάφο.

[18] Ορθόδοξος Παλαιστίνη συλλογή, τεύχος 52, σελ. 6-7(στα ρώσικα).

[19] Οι Αρμένιοι απέκτησαν το δικαίωμα αυτό πριν από πολλούς αιώνες, πιθανόν από τον 14ο αιώνα, ώστε βέβαια κατά την ιερή τελετή του αγίου φωτός στο άγιο Κουβούκλιο μαζί με τον Ορθόδοξο Πατριάρχη να μπαίνει και ένας Αρμένιος κληρικός για να παραλάβει από εκεί το άγιο φως από τα χέρια του Πατριάρχη.

[20] Για την τελετή του αγίου φωτός δες και στο: Βενιαμίν Ιωαννίδης, Προσκυνητάριον της Αγίας Γης, Ιεροσόλυμα 1877, σελ. 237 και εξής και «Νέα Σιών», τόμος Α'., σελ. 385 και εξής.

(Πηγή: περιοδικό «Νέα Σιών», τόμος ΚΘ’, 1934, Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, φιλολογική επιμέλεια γιά την Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου, Τερζή Όλγα, Πτ. φιλοσοφικής σχολής Α.Π.Θ., Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου )

Πρώιμες μαρτυρίες περί του Αγίου Φωτός

Διαχρονική έρευνα σε όλη τη Χριστιανική ιστορία

Πρώτη μαρτυρία: 34(;) μ.Χ. Απόστολος Πέτρος: Αναφέρεται στο «Οι Άγιοι Θεόπτες Πατέρες» (Γρηγόριος Νύσσης +394). Δεύτερος λόγος περί Αναστάσεως. Ιωάννης Δαμασκηνός. Οκτώηχος. Η Πρώτη Ανάστασις Σεδαλίχ Ήχος όγδοος.

Αγ. Γρηγόριος Νύσσης (+394): Στο «Δεύτερος λόγος περί Αναστάσεως» γίνεται αναφορά στον Απόστολο Πέτρο (1ος αι.) ο οποίος είδε το Άγιο Φως. (Δεύτερος Λόγος περί Αναστάσεως, 4ος αι.)

Στα πρακτικά του ιστορικού της Εκκλησίας Ευσέβιου (4ος αι.) αναφέρεται πως, παρουσία του Πατριάρχου Ναρκίσσου (2ος αι.), δεν υπήρχε επάρκεια ελαίου στο λυχνάρι της εικόνας. Κάποιος άνδρας το γέμισε το λυχνάρι με νερό από την πηγή Σιλωάμ. Το λυχνάρι άναψε με το Άγιο Φως και παρέμενε αναμένο, καθ' όλη την διάρκεια της Πασχάλιας Λειτουργίας. (Ευσέβιος Παμφυλίας, Ιστορία της Εκκλησίας, Βιβλίο ΣΤ', κεφ. 9, 1-3)

Ο Μέγας Θεοδόσιος (+395), σύμφωνα με την παράδοση, κάποτε επισκέφθηκε κρυφά την Ιερουσαλήμ, και αμέσως μετά, ΟΛΑ τα λυχνάρια των εικόνων άναψαν. «Το θαύμα αυτό εξέπληξε τον Πατριάρχη, αλλά άγγελος του αποκάλυψε πως αυτός που προσευχόταν δεν ήταν απλός άνθρωπος, αλλά ο άγιος βασιλέας Θεοδόσιος» (Επίσκοπος Πορφύριος (Ουσπένσκυ), «Το βιβλίο του είναι μου», Μέρος 3, S-Pb., 1896, σελ. 299-300. (στα Ρώσσικα)

Σίλβια της Ακουιτανίας, 385. Συνέγραψε το "Pilgrimage of Silvia" (Προσκύνημα της Σίλβια), διατέθηκε στο κοινό για ανάγνωση, στην βιβλιοθήκη του Αββαείου του Ροσσάνο (Καλαβρία Ιταλίας). Αργότερα εκδόθηκε και στην Αγγλική: «The pilgrimage of S. Silvia of Aquitania to the holy places» (Το προσκήνυμα της Αγ. Σίλβια στους Αγίους Τόπους) (περίπου 385 μ.Χ.), Εκδόσεις Palestine Pilgrims Text Society, Λονδίνο, 1891.

Ιερός Ιωάννης ο Δαμασκηνός (780) στο υμνολόγιό του συχνά αναφέρεται στο Φως το υπέρλαμπρον επί του Παναγίου Τάφου. Για παράδειγμα: «....Πέτρος εις τον Τάφον, και είδε φως εν αυτώ, και εφοβήθη...» Οκτώηχος. Η πρώτη Ανάστασις σεδαλίχ, Ήχος όγδοος, όπ.πρ.).

Ο Άραβας Μουσουλμάνος Al-Djahis (+869) στο έργο του "The book of animals" κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο Άγιο Φως. Krachkovsky I. "Holy Fire"(Αγιο Φως), σύμφωνα με την αφήγηση του al-Biruni και άλλων Μουσουλμάνων συγγραφέων του 10ου - 13ου αι. της Χριστιανικής Ανατολής, Τόμος.3.Έκδοση 3η, 1915, σελ..231. (στα Ρώσσικα)

Ο Λατίνος μοναχός Barnard, (865) έγραψε:

«Είναι περιττό να γράψω πολλά για τον τάφο αυτό, επειδή ο Bede λέει αρκετά γι' αυτόν στην δική του Ιστορία (της Αγγλικής Εκκλησίας). Όμως αξίζει να αναφερθεί πως αυτό που συμβαίνει το Μεγάλο Σάββατο, την Παραμονή του Πάσχα. Το πρωί αρχίζει η λειτουργία μέσα στην εκκλησία αυτή. Μετά, όταν τελειώσει, μπαίνουν ψάλλοντας το «Κύριε Ελέησον» μέχρι να έρθει άγγελος και να ανάψει με φως τα κανδήλια που κρέμονται πάνω από τον τάφο. Ο Πατριάρχης μεταδίδει αυτό το Φως στους επισκόπους και τον υπόλοιπο λαό, και ο καθένας έχει φως, εκεί που στέκεται.»

Mabilon. Acta Sancta. Τόμος. III. P. II. Σελ. 473. (Σχετ.: Επίσκοπος Αυξέντιος Φωτικής. Το Πασχάλιον Πυρ στην Ιερουσαλήμ: Μια Μελέτη της Τελετής του Αγίου Φωτός στον Ναό του Παναγίου Τάφου).

Κώδιξ Ιεροσολύμων Πατριαρχείου Τιμίου Σταυρού Νο.43 [HS 43] (4ος αι.): Ο γνωστός Άραβας νομομαθής, Ahmed ibn al-Kassa (απεβίωσε το 936 μ.Χ.) στο έργο του "Signs of Quibla" (Σημεία του Κίμπλα) έγραψε:

«Οι άνθρωποι πηγαίνουν έξω, σε ένα τόπο με τάφο από πέτρα το Μεγάλο Σάββατο, που τριγύρω του είναι στοές. Παραμένοντας εκεί, παρακολουθούν τον τόπο του τάφου, γονατίζουν και προσεύχονται ενώπιον του Θεού του Υψίστου, από την εωθινή προσευχή μέχρι την δύση του ηλίου. Ο εμίρης και ο ιμάμης ενός τεμένους χαιρετώνται. Ο κυβερνήτης κλείνει την θύρα του τάφου, και κάθεται λίγο πιο πέρα. Όλοι τους μένουν κατ' αυτόν τον τρόπο, μέχρι το Φως, που είναι σαν λευκή φωτιά, να εμφανισθεί μέσα από τον τάφο. Στην συνέχεια, ο κυβερνήτης ανοίγει την θύρα και μπαίνει μέσα. Κρατά ένα κερί, το οποίο έχει ανάψει από την φωτιά αυτή, στο χέρι του..... Το δίνει στον ιμάμη, ο οποίος μεταφέρει το κερί και ανάβει τα λυχνάρια μέσα στο τέμενος.... Η αναφορά η σχετική με αυτό γράφεται προς τον κυβερνήτη, ενημερώνοντάς τον πως φωτιά εμφανίστηκε την τάδε ώρα, της τάδε ημέρας. Εάν το Φως εμφανιστεί μέχρι την εωθινή προσευχή, θεωρείται σημάδι πως η χρονιά θα είναι καρποφόρα, και χωρίς ξηρασία. Αν εμφανιστεί το μεσημέρι, είναι ένδειξη πως η χρονιά θα είναι χωρίς καρπούς.»

(Σχετ.: Krachkovskij I. JU. "Blagodatnyj ogon'" po rasskazu al-Biruni i drugikh musul'manskikh pisatelej X-XIII vekov // Khristianskij Vostok. Spb., 1915, T. 111. Vyp. 3. S. 231-232.) (στα Ρώσσικα)

Ο Abu l-'Abbas Ahmad (απεβίωσε το 947 μ.Χ.) - σύγχρονος πολέμιος των Ελλήνων του 10ου αι. - διηγείται πως ο Μουσουλμάνος κυβερνήτης της Ιερουσαλήμ σφραγίζει την πόρτα του Τάφου ΠΡΙΝ την εμφάνιση της φωτιάς και, όταν το λευκό φως της φωτιάς εμφανιστεί μέσα στον Τάφο, ξεκλειδώνει την πόρτα του και μπαίνει μέσα στον Τάφο και ανάβει ένα κερί από την φωτιά αυτή. (Σχετ.: Zsolt (EDT) Hunyadi, Jozsef (EDT) Laszlovszky, The Crusades and the Military Orders: Expanding the Frontiers of Medieval Latin Christianity - History - (Οι Σταυροφορίες και τα Στρατιωτικά Τάγματα: Επεκτείνοντας τα Σύνορα της Μεσαιωνικής Λατινικής Χριστιανοσύνης - Ιστορία), 2002 - 606 σελίδων. Σελ. 90).

Ο Μητροπολίτης Καισαρείας, Καππαδόκης Αρέθας στο μήνυμά του προς τον Εμίρη της Δαμασκού (αρχές 10ου αι.) γράφει:

«Κάθε χρόνο μέχρι τώρα, την ημέρα της αγίας Του Αναστάσεως ο Πανάγιος και Πολύτιμος Τάφος Του κάνει θαύματα.... (όντας όλα τα φώτα της Ιερουσαλήμ σβηστά, και)..... με την θύρα (του Παναγίου Τάφου) σφραγισμένη....και οι Χριστιανοί να στέκονται τριγύρω του, μέσα στον Ναό της Αναστάσεως (η Ροτόντα που στέγαζε το κουβούκλιο), φωνάζοντας «Κύριε Ελέησον!», ξαφνικά εμφανίζεται μια αστραπή φωτός και ανάβει το καντήλι, και στην συνέχεια όλοι οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ παίρνουν από το φως αυτό και ανάβουν τα δικά τους τα κεριά...»

(Σχετ.: Επίσκοπος Αυξέντιος Φωτικής. Το Πασχάλιον Πυρ στην Ιερουσαλήμ: Μια Μελέτη της Τελετής του Αγίου Φωτός στον Ναό του Παναγίου Τάφου).

Ο Άραβας ιστορικός Masudi (+ 957), χρονολόγησε το Άγιο Φως. Krachkovsky I. "Holy Fire"(Αγιο Φως), σύμφωνα με την αφήγηση του al-Biruni και άλλων Μουσουλμάνων συγγραφέων του 10ου - 13ου αι. της Χριστιανικής Ανατολής,. Τόμος 3. Έκδοση 3η, 1915, σελ. 223-224. (στα Ρώσσικα)

Ένας κληρικός της αυτοκρατορικής αυλής του Κωνσταντίνου Ζ' Πορφυρογέννητου, ο Νικήτας, το 947 μ.Χ. έστειλε επιστολή στον αυτοκράτορα διηγούμενος την απόπειρα ενός εξοργισμένου εμίρη να δώσει τέλος στην τελετή αφής του Αγίου Φωτός....

«(Ο εμίρης) απαίτησε (από τον Πατριάρχη), με την απειλή απαγόρευσης του λαϊκού εορτασμού της Αναστάσεως του Χριστού, την καταβολή 7000 χρυσών νομισμάτων. Η καταβολή αυτή δεν θα γινόταν, αν δεν είχαν παραδοθεί άμεσα από τους γραμματείς 2000 χρυσά, με εγγύηση για την καταβολή των υπολοίπων 5000. Όση ώρα παρέμενε ο Πατριάρχης φρουρούμενος στο Πραιτώριο, ο Θεός των θαυμάτων γέμισε δύο από τα κανδήλια της τριπλής κανδήλας που κρέμονται στον τόπο που λένε πως εναποτέθηκε το Σώμα του Χριστού, όταν έγινε η Αποκαθήλωση, για να το περιποιηθούν. Όταν τα νέα για το θαύμα έφτασαν στο Πραιτώριο, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι έτρεξαν, πατείς με - πατώ σε, στον ναό. Όμως οι Μουσουλμάνοι ήρθαν γεμάτοι αιματοβαμμένες σκέψεις και φονικά σχέδια, οπλισμένοι και έτοιμοι να σφάξουν κάθε Χριστιανό που κρατούσε αναμμένο φανάρι. Σε λίγο έφτασε ο Πατριάρχης, ακολουθούμενος από τον Κλήρο, και, έχοντας διαπιστώσει πως δεν είχε μέχρι στιγμής λάβει χώρα η εμφάνιση της ιερής φλόγας, με την βοήθεια των Μουσουλμάνων κανόνισε να σφραγισθεί το Άγιο Κουβούκλιο, και άρχισε να προσεύχεται μαζί με τους Χριστιανούς.

Γύρω στην έκτη ώρα, έχοντας προσηλωμένο το βλέμμα του στον Πανάγιο Τάφο, είδε την υπερφυσική εμφάνιση του Φωτός. Μπήκε μέσα στο Άγιο Κουβούκλιο, του οποίου την είσοδο του την έδειχνε ένας άγγελος. Την στιγμή που πήγε να πάρει ένα κερί για να μεταδώσει την ουράνια φωτιά σε όλους όσους ήταν μέσα στον ναό κρατώντας δάδες, δεν είχε προλάβει να βγει από τον Τάφο, όταν είδε τον ναό να πλημμυρίζει ξαφνικά με ένα ουράνιο φως . Οι πιστοί στέκονταν αριστερά και δεξιά, κάποιοι ήσαν κοντά στην θύρα, άλλοι κοντά στον Γολγοθά, άλλοι κοντά στην σταυρόμορφη αλυσίδα που κρέμεται από την οροφή και τριγύρω από την οποία είχαν κρεμασμένα τα καντήλια τους - η αλυσίδα, δηλαδή, που είναι για να αντιπροσωπεύει το κέντρο του κόσμου και που είναι εκεί ως σημείο, ώστε όλοι οι άνθρωποι να θαυμάζουν το φαινόμενο της θεϊκής φωτιάς. Οι ίδιοι οι Μουσουλμάνοι γέμισαν με θαυμασμό, αφού μέχρι εκείνη την στιγμή η εμφάνιση του Φωτός κατ' έτος συνέβαινε μόνο σε ένα από τα κανδήλια μέσα στο Άγιο Κουβούκλιο, ενώ την ημέρα αυτή, ολόκληρος ο ναός είχε γεμίσει με φως. Ο εμίρης, που παρακολουθούσε από κάποιο ψηλότερο σημείο, έγινε μάρτυρας ενός ακόμη μεγαλύτερου θαύματος. Το μεγαλύτερο από τα κανδήλια - που κρεμόταν ακριβώς μπροστά του - άφησε να χυθεί το λάδι και το νερό που περιείχε, και ξαφνικά γέμισε με το θεϊκό πυρ, παρ' ότι δεν υπήρχε πλέον κανένα φυτίλι μέσα του.»

(Σχετ.: Επίσκοπος Αυξέντιος Φωτικής. Το Πασχάλιον Πυρ στην Ιερουσαλήμ: Μια Μελέτη της Τελετής του Αγίου Φωτός στον Ναό του Παναγίου Τάφου).

Ο Μουσουλμάνος Al-Farag ibn Salih από την Βαγδάτη, περί τον 10ο αι. Αναφέρεται από τον al-Biruni.

Ο Μουσουλμάνος ιστορικός, ο al-Biruni, έτος 1000 μ.Χ.:

«Οι Χριστιανοί έχουν ήδη σβύσει τα φανάρια τους και τις δάδες τους από πριν, και περιμένουν, μέχρι να δουν μια καθαρή λευκή φωτιά, που κάνει το κανδήλι να ανάβει. Με την φωτιά αυτή ανάβουν τα κανδήλια μέσα στα τεμένη και τους ναούς. Μετά γράφεται μια αναφορά προς τον Χαλίφη σχετικά με την ώρα που κατέβηκε η φωτιά. Αν γινόταν αμέσως μετά την μεσημβρινή ώρα, αναμενόταν γόνιμη χρονιά, αλλά αν καθυστερούσε μέχρι την εσπέρα ή αργότερα, τότε θα αναμενόταν άγονη χρονιά. Η ίδια πηγή αναφέρει επίσης πως κάποιος κυβερνήτης είχε φέρει μαζί του ένα τεμάχιο χάλκινου σύρματος αντί φυτιλιού, για να μην μπορέσει να αναφλεγεί και να φανεί έτσι πως το όλο φαινόμενο απέτυχε. Όμως κατέβηκε το πυρ, και ο χαλκός πήρε φωτιά. Η κάθοδος αυτής της φωτιάς από ψηλά, σε μια μέρα που επαναλαμβάνεται μετά από συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, γίνεται αφορμή να μένουμε έκπληκτοι....»

(Σχετ.:Krachkovsky I. "Holy Fire"(Αγιο Φως), σύμφωνα με την αφήγηση του al-Biruni και άλλων Μουσουλμάνων συγγραφέων του 10ου - 13ου αι. της Χριστιανικής Ανατολής, Τόμος 3. Έκδοση 3η, 1915 (στα Ρώσσικα). Χρονολόγιο του Μουσουλμάνου λόγιου, Al-Biruni (973 - 1048). Al Biruni / In the Garden of Science (Στον Κήπο της Επιστήμης)/ Reklam - Leipzig 1991. Αγγλική Μετάφραση).

Χρονογράφος της εκκλησίας της Ρώμης Baroni, (ια' αι.) γράφει πως Δυτικοί Χριστιανοί επισκεπτόμενοι την Ιερουσαλήμ είδαν το θαύμα, οταν το Μεγάλο Σάββατο τα κεριά κοντά στο Άγιο Κουβούκλιο άναψαν μόνα τους. Baroni, (Χρονικά), σελίδα 1304, όπισθεν.

Ο Ali al-Kherevi μιλά για «την σκηνή με το Άγιο Πυρ, το οποίο οι άνθρωποι μπορούν να δουν, μέσα στην εκκλησία της Ιερουσαλήμ». (Krachkovskij I. JU. // Khristianskij Vostok. T.3. Vyp.3. Pg., 1915; Ch. Schefer, Description des lieux saints de la Galilée et de la Paléstine, (Περιγραφή αγίων τόπων ης Γαλιλαίας και της Παλαιστίνης) Génes 1881, σελ. 21. Cp. de Goeje, op. cit. 55, οπ. 4 θ Μεδνθκξβ, op. cit. (οεπεβξδ) 961).

Ο Fulcher (Fulk) της Σαρτρ - στρατιωτικός ιερέας του πρώτου βασιλέα της Ιερουσαλήμ Βαλδουίνου (11ος - 12ος αι.) - έγραψε για ένα ατύχημα, όταν το Άγιο Φως δεν εμφανίστηκε μέχρι να απομακρυνθούν οι Λατίνοι μοναχοί και κληρικοί από την εκκλησία του Αγίου Κουβουκλίου. Avdulovsky F.M. Holy Fire Coming From Holy Sepulchre of Our God and Savior Jesus Christ on The Great Saturday in Jerusalem. (Το Άγιο Φως το Προερχόμενο από τον Πανάγιο Τάφο του Θεού και Σωτήρος Ημών Ιησού Χριστού κατά το Μεγάλο Σάββατο) Μόσχα, 1887, σελ. 37-41. (στα Ρώσσικα)

Fulcher (Fulk) της Σαρτρ - στρατιωτικός ιερέας του πρώτου βασιλέα της Ιερουσαλήμ Βαλδουίνου (1101) - έγραψε για κάποια λαϊκή πίστη, πως σε περίπτωση μη εμφανίσεως του Αγίου Φωτός οι Μουσουλμάνοι απειλούσαν να αποδεκατίσουν όλους τους Χριστιανούς της Παλαιστίνης. Dmitrievsky A.A. The grace of Holy Fire on Holy Sepulchre on the Great Saturday. (Η Χάρις του Αγίου Φωτός επί του Παναγίου Τάφου το Μεγάλο Σάββατο) Αγ.Πετρούπολη, 1908, σελ. 96. (στα Ρώσσικα)

J. Mischaud, Histoire des Croisades, Paris 1856, τομ.1, σελ. 291: Το γεγονός διηγείται ως εξής ο αρχιεπίσκοπος καθηγητής Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, όπως παραπάνω, σελ. 426-427:

«Διηγείται ένας αυτόπτης Λατίνος μάρτυρας, ο Πουλχέριος, αυτός που μετά από αυτά έγινε Πατριάρχης, ότι κατά το έτος εκείνο καθόλου δεν εμφανίζονταν το άγιο Φως, παρά όλες τις λιτανείες που τελέσθηκαν, κατά τις οποίες ψάλλονταν το «Κύριε ελέησον» από όλους που συμμετείχαν στις λιτανείες. «Καταληφθήκαμε από μεγάλη λύπη και θλίψη. Πόσες ανακραυγές προς τον Κύριο! Πόσοι στεναγμοί, πόσοι οδυρμοί! Γιατί στους οδυρμούς όλοι ψάλλαμε «Κύριε ελέησον», για να ζητήσουμε με τις ψαλμωδίες το έλεος του Κυρίου, όμως, αν και τον ικετεύαμε, καθόλου δε λαμβάναμε το ζητούμενο. Και ήδη ήρθε η εσπέρα και η μέρα έληξε και επειδή σκεφτήκαμε ότι εξαιτίας των αμαρτιών μας συνέβη ό,τι δεν συνέβη τα άλλα χρόνια, ο καθένας μας αποφάσισε ενδόμυχα να διορθωθεί σε όσα αμάρτησε προς τον Θεό. Το άγιο Φως δεν φάνηκε ούτε κατά το πρωί του Πάσχα, ο Βασιλιάς Βαλδουίνος απελπισμένος προσευχόταν μπροστά στον άγιο Τάφο, ο λατινικός κλήρος βρέθηκε σε πολύ δυσάρεστη θέση, αγνοώντας αν έπρεπε να τελέσει ή όχι την εορτή του Πάσχα, χωρίς το άγιο Φως. Καθώς οι Λατίνοι βρίσκονταν σε τέτοια αγωνιώδη κατάσταση, αποφάσισαν να βγουν από το Ναό της Αναστάσεως. Οι Έλληνες όμως που απέμειναν μέσα έκαναν θερμότερες προσευχές, ακολουθούμενοι από τους Ιακωβίτες και τους Αρμενίους, λιτάνευσαν, ικέτευσαν τον Θεό και το άγιο Φως εμφανίστηκε, πλημμυρίζοντας όλον τον Ναό. Με αλαλαγμούς έτρεξαν οι Λατίνοι να πάρουν το Φως από τους Έλληνες. Και επαναλαμβάνουμε ότι το επεισόδιο αυτό το διηγείται αυτόπτης Λατίνος, και όπως κι αν θελήσει κανείς να το εξηγήσει, είναι αναντίρρητο ότι οι Έλληνες που ταπεινώθηκαν και περιφρονήθηκαν από τους σταυροφόρους εξυψώθηκαν με αυτό. Και από τότε η τελετή του αγίου Φωτός παρέμεινε ως καθαρή ελληνική τελετή, ακόμα και κατά την περίοδο των σταυροφόρων .»

Αρχιμανδρίτης Αρσένιος (1345 μ.Χ.): ... Σύμφωνα με το έθιμο, ο Πατριάρχης τελεί την λιτή κοντά στο Άγιο Κουβούκλιο το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου, χάριν του Αγίου Φωτός. Ο Πατριάρχης ήρθε, και μαζί του ήταν ο Μητροπολίτης Γερμανός από την Αίγυπτο και ο Επίσκοπος Μάρκος της Δαμασκού... και ο Ηγούμενος Στέφανος από την Μονή του Αγίου Σάββα, μαζί με όλον τον κλήρο. Έκαναν την περιφορά του Τάφου του Κυρίου δύο φορές, και μετά την Τρίτη περιφορά τους, εμφανίστηκε πάνω από το Άγιο Κουβούκλιο ένα μικρό συννεφάκι. Μετά άνοιξαν το Άγιο Κουβούκλιο και ο Πατριάρχης μπήκε μέσα, μαζί με τον Αρμένιο επίσκοπο, επειδή το σπήλαιο είχε γεμίσει από Άγιο Φως και όλα τα καντήλια που είχαν σβυστεί και ετοιμαστεί από την Μεγάλη Παρασκευή ήσαν αναμμένα. Ο Πατριάρχης άναψε κεριά από το Άγιο αυτό Πυρ, και από τον Πατριάρχη και ολόκληρο το εκκλησίασμα υψώθηκε μια μεγάλη κραυγή, με την εμφάνιση του Φωτός. Μετά από λίγη ώρα, τα κεριά που όλοι κρατούν για ευλογία, σβύστηκαν. Μετά ο Πατριάρχης άρχισε την Λειτουργία του Μεγάλου Σαββάτου. (Σχετ.: Επίσκοπος Αυξέντιος Φωτικής. Το Πασχάλιον Πυρ στην Ιερουσαλήμ: Μια Μελέτη της Τελετής του Αγίου Φωτός στον Ναό του Παναγίου Τάφου).

Άγνωστος χρονικογράφος της εκκλησίας της Ρώμης (το κείμενο θα προστεθεί αργότερα) Steven Runciman, "Eastern schism" (Ανατολικό Σχίσμα), Oxford, 1955.

Πάπας Ουρβανός Β': Σε ομιλία του (υπάρχει γραπτή) πριν από τις Σταυροφορίες, στην πόλη Κλερμόν το 1095:

«Και όμως, σε εκείνο το μέρος (σας λέω βέβαια κάτι που ήδη το γνωρίζετε) αναπαύθηκε ο Κύριος. Εκεί πέθανε για μας. Εκεί ετάφη. Πόσο πολύτιμος θα ήταν εκείνος ο πολυπόθητος και ασύγκριτος τόπος ταφής του Κυρίου, ακόμα και αν ο Θεός παρέλειπε να τελέσει εκεί το ετήσιό Του θαύμα! Διότι, κατά τις ημέρες του Πάθους Του, όλα τα φώτα μέσα στο Άγιο Κουβούκλιο και γύρω από τον ναό τα οποία έχουν σβηστεί ανάβουν ξανά, με θεϊκή προσταγή. Ποιά καρδιά, αδελφοί μου, είναι τόσο πέτρινη ώστε να μην αγγίζεται από ένα τέτοιο θαύμα;»

(Baldricus, in Gesta Dei per Francos. σελ. 87).

Ο Αρμένιος ιστορικός του 12ου αιώνα Ματθαίος Εδέσσης μας λέει πως το 1102 το Άγιο Φως αρνήθηκε να εμφανιστεί, αφού οι Φράγκοι είχαν αρπάξει τους Αγίους Τόπους από τους τοπικούς ιερείς, και είχαν βγάλει τους Έλληνες έξω από τα μοναστήρια με τις κλωτσιές. Οι νεόφερτοι «πήραν το μήνυμα», και αποκατέστησαν τις ιδιοκτησίες. Το Φως εμφανίστηκε, με μια μέρα καθυστέρηση.
Ο Αββάς Δανιήλ, ο οποίος ταξίδευε σοτυς Αγίους Τόπους την εποχή του πρίγκηπα Sviatopolk Iziaslavovich, όταν βασίλευε ο Βαλδουίνος Α' στην Ιερουσαλήμ, λίγο μετά τις Σταυροφορίες, από το 1093 μέχρι το 1112.

Ο Ibn-al'-Kalanisi (+1162) (χωρίς να είναι αυτόπτης μάρτυρας). Κατηγόρησε το θαύμα του Αγίου Φωτός, ως απάτη. (Σχετ.: Krachkovskij I. JU. "Blagodatnyj ogon'" po rasskazu al-Biruni i drugikh musul'manskikh pisatelej X-XIII vekov // Khristianskij Vostok. Spb., 1915, T. 111. Vyp. 3. S. 231-232). (στα Ρώσσικα)

Ο Θεοδώριχος, που έγραψε την αφήγησή του το 1172, λέει πως μερικές φορές, το Άγιο Φως εμφανιζόταν περίπου την πρώτη ώρα, άλλες φορές περίπου την Τρίτη, ή την έκτη, ή την ενάτη, ακόμα και την Εβδόμη Ώρα του Κανόνα. (Hvidt N.C. Miracles - Encounters Between Heaven And Earth (Θαύματα: Συναντήσεις Ανάμεσα Ουρανού και Γης) Gyldendal. σελ. 203-229).

Ο Gautier Vinisauf, Άγγλος χρονικογράφος, περιγράφει ένα περιστατικό που έχει σχέση με την κάθοδο του Αγίου Φωτός το 1187. Το 1187, οι Σαρακηνοί υπό την διεύθυνση του Σουλτάνου Salah ad-Din, πήραν τα Ιεροσόλυμα. Την χρονιά εκείνη, ο Σουλτάνος επιθύμισε να παρευρεθεί στον εορτασμό, αν και δεν ήταν Χριστιανός. Ο Gautier Vinisauf μας περιγράφει τι συνέβη:

«Κατά την άφιξή του, το Άγιο Πυρ κατέβηκε αιφνιδιαστικά, και οι βοηθοί του ταράχθηκαν πολύ.... οι Σαρακηνοί, βλέποντας το φαινόμενο, είπαν πως η φωτιά που είχαν δει να κατεβαίνει είχε παραχθεί με απατηλά μέσα. Ο Salah ad-Din, επιθυμώντας να ξεσκεπάσει την απάτη, έκανε το κανδήλι που είχε ανάψει με ουράνιο πυρ να σβύσει, όμως το κανδήλι άναψε πάλι, αμέσως. Το έσβυσε για δεύτερη φορά και τρίτη φορά, όμως αυτό άναβε και πάλι από μόνο του. Κατόπιν αυτού, ο Σουλτάνος κατασυγχυσμένος κραύγασε με προφητικό παραλήρημα: «Ε, ναι! Ή σύντομα θα πεθάνω, ή θα χάσω την Ιερουσαλήμ!»

(Hvidt N.C. Miracles - Encounters Between Heaven And Earth (Θαύματα: Συναντήσεις Ανάμεσα Ουρανού και Γης) Gyldendal. σελ 203-229).

Ο al'-Djubari (+ 1242) (χωρίς να είναι αυτόπτης μάρτυρας). Το βιβλίο του, που είναι αφιερωμένο στην εξήγηση διαφόρων μυστηρίων και φαινομένων, περιέχει ένα κεφάλαιο με τίτλο: "Ruse of monks when lighting fire in church of Resurrection". (Το κόλπο των μοναχών ότνα ανάβουν φωτιά στον Ναό της Αναστάσεως) (Σχετ.: Krachkovskij I. JU. "Blagodatnyj ogon'" po rasskazu al-Biruni i drugikh musul'manskikh pisatelej X-XIII vekov // Khristianskij Vostok. Spb., 1915, T. 111. Vyp. 3. S. 235-238).

Ο Ibn-al'-Djauzi (+ 1256) (χωρίς να είναι αυτόπτης μάρτυρας), συμπέρανε ότι υπάρχει κάποια μυστική πηγή φωτιάς, η οποία χρησιμοποιείται για να ανάψουν τα κεριά και τα κανδήλια. (Σχετ.: Krachkovskij I. JU. "Blagodatnyj ogon'" po rasskazu al-Biruni i drugikh musul'manskikh pisatelej X-XIII vekov // Khristianskij Vostok. Spb., 1915, T. 111. Vyp. 3. S. 235-238).

Ο Άραβας γεωγράφος al-Kazvini (+ 1283) κάνει αρνητική κριτική για το Άγιο Φως. (Σχετ.: Krachkovskij I. JU. "Blagodatnyj ogon'" po rasskazu al-Biruni i drugikh musul'manskikh pisatelej X-XIII vekov // Khristianskij Vostok. Spb., 1915, T. 111. Vyp. 3. S. 235-238.)
Οι Akhmed-ibn-al-Khariri, Ibn-al-'Arabi, και Khadzhzhi-Khalif. (Πηγές και λεπτομέρειες θα προστεθούν εν καιρώ).

Ο Jakut (+ 1299). (Σχετ.: Krachkovskij I. JU. "Blagodatnyj ogon'" po rasskazu al-Biruni i drugikh musul'manskikh pisatelej X-XIII vekov // Khristianskij Vostok. Spb., 1915, T. 111. Vyp. 3. S. 235-238.

Ο Ιεροδιάκονος Ζωσιμάς, μοναχός της Λαύρας του Segieva, ο οποίος είχε ταξιδέψει στα Ιεροσόλυμα το 1420.

Ο Paul Walther 1481. Το 148l, ήταν έθιμο να ανοίγονται οι πόρτες του Ναού της Αναστάσεως από Μουσουλμάνους, και τρεις ιερείς ή επίσκοποι να μπαίνουν μέσα στον Πανάγιο Τάφο του Χριστού. Ο ένας ήταν από τους Έλληνες, ο άλλος από τους Αρμένιους και ο τρίτος από τους Αιθίοπες, και αυτοί έμεναν έγκλειστοι μέσα στο Κουβούκλιο για όσο χρόνο χρειαζόταν κανείς να απαγγείλει το Placebo (ειδική προσευχή;;;), περίπου 15-20 λεπτά. Το επόμενο πράγμα που παρατήρησε ο Walther, ήταν να βγαίνει ένας Αρμένιος επίσκοπος από τον Πανάγιο Τάφο, με ένα πύρινο φως, και, αφού άναψαν όλα τα φώτα, τα «έθνη» παρήλασαν τρεις φορές γύρω από το Άγιο Κουβούκλιο. Περιέχει (Σχετ.: Επίσκοπος Αυξέντιος Φωτικής. Το Πασχάλιον Πυρ στην Ιερουσαλήμ: Μια Μελέτη της Τελετής του Αγίου Φωτός στον Ναό του Παναγίου Τάφου).

Τρύφων Korobeinikov, Μοσχοβίτης έμπορος που ταξίδεψε εκεί με συντροφιά, κατόπιν ειδικού διατάγματος του Μεγάλου Πρίγκηπα Ιωάννη Βασίλιεβιτς το 1583. Στο έργο Travels of Trifon Korabeinikov, 1593-1594. (Ταξίδια του Τρύφωνα Κοραμπεϊνικοφ) - Orthodox Palestinian collection (Ορθόδοξη Παλαιστινιακή Συλλογή) έκδοση 27η, Αγ. Πετρούπολη, 1888. (στα Ρώσσικα)

O Vasili Jakovlevich Gagara στο Βίος και Ταξίδια στην Ιερουσαλήμ και Αίγυπτο του Καζάνιου Vasili Jakovlevich Gagara (1634-1637). - Orthodox Palestinian collection (Ορθόδοξη Παλαιστινιακή Συλλογή), έκδοση 33η, Αγ. Πετρούπολη, 1891. (στα Ρώσσικα)

Ο Henry Maundrell, Άγγλος στρατιωτικός ιερέας (1696). (Σχετ.: Επίσκοπος Αυξέντιος Φωτικής. Το Πασχάλιον Πυρ στην Ιερουσαλήμ: Μια Μελέτη της Τελετής του Αγίου Φωτός στον Ναό του Παναγίου Τάφου).

Ο Πατριάρχης Νεκτάριος επιβεβαιώνει πως όταν είχε βρεθεί στα Ιεροσόλυμα, το Άγιο Φως το είχε πάρει από τον Πανάγιο Τάφο ο Πατριάρχης Παϊσιος. (Αρσενία Σουχάνοβα. Προσκυνήτρια (17ο μέρος). (στα Ρώσσικα)

Ο άγαμος ιερέας Ιππόλυτος Vishensky: (Σχετ.: Traveling of celibate priest Ippolit Vishensky in Jerusalem, Sinai and Afon. (Τα ταξίδια του άγαμου ιερέα Ιππόλυτου Βισένσκυ στα Ιεροσόλυμα, το Σινά και τον Άθωνα) (1707-1709). - Orthodox Palestinian collection (Ορθόδοξη Παλαιστινιακή Συλλογή), Έκδοση 61η, Αγία Πετρούπολη, 1914. (στα Ρώσσικα)

Ο Lukjanov Ioann, Μοσχοβίτης ιερέας που περιόδευε κατά τα χρόνια της βασιλείας του Πέτρου Α', από το 1710 μέχρι το 1711. (Avdulovsky F.M. Holy Fire Coming From Holy Sepulchre of Our God and Savior Jesus Christ on The Great Saturday in Jerusalem. (Το Άγιο Φως το Προερχόμενο από τον Πανάγιο Τάφο του Θεού και Σωτήρος Ημών Ιησού Χριστού κατά το Μεγάλο Σάββατο) Μόσχα, 1887, σελ. 37-41. (στα Ρώσσικα)

Barsky V.G. (Plaki-Albov), Αντιόχειος μοναχός - πεζοπόρος προσκυνητής, μεταξύ 1724 και 1727. Avdulovsky F.M. Holy Fire Coming From Holy Sepulchre of Our God and Savior Jesus Christ on The Great Saturday in Jerusalem. (Το Άγιο Φως το Προερχόμενο από τον Πανάγιο Τάφο του Θεού και Σωτήρος Ημών Ιησού Χριστού κατά το Μεγάλο Σάββατο) Μόσχα, σελ. 35-37. (στα Ρώσσικα)

Κωνσταντίνος Volnez (1784), Γάλλος σκεπτικιστής. ‘Εκανε αναφορά στο θαύμα του Αγίου Φωτός και παρόμοια στοιχεία πίστεως. (Σχετ.: Επίσκοπος Αυξέντιος Φωτικής. Το Πασχάλιον Πυρ στην Ιερουσαλήμ: Μια Μελέτη της Τελετής του Αγίου Φωτός στον Ναό του Παναγίου Τάφου).

Ο άγαμος ιερέας Μελέτιος, μοναχός του Ερημητηρίου του Σαρόφ, ο οποίος είχε ταξιδέψει εκεί μεταξύ 1793 και 1794. (στα Ρώσσικα)

Διήγηση του Μητροπολίτη Διονυσίου περί της παράδοξης εμφάνισης του Αγίου Φωτός το 1799. (Avdulovsky F.M. Holy Fire Coming From Holy Sepulchre of Our God and Savior Jesus Christ on The Great Saturday in Jerusalem. (Το Άγιο Φως το Προερχόμενο από τον Πανάγιο Τάφο του Θεού και Σωτήρος Ημών Ιησού Χριστού κατά το Μεγάλο Σάββατο), Μόσχα. (στα Ρώσσικα)

(Πηγή: «Πρώιμες μαρτυρίες περί του Αγίου Φωτός», Μετάφραση: Κ. Ν. από «Early testimonies about miracle of Holy Fire», holyfire.org , Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας)

Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΦΥΛΑΚΑ ΣΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟ ΤΑΦΟ π. ΜΗΤΡΟΦΑΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΦΩΣ

Η μαρτυρία στήν οποία τώρα θά αναφερθούμε, είναι η μόνη πού έχουμε συναντήσει νά φθάνει μέχρι τά άδυτα του χώρου του Αγίου Φωτός, εκεί πού ανθρώπινο μάτι στην δεδομένη στιγμή δεν μπορεί να εισχωρήσει, πλην ενός, πού είναι ο ίδιος ο Πατριάρχης.

Από το βιβλίο «ΕΙΔΑ ΤΟ ΑΓΙΟ ΦΩΣ », του γνωστού Κύπριου Αρχιμανδρίτου π. Σάββα Αχιλλέως θα δανεισθούμε τώρα αυτή την περιγραφή. Βασίζεται σε μία συνέντευξη πού είχε δώσει πρό ετών, ο τότε φύλακας του Παναγίου Τάφου π. Μητροφάνης (έχει κοιμηθεί ήδη), και ο οποίος, παρ΄όλο πού ήταν φύλακας εξ΄απορρήτων του Παγκόσμιου αυτού προσκυνήματος και…. διαρκούς θαύματος, εν τούτοις διατηρούσε κάποια ίχνη καλόπιστης αμφιβολίας, επιζητώντας όμως να βρεί την αλήθεια.

Τό περιστατικό συνέβη τό 1926, επί Πατριάρχου Ιεροσολύμων Δαμιανού τού Α΄ . Ας δούμε το σχετικό κείμενο:

«…Όταν οι αιρετικοί αρχηγοί των ξένων δογμάτων, πάρουν την ευλογία από τον Πατριάρχη, τότε εκείνος βγαίνει από τον Ναό της Αναστάσεως και έρχεται απέναντι τού Ιερού Κουβουκλίου. Εκεί, σε ειδικές θέσεις κάθονται όλοι οι πρεσβευτές του κόσμου, οι αρχές της πόλεως, οι πρόξενοι, οι διευθυντές και αξιωματικοί της Αστυνομίας. Πλήθος επισήμων και ανεπισήμων ανθρώπων και εκπροσώπων του λαού. Από τις 10 η ώρα το πρωϊ του Μεγάλου Σαββάτου ως τις 11 γίνεται μεγάλος έλεγχος. Εξουσιοδοτημένα άτομα μπαίνουν μέσα στον Πανάγιο Τάφο.

Επάνω από το ιερό αυτό μνημείο της Ορθοδοξίας υπάρχουν κρεμασμένα 43 κανδήλια ολόχρυσα αναμμένα, ημέρα και νύχτα, εκ των οποίων: 13 κανδήλια ανήκουν στους Ορθόδοξους 13 κανδήλια ανήκουν στους Λατίνους 13 κανδήλια στους Αρμενίους και 4 στους Κόπτες Μονοφυσίτες. Όλα σχηματίζουν ένα παραπέτασμα από χρυσάφι.

Μέσα στον Πανάγιο Τάφο μπαίνουν την τελευταία ώρα, μόνο τα εξουσιοδοτημένα άτομα. Σκοπός τους είναι να σβήσουν τα 43 αναμμένα κανδήλια. Για όλη αυτή την τάξη του Αγίου Φωτός γίνεται αυστηρός έλεγχος και διαρκής παρακολούθηση. Παρακολουθούν τά πάντα, εκπρόσωποι των Λατίνων, των Αρμενίων και των Κοπτών μαζί με τον Ορθόδοξο επιτετραμμένο. Όλα αυτά, έχουν ένα και μόνο σκοπό. Μήπως σκοπίμως ή κατά λάθος, παραμείνη αναμμένο κανδήλι ή υπάρξει κάτι άλλο, πού είναι δυνατόν να μεταδώσει φώς. Γίνεται πλήρης συσκότιση του Παναγίου Τάφου καί ακολουθεί δεύτερος και τρίτος έλεγχος.

Πρέπει να εξακριβωθεί ότι κανένα άτομο δεν βρίσκεται μέσα στον Τάφο. Στις 11 το πρωϊ ακολουθεί η διαδικασία σφραγίσεως του Παναγίου Τάφου με δυό τεράστιες κορδέλες σε σχήμα «Χ» στις 4 γωνίες τής πόρτας, και μέ λειωμένο καθαρό κερί με τις μεγάλες σφραγίδες του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων πάνω τους. Η πράξη αυτή θυμίζει την απεγνωσμένη προσπάθεια των Εβραίων αρχόντων να σφραγίσουν τον ίδιο αυτό Τάφο, εδώ και 2000 χρόνια, για να μη κλαπεί ο Μεγάλος νεκρός. Ζήτησαν μάλιστα κουστωδία-φρουρά από τον Πιλάτο «σφραγίσαντες τον τάφον μετά της κουστωδίας» όπως σημειώνουν χαρακτηριστικά τά Ευαγγέλια.

Ερχόμενος τώρα ο Πατριάρχης με μεγαλοπρεπή συνοδεία, γίνεται Λιτανεία γύρω από το Ιερό Κουβούκλιο, και ακολούθως εξονυχιστικός έλεγχός του Πατριάρχη, παρουσία των επισήμων, ενώ στίς 12 ακριβώς θα κοπούν οι σφραγίδες ελέγχου για να μπεί μέσα.Άς δούμε όμως τις αποκαλύψεις του φύλακα του Παναγίου Τάφου, μοναχού Μητροφάνη, για το πώς είδε το Άγιο Φώς, το Μεγάλο Σάββατο του 1926. ΕΝΑ ΠΡΩΤΟΦΑΝΕΣ ΤΟΛΜΗΜΑ! Ο π. Μητροφάνης, φύλακας τού Παναγίου Τάφου γιά 58 ολόκληρα χρόνια! Τά πρώτα χρόνια είχε καί ο ίδιος τίς αμφιβολίες του γιά τό πώς δίνετε τό Άγιο Φώς μέχρι πού αποφάσισε να τό διαπιστώσει…. Εδώ, στό εσωτερικό τού Παναγίου Τάφου!

«Ήταν ακριβώς, δωδεκάμισυ το βράδυ τής Μεγάλης Παρασκευής προς το Μεγάλο Σάββατο. Η προετοιμασία μου (γι΄αυτή την επιχείρηση) αποτελείτο από ένα μικρό φακό, «φαναράκι», και λίγο νερό σ΄ένα μικρό δοχείο. Ήταν τόσο λίγο, ίσα για να ξεδιψάσει κανείς στις ώρες της αγωνίας μου. Τίποτα άλλο δεν με απασχολούσε πιά, αν και ήμουνα σίγουρος για την επιτυχία μου. Θα έλυνα μια διά παντός την απορία μου, και θα εγνώριζα ένα μυστικό πού κανείς μέχρι σήμερα δεν μπορούσε να γνωρίζει. Όταν τελείωσα κάθε λεπτομέρεια φώναξα τον βοηθό μου π.Νίκανδρο, να μού φέρει την σκάλα. Είμαστε εντελώς μόνοι.

Την στερέωσα, και ανέβηκα λέγοντάς του να πάρη την σκάλα, γιατί μόλις τελείωνα από τον καθαρισμό ψηλά, θα κατέβαινα πηδώντας κάτω. Ετσι και έγινε. Δεν είμαι σε θέση ούτε και έχω την δύναμι να περιγράψω τά αισθήματά μου. Τις ώρες εκείνες έζησα μία κατάσταση αλησμόνητη, γεμάτη φόβο και τρόμο. Κρύος ιδρώτας με περιέλουζε, τρέμοντας σε όλο μου το σώμα. Δεν θα διέφερα από μελλοθάνατο πού τον πηγαίνανε για εκτέλεση. Ενας φόβος πρωτοφανής και πρωτόγνωρος με συγκλόνιζε, και ένα ερώτημα έντονο και ελεγκτικό με αναστάτωνε, μέσα στην κρύπτη μου στο σκοτάδι….

Ποιος άλλος, μού έλεγε, τόλμησε ποτέ κάτι τέτοιο, στην μακρόχρονη Χριστιανική ιστορία του Παναγίου Τάφου; Εσύ, με ποιο δικαίωμα το αποφάσισες; Αν σε ανακαλύψουν εδώ πάνω κρυμμένο, π.Μητροφάνη, φαντάζεσαι τι έχει να γίνει, και ποιά άπολογία θα τολμήσεις να δώσεις; Όμως μέσα στις απαίσιες σκέψεις μου ορθωνόταν και η επιμονή μου. Επρεπε να μάθω για το Αγιο Φώς! Αν ήταν πράγματι θαύμα, ή αν ήταν κοροϊδία και απάτη…

Σε λίγο άρχισα πάλι να πέφτω σε μεταμέλεια. Σαν κάποιος να με έσπρωχνε λέγοντάς μου:

› Κατέβα κάτω γρήγορα, όσο έχεις καιρό. Γιατί σε λίγο θα αρχίσει η λειτουργία των Ορθοδόξων, μέχρι τις 4 το πρωϊ. Μετά θα έλθουν οι Αρμένιοι, κι΄εσύ θα είσαι αναγκασμένος να παραμένεις εδώ κουλουριασμένος, ακίνητος, αμίλητος, και ατάραχος. Κι΄αν δεν αντέξεις; Θα ακολουθήσουν μετά οι Λατίνοι, ως τις 6.30 το πρωϊ. Θα είσαι ακίνητος; Κι΄αν βήξεις; Αλλοίμονό σου τι έχεις να πάθεις, π. Μητροφάνη, έλεγα, ελεεινολογώντας τον εαυτό μου. Όλος ο κόσμος πιστεύει στό θαύμα αυτό, εσύ μόνο δεν πιστεύεις, κι΄είσαι και φύλακας του Παναγίου Τάφου, άθλιε…

Επί τέλους, στις 2 μετά τά μεσάνυκτα προς το Μεγάλο Σάββατο ο Ορθόδοξος ιερέας άρχισε την λειτουργία. Μετά, στις 4 κατέφθασαν οι Αρμένιοι, με την μονότονη, χωρίς αλλαγή ήχων ψαλμωδία τους. Στο τέλος, ήλθαν και οι Λατίνοι. Με στόμα κατάξερο από την αγωνία μου, πού το δρόσιζα βάζοντας λίγο νερό στα χείλη μου, και υποχρεωμένος να ακούω τά πάντα κρυμμένος, περίμενα την συνέχεια.

Τέλος, αποχωρώντας και ο τελευταίος Λατίνος, κατέφθασε ο γέροντάς μου, ο π. Ανατόλιος. Παρακολουθούσα με κάθε λεπτομέρεια τις κινήσεις του, προσπαθώντας να επισημάνω τίποτα ύποπτο. Κι΄ όταν στις 11 το πρωϊ σφραγίσθηκε ο Τάφος και μέσα στο Αγιο Κουβούκλιο πού ήμουν κρυμμένος απλώθηκε βαθύ σκοτάδι, άναψα το φακό μου. Πάνω στο Πανάγιο μνήμα του Χριστού, ήταν η Ιερή των ευχών φυλλάδα. Μέσα της ένα χονδρό, σβησμένο κερί. Και δίπλα, σβηστή και έτοιμη, η Αγία Κανδήλα περίμενε… Θα άναβε από τον Χριστό, ή, μέ φωτιά κάλπικη, από τον Πατριάρχη; Εσβυσα τον φακό και περίμενα…

ΠΩΣ ΒΓΑΙΝΕΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΦΩΣ…

Μέσα στο πέλαγος εκείνης της αγωνίας, άρχισα σιγανά να προσεύχομαι:

› Χριστέ μου, εσύ γνωρίζεις τις συνθήκες και την απόφασή μου να βρεθώ σ΄αυτήν την θέση. Όλα πηγάζουν από μία απορία, και από μία αδύνατη και κλονισμένη πίστη. Εγώ Κύριε, πιο αδύνατος από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη, πού δεν πίστευε κι΄αυτός στην αρχή, ότι πραγματικά αναστήθηκες, ζητώ σήμερα να ιδώ με τά μάτια μου τι ακριβώς γίνεται εδώ μέσα, με το Άγιο Φώς…

Σταμάτησα την προσευχή μου, και άναψα τον φακό. Εβλεπα καθαρά το μυστηριώδες «κερί» μέσα στο βιβλίο προσευχών, και οι υποψίες μου μεγάλωναν. «Αχ! αυτό το «κερί» μονολόγησα. Τι γυρεύει εδώ μέσα, αυτό το κερί; Διέκοψα απότομα τις σκέψεις μου, καθώς η πόρτα του Παναγίου Τάφου άνοιξε και μπήκε στα σκοτεινά ο ίδιος ο Πατριάρχης. Κρυμμένος από πάνω τον έβλεπα! Ήταν 12 ακριβώς το μεσημέρι. Η αγωνία μου μεγάλωνε, ενώ ένα σφίξιμο άρχισε να απειλεί την καρδιά μου, έτοιμος να λιποθυμίσω.

Άκουγα ήδη τά πρώτα βήματα του Πατριάρχη, στον χώρο του Ιερού Λίθου. Διέκρινα την σιλουέτα του καθώς έσκυψε για να μπεί στο Ζωοδόχο Μνήμα. Αρχισε νά προσεύχεται… Εκείνη ακριβώς την στιγμή, μέσα στην απέραντη νεκρική σιωπή πού μόλις αισθανόμουν την αναπνοή μου, άκουσα ένα ελαφρό σφύριγμα. Ήταν παρόμοιο με λεπτή αύρα, πνοής ανέμου. Και αμέσως μετά, ένα αλησμόνητο θέαμα με συγκλόνισε. Είδα, ένα γαλάζιο Φώς να απλώνεται σιγά-σιγά, σ΄ ολόκληρο τον Ιερό χώρο του Τάφου. Το γαλάζιο αυτό Φώς, το έβλεπα να στριφογυρίζει σαν ένας δυνατός ανεμοστρόβιλος πού με ορμή ξεριζώνει πανύψηλα δέντρα και τα αρπάζει πηγαίνοντάς τα, μίλια μακρυά. Πόση ανησυχία είχε, εκείνο το παράξενο Φώς! Μέσα από το Φώς αυτό, έβλεπα καθαρά τον Πατριάρχη και χοντρές σταλαγματιές ιδρώτα να κυλούν στο πρόσωπό του.

Όπως ήταν γονατιστός, έφερε το χέρι του στο κενό πού δημιουργούσε το «κερί» στο βιβλίο. Πάνω στο μάρμαρο του Μνήματος ακούμπησε τις 4 δεσμίδες των 33 λευκών κεριών, όσα τά χρόνια του Χριστού, και φωτιζόμενος από το μυστηριώδες εκείνο Φώς άρχισε να διαβάζει τις ευχές. Τότε, το κάπως ήρεμο εκείνο γαλάζιο Φώς άρχισε να κινείται ανήσυχα. Ήταν ένα αφάνταστο και απερίγραπτο στριφογύρισμα, δυνατότερο από το πρώτο. Και αμέσως μετά, άρχισε να μεταβάλλεται σε ένα λαμπερό ολόλευκο Φώς, όπως περιγράφεται από τον Ευαγγελιστή, στην τού Χριστού Μεταμόρφωση! Το Φώς αυτό, μεταμορφώθηκε σε λίγο σε έναν ολοφώτεινο δίσκο Ήλιου, σταματημένο πάνω από τον Πατριάρχη. Τον είδα να υψώνει κατόπιν τις δεσμίδες των κεριών στον αέρα, περιμένοντας «κάτι». Ήταν η βοήθεια του Θεού πού περίμενε! Και όπως σιγά-σιγά ύψωνε παρακλητικά στον ουρανό τά χέρια του, λίγο πρίν φθάσουν στο ύψος της κεφαλής του, εν ριπή οφθαλμού, σαν να άγγιξαν τά κεριά σε αναμμένο καμίνι, πήραν φωτιά, μαζί και η Αγία Κανδήλα! Και ξαφνικά, χωρίς κάν να το καταλάβω, χάθηκε από τά μάτια μου ο ολόλαμπρος αυτός δίσκος…

Τά μάτια μου γέμισαν δάκρυα. Το σώμα μου καιγόταν ολόκληρο. Μια αίσθηση πυρακτωμένης καμίνου με περιέζωνε. Ο Άγιος εκείνος γέροντας Πατριάρχης, φανερά συγκινημένος, οπισθοχώρησε με τα αναμμένα κεριά προς την έξοδο, σεβόμενος να γυρίσει την πλάτη στον Ιερό εκείνο χώρο. Βγήκε στον προθάλαμο του Αγίου Λίθου δίνοντας την μία δεσμίδα αναμμένων κεριών στον Αρμένιο Πατριάρχη, (σύμφωνα με τά προνόμια), πού τον περίμενε αμίλητος στην πόρτα. Έπειτα, από την δεξιά οπή του Αγίου Κουβουκλίου έδωσε πρώτος το Άγιον Φώς στον Ορθόδοξο Αρχιερέα, πού περίμενε. Και εκείνος, βασταζόμενος στους ώμους των Ορθοδόξων πιστών πού φώναζαν από ενθουσιασμό «... ο Χριστός είναι Θεός δικός μας καί αληθινός», το μετέφερε στον Ναό της Αναστάσεως δίπλα, γιά να μεταφερθεί από εκεί, οδικώς, αεροπορικώς, ή με καμήλες, σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο πού τό περίμενε γιά τήν Ανάσταση…

Μέσα στις φωνές ενθουσιασμού και χαράς για το Άγιο Φώς, πήδησα κάτω από την κρύπτη μου, και παρουσιάσθηκα στον γέροντά μου, τον π.Ανατόλιο. Πολύ αργότερα εξομολογήθηκα την πράξη μου αυτή στον ίδιο τον Πατριάρχη, βάζοντάς μου κανόνα για αυτή την παρακοή μου…

Σύμφωνα με την τάξη των προνομίων στους Αγίους Τόπους, πού πηγάζει από την δογματική αλήθεια πίστεως, μόνο Ορθόδοξος Πατριάρχης επιτρέπεται να μεταδώσει σε πιστούς, το ζωντανό αυτό Φώς! Από το χέρι του θα το πάρουν οι αιρετικοί. Πρώτα ο Αρμένιος, και μετά ο Λατίνος, άν τό ζητήσει. Γίνεται αυτό, για να έλθουν κάποτε σε συναίσθηση πίστεως, για να καταλάβουν ότι βρίσκονται σε «λάθος δρόμο», και να επιστρέψουν στην Ορθοδοξία, από την οποία έφυγαν, το 1054 οι Παπικοί, και το 1517 οι Διαμαρτυρόμενοι. Και αφού πιστέψουν, να εκπληρωθούν οι αιώνιοι λόγοι του Χριστού, «… καί τότε γεννήσεται μία ποίμνη, είς ποιμήν» (Ιωάν.ι΄16).

Δείτε εδώ τα σχετικά με τη συνέντυξη του π. Μητροφάνη στο δημοσιογράφο Αντώνη Λεώνη (Πύλες του Ανεξήγητου, ALTER).

(Πηγή: από το βιβλίο «ΕΙΔΑ ΤΟ ΑΓΙΟ ΦΩΣ», π. Σάββας Αχιλλέως, «ΑΓΙΟ ΦΩΣ - Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΦΥΛΑΚΑ ΣΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΟ ΤΑΦΟ π. ΜΗΤΡΟΦΑΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΦΩΣ - ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ Η ΖΩΣΑ ΠΙΣΤΗ», Νέα Εποχή )

Σχόλιο Τ.Ι.: Το μέγα Θαύμα του Αγίου Φωτός έχουν κατά καιρούς αμφισβητήσει διάφοροι Ορθόδοξοι, και μη, κληρικοί και λαϊκοί, Ελληνικής καταγωγής (εκτός των ξένων). Παραθέτουμε μερικά παραδείγματα:

(1) Αποσπάσματα από το «Διάλογο» του Κοραή για το Άγιο Φώς:

«Δοκίμασε να κηρύξης εις τους προσκυνητάς, ότι ματαίως εξοδεύουν τόσα χρήματα, ματαίως κοπιάζουν ταξιδεύοντες μακράν δια θαύμα, δοκίμασε να διδάξης την τόσην απλήν αλήθειαν ταύτην, και θέλεις ιδεί στράτευμα προσκυνητών μεθυσμένων, ή ώς δέν αισχύνονται να ονομάζωνται Χατζήδων, στρατηγούμενον απο ολίγους θρασυτάτους γόητας, πνέοντας τον όλεθρον σου, ώς ανατροπέως των καθεστώτων…

… θαύμα αισχροκέρδιας, μηχανουργήματα λαοπλάνων ιερέων» και «ψευδοκαταίβατα φώτα της Ιερουσαλήμ.

Αναίσχυντη θαυματοποιία και πλάσμα του μεσαίωνα, κατασκευασμένο από σκοταδιστές Καπουτσίνους.

Της Ελλάδος ο κοινός λαός, μωρός ότι πιστεύει το άγιον φως.

Ιερείς και λαός να καθαρισθώσιν από της δεισιδαιμονίας το όνειδος.

Οι ποιμένες, πρώτοι αυτοί το γέννημα του σκότους να σβέσωσι και τους τρέχοντας εις θέαν και προσκύνησιν αυτού, να εμποδίζωσιν.

Μοναχοί θρασύτατοι γόητες επινόησαν το θαύμα του αγίου φωτός, για να ενισχύσουν τον ηλίθιο ζήλο των προσκυνητών.

Όνειδος και αίσχος, στρατηγούμενον από θρασύτατους θαυματοπλάστες. Αξιοθρήνητοι οι κατ έτος τρέχοντες μωροί και πλανημένοι προσκυνητές του θαύματος.

Τέτοιων θαυμάτων έχουν ανάγκη οι ψευδοθρησκείες.

Ασυγχώρητον, με παντοειδείς δόλους να υπερασπίζεται η θρησκεία πλαστά θαύματα και πάσης λογής ανομήματα.

Ελευθερώστε την Ανατολική εκκλησία από το όνειδος του αισχρού θαυματουργήματος.

Το άγιον φως είναι πλάσμα ασεβές και αναίσχυντον, πλάσμα Λατίνων μοναχών και φραγγοπατερικόν γέννημα.

Μην πιστεύετε λοιπόν όσα λέγουν περί του αγίου φωτός.»

(Πηγή: Αυτόχθονες Έλληνες)

(2) Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου, π. Γεώργιος Τσέτσης, σε άρθρο του στο ΒΗΜΑ στις 21/4/2006:

«Υπάρχει, αιώνες τώρα, διάχυτη η πεποίθηση στον ευσεβή μεν, αλλά θεολογικά και λειτουργικά απαίδευτο ορθόδοξο πιστό, που ψάχνει για «θαύματα» προκειμένου να πληρώσει το πνευματικό του κενό, ότι κατά την τελετή αφής το Άγιον Φως κατέρχεται θαυματουργικά «ουρανόθεν» για να ανάψει την λαμπάδα του Πατριάρχου.

Όπως όμως αναφέρει ο διαπρεπείς καθηγητής Κωνσταντίνος Καλοκύρης στο περισπούδαστο σύγγραμμά του «Το Αρχιτεκτονικό Συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το Θέμα του Αγίου Φωτός» πρόκειται για έναν θρύλο, ο οποίος καλλιεργήθηκε στους Άγιους Τόπους μετά την εισβολή των σταυροφόρων και μέσα στα πλαίσια της διαμάχης Ορθοδόξων Λατίνων και Αρμενίων, που ο καθείς διεκδικούσε δι’ εαυτόν το προνόμιο του «λαμβάνειν εξ ουρανού» το ανέσπερο Φως!»

«Η θέση του αυτή, πέρασε στα ψιλά γράμματα, ενώ επίσημα το Οικουμενικό Πατριαρχείο ουδέποτε αναφέρθηκε στο θέμα, αφήνοντας με τη σιωπή του να εννοηθεί ότι είναι σύμφωνο με τις απόψεις του λόγιου ιερέως, ο οποίος ως γνωστόν αποτελεί έναν από τους στενότερους συνεργάτες του Οικουμενικού Πατριάρχη.»

(Πηγή: Ακτίνες)

(3) Σε video (εκπομπή Γρίζες Ζώνες, MEGA, 2001) μιλάει ο Μητροπολίτης Πέτρας Κορνήλιος (που διατέλεσε Τοποτηρητής του Θρόνου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και συμμετείχε σε σχετική τελετή με το Άγιο Φώς) για το όλο γεγονός:

«Οι ευχαί έχουν τη δύναμη να αγιάσουν το φυσικό φως. Διότι όπως ξέρουμε υπάρχει και το υπερφυσικό φως. Εδώ μιλούμε για φυσικό φως αλλά αι ευχαί αι οποιαι αναγιγνώσκονται υπό του Πατριάρχου ή υπό του Αρχιερέως καθαγιάζουν και το φυσικό φως και επομένως έχει τη χάρη του Αγίου Φωτός. Είναι φυσικό φως το οποίον ανάβεται από την ακοίμητο καντήλα η οποία φυλάσεται εις το σκευφυλάκιο του Ναού της Αναστάσεως… Το θαύμα είναι η επίκλησης ή η προσευχή του Αρχιερέως και αγιάζεται το φως!»

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου , holyfire.org , Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας , Νέα Εποχή , Αυτόχθονες Έλληνες , Ακτίνες

Όταν διαβάζω ή/και ακούω μεγάλο μέρος της πολιτικής ηγεσίας και τους προβαλλόμενους εκπροσώπους της επικρατούσας διανόησης, όλοι τους μου θυμίζουν τον Ιβάν Καραμάζοφ. Τους βρίσκω κοινά  χαρακτηριστικά ζωής και ιδεολογίας και μια διαφορά.

Το πρώτο κοινό χαρακτηριστικό τους είναι πως, όπως ο Ιβάν, μεγάλωσαν σε πλούσιες οικογένειες. Άλλες άγονες πνευματικά και με αρχοντοχωριάτες προγόνους, όπως του Ιβάν, άλλες με μιαν παράδοση ευπατριδών προγόνων, που συν τω χρόνω αυτή εξασθένισε, άλλες που διατηρούν αυτή τους την παράδοση, αλλά ένας ή περισσότεροι βλαστοί της οικογένειας την απέρριψαν και, τέλος άλλες, με το παράδοξο, ότι ενώ είναι με μιαν παράδοση άθεη και μαρξιστική, κοινωνικά ανήκουν στην μπουρζουαζία.

Το δεύτερο κοινό με τον Ιβάν είναι ότι διαθέτουν  εξυπνάδα και κάποιες γνώσεις, συνήθως προϊόντα της λογικοκρατίας. Επίσης, όπως εκείνος,  έχουν έναν τρόπο να εντυπωσιάζουν το περιβάλλον, στο οποίο απευθύνονται. Με αυτές τους τις ικανότητες επιτυγχάνουν να καταστούν καθοδηγητές  στην κοινωνία.

Το τρίτο κοινό τους με τον Ιβάν Καραμάζοφ είναι ο εγωισμός. Ο πλούτος μαζί με την αθεϊστική τους ιδεολογία, τους προκαλούν σύγχυση  προσανατολισμού και τους οδηγούν  σε λάθη εκτιμήσεων, λάθη αντιμετώπισης της ζωής των ιδίων και των συμπολιτών τους, λάθη τρόπου συμπεριφοράς. Και αν αυτά τα λάθη είχαν επίπτωση μόνο στους ίδιους ή στις οικογένειές τους, όπως συνέβη στον Ιβάν, περιορισμένο το κακό. Όταν όμως  καταλαμβάνουν μιαν υπεύθυνη θέση στην κοινωνία αυτά τα λάθη έχουν σοβαρές συνέπειες σε όλους μας, συνέπειες οικονομικές, εθνικές και κοινωνικές. Το πάθος του εγωισμού μετατρέπει την εξυπνάδα σε εξυπνακισμό και τις ικανότητες σε ρίσκα.

Το τέταρτο κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ο κοσμοπολιτισμός και η αθεΐα. Η θεωρία του Ιβάν πως «χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται» βρίσκει εκ μέρους τους πλήρη αποδοχή. Όπως εκείνος, καταρρίπτουν  όλους τους ηθικούς φραγμούς, ως ξεπερασμένους, όπως επίσης καταρρίπτουν αξίες και αρχές που στηρίζουν τη ζωή του ανθρώπου, και τον κρατούν σε αρμονία με το περιβάλλον του.

Η διαφορά τους με τον Ιβάν είναι ότι αυτός παρέμεινε στη θεωρία. Ως άθεος και μηδενιστής εξέφρασε, με τον «Ιεροεξεταστή», την ιδεολογία του στον αδελφό του Αλιόσα. Το όραμά του -  εφιάλτης για την ανθρωπότητα-, είναι η κατάργηση της ελευθερίας και της αγάπης, που προσέφερε σε αυτήν ο Θεάνθρωπος Ιησούς, ως κύριο στοιχείο της ψυχοσωματικής της οντότητας και ως μοναδικού παράγοντος συνοχής και επιβίωσής της. Ο Ιβάν δεν εφάρμοσε το όραμά του, αλλά το  εμφύσησε στον Σμερντιακόφ, νόθο γιό του πατέρα του Φιοντόρ.

Οι σύγχρονοι Ιβάν, με τις θέσεις που καταλαμβάνουν στην κοινωνία – υπουργοί, δήμαρχοι, διανοητές, δημοσιογραφούντες κ.λ.π. -, ενσυνειδήτως ή ασυνείδητα, μοιάζουν με  τον Σμερντιακόφ, που έφτασε εμπράκτως να μισήσει τον άνθρωπο και την πατρίδα του. Ο μηδενισμός, στον οποίο πιστεύουν, οδηγεί την πατρίδα μας σε μια πλαστή ελευθερία και στην εξόντωση της ιδιοπροσωπίας των πολιτών της.-   

Πηγή: Ακτίνες

«Ἂν θέλεις νὰ μάθεις τὴν ἀνθρώπινη ψυχή, διάβασε τὰ κείμενα τῶν Μεγάλων Πνευματικῶν Πατέρων καὶ τότε θὰ δεῖς πόσο φτωχὴ σὲ σύγκριση μὲ αὐτοὺς εἶναι ἡ μοντέρνα ψυχολογία»

Ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς

Πολὺς θόρυβος προκλήθηκε τὸ προηγούμενο διάστημα ἀπὸ κείμενο γνωστοῦ ψυχιάτρου - ἱερέα, ποὺ συνέδεε τὴν ἐνασχόληση μὲ τὴν ὁριοθέτηση τῆς πίστης μὲ κάποια μορφὴ ψυχολογικοῦ προβλήματος. Πέρα ἀπὸ τὸ περιεχόμενο αὐτῆς τῆς ἄποψης ἡ ὁποία δέχθηκε ἀξιόλογη κριτική, μὲ τὴν ἀνωτέρω τοποθέτηση ἐμφανίζεται πάλι ἕνα σοβαρὸ πρόβλημα ποὺ τείνει νὰ λάβει μορφὴ μάστιγας μὲ ἀπρόβλεπτες πνευματικὲς συνέπειες γιὰ τὸν πιστὸ λαό: Ἡ ἀνταλλαγὴ τοῦ θησαυροῦ τῆς πίστης τῶν ὄντως ψυχολόγων Ἁγίων Πατέρων, μὲ τὰ χαρούπια τῆς σύγχρονης ψυχολογίας τοῦ ἄθεου Σ. Φρόυντ καὶ τῶν μαθητῶν του, στὴν ποιμαντικὴ καὶ ἐξομολογητική.

Ἡ υἱοθέτηση τῆς φροϋδικῆς ψυχολογίας στὴ θεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας φανερώνει ἕνα κόμπλεξ κατωτερότητας, μία ἐπιφύλαξη γιὰ τὴν παράδοση τῶν νηπτικῶν ψυχιάτρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴ «μωρία τοῦ κηρύγματος τοῦ Σταυροῦ». Ὅσο καὶ ἂν εἶναι καλὲς οἱ προθέσεις ἐκείνων ποὺ θέλουν νὰ συμβιβάσουν τὰ ἀσυμβίβαστα, ἡ πραγματικότητα δείχνει ὅτι δὲν ὑπάρχει σημεῖο ἐπαφῆς, διότι οἱ δύο ψυχολογίες ἔχουν ἐντελῶς διαφορετικὲς ἀφετηρίες καὶ μεθόδους θεραπείας. Εἶναι δὲ τόσο παρακινδυνευμένη ἡ ἀπόπειρα συγκερασμοῦ τῆς χριστιανικῆς πίστης μὲ τὰ ἀξιώματα τῆς μοντέρνας ψυχολογίας, ποὺ ὁδηγεῖ σὲ συμπεράσματα παράτολμα, ὅπως ἡ «ἀντιαιρετικὴ ψυχασθένεια».

Τὰ ἀξιώματα τῆς μοντέρνας ψυχολογίας ἔχουν ἐπικρατήσει ἀπὸ καιρὸ στὶς χριστιανικὲς αἱρέσεις, στὶς ὁποῖες, οὕτως ἢ ἄλλως, οἱ δογματικὲς καὶ ἠθικὲς ἀντιστάσεις ἔχουν χαλαρώσει σὲ ἰσοπεδωτικὸ βαθμό. Στὴν Ὀρθοδοξία ἔχουν ἐπικρατήσει πρὸς τὸ παρόν, μόνο σὲ μία ὀλιγάριθμη σύναξη διανοουμένων νεορθοδόξων, βαθιὰ ἐπηρεασμένων ἀπὸ τὴ δυτικὴ θεολογία, ποὺ συνεργάζονται ἄψογα μὲ τοὺς ἄθεους κυβερνῶντες, γι’ αὐτὸ καὶ ἔχουν μεγάλη δύναμη καὶ προβολή, παρότι ἡ διδασκαλία τους δὲν ἀγγίζει μεγάλο μέρος τοῦ πιστοῦ λαοῦ, λόγω τῶν ἰσχυρῶν «ἀντισωμάτων» ποὺ δημιούργησαν οἱ ἀσκητικοὶ σύγχρονοι Ἅγιοι.

Ἂς ρίξουμε μία ἐπιφανειακὴ ματιὰ στὶς ἀπόψεις αὐτῶν τῶν Ἁγίων γιὰ τὴν πατερικὴ καὶ τὴ μοντέρνα ψυχολογία.

Γράφει ὁ Ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς: «Ἂν θέλεις νὰ μάθεις τὴν ἀνθρώπινη ψυχή, διάβασε τὰ κείμενα τῶν Μεγάλων Πνευματικῶν Πατέρων, ὅπως οἱ Ἅγιοι Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Ἰσαὰκ ὁ Σύρος καὶ ἄλλοι ἀσκητικοὶ πατέρες καὶ τότε θὰ δεῖς πόσο φτωχὴ σὲ σύγκριση μὲ αὐτοὺς εἶναι ἡ μοντέρνα ψυχολογία. Ἐξωτερικὰ ἔζησαν ὅπως οἱ πιὸ ἐξαθλιωμένοι, ἀλλὰ ἦταν οἱ πλουσιότεροι ἄνθρωποι ἀπὸ ἄποψη πνευματικοῦ πλούτου, ἀλήθειας καὶ ἀρετῆς. Ὅλος ὁ κόσμος δὲν ἦταν ἄξιός τους. Πραγματικά, αὐτοὶ πρέπει νὰ ὀνομάζονται “ξυπόλητοι ἀριστοκράτες”».

Ὁ Ἅγιος Παΐσιος ἔλεγε: «Αὐτοὶ ποὺ δὲν εἶναι καλὰ πνευματικά, εἶναι μερικοὶ ἱερωμένοι ποὺ σπουδάζουν ψυχολογία, γιὰ νὰ βοηθήσουν τὶς ψυχὲς (μὲ ἀνθρώπινες τέχνες). Καὶ τὸ παράξενο εἶναι ποὺ οἱ δάσκαλοί τους οἱ ψυχολόγοι δὲν πιστεύουν στὸν Θεὸ καὶ δὲν παραδέχονται οὔτε ψυχή, ἢ τὴν παραδέχονται μὲ ἕνα δικό τους τρόπο (σχεδὸν ὅλοι). Ἀπὸ αὐτὴν τὴν πράξη τους οἱ κληρικοὶ αὐτοὶ φανερώνουν ὅτι πνευματικὰ εἶναι ἄρρωστοι καὶ ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ Ἁγιοπατερικὲς ἐξετάσεις, καί, ἀφοῦ θεραπευθοῦν, τότε θὰ διακρίνουν καὶ μόνοι τους τὸ ἄρρωστο αὐτὸ πνεῦμα καὶ θὰ γνωρίσουν παράλληλα καὶ τὴ θεία Χάρη, γιὰ νὰ χρησιμοποιοῦν στὸ ἑξῆς τὶς ψυχὲς ποὺ πάσχουν τὴν θεία ἐνέργεια καὶ ὄχι τὶς ἀνθρώπινες τέχνες.»

Ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε: «Αὐτὰ ποὺ λένε οἱ ψυχαναλυταὶ δὲν εἶναι αὐτὰ ποὺ λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Δὲν εἶναι μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Αὐτὰ εἶναι γιὰ παιδιὰ ἀθέων ἀνθρώπων. Εἶναι ἀπὸ διαφόρους ὑπαρξιστᾶς, ψυχαναλυτᾶς, τὸν Φρόιντ, διαφόρους ψυχολόγους καὶ ψυχιάτρους. Ἀπὸ ἐκεῖ βγαίνουν καὶ λένε: “Τὸ παιδί σου μὴ τὸ μαλώσεις”. Τὰ βάζουν καὶ κάνουν ζημιές. Μαζεύονται καὶ κάνουν συνέδρια καὶ βγάζουν ἀποφάσεις καὶ λένε: “Μὴν ἀφήσουμε προβλήματα στὸ παιδὶ γιὰ ὅλη του τὴν ζωή”. Κι ἔτσι τ’ ἀφήνουν ἀσύδοτα.»

Τὰ παραπάνω ἀκούγονται παράλογα σὲ ὅσους ἔμαθαν νὰ ὑπολογίζουν μόνο τὴν ὕλη καὶ νὰ ἀποδίδουν τὰ ψυχικὰ νοσήματα μόνο σὲ ὀργανικὰ αἴτια. Παρὰ ταῦτα οἱ ὑλιστές, δὲν φαίνεται νὰ παρουσιάζουν κάποια ἀντίρρηση πρὸς τὸν ἀνατολίτικο μυστικισμό, ὁ ὁποῖος διὰ τῆς γιόγκα καὶ τῶν ἀπωανατολικῶν πολεμικῶν τεχνῶν κατέκτησε τὴ Δύση, προσφέροντας δῆθεν εὐεξία καὶ ψυχικὴ ὑγεία! Τὰ πνεύματα καὶ ὁ μυστικισμὸς τοῦ ἰνδουισμοῦ δὲν ἐνοχλοῦν τοὺς ὀρθολογιστές. Ἔχουν βρεῖ τὴ θέση τους στὴν ὑλιστικὴ ἑλληνικὴ κοινωνία καὶ ἐλάχιστοι τολμοῦν νὰ ἀμφισβητήσουν τὶς «θεραπευτικές» τους ἰδιότητες. Ἀλλὰ μόνο μὴ μιλήσει κανεὶς γιὰ Χριστό, Παράδεισο καὶ Κόλαση. Ἡ «διανοουμενίστικη» δικτατορία ἀναγνωρίζει ὅτι μία ἀνατολικὴ θρησκευτικὴ πρακτικὴ μπορεῖ νὰ λύσει τὰ ψυχολογικὰ προβλήματα καὶ κυρίως τὸ ἄγχος, ἀλλὰ τέτοια δυνατότητα δὲν τὴν ἀναγνωρίζει μὲ τίποτα στὴν ἀσκητικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ὁποία ἀγνοεῖ καὶ ἀρνεῖται πεισματικὰ νὰ τὴν ἐρευνήσει παρὰ τὴν ὀρθὴ – ἀλλὰ μόνο θεωρητικὴ - ἀντίθεσή της μὲ τὸ ἰησουίτικο δόγμα «πίστευε καὶ μὴ ἐρεύνα».

Ὅμως, μία νηφάλια ἔρευνα τῶν ἐπιστημόνων τῆς ψυχικῆς ὑγείας στὰ πατερικὰ κείμενα, τὰ ὁποῖα οὐδέποτε ἄλλαξαν τὴ γραμμή τους, οὔτε ἔγιναν πιὸ «προοδευτικὰ» γιὰ νὰ ἀρέσουν στὸν κοσμικὸ τρόπο σκέψης, θὰ καταδείξει τὴν ἀνωτερότητα τῆς θεόπνευστης ἰατρικῆς σὲ σχέση μὲ τὴ μοντέρνα ψυχολογία, ποὺ ἔχει αὐτοαναιρεθεῖ πολλὲς φορές, μὲ χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τὴ στάση της περὶ ὁμοφυλοφιλίας. Στὸ δίλημμα ποιὰ ἀπὸ τὶς δύο μορφὲς ψυχολογίας θὰ πρέπει νὰ ἀκολουθήσει γιὰ νὰ θεραπευτεῖ ἕνας ἄνθρωπος μὲ πόνο στὴν ψυχή, ἀρκεῖ μία ματιὰ στὸν κόσμο. Ἄγχος, κατάθλιψη, ἀνασφάλεια, ζωὴ χωρὶς νόημα. Πού βοήθησε τελικὰ ἡ μοντέρνα ψυχολογία τὸν ἄνθρωπο; Περισσότερο τὸν μπέρδεψε, τὸν ἀποπροσανατόλισε, χωρὶς νὰ τοῦ λύσει τὰ προβλήματα.

Ἡ παραμελημένη πατερικὴ ψυχιατρικὴ ἔχει πολλὰ νὰ προσφέρει στὸ σύγχρονο ἄνθρωπο ποὺ βασανίζεται ἀπὸ τὴν κατάθλιψη καὶ ἀπὸ ἄλλες ψυχικὲς διαταραχές, περισσότερο  ἴσως ἀπὸ κάθε ἄλλη ἐποχή, παρὰ τὴν ἀσυγκρίτως μεγαλύτερη ἄνεση, εὐμάρεια, «ἀσφάλεια». Γι’ αὐτὸ ὀφείλουμε νὰ τὴν προβάλουμε ὡς τὴν πιὸ ἀξιόπιστη λύση στὸ πρόβλημα καὶ ὄχι νὰ τὴν κρύβουμε πίσω ἀπὸ τὴν παροδικὴ ἐπιστήμη τῶν ἄθεων ψυχολόγων.

Βεβαίως, δὲν ἀμφισβητεῖ κανεὶς ὅτι ἡ ψυχιατρικὴ μπορεῖ νὰ δώσει κατασταλτικὲς λύσεις σὲ κάποιες παθολογικὲς περιπτώσεις μὲ τὰ ψυχοφάρμακα. Ὅμως, ἡ πρόληψη εἶναι προτιμότερη ἀπὸ τὴ θεραπεία. Καὶ ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο ἀντιμετωπίζει τὴ ζωὴ ὁ ἄνθρωπος, οἱ προτεραιότητες καὶ οἱ στόχοι του, παίζουν μεγάλο ρόλο στὴν ψυχολογική του ἐξέλιξη. Πόσο περισσότερο θὰ προόδευε ὁ ἄνθρωπος καὶ συνακόλουθα ἡ κοινωνία, ἂν ἐφάρμοζε τὰ αἰώνια καὶ ἄτρεπτα θεία διδάγματα τῶν μακαρισμῶν τοῦ Χριστοῦ! Πόσο ποιοτικότερη θὰ ἦταν ἡ ζωή μας ἂν ἁπλῶς δίναμε λίγη προσοχὴ στὴν προτροπὴ ποὺ ἀκούγεται σὲ κάθε ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας: «Πάσαν τὴν ζωὴν ἠμῶν Χριστῷ τῷ Θεῶ παραθώμεθα»! Ἡ ἁπλὴ συνειδητοποίηση τῆς προσωρινότητας τοῦ κόσμου τούτου, ἀλλὰ καὶ τῆς συνέχειας τῆς ζωῆς μετὰ θάνατον, θὰ ἦταν ἱκανὴ νὰ λύσει πολλὰ διογκωμένα προβλήματα ποὺ πιέζουν τὴν ψυχὴ ἀφόρητα καὶ τὴν κάνουν νὰ νοσεῖ.

Ἡ ὁριοθέτηση τῆς πίστεως, ὑποχρέωση καὶ ὄχι πολυτέλεια

Ὅσον ἀφορᾶ τὴν ὁριοθέτηση τῆς πίστεως, αὐτὴ ἀποτελεῖ ἕναν ἀπὸ τοὺς πρωταρχικοὺς σκοποὺς τῆς Ἐκκλησίας. Ἔχει χυθεῖ πολὺ μαρτυρικὸ αἷμα γιὰ τὴν ἄρνηση ὁποιασδήποτε δογματικῆς ἀλλοίωσης καὶ δὲν θὰ ἦταν φρόνιμο νὰ τὴν ὑποτιμοῦμε.

Ἡ ἀπαξίωση τοῦ ἀντιαιρετικοῦ ἀγώνα ἔχει καὶ ἕνα ἄλλο πολὺ σοβαρὸ αἴτιο. Τὴν ἐνίσχυση τοῦ δογματικοῦ μινιμαλισμοῦ καὶ τὴ μίξη δογμάτων καὶ θρησκειῶν, τὴν ὁποία ἀπροκάλυπτα ὑπηρετοῦν καὶ τὰ νέα προγράμματα σπουδῶν στὰ θρησκευτικά. Ἄλλωστε ὁ ἀνακαλύψας τὴν «ἀντιαιρετικὴ ψυχασθένεια» πρότεινε ὡς «θεραπεία» τὴν παιδεία ποὺ θὰ εἶναι «ἀνοιχτὴ» στὶς ἀλλαγές.

Ἡ προσωπικὴ ἀπαξίωση τῶν «ἐπικίνδυνων» ἐχθρῶν ποὺ ἀποτελοῦν ἀνάχωμα στὰ σχέδια τῆς αἵρεσης, εἶναι ὁ μοναδικὸς τρόπος νὰ ἐπιβιώσει τὸ ψεῦδος ἀπέναντι στὴν ἀλήθεια. Γι’ αὐτὸ καὶ «ἐν ὀνόματι τῆς ἀγάπης» οἱ φορεῖς τῆς ἐκκοσμικευμένης πίστης στολίζουν μὲ πρωτότυπους τίτλους ὅσους δὲν συμφωνοῦν μὲ τὶς ἀπόψεις τους.

Βεβαίως, δὲν εἶναι καινοφανὴς τακτικὴ νὰ ὀνομάζονται ὅσοι πολεμοῦν τὶς αἱρέσεις ψυχοπαθεῖς. Παλαιότερα, ἕτερος «φάρος» τῆς ἐκκοσμικευμένης θεολογίας ἡ ὁποία προβάλλει τὴν εὔκολη ζωὴ χωρὶς σταυρὸ καὶ κυρίως μὲ σαρκικὴ ἀσυδοσία, εἶχε ὑποστηρίξει ὅτι ὁ μακαριστὸς π. Ἀντώνιος Ἀλεβιζόπουλος ἦταν «σαλεμένος ἄνθρωπος μὲ ἔμμονες ἰδέες καταδίωξης». Ἀλλὰ δυστυχῶς καὶ ἀπὸ τὸ στόμα δύο Μητροπολιτών ἔχει ἀκουστεῖ ἡ ἄποψη ὅτι ὅσοι θεωροῦν τὸν παπισμὸ αἵρεση εἶναι ψυχασθενεῖς, καταλήγοντας ἄθελά τους νὰ συμπεριλαμβάνουν ὅλους τούς Ἁγίους τῆς 2ης χιλιετίας σὲ αὐτὴ τὴν κατηγορία.

Ἀπὸ τὴν ἄλλη, εἶναι αὐτονόητο ὅτι γιὰ νὰ ἀσχοληθεῖ κάποιος μὲ τὶς αἱρέσεις πρέπει νὰ κάνει πρωτίστως τὸν προσωπικό, ἐσωτερικό του ἀγώνα, διότι ἀλλιῶς εἶναι μάταιος καὶ ἐπιβλαβὴς ὁ ἐξωτερικὸς ἀγώνας του. Καὶ τὸ κριτήριο τῆς σωστῆς ἀντιαιρετικῆς δράσης εἶναι ἡ ἀγάπη πρὸς τοὺς αἱρετικούς, ἡ προσπάθεια νὰ βροῦν κι αὐτοὶ τὴν ἀλήθεια καὶ ὄχι ἡ αὐτοδικαίωση. Τὸ ἀντιαιρετικὸ ἔργο, ὅταν γίνεται σωστά, ἐνοχλεῖ πολὺ τὶς δυνάμεις τοῦ σκότους καὶ ὅσοι τὸ ἐπιτελοῦν ὀφείλουν νὰ εἶναι προετοιμασμένοι καταλλήλως, ἀναμένοντας μὲ προθυμία ὀνειδισμοὺς ἀλλὰ καὶ ποινικὲς διώξεις.

Ἀλλὰ καὶ τὰ λάθη καὶ οἱ ὑπερβολὲς στὸν ἀντιαιρετικὸ χῶρο ἀπὸ κάποιους ποὺ ἔχουν ὑπερβάλλοντα ζῆλο, δὲν πρέπει νὰ ἀντιμετωπίζονται μὲ «λιθοβολισμὸ» καὶ ἐξουδένωση, ὅπως συνηθίζει ἡ φανατικὴ πτέρυγα τοῦ μεταπατερικοῦ χώρου, ἀλλὰ μὲ πατρικὸ ἐνδιαφέρον, εὐγένεια καὶ ἀγάπη, ἔστω τὴ μισὴ ποὺ δείχνουν οἱ κήρυκες τῆς ἀκατάσχετης ἀγαπολογίας πρὸς τοὺς ἑτεροδόξους.

Πηγή: Ῥωμαίϊκο Ὁδοιπορικό

Σχόλιο Τ.Ι.: Εναντίον τού Θεού τών Ορθοδόξων, στρέφονται μόνο άνθρωποι που έχουν πλήρη φιλοσοφική άγνοια και πολλές προκαταλήψεις και εμμονές. Συνήθως αυτοί οι τελευταίοι, παπαγαλίζουν τα λόγια φιλοσόφων αθεϊστών, χωρίς όμως να γνωρίζουν τις βάσεις αυτών τών λόγων, για να καταλάβουν ότι δεν στρέφονται κατά τού Χριστιανικού Θεού, αλλά κατά τού θεού τής Δύσης.

Στο ακόλουθο κείμενο τού Rich Deem μπορούμε να δούμε με στατιστικές και ντοκουμέντα, όχι μόνο το άτοπο τού αθεϊστικού ισχυρισμού, ότι "η θρησκεία είναι η βασική αιτία αιματοχυσίας", όχι μόνο την πραγματική αιτία τής αιματοχυσίας, αλλά και την ίδια τη βαρύτατη ευθύνη τού Αθεϊσμού στα εγκλήματα τής ιστορίας.

Εισαγωγή

Πολλοί αθεϊστές ισχυρίζονται πως η θρησκεία είναι κακό πράγμα και ως εκ τούτου, δεν μπορεί να είναι εκ Θεού.

Είναι αλήθεια, πως υπάρχουν πολλά παραδείγματα κακών που έχουν διαπραχθεί εν ονόματι του Χριστιανισμού. Στο παρελθόν, όσοι διαφωνούσαν με την "επίσημη" εκκλησιαστική διδασκαλία  - όπως για παράδειγμα ο Γαλιλαίος - διώκονταν ή θανατώνονταν.  Πολλοί άλλοι Χριστιανοί σύρθηκαν ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης επειδή δίδασκαν από την Αγία Γραφή αντί της "επίσημα εγκεκριμένης" ύλης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.  Επί πλέον, οι Σταυροφορίες κατέληξαν σε "ιερούς" πολέμους ανάμεσα σε "Χριστιανούς", Εβραίους και Μουσουλμάνους.  Σε πιο σύγχρονες εποχές, έχουν γίνει πόλεμοι ανάμεσα σε Καθολικούς (Σημ. δική μας: εννοεί Παπικούς) και Προτεστάντες στην Βόρειο Ιρλανδία, καθώς και ανάμεσα σε Εβραίους και Άραβες στην Μέση Ανατολή. Ωστόσο, κοινό γνώρισμα σε όλη αυτή τη βία ήταν κατά βάθος ένας αγώνας για εξουσία. Σήμερα, ορισμένοι άνθρωποι σκοτώνουν υποστηρικτές των αμβλώσεων εν ονόματι του Θεού. Αυτοί όλοι είναι στ' αλήθεια απρόθυμα πιόνια της θρησκείας, ή μήπως χρησιμοποιούν την θρησκεία προκειμένου να δικαιολογήσουν τα ιδιαίτερα, πονηρά σχέδιά τους;

Η Ιστορία των ανθρωπίνων θηριωδιών

Οπότε, θα συμφωνήσω απόλυτα με τους αθεϊστές που λένε πως έχουν γίνει πολλές θηριώδεις πράξεις στο όνομα του Θεού, και ακόμα και στο όνομα του Χριστιανισμού.  Όμως οι θηριωδίες αυτές δεν είχαν διαπραχθεί από τον Θεό, παρά μόνο από πονηρά ανθρώπινα πλάσματα.  Αν παρατηρήσουμε την Ιστορία των δημοκτονιών (όπου συμπεριλαμβάνονται οι γενοκτονίες, πολιτικοκτονίες, και μαζικοί φόνοι) προ του 20ου αιώνα, θα διαπιστώσουμε πως εκατομμύρια άνθρωποι έχουν δολοφονηθεί από ομάδες ανθρώπων που απλώς ήθελαν να αφανίσουν κάποιες άλλες ομάδες ανθρώπων. Σημειώστε πως οι αριθμοί αυτοί ΔΕΝ συμπεριλαμβάνουν όσους σκοτώθηκαν σε πολέμους.

Ποιο ποσοστό αυτών των φόνων οφειλόταν στην θρησκευτική δημοκτονία;  Ήταν λιγότερο του 3% των συνόλων.  Αυτό που εκπλήσσει είναι πως οι φόνοι αυτοί συνέβησαν σε μια χρονική περίοδο όπου σχεδόν όλοι οι άνθρωποι του κόσμου συμμετείχαν σε κάποιου είδους θρησκεία.  Ακολουθούν τα δεδομένα για τον 20ο αιώνα:

Η Vox Day, στο The Irrational Atheist (ο Παράλογος Αθεϊστής) καταγράφει 22 αθεϊστικά καθεστώτα που έχουν διαπράξει 153,368,610 φόνους μέσα στον 20ο αιώνα αποκλειστικά:

Ποσοστά δημοκτονίας βασισμένα σε κυβερνητικό έλεγχο

Τι ποσοστό αυτής της δημοκτονίας οφείλεται σε θρησκευτικές διαμάχες;  Αποδεικνύεται πως η θρησκευτική δημοκτονία δεν βρίσκεται καν ανάμεσα στους πρώτους 20 λόγους (αν και είμαι σίγουρος πως θα ενυπάρχει ως ένα βαθμό και στην κατηγορία των "μικρότερων δολοφόνων").  Αλλά και πάλι, το ποσοστό των θρησκευτικών δολοφονιών είναι λιγότερο από 2%. Μάλιστα, οι 2 κορυφαίοι δολοφόνοι ήταν ειδικά αθεϊστικά κράτη (που δεν είχαν ποτέ προϋπάρξει στην ανθρώπινη Ιστορία). 

Θα πρέπει λοιπόν να κατηγορηθεί ο αθεϊσμός για περισσότερο από 50% των θηριωδιών που διαπράχθηκαν κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα;  Η απάντηση είναι βέβαια ΟΧΙ!  Αν κανείς εξετάσει την φύση των καθεστώτων που είχαν διαπράξει αυτές τις θηριωδίες (ακόμα και των θρησκευτικών), το στοιχείο-κλειδί είναι η απόλυτη εξουσία (Πίνακας 1, δεξιά στήλη).  Σύμφωνα με τον καθηγητή R.J. Rummel, κατά την περίοδο μεταξύ 1816 και 2005 έχουν γίνει 205 πόλεμοι ανάμεσα σε μη-δημοκρατίες, 166 πόλεμοι ανάμεσα σε μη-δημοκρατίες και δημοκρατίες, και 0 πόλεμοι ανάμεσα σε δημοκρατίες.

Το ρητό του Λόρδου Ακτον, ότι "η εξουσία διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα" μοιάζε να είναι περισσότερο από ένα απλό κοινότυπο ρητό.

Και οι Χριστιανοί που διαπράττουν το κακό;

Ο Ίδιος ο Ιησούς είχε επιληφθεί του θέματος των "Χριστιανών" που διαπράττουν το κακό, με μια Του ανατριχιαστική προφητεία:

22 πολλοί ερούσι μοι εν εκείνη τη ημέρα· Κύριε Κύριε, ου τω σω ονόματι προεφητεύσαμεν, και τω σω ονόματι δαιμόνια εξεβάλομεν, και τω σω ονόματι δυνάμεις πολλάς εποήσαμεν; 23 και τότε ομολογήσω αυτοίς ότι ουδέποτε έγνων υμάς· αποχωρείτε απ' εμού, οι εργαζόμενοι την ανομίαν. (Ματθ. 7:22-23).

(Μετάφραση στη Δημοτική: "Πολλοί θα μου πουν σ' εκείνη την ημέρα: Κύριε, Κύριε, δεν προφητεύσαμε στο όνομά σου, και στο όνομά σου εκβάλλαμε δαιμόνια, και στο όνομά σου εξασκήσαμε πολλές δυνάμεις; Και τότε θα τους ομολογήσω ότι: Ουδέποτε σας γνώρισα. Φύγετε απ' Εμένα οι εργαζόμενοι την ανομία.)

Πρέπει να παρατηρήσει κανείς ότι ο Ιησούς είπε πως "πολλοί" άνθρωποι που θεωρούν τον εαυτό τους οπαδό Του θα απορριφθούν από τον Ίδιον, όταν την Ημέρα της Κρίσεως θα προσπαθήσουν να τονίσουν πως είναι μαθητές Του.  Όμως ΔΕΝ είναι πραγματικοί μαθητές Του, όσοι επικαλούνται το Όνομά Του.  ...  Ο Χριστιανισμός πρέπει να κριθεί με βάση του τι είχε πει ο Ιησούς, και ΟΧΙ με βάση των ενεργειών των ανθρώπων που απλώς δηλώνουν ότι είναι Χριστιανοί.  Το βιβλίο του Foxe, "Βιβλίο Μαρτύρων", δίνει λεπτομέρειες για τον θάνατο Χριστιανών που είχαν θανατωθεί εξ αιτίας της πίστης τους στον Χριστό, σε πολλές περιπτώσεις δε, από ανθρώπους που κατά δήλωσή τους ήταν Χριστιανοί.

Πώς ξέρεις αν ένα άτομο είναι ή δεν είναι Χριστιανός;

Δεν μπορούμε με σιγουριά να γνωρίζουμε αν κάποιος είναι ή δεν είναι αληθινός Χριστιανός (μόνο ο Θεός μπορεί να καθορίσει κάτι τέτοιο). Όμως, η Αγία Γραφή δίνει μια περιγραφή για την φύση του προσώπου στο οποίο ενοικεί το Άγιο Πνεύμα (που συμβαίνει την στιγμή που το άτομο αποδέχεται τον Ιησού ως Κύριο και Σωτήρα):

22 ο δε καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, 23 πραότης, εγκράτεις· κατά των τοιούτων ουκ έστι νόμος. (Προς Γαλάτας 5:22-23)

(Μετάφραση στη Δημοτική: Αλλά ο καρπός τού Πνεύματος είναι: αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότητα, αγαθοσύνη, πίστη, πραότητα, εγκράτεια. Ενάντια σ' αυτά δεν υπάρχει νόμος.)

Επί πλέον, ο αληθινός πιστός κάνει αυτό που είναι σωστό, και αποδεικνύει την αγάπη του προς τους άλλους.  Ακόμα και οι μη-πιστοί μπορούν άμεσα να αντιληφθούν ποιοι είναι οι πραγματικοί Χριστιανοί.  Σε τελευταία ανάλυση, η συμπεριφορά εκείνων που δηλώνουν πως είναι Χριστιανοί αλλά εργάζονται το πονηρό δεν θα πρέπει να λαμβάνεται υπ' όψιν, όταν ερευνάται αν οι δηλώσεις του Χριστού είναι ή δεν είναι αληθινές.

Συμπέρασμα

Nαι, οι "Χριστιανοί" έχουν όντως διαπράξει θηριωδίες σε βάρος άλλων - θρήσκων και άθρησκων - λαών.  Όμως οι αθεϊστές έχουν διαπράξει αισθητά περισσότερες θηριωδίες απ' ότι το σύνολο όλων των θρησκευτικών ομάδων μαζί*. Αλλά και έτσι ακόμα, το στοιχείο-κλειδί στις θηριωδίες αυτές υπήρξε η ολοκληρωτική εξουσία (και όχι η θρησκεία), με αποτέλεσμα αυτούς τους φόνους εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.  Η Αγία Γραφή λέει μεν πως οι άνθρωποι είναι πονηροί (και οι στατιστικές αυτής της σελίδας υποστηρίζουν αυτή την δήλωση), όμως λέει επίσης πως μπορούν να μεταμορφωθούν με την δύναμη του Αγίου Πνεύματος, για να ζήσουν ζωές με αγάπη, χαρά και ειρήνη.

*Σημ. ΟΟΔΕ:  Είναι επειδή ο Αθεϊσμός είναι στην πραγματικότητα μια άκρως εξτρεμιστική μορφή θρησκείας. Religion does not have to be a faith in a personal God. Atheists have faith in natural forces.  Their fanatic desire to exterminate every other form of faith is unprecedented in history, as shown above.

Πηγή: Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Το θέμα της παρούσας μελέτης είναι η προσκύνηση των Μάγων προς το Χριστό. Είναι ένα ζήτημα που μαζί με όλα τα άλλα κηρύττεται μέσα στα Ευαγγέλια και παράλληλα, δυστυχώς, υπάρχουν ορισμένοι κατ’ όνομα χριστιανοί, οι οποίοι αλλοιώνουν το περιεχόμενο αυτής της ιστορίας, προσπαθώντας με αυτό τον τρόπο να αλλοιώσουν και ολόκληρο το μήνυμα αυτής της πολύ μεγάλης εορτής της χριστιανοσύνης, της εορτής της κατά σάρκα γεννήσεως του Χριστού.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν κατ’ αρχήν διαβάζοντας το περιστατικό αυτό από το Ευαγγέλιο του Αποστόλου Ματθαίου και συγκεκριμένα από τον πρώτο στίχο του δευτέρου κεφαλαίου.

Ομιλία Νο 77

Το θέμα της παρούσας μελέτης είναι η προσκύνηση των Μάγων προς το Χριστό. Είναι ένα ζήτημα που μαζί με όλα τα άλλα κηρύττεται μέσα στα Ευαγγέλια και παράλληλα, δυστυχώς, υπάρχουν ορισμένοι κατ’ όνομα χριστιανοί, οι οποίοι αλλοιώνουν το περιεχόμενο αυτής της ιστορίας, προσπαθώντας με αυτό τον τρόπο να αλλοιώσουν και ολόκληρο το μήνυμα αυτής της πολύ μεγάλης εορτής της χριστιανοσύνης, της εορτής της κατά σάρκα γεννήσεως του Χριστού.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν κατ’ αρχήν διαβάζοντας το περιστατικό αυτό από το Ευαγγέλιο του Αποστόλου Ματθαίου και συγκεκριμένα από τον πρώτο στίχο του δευτέρου κεφαλαίου. Ο ευαγγελιστής λοιπόν λέγει τα εξής:

«Του δε Ιησού γεννηθέντος εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας εν ημέραις Ηρώδου του βασιλέως, ιδού μάγοι από ανατολών παρεγένοντο εις Ιεροσόλυμα λέγοντες· πού εστιν ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων; είδομεν γαρ αυτού τον αστέρα εν τη ανατολή και ήλθομεν προσκυνήσαι αυτώ. Ακούσας δε Ηρώδης ο βασιλεύς εταράχθη και πάσα Ιεροσόλυμα μετ’ αυτού, και συναγαγών πάντας τους αρχιερείς και γραμματείς του λαού επυνθάνετο παρ’ αυτών που ο Χριστός γεννάται. Οι δε είπον αυτώ· εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας· ούτω γαρ γέγραπται δια του προφήτου· Και συ Βηθλεέμ, γη Ιούδα, ουδαμώς ελαχίστη ει εν τοις ηγεμόσιν Ιούδα· εκ σου γαρ εξελεύσεται ηγούμενος, όστις ποιμανεί τον λαόν μου τον Ισραήλ. Τότε Ηρώδης λάθρα καλέσας τους μάγους ηκρίβωσε παρ’ αυτών τον χρόνον του φαινομένου αστέρος, και πέμψας αυτούς εις Βηθλεέμ είπε· πορευθέντες ακριβώς εξετάσατε περί του παιδίου, επάν δε εύρητε, απαγγείλατέ μοι, όπως καγώ ελθών προσκυνήσω αυτώ. οι δε ακούσαντες του βασιλέως επορεύθησαν· και ιδού ο αστήρ ον είδον εν τη ανατολή προήγεν αυτούς, έως ελθών έστη επάνω ου ην το παιδίον· ιδόντες δε τον αστέρα εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα, και ελθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού, και πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ, και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν· και χρηματισθέντες κατ’ όναρ μη ανακάμψαι προς Ηρώδην, δι’ άλλης οδού ανεχώρησαν εις την χώραν αυτών». [Ματθ.2:1-12]

Στο σημείο αυτό, δηλαδή στο στίχο 12, ολοκληρώνει ο ευαγγελιστής τη σκηνή που αφορά στην προσκύνηση των Μάγων. Παρατηρούμε ότι, αφού στο πρώτο κεφάλαιο καταγίνεται με τη γενεαλογία του Χριστού, δηλαδή με το να μας αποδείξει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Μεσσίας, ο οποίος ανήκει και προέρχεται από το γένος του Αβραάμ και είναι απόγονος του Βασιλέως Δαυϊδ, όπως άλλωστε όλες οι προφητείες αναφέρουν και βεβαιώνουν για το Μεσσία, αφού λοιπόν πείθει με αυτό τον τρόπο τον αναγνώστη και ακροατή του ευαγγελίου, ότι ο Ιησούς Χριστός είναι Αυτός για Τον οποίο μιλούν οι προφητείες και αφού περιγράφει με λίγα λόγια τη γέννηση του Χριστού, στη συνέχεια παραθέτει το περιστατικό αυτό της προσκύνησης των Μάγων. Σημειώνουμε ότι ο ευαγγελιστής Ματθαίος είναι ο μόνος από τους ευαγγελιστές που καταπιάνεται με αυτό το περιστατικό και μάλιστα το θεωρεί σημαντικό χαρακτηριστικό της γέννησης του Χριστού. Δηλαδή δεν αναφέρεται σε άλλα χαρακτηριστικά, σε άλλα θαυμαστά γεγονότα, σε άλλα θαύματα τα οποία χαρακτηρίζουν τη γέννηση και στα οποία αναφέρονται οι άλλοι ευαγγελιστές.

Έτσι λοιπόν, στον επόμενο ακριβώς στίχο στον 13 συνεχίζει ο Ματθαίος να μας περιγράφει τη φυγή πλέον του Χριστού στην Αίγυπτο και τη σφαγή των νηπίων από τον Ηρώδη.

Η μελέτη αυτή για την προσκύνηση των Μάγων γίνεται διότι υπάρχουν πολλοί, οι οποίοι με κάθε τρόπο, μη γνωρίζοντες την αλήθεια του χριστιανικού ευαγγελίου διαστρέφουν κάθε νόημα και περιστατικό που σχετίζεται με αυτό. Έτσι λοιπόν, είναι επόμενο να διαστρέφεται και η έννοια της εορτής των Χριστουγέννων. Η Εκκλησία όπως έχει φανεί και σε άλλες μελέτες, ήδη από τα αρχαία χρόνια εορτάζει αυτή τη σημαντική εορτή, διότι, κατά το χριστιανικό ευαγγέλιο, η κατά σάρκα γέννηση του Υιού του Θεού αποτελεί και την απαρχή της σωτηρίας μας. Διότι εάν ο Χριστός, εάν ο Υιός και Λόγος του Θεού δε γινόταν άνθρωπος καθ' όλα όμοιος με μας, δε θα μπορούσε να σηκώσει και το βάρος των αμαρτιών μας στο Σταυρό και δε θα μπορούσε να αναστηθεί και μαζί του να αναστήσει και το ανθρώπινο γένος. Οι Άγγελοι έλεγαν ότι «ετέχθη υμίν σήμερον Σωτήρ, ος εστί Χριστός Κύριος.

Η ημέρα λοιπόν αυτή είναι σημαντική για την ιστορία της ανθρωπότητας, αλλά και η ανάμνησή της και ο εορτασμός της φέρνει στο νου όλων των πιστών, ακριβώς αυτό το μεγαλειώδες έργο της σωτηρίας.

Πολλοί λοιπόν από αυτούς, οι οποίοι δε γνωρίζουν το μεγαλείο αυτής της ημέρας και το νόημα που έχει για τη σωτηρία της ανθρωπότητας, προσπαθούν με κάθε τρόπο να μειώσουν την αξία της, να κατηγορήσουν την Εκκλησία που την εορτάζει, ότι δήθεν ακολουθεί ειδωλολατρικά ήθη και έθιμα και βέβαια μέσα σ’ αυτή την αγωνιώδη προσπάθειά τους, όσοι βρίσκονται κάτω από την πλάνη της αιρέσεως, προσπαθούν κάθε περιστατικό που σχετίζεται με αυτό το γεγονός, να το εντάξουν μέσα στα πλαίσια της ειδωλολατρίας και να το υποτιμήσουν.

Φανερά λοιπόν, καταβάλλουν κάθε προσπάθεια ώστε και το περιστατικό της προσκύνησης των Μάγων να το ταπεινώσουν, να το υποτιμήσουν και μάλιστα να ισχυρίζονται, άμεσα ή έμμεσα, ότι είναι ένα περιστατικό για το οποίο δεν πρέπει κανείς να χαίρεται, αλλά δήθεν να λυπάται διότι οι Μάγοι είναι ειδωλολάτρες και ακόμα περισσότερο ειδοποίησαν τον Ηρώδη για τη γέννηση του Χριστού με αποτέλεσμα αυτός, να διατάξει τη σφαγή χιλιάδων νηπίων την εποχή εκείνη. Τέτοιες ομάδες είναι για παράδειγμα οι λεγόμενοι «Μάρτυρες του Ιεχωβά», οι «Ευαγγελιστές», οι «Ρωσσελιστές» και άλλοι οι οποίοι άμεσα ή έμμεσα θεωρούν ότι το γεγονός της προσκύνησης των Μάγων είναι ένα αρνητικό γεγονός.

Συνοπτικά η επιχειρηματολογία πάνω στην οποία στηρίζονται είναι η εξής:

(1ον) Ότι αυτοί που προσκύνησαν το Χριστό ήταν Μάγοι και Μάγοι δεν χαρακτηρίζονται ως αληθινοί λάτρεις του Θεού.

(2ον) Ότι παρατηρούσαν τους αστέρες, ήταν δηλαδή αστρολόγοι και δεν είναι δυνατό ένα τέτοιο φαινόμενο να χρησιμοποίησε ο Θεός για να οδηγήσει ειδωλολάτρες στη λατρεία του.

(3ον) Ότι το αστέρι αυτό τους οδήγησε στον Ηρώδη, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη σφαγή των νηπίων.

Ας δούμε όμως αν τα πράγματα είναι όντως έτσι.

Θα ξεκινήσουμε κάνοντας μια ιστορική αναδρομή για να δούμε πώς η Εκκλησία, από τους πρώτους κιόλας χρόνους, θεωρούσε και αντιμετώπιζε αυτό το γεγονός. Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια ανάλυση του αποσπάσματος από το κατά Ματθαίον που αναφέραμε πιο πάνω και τέλος να φτάσουμε σε κάποια συμπεράσματα.

Όπως ειπώθηκε πιο πάνω κάποιοι οι οποίοι ισχυρίζονται ότι ακολουθούν το Ευαγγέλιο του Χριστού απορρίπτουν την εορτή της Χριστού Γεννήσεως και μαζί με αυτήν και τα περιστατικά που τη συνοδεύουν ιδιαίτερα δε το περιστατικό της προσκύνησης των Μάγων το οποίο θεωρούν αρνητικό περιστατικό.

Το Ευαγγέλιο το συνέγραψε ο ευαγγελιστής Ματθαίος στο δεύτερο μισό του πρώτου αιώνα. Κάποιοι σχολιαστές και ερευνητές τοποθετούν τη συγγραφή του Ευαγγελίου αυτού γύρω στο 70-85 μ.Χ..

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με τη μαρτυρία ενός από τους πρώτους Επισκόπους, του Ιγνατίου Αντιοχείας, ο οποίος έζησε και αυτός στο δεύτερο μισό του πρώτου αιώνα και τελείωσε τη ζωή του εν πίστει γύρω στο 107 μ.Χ.. Λέγει λοιπόν στην προς Εφεσίους επιστολή του γύρω από την εμφάνιση του νέου αστέρος κατά τη γέννηση του Χριστού τα εξής: «πώς λοιπόν φανερώθηκε ο Χριστός στους αιώνες [μέσα στην περίοδο των αιώνων]; Αστήρ εν τω ουρανώ έλαμψεν υπέρ πάντας τους αστέρας και το φως αυτό ανεκλάλητον ην…» και καταλήγει το χωρίο που αναφέρεται σ’ αυτά ως εξής: «όθεν ελύετο πάσα μαγεία και πας δεσμός ηφανίζετο κακίας». Με αυτό τον τρόπο λέγει, δηλαδή με την προσκύνηση των Μάγων, αυτών που λάτρευαν μέχρι τότε τους ψευδείς θεούς και τους αστέρες καταλύεται όλη η μέχρι τότε μαγεία και οι δεσμοί της κακίας αφανίζονται. Έχουμε λοιπόν, μια συνολική μεταστροφή ολοκλήρου του κόσμου ακόμα και αυτών των ειδωλολατρών προς την λατρεία του αληθινού Θεού.

Δεύτερος παρουσιάζεται ο απολογητής Ιουστίνος ο φιλόσοφος και μάρτυρας, ο οποίος τελείωσε τη ζωή του το 165 μ.Χ. και γνώριζε πολύ καλά τα περί της προσκυνήσεως του Θείου Βρέφους υπό των Μάγων, για την οποία και κάνει λόγο σε περισσότερα του ενός χωρία. Αξίζει δε να τονίσουμε το γεγονός ότι η μαρτυρία του προσλαμβάνει ιδιαίτερη αξία διότι αναφέρεται το περιστατικό αυτό στο διάλογό του μετά του Ιουδαίου Τρύφωνος. Έτσι λοιπόν, βεβαιώνεται με αρκετά σαφή τρόπο η αξιοπιστία αυτών που λέγονται από τον Ευαγγελιστή Ματθαίο στο ευαγγέλιο του. Μάλιστα, αναφέρει και πολλά χωρία από την Παλαιά Διαθήκη τα οποία βρίσκουν εφαρμογή, βρίσκουν την εκπλήρωσή τους στο περιστατικό της προσκύνησης των Μάγων.

Προχωρούμε στον ίδιο αιώνα τον δεύτερο μ.Χ. και στον απολογητή Τατιανό. Στο έργο του «Διατεσσάρων Ευαγγέλιο» αναφέρεται επίσης η προσκύνηση των Μάγων και σε καμία περίπτωση ο χαρακτηρισμός του περιστατικού δεν είναι αρνητικός, όπως τον θέλουν οι ομάδες των αιρετικών, των κατ’ ονομασία χριστιανών.

Ως εδώ καλύψαμε το τέλος του 1ου αιώνα από τη συγγραφή του Ευαγγελίου μέχρι και τον 2ο αιώνα. Στο τέλος του 2ου αιώνα θα αναφέρουμε τον Επίσκοπο Λουγδούνου [σημερινή Λυών της Γαλλίας], τον Ειρηναίο, ο οποίος ήταν και ο πρώτος συστηματικός πολέμιος όλων των αιρετικών της μεταποστολικής Εκκλησίας [εκοιμήθη το 202 περίπου]. Επίσης και αυτός κάνει λόγο περί της αφίξεως των Μάγων στη Βηθλεέμ και συνδέει το περιστατικό με τις προφητείες.

Συνεχίζουμε με τον Κλήμη της Αλεξανδρείας [εκοιμήθη γύρω στο 210-220 μ.Χ.] όπως επίσης και ο Ωριγένης [και αυτός Αλεξανδρινός συγγραφέας που εκοιμήθη λίγο αργότερα γύρω στο 254 μ.Χ.]. Οι συζητήσεις που κάνουν είναι εκτενείς γύρω από το θέμα αυτό των Μάγων. Αποτελεί σημαντικό χαρακτηριστικό της προσκύνησης Εθνικών. Ήταν η πρώτη προσκύνηση Εθνικών που έγινε στο Βασιλέα Χριστό και γι’ αυτό το λόγο αποτελεί σημείο καμπής και αναφέρεται από τον Ευαγγελιστή Ματθαίο. Αυτή είναι και η γνώμη των μόλις προαναφερθέντων συγγραφέων.

Λίγο αργότερα θα αναφέρουμε τον Μέγα Αθανάσιο [κοιμήθηκε το 373 μ.Χ. δηλαδή στα μέσα προς το τέλος του 4ου μ.Χ. αιώνα]. Τα ίδια πράγματα αναφέρονται, πουθενά καμία αρνητική αιχμή για το περιστατικό αυτό. Άλλος ιστορικός της αρχαίας Εκκλησίας είναι ο Ευσέβιος Καισαρείας [κοιμήθηκε γύρω στο 340 μ.Χ.] και αναφέρει και αυτός με τη σειρά του το περιστατικό της προσκύνησης των Μάγων. Περιττό να συνεχίσουμε με το Μέγα Βασίλειο [κοιμήθηκε το 379 μ.Χ.] και ο οποίος κάνει εκτενή αναφορά στο περιστατικό αυτό αναλύοντάς το και ερμηνεύοντάς το θεολογικά, το Γρηγόριο Νύσσης, τον Επιφάνιο Κύπρου, τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, το Θεοδώρητο Κύρου, το Σοφρώνιο Ιεροσολύμων, τον Ιωάννη το Δαμασκηνό και τόσους άλλους.

Σε όλους αυτούς τους ιερούς συγγραφείς και στα λεγόμενά τους, δεν υπάρχει καμία καν αιχμή για το ότι θα μπορούσε δήθεν να είναι αρνητικό στο περιστατικό της προσκύνησης των Μάγων. Αντίθετα, όλοι το θεωρούν πολύ σημαντικό, το συνδέουν με προφητικά χωρία της Παλαιάς Διαθήκης, το συνδέουν με την προσκύνηση των Εθνών και την προσαγωγή των Εθνών στο Βασιλέα Χριστό και το συνδέουν επίσης, όπως θα φανεί στη συνέχεια και με πολλά άλλα πνευματικά γεγονότα.

Η γνώμη λοιπόν όλων εκείνων που κακόδοξα ισχυρίζονται ότι η προσκύνηση των Μάγων αναφέρεται ως αρνητικό γεγονός στη διήγηση περί της Γεννήσεως του Χριστού, δε στηρίζεται σε καμία περίπτωση, ούτε στα Αγιογραφικά χωρία όπως θα δούμε παρακάτω, αλλά ούτε και σε εξω-αγιογραφικές αναφορές, διότι κανείς όπως είδαμε - με μια αρκετά μεγάλη συνέχεια στους ιστορικούς χρόνους, από την εποχή που γράφτηκε το Ευαγγέλιο του Ματθαίου μέχρι και πολύ αργότερα - δεν αναφέρει ότι το περιστατικό αυτό γράφτηκε με αρνητικό περιεχόμενο. Αντίθετα, όλοι θεωρούν την προσκύνηση των Μάγων ως ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Το ταυτίζουν σε πολλές περιπτώσεις με την προσκύνηση των ποιμένων και μάλιστα του δίνουν και άλλα λεπτότερα και ιδιαίτερα πνευματικά χαρακτηριστικά και πνευματικές προεκτάσεις.

Από πού λοιπόν ορμώμενοι οδηγήθηκαν σε ένα τόσο εσφαλμένο συμπέρασμα; Μα η απάντηση είναι σχεδόν ίδια με αυτή που ισχύει σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις κακοδοξιών. Ξεκίνησαν από το δεδομένο ότι έπρεπε όλα τα γεγονότα που σχετίζονται με τη γέννηση του Χριστού και που τα εορτάζει η Εκκλησία μας, να αποδειχθούν εσφαλμένα για να καταρρίψουν με αυτό τον τρόπο κάθε εορταστικό περιεχόμενο στο γεγονός αυτό και ταυτόχρονα προσπάθησαν με συλλογισμούς, να βρουν αφορμές και αιτίες για να αποδείξουν με, κατά το δυνατό, λογικούς συλλογισμούς το ποθούμενο. Δυστυχώς, αυτή είναι η οδός η οποία ακολουθείται για κάθε κακοδοξία. Χρησιμοποιείται δηλαδή η Αγία Γραφή από όσους βρίσκονται στην πλάνη για να αποδείξουν κάτι που εκ των προτέρων οι ίδιοι επιθυμούν.

«Του δε Ιησού γεννηθέντος εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας εν ημέραις Ηρώδου του βασιλέως, ιδού μάγοι από ανατολών παρεγένοντο εις Ιεροσόλυμα λέγοντες· πού εστιν ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων; είδομεν γαρ αυτού τον αστέρα εν τη ανατολή και ήλθομεν προσκυνήσαι αυτώ».

Παρατηρούμε εδώ ότι ο Ευαγγελιστής τοποθετεί το γεγονός της προσκύνησης των Μάγων ως ένα σημαντικό γεγονός που συνέβη κατά τη γέννηση του Χριστού. Δεν αναφέρει άλλα περιστατικά, αλλά περιορίζεται σ’ αυτό το περιστατικό. Γιατί άραγε;

Είπαμε προηγουμένως, ότι κατά τον ευαγγελιστή Ματθαίο ο στόχος του Ευαγγελίου είναι να παρουσιάσει τον Ιησού Χριστό ως το Σωτήρα του κόσμου, όχι μόνο των Ιουδαίων, αλλά και των Εθνικών. Γι’ αυτό και κλείνει το Ευαγγέλιό του λέγοντας στο 28ο κεφάλαιο στα λόγια του Χριστού: «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη…». Στόχος λοιπόν, είναι να αποδειχθεί ο Ιησούς Χριστός ως ο Σωτήρας όχι μόνο των Ιουδαίων, αλλά και των Εθνικών. Μάλιστα δε, η αντιδιαστολή των Μάγων με το Βασιλέα Ηρώδη και τους υπολοίπους Ιουδαίους, δίνει στον αναγνώστη και ακροατή, το μήνυμα της απόρριψης του Χριστού από τους Ιουδαίους και την αποδοχή Του από τους Εθνικούς. Ο Ευαγγελιστής αναφέρει ότι αυτά έγιναν «εν ταις ημέραις Ηρώδου του Βασιλέως» για να τον διακρίνει από τον άλλο Ηρώδη τον Τετράρχη, ο οποίος αποκεφάλισε τον Ιωάννη το Βαπτιστή. Αυτός λοιπόν ο Ηρώδης ο Βασιλεύς, τον οποίο αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος, ήταν ο Ηρώδης ο Μέγας. Με αυτόν τον τίτλο είναι γνωστός στην ιστορία, ήταν ένας τυρρανικός βασιλιάς. Είχε τοποθετηθεί από τους Ρωμαίους και δεν ήταν Ιουδαίος. Ήταν Ιδουμαίος στην καταγωγή και ήταν σφετεριστής του Δαυϊδικού θρόνου. Είναι γνωστό άλλωστε πως ο Ηρώδης προσπάθησε να προβληθεί ως «Δαυϊδίδης» και οπωσδήποτε σαν ένα είδος μεσσιανικού ηγέτη. Γι’ αυτό άλλωστε το σκοπό χρησιμοποίησε τους λεγόμενους Ηρωδιανούς, οπαδούς της δυναστείας που τόνιζαν την προσφορά του Ηρώδη στο Ιουδαϊκό Έθνος. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς γιατί αυτός ο Ηρώδης ο Βασιλιάς είχε μια ας πούμε «μεγαλύτερη ευαισθησία» στο θέμα του Βασιλιά, του πραγματικού Βασιλιά που κατάγεται από τη ρίζα του Δαυΐδ και τον οποίον του ανήγγειλαν οι Μάγοι. Άλλωστε πολλοί ιστορικοί, όπως ο Ιώσηππος, αναφέρουν ότι ήταν τόσο μεγάλη η κακία του και τόσο μεγάλος ο φόβος του για τον θρόνο αυτό, ώστε είχε τοποθετήσει κατασκόπους που ήλεγχαν όσους έμπαιναν και έβγαιναν στην Ιερουσαλήμ και ταυτόχρονα είχε κάνει πάρα πολλούς φόνους ακόμα και συγγενών του, μήπως και χάσει το θρόνο του. Άφησε πάρα πολύ αρνητικές εντυπώσεις στην ιστορία και στο λαό του, ο οποίος ποτέ δεν αγάπησε τον μισο-Ιουδαίο και με τις δύο έννοιες της λέξης Βασιλιά.

Έτσι, γίνεται έντονη και χτυπητή αυτή η αντίθεση του σφετεριστή βασιλιά από τη μια μεριά και του γνήσιου και Αιώνιου εσχατολογικού Βασιλιά από την άλλη.

Αφού λοιπόν ο ευαγγελιστής μας εισάγει με αυτό τον τρόπο στην εικόνα της προσκύνησης των Μάγων που ακολουθεί, είναι έτοιμος να αναπτύξει αυτό το θέμα. Αναφέρει ότι «Μάγοι από ανατολών παρεγένοντο εις Ιεροσόλυμα» έρχονται λοιπόν, μάγοι από ανατολών. Ποιος είναι ο λόγος, ποια η αιτία για την οποία έρχονται αυτοί οι μάγοι; Μας το λέγει στη συνέχεια: έρχονται και ρωτούν τον βασιλιά «πού εστίν ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων».

Έτσι όπως αφηγείται το περιστατικό ο ευαγγελιστής Ματθαίος, αφήνει στον αναγνώστη πολλά ερωτηματικά, τα οποία βεβαίως, εν τίνι μέτρω τα απαντά ο ίδιος στη συνέχεια.

Ομιλία Νο 78

Είπαμε πιο πάνω ότι ο ευαγγελιστής απευθύνει το Ευαγγέλιό του προς τους Ιουδαίους. Τους τεκμηριώνει το γεγονός της βασιλικής εκ του Δαυΐδ καταγωγής του Χριστού [σύμφωνη δηλαδή με ό,τι λέγουν οι προφητείες για την καταγωγή του Μεσσία] και τους υπενθυμίζει την πόλη στην οποία γεννήθηκε και ότι το «Βηθλεέμ» είναι σύμφωνο με την προφητεία του Προφήτη Μιχαία. Προσθέτει κατόπιν το περιστατικό της προσκύνησης των Μάγων για να δώσει και άλλα ιστορικά στοιχεία που έχουν όμως και πνευματικές προεκτάσεις. Έτσι, φαίνεται σαφώς ότι οι Αρχιερείς, οι Γραμματείς και οι Δάσκαλοι του Νόμου που καλούνται από τον Ηρώδη, γνωρίζουν την προφητεία του Μιχαία για το Μεσσία. Κατόπιν όμως, στην όλη διήγηση φαίνεται και αντιδιαστολή της συμπεριφοράς, της τοποθέτησης από τη μια πλευρά των Μάγων που είναι Εθνικοί και από την άλλη των Ιουδαίων και του Ηρώδη, όσον αφορά στο γεγονός της έλευσης του Χριστού. Δείχνει επίσης ο Ματθαίος έμμεσα αλλά σαφώς και την πικρία του για τη στάση αυτή των Ιουδαίων απέναντι στο νεογέννητο Χριστό που δεν άφησαν τις Άγιες Γραφές να τους οδηγήσουν στη λατρεία του Χριστού, άρα στη λατρεία του Αληθινού Θεού, κάτι που όμως έκαναν οι Εθνικοί. Σ’ αυτό το πλαίσιο και με την ίδια λύπη ο Ματθαίος αναφέρει και την απόρριψη από πλευράς του Ιησού των Ιουδαίων και στο τέλος αναφέρει την πρόσκληση των Εθνικών στο 28ο κεφάλαιο και στίχο 19, όπου έδωσε εντολή στους μαθητές του να πορευθούν και να κάνουν μαθητές από όλα τα έθνη: «Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη…».

Ας επανέλθουμε όμως στην αφήγηση της προσκύνησης των Μάγων και ας δούμε τι άλλο συμπέρασμα μπορεί να εξάγει κανείς από τα στοιχεία που μας δίνει ο ευαγγελιστής.

Αναφέρει λοιπόν και πάλι ο Ματθαίος ότι, εκείνο τον καιρό που γεννήθηκε ο Χριστός, ήταν βασιλιάς ο Ηρώδης που έμεινε στην ιστορία ως πολύ σκληρός, κακός, βάναυσος βασιλιάς, ο Ιδουμαίος και όχι Ιουδαίος που είχε σφετεριστεί το θρόνο του Δαυΐδ. Αντιδιαστέλλεται έτσι αυτός με τον πραγματικό Βασιλιά, τον Ιησού Χριστό που γεννιόταν εκείνες τις ημέρες.

Αφού λοιπόν, ο Ευαγγελιστής Ματθαίος μας γνώρισε τον τόπο και τον χρόνο της γέννησης του Χριστού, έρχεται κατευθείαν στο γεγονός της προσκύνησης των Μάγων: «Ιδού μάγοι από ανατολών παρεγένοντο εις Ιεροσόλυμα λέγοντες. Πού εστίν ο τεχθείς Βασιλεύς των Ιουδαίων;». Αυτό το ερώτημα που έθεσαν οι Μάγοι είναι και το καίριο ερώτημα που έθεταν εκείνη την εποχή – που έπρεπε να θέσουν οι Ιουδαίοι – εν τούτοις Εθνικοί ειδωλολάτρες είναι εκείνοι που έρχονται στους Ιουδαίους και τους ταράζουν τα νερά.

Αλλά, τι μάγοι ήταν αυτοί; Εν γένει υπάρχουν δύο προσεγγίσεις στην αρχαιότητα γύρω από τη λέξη «μάγος».

Η μία είναι των σοφών, αυτών που παρατηρούσαν τον ουρανό και τα ουράνια φαινόμενα για να γνωρίσουν τις θείες βουλές. Ήταν δηλαδή με άλλα λόγια οι σοφοί της αρχαίας εποχής. Πολλοί υποθέτουν ότι αυτοί οι Μάγοι γνωρίζοντας και τις παραδόσεις των Ιουδαίων, των Ιουδαίων που είχαν διασπαρεί σε όλα τα έθνη, ανέμεναν τον Ιησού, ανέμεναν το να γεννηθεί ο Σωτήρας του κόσμου. Τέτοια περιστατικά αναφέρονται για παράδειγμα σε Ρωμαίους ιστορικούς, όπως ο Σουετώνιος, ο οποίος μιλώντας για τη φήμη της γεννήσεως ενός βασιλιά τελείως διαφορετικού από τους υπολοίπους έλεγε: «μια παλιά και σταθερή πεποίθηση επικρατούσε σε όλη την Ανατολή, ότι οι μοίρες όρισαν κάποιον που θα προέρθει από την Ιουδαία, που θα κατορθώσει να γίνει παγκόσμιος αυτοκράτορας. Αναφέρουμε και ένα δεύτερο Ρωμαίο ιστορικό τον Τάκιτο που λέει: «πολλοί είχαν πεισθεί ότι ήταν γραμμένο στα παλιά βιβλία των ιερέων τους, ότι σ’ αυτόν ακριβώς τον χρόνο θα επικρατήσει η Ανατολή, διότι θα προέλθει κάποιος από την Ιουδαία και θα κυριαρχήσει επί πάντων.

Όμως και σε Εβραίους ιστορικούς αναφέρονται τα ίδια, όπως ο Ιώσηππος και ο Φίλων. Υπήρχε λοιπόν εκείνη την εποχή και στους Ιουδαίους η αναμονή της γεννήσεως του Σωτήρα, όπως φαίνεται και από τις προφητείες του Δανιήλ, αλλά και γενικότερα στον ειδωλολατρικό κόσμο.

Αυτή όμως είναι η μία πλευρά του θέματος. Μια άλλη πλευρά είναι ότι οι Μάγοι όπως και σε άλλα σημεία της Αγίας Γραφής, αναφέρονται με την κακή έννοια, ως οι ειδωλολάτρες, εκείνοι που λάτρευαν τα είδωλα και που οδηγούσαν το λαό στο να λατρεύει τα δαιμόνια. Με τέτοιο τρόπο η λέξη χρησιμοποιείται στο βιβλίο των Πράξεων 8ο και 13ο κεφάλαιο, αλλά και σε άλλα σημεία της Αγίας Γραφής.

Οποιουδήποτε όμως είδους μάγοι και αν ήταν αυτοί, είτε δηλαδή θεωρήσουμε τον όρο με την καλή έννοια, είτε με την άσχημη, τώρα όμως αυτοί αρχίζουν να γίνονται πραγματικά, μάγοι με την αρχαία ερμηνεία της λέξης, δηλαδή «μεγάλοι», διότι το μάγος κατά μία άποψη έχει τη ρίζα του στην έννοια «Μέγας» και ψάχνουν για το Χριστό, τον Αληθινό Θεό.

Θέτουν λοιπόν οι Μάγοι στους Ιουδαίους το ερώτημα: «Πού εστίν ο τεχθείς Βασιλεύς των Ιουδαίων». Φυσικά, οι Ιουδαίοι δεν ήξεραν τίποτε απολύτως γι’ αυτό. Όμως, πώς αιτιολόγησαν στους Ιουδαίους τον ερχομό τους και το ερώτημα αυτό; Αναφέρουν οι ίδιοι τα εξής: «είδομεν γαρ αυτού τον αστέρα εν τη ανατολή και ήλθομεν προσκυνήσαι αυτώ». Διότι είδαμε τον αστέρα Αυτού εις την Ανατολή και ήλθαμε να Τον προσκυνήσουμε. Στο σημείο αυτό μπαίνει ένα σημαντικό ερώτημα. Ποιόν αστέρα είδαν; Και άραγε, η αστρολογία μπορεί να χρησιμεύσει για να οδηγήσει κάποιον στο Χριστό; Αυτού του είδους τα ψευτοδιλήμματα και ερωτηματικά τα θέτουν οι εχθροί της αληθείας, όπως λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, ο οποίος τρόπον τινά απαντά με μια σειρά άλλων ερωτηματικών που αναφέρουμε ευθύς αμέσως: «Πώς λοιπόν γεννήθηκε σύμφωνα με εκείνο το νόμο, το νόμο δηλαδή των αστέρων, ενώ την αστρολογία καθαίρεσε; Και μαζί της την πλάνη και την μαγγανεία των Δαιμόνων; Αλλά και τι μαθαίνουν οι Μάγοι από τον αστέρα αυτού; Ότι ήταν ο Βασιλεύς των Ιουδαίων; Όχι βεβαίως. Διότι δεν είναι αυτό έργο της αστρονομίας (της αστρολογίας θα λέγαμε σήμερα). Ότι δηλαδή δεν μπορούμε να γνωρίζουμε από τα άστρα εκείνους που θα γεννηθούν, αλλά από τη στιγμή της γέννησης των διαφόρων ανθρώπων και μετά, υπεισέρχονται οι υποτιθέμενες μέσω των άστρων προβλέψεις για το μέλλον των ανθρώπων αυτών, όπως ισχυρίζονται εκείνοι που πιστεύουν στην αστρολογία».

Στεκόμαστε λοιπόν στο καίριο σημείο και ερώτημα του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου που λέγει «Πώς χρησιμοποιείται η αστρολογία τη στιγμή που αυτή καθ’ εαυτήν όπως και τις υπόλοιπες μαντικές τέχνες που καταδικάζονται από την Αγία Γραφή, καταλύει ο Χριστός με την έλευσή Του. Και το δεύτερο σκέλος του ερωτήματος είναι βέβαια, «πώς γνώριζαν οι Μάγοι ότι γεννήθηκε ο Βασιλιάς των Ιουδαίων, από το αστέρι που είδαν, δεδομένου ότι η αστρολογία δεν έχει να κάνει με το «ποιος γεννήθηκε», αλλά με το τι πρόκειται να του συμβεί.

Πολλά άλλα θα μπορούσε κανείς να αναφέρει όμως, ας σταθούμε σε μια εκπλήρωση προφητείας της Παλαιάς Διαθήκης που είναι σχετική με το θέμα. Αυτή βρίσκεται στο βιβλίο των Αριθμών και την έκανε ένας ειδωλολάτρης μάντης, ο Βαλαάμ. Στην περίπτωση εκείνη, όταν ο Μωϋσής οδηγούσε του Εβραίους στη Γη της Επαγγελίας και ήρθε η ώρα να πολεμήσουν εναντίον του Μωάβ, ο Βασιλιάς των Μωαβιτών κάλεσε ένα μάντη για να καταραστεί τους Εβραίους και έτσι να τους νικήσουν. Αφού λοιπόν τον προσκάλεσε και αφού, ας το προσέξουμε αυτό, ο Κύριος ο Θεός του επέτρεψε και πήγε, με την προϋπόθεση ότι θα πει μόνο όσα ακριβώς ο Κύριος ο Θεός του έλεγε, επί τρεις συνεχείς φορές, αντί να καταραστεί, ευλόγησε όπως ήταν επόμενο τον Ισραήλ. Ας διαβάσουμε ένα μικρό απόσπασμα από την Τρίτη ευλογία του Βαλαάμ προς τον Ισραήλ, η οποία αναφέρεται στο 24ο κεφάλαιο των Αριθμών και στίχο 17. Εκεί ο Βαλαάμ είπε για τον Ισραήλ: «Θέλω ιδεί αυτόν, αλλ' ουχί τώρα· θέλω θεωρήσει αυτόν, αλλ' ουχί εκ του πλησίον· θέλει ανατείλει άστρον εξ Ιακώβ, και θέλει αναστηθή σκήπτρον εκ του Ισραήλ, και θέλει πατάξει τους αρχηγούς Μωάβ, και εξολοθρεύσει πάντας τους υιούς του Σήθ·» Αυτή η προφητεία, ότι θα ανατείλει άστρο από τον Ιακώβ και θα αναστηθεί σκήπτρο από τον Ισραήλ, δηλαδή ότι θα γεννηθεί Βασιλιάς από τον Ισραήλ, ο οποίος θα συντρίψει τα υπόλοιπα έθνη, ήταν γνωστή μεταξύ των ειδωλολατρών που περιστοίχιζαν το έθνος του Ισραήλ, διότι βεβαίως προήλθε από ένα τέτοιο, τον μάντη Βαλαάμ. Γνωρίζουμε επίσης ότι και στις ημέρες του Χριστού ανέμεναν τον Μεσσία, τον Βασιλιά των Ιουδαίων, αλλά ταυτόχρονα παραφθείροντας και λίγο το κείμενο, ανέμεναν και τον αστέρα ο οποίος θα οδηγούσε και θα προηγούνταν της γεννήσεως αυτού του Βασιλιά. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν το γιατί θα μπορούσαν οι Μάγοι να οδηγηθούν από αυτό το υπερφυσικό φαινόμενο που, όπως θα δούμε στη συνέχεια, πολύ διαφέρει από τα συνήθη φαινόμενα που χρησιμοποιούν οι αστρολόγοι για να προσδιορίσουν το μέλλον. Οδηγήθηκαν λοιπόν από το υπερφυσικό φαινόμενο αυτό και αναζήτησαν τον Βασιλιά των Ιουδαίων. Να και άλλη μία εκπλήρωση προφητείας. Με τον ίδιο άλλωστε τρόπο, πολλοί και από τους αρχαίους ιστορικούς της χριστιανικής Εκκλησίας ερμήνευσαν αυτή την προφητεία.

Αλλά τι ήταν το αστέρι αυτό που είδαν οι Μάγοι και τους οδήγησε τελικά στον Ιησού Χριστό; Ήταν ένα φυσικό αστέρι ή ήταν κάτι το υπερφυσικό; Όπως και πολλοί ερμηνευτές της Εκκλησίας σε πολλές περιόδους αναφέρουν, αυτό δεν πρέπει να ήταν ένα φυσικό αστέρι, διότι πρώτον άλλοτε κινούνταν και άλλοτε σταματούσε. Επίσης, πιθανότατα φαινόταν ακόμα και κατά την ημέρα, ενώ γνωρίζουμε ότι ακόμη και η Σελήνη κρύβεται από τις ακτίνες του Ηλίου. Ένας άλλος λόγος, πολύ σημαντικός, είναι ότι καθοδηγούσε τους Μάγους και μάλιστα με πολύ μεγάλη ακρίβεια. Δεν μπορεί ένα αστέρι που βρίσκεται ψηλά στο στερέωμα να υποδείξει τη θέση ενός σπιτιού και μάλιστα τον τόπο όπου βρισκόταν ένας άνθρωπος. Ο αστέρας όμως αυτός «προήγεν αυτούς έως ελθών έστη επάνω ου ήν το παιδίον» Σταμάτησε ακριβώς πάνω από το Χριστό, που σημαίνει ότι έπρεπε να έχει κατέβει πολύ χαμηλά για να μπορεί να προσδιορίσει τόπο με τόσο μεγάλη ακρίβεια.

Τι λοιπόν θα μπορούσε να είναι αυτός ο Αστέρας; Πολλοί (όπως οι Μάρτυρες του Ιεχωβά) κακόδοξα ισχυρίζονται ότι αυτός ήταν ένας δαίμονας, ή ο ίδιος ο Σατανάς που οδήγησε τους Μάγους στον Ιησού Χριστό! Γιατί όμως το λέγουν αυτό; Επειδή, όπως ήδη ειπώθηκε στην αρχή, προσπαθούν να αλλοιώσουν το περιεχόμενο της προσκύνησης των Μάγων και να του δώσουν τελείως αρνητικό χαρακτήρα. Έτσι, βλάπτεται και στο σύνολό της η εορτή των Χριστουγέννων. Με ποιο επιχείρημα όμως το λέγουν αυτό; Με το επιχείρημα ότι ο αστέρας αυτός οδήγησε τους Μάγους στον Ηρώδη, με σκοπό να βρει ο Ηρώδης τον Ιησού Χριστό και να τον φονεύσει. Αυτό βεβαίως ΔΕΝ έγινε. Σ’ αυτό όμως το πολύ πρόχειρο επιχείρημα θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει τα εξής:

Άραγε ο Σατανάς εάν ήθελε να φονεύσει το γεννηθέντα Χριστό, δε θα μπορούσε να βρει κάποιον άλλο τρόπο, παρά να οδηγήσει κάποιους μάγους από την ανατολή, να πάνε στον Ηρώδη και ο Ηρώδης στη συνέχεια να ασχοληθεί με το φόνο του παιδιού; Δε θα μπορούσε να κατευθύνει τον Ηρώδη, ή κάποιον άλλο, ή να στείλει κατευθείαν τους Μάγους; Και γιατί να υποκινήσει τους Μάγους και να μη τους σταματήσει στα Ιεροσόλυμα, δεδομένου ότι κατά πως λέγουν, οι αιρετικοί, ο σκοπός τους ήταν να γίνει γνωστό το γεγονός στον Ηρώδη και να φονεύσει τον Μεσσία; Γιατί να μη σταματήσει λοιπόν εκεί, παρά να συνεχίσει και να οδηγήσει τους Μάγους με τα δώρα στο να πέσουν κάτω και να προσκυνήσουν το Χριστό; Τι νόημα έχει αυτή η προσκύνηση; Δεν αντέχουν επομένως στη βάσανο της λογικής αυτού του είδους τα επιχειρήματα.

Όμως, γιατί αυτός ο υπερφυσικός αστέρας, οδήγησε τους Μάγους πρώτα στα Ιεροσόλυμα και στη συνέχεια στο Χριστό; Ο ευαγγελιστής Ματθαίος έμμεσα μας δίνει την απάντηση. Παρατηρούμε, ότι οι Μάγοι ξεσηκώθηκαν από τον τόπο τους, από μακριά, για να βρουν και να προσκυνήσουν τον γεννηθέντα Μεσσία. Από την άλλη τη μεριά, παρατηρούμε τους Ιουδαίους, ιδιαίτερα τους γραμματείς και τους αρχιερείς να εφησυχάζουν και να βρίσκονται στην αυλή ενός Ιδουμαίου, μη Ιουδαίου Βασιλιά που σφετεριζόταν το θρόνο. Έρχονται λοιπόν οι Εθνικοί και ξυπνούν θα λέγαμε το θρησκευτικό συναίσθημα των Ιουδαίων και τους ρωτούν «πού εστίν ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων». Έτσι ο Θεός τους δίνει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να μάθουν για τη γέννηση του Μεσσία. Έτσι, δεν μπορούν να δικαιολογηθούν οι Ιουδαίοι ότι δεν άκουσαν το μήνυμα της γέννησης. Μάλιστα ο ευαγγελιστής λέγει «ακούσας δε ο βασιλεύς Ηρώδης εταράχθη και πάσα Ιεροσόλυμα μετ’ αυτού». Το μήνυμα δηλαδή αυτό, συνετάραξε όλη την Ιερουσαλήμ. Και τι έκαναν; Τόσο σημαντικό ήταν που ο μεν Ηρώδης συνεκάλεσε το ανώτατο συμβούλιο από Αρχιερείς και Γραμματείς, αλλά όχι με καλό σκοπό αλλά για να φονεύσει τον γεννηθέντα Μεσσία, οι δε υπόλοιποι, ούτε από περιέργεια δεν πήγαν να δουν. Έτσι, ο ευαγγελιστής με πολύ όμορφο τρόπο τονίζει και προχωρεί σ’ αυτή τη συνεχόμενη αντίθεση, αντιδιαστέλλοντας την πορεία των Εθνικών και των Ιουδαίων στο θέμα της προσκύνησης του Μεσσία.

Έτσι λοιπόν, όταν ολοκληρώθηκε η θεία βουλή σε σχέση με την πληροφόρηση των Ιουδαίων σχετικά με τη γέννηση του Χριστού, ο αστέρας αυτός επανεμφανίζεται στους Μάγους. «Ιδού ο αστήρ ον είδον εν τη ανατολή προήγεν αυτούς έως ελθών εστάθη επάνω όπου ήν το παιδίον». Μόλις λοιπόν συνέβη αυτό το γεγονός, ξαναβλέπουν οι Μάγοι τον αστέρα. Και τι έκαναν μόλις τον είδαν; «Ιδόντες δε τον αστέρα, εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα». Παρατηρούμε ότι ο στόχος τους δεν ήταν η καταστροφή του παιδιού, αλλά η προσκύνησή του, η ανεύρεσή του. Έτσι, «εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα». Στόχος τους δεν ήταν να πληροφορήσουν για το φόνο του παιδιού τον Ηρώδη, αλλά για να Τον βρουν και να Τον λατρεύσουν.

Ήλθαν λοιπόν στην οικία όπου ήταν ο Χριστός μετά Μαρίας της Μητρός αυτού «και πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν». Έτσι, παρατηρούμε ότι τα έθνη πρώτα προσφέρουν δώρα στο γεννηθέντα Χριστό. Στο ψαλμό 72ο στίχους 7-11 αναφέρεται τρόπον τινά η ανατολή αυτού του αστέρα και εν γένει η ανατολή του Χριστού. Εκεί διαβάζουμε μεταξύ άλλων «εν ταις ημέραις αυτού θέλει ανθεί ο δίκαιος· και αφθονία ειρήνης θέλει είσθαι εωσού μη υπάρξη η σελήνη.8 Και θέλει κατακυριεύει από θαλάσσης έως θαλάσσης και από του ποταμού έως των περάτων της γης. 9 Έμπροσθεν αυτού θέλουσι γονυκλιτήσει οι κατοικούντες εν ερήμοις, και οι εχθροί αυτού θέλουσι γλείψει το χώμα.10 Οι βασιλείς της Θαρσείς και των νήσων θέλουσι προσφέρει προσφοράς· οι βασιλείς της Αραβίας και της Σεβά θέλουσι προσφέρει δώρα». Έτσι φαίνεται εδώ σαφώς η εφαρμογή της προφητείας, «και θέλουσι προσκυνήσει αυτόν πάντες οι βασιλείς».

Ανάλογη προφητεία διαβάζουμε και στον Ησαΐα 60,3-6: «και πορεύσονται βασιλείς τω φωτί σου και έθνη τη λαμπρότητι σου 4 άρον κύκλω τους οφθαλμους σου και ίδε συνηγμένα τα τέκνα σου ιδού ήκασιν πάντες οι υιοί σου μακρόθεν και αι θυγατέρες σου επ' ώμων αρθήσονται 5 τότε όψη και φοβηθήση και εκστήση τη καρδία ότι μεταβάλει εις σε πλούτος θαλάσσης και εθνών και λαών και ήξουσιν σοι 6 αγέλαι καμήλων και καλύψουσιν σε κάμηλοι Μαδιάμ και Γαιφά πάντες εκ Σαβά ήξουσιν φέροντες χρυσίον και λίβανον οίσουσιν και το σωτήριον κυρίου ευαγγελιούνται».

Παρατηρούμε ότι αναφέρονται και τα δώρα που έφεραν οι Μάγοι, όπως επίσης και στον ψαλμωδό «Σμύρναν και αλόην και κασίαν ευοδιάζουσι πάντα τα ιμάτιά σου, όταν εξέρχησαι εκ των ελεφαντίνων παλατίων, διά των οποίων σε εύφραναν» [Ψλμ.44,9].

Φαίνεται σαφώς εδώ η έμφαση που ο Ευαγγελιστής Ματθαίος θέλει να δώσει στο γεγονός της προσκύνησης του Χριστού από μέρους των Εθνικών και της μεταστροφής τους από τη λατρεία των ειδώλων και ψευδοθεών στη λατρεία του Αληθινού Θεού.

Ο Ιουστίνος, ο φιλόσοφος και μάρτυρας, παραθέτει άλλη μία σχετική αναφορά σε προφητεία του Ησαΐα [8,4]: «διότι πριν μάθη το παιδίον να προφέρη, Πάτερ μου και μήτερ μου, τα πλούτη της Δαμασκού και τα λάφυρα της Σαμαρείας θέλουσι διαρπαχθή έμπροσθεν του βασιλέως της Ασσυρίας» και το ερμηνεύει: «πριν μάθει το παιδί να λέγει πατέρα και μητέρα, έλαβε λάφυρα τη δύναμη του πονηρού δαίμονος που ελάτρευαν οι ειδωλολάτρες».

Τέλος, ολοκληρώνοντας τη διήγησή του ο Ματθαίος μας λέγει για τους Μάγους ότι «χρηματισθέντες κατ’ όναρ μη ανακάμψαι προς Ηρώδην δι’ άλλης οδού ανεχώρησαν εις την χώραν αυτών». Ακριβώς όπως και ο Ιωσήφ «χρηματισθείς κατ’ όναρ» στο ίδιο κεφάλαιο και στους στίχους 13, 19 και 22, ο οποίος λαμβάνει με όνειρο οδηγίες από το Θεό, για τις διάφορες μετακινήσεις του παιδιού και της Μητέρας Του, έτσι και οι Μάγοι. Είδαν, αξιώθηκαν να δουν, άγγελο Κυρίου, ο οποίος τους οδήγησε στο να ακολουθήσουν άλλη οδό επιστροφής. Ενώ στην αρχή που δεν γνώριζαν Θεό, εξωτερικά οδηγήθηκαν στην προσκύνησή Του, τώρα αξιώνονται της θείας αποκαλύψεως και επιστρέφουν «δι’ άλλης οδού» στη χώρα τους.

Στο τελευταίο αυτό σημείο μπορούμε να δώσουμε μια πνευματική διάσταση και να καταλάβουμε πως, η προσκύνηση του Χριστού, μας οδηγεί στο να αλλάξουμε τελείως την πορείας της ζωής μας και να μην ακολουθήσουμε πάλι τα ίδια αχνάρια του παρελθόντος της αμαρτίας, των αστοχιών και των παθών. Να μη ξαναζήσει μέσα μας ο παλαιός άνθρωπος με τα πάθη και τις επιθυμίες του, πράγματα τα οποία «σταυρώσαμε» όταν αποφασίσαμε να «γίνουμε του Χριστού» [Γαλ.5:24].

Πηγή: (Απομαγνητοφώνηση από εκπομπές της Πειραϊκής Εκκλησίας της σειράς εκπομπών: «Ορθοδοξία και Αίρεση», του Β΄ Βιβλικού και των συνεργατών του, που εκφωνήθηκαν για πρώτη φορά την 28-1-1994 η πρώτη και 4-2-1994 η δεύτερη) Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας (ακούστε εδώ), Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας (ακούστε εδώ)

Τα Χριστούγεννα, είναι Θεοφανεία. Φανέρωσις του Θεού. Ο Απόστολος Παύλος, στην Α’ προς Τιμόθεον επιστολή του κεφ. Γ: 16, γράφει: «Θεός εφανερώθη εν σαρκί”. Και πώς εφανερώθη ο Θεός εν σαρκί;  Αφού γεννήθηκε ως άνθρωπος. Δηλαδή, άνθρωπος σαν κι εμάς, από σάρκα και αίμα. «Κεκοινώνηκεν σαρκός και αίματος», όπως αναφέρει στην Προς Εβραίους επιστολή 2/β: 14.
 Τα Χριστούγεννα είναι η ημέρα που η αγία Ορθόδοξη Εκκλησία μας εορτάζει την κατά σάρκα γέννηση του Υιού του Θεού εκ της Υπεραγίας Θεοτόκου στο σπήλαιο της Βηθλεέμ της Ιουδαίας επί Καίσαρος Αυγούστου. Από τότε δε, αρχίζει και η εκκλησιαστική μας ιστορία.

Ομιλία Νο 75

1. Η σημασία των Χριστουγέννων

Τα Χριστούγεννα, είναι Θεοφανεία. Φανέρωσις του Θεού. Ο Απόστολος Παύλος, στην Α’ προς Τιμόθεον επιστολή του κεφ. Γ: 16, γράφει: «Θεός εφανερώθη εν σαρκί». Και πώς εφανερώθη ο Θεός εν σαρκί;  Αφού γεννήθηκε ως άνθρωπος. Δηλαδή, άνθρωπος σαν κι εμάς, από σάρκα και αίμα. «Κεκοινώνηκεν σαρκός και αίματος», όπως αναφέρει στην Προς Εβραίους επιστολή 2/β: 14.

Τα Χριστούγεννα είναι η ημέρα που η αγία Ορθόδοξη Εκκλησία μας εορτάζει την κατά σάρκα γέννηση του Υιού του Θεού εκ της Υπεραγίας Θεοτόκου στο σπήλαιο της Βηθλεέμ της Ιουδαίας επί Καίσαρος Αυγούστου. Από τότε δε, αρχίζει και η εκκλησιαστική μας ιστορία. Αυτή η φανέρωση του Θεού εν σαρκί, αυτή η γέννηση του Θεού ως ανθρώπου, είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό γεγονός διότι αυτό, αν εξαιρέσει κανείς τον Ευαγγελισμό προς την Παρθένο Μαρία που προηγήθηκε στην ουσία, σηματοδοτεί την έναρξη της σωτηριώδους οικονομίας και των γεγονότων που οδήγησαν τον άνθρωπο στην λύτρωση από την αμαρτία και στη δυνατότητα της αναστάσεως και της θεώσεως. Διότι φυσικά αν δεν υπήρχε το μυστήριον της σάρκωσης  του Υιού του Θεού,, δεν θα  υπήρχε και το σωτηριώδες Πάθος και δεν θα ακολουθούσε  η Ανάστασις δια της οποίας αναστήθηκε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος από τον θάνατο και την πτώση της αμαρτίας.

Γιατί όμως είναι εορτή, και γιατί εορτάζεται; Στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, που είναι το σώμα του σαρκωθέντος Θεού, δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ των εκκλησιαστικών εορτών και των γεγονότων που η Εκκλησία εορτάζει  στις ιερές ακολουθίες της. Γιατί, ένα σωτηριώδες και  θεόσταλτο γεγονός  που κατά τη Θεία Οικονομία της Σωτηρίας του Κόσμου συνέβη σε μια δεδομένη ιστορική στιγμή, συνέβη με τέτοιο τρόπο και με τέτοιο σκοπό, ώστε να μείνει μετά για πάντα. Δηλαδή συνέβη κατά τέτοιον τρόπο, για να γίνει λειτουργικό, που σημαίνει ανθρωποσωτήριο, συνεχώς παρατεινόμενο, μέσω όλης της ιστορίας της εκκλησίας επί γης, μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία και σ’ όλη την αιωνιότητα. Και αυτή η λειτουργική για τον άνθρωπο σωτήριος μεταφορά και προέκταση των θείων γεγονότων μέσω της ζωής μας σ’ αυτή τη γη, είναι πράγματι η ζωή της Εκκλησίας, και το εορτολόγιο της εκκλησίας είναι πράγματι η λειτουργία της. Η λειτουργία του ζώντος Θεού που με ζωοποιεί και μας σώζει.

Ολόκληρο το Ευαγγέλιο και τα Καινοδιαθηκικά γεγονότα της ιστορίας της σωτηρίας, συνοψίζονται στο Ευαγγέλιο, δηλαδή στη χαρμόσυνη αγγελία της ενσαρκώσεως του Θεού, της ενανθρωπίσεως του Χριστού. Ο Θεός εφανερώθη εν σαρκί, ο Θεός Λόγος έλαβε σώμα, έγινε άνθρωπος. Και αυτό ακριβώς το Θεανθρώπινο γεγονός είναι εκείνο που εμείς εορτάζομε τα Χριστούγεννα. Το συγκεκριμένο γεγονός είναι η κατά σάρκα γέννηση του Ιησού Χριστού ως ανθρώπου. Και γι’ αυτό είναι επίσης ένα συγκεκριμένο γεγονός και η Ορθόδοξη χριστιανική εορτή των Χριστουγέννων μας. Γιατί κάθε Ορθόδοξη εκκλησιαστική εορτή και ιδιαίτερα τα Χριστούγεννα, είναι για μας ορθόδοξη, λειτουργική και ευχαριστιακή μετοχή και κοινωνία μας, και οικείωσή μας, προς το μυστηριακό αλλά και πραγματικό γεγονός της σαρκώσεως του σωτήρος Ιησού Χριστού, «δι’ ημάς και δια την ημετέραν σωτηρίαν», ως λέγει η Εκκλησία. «Ότι ετέχθη ημίν σήμερον, Σωτήρ, ος εστίν Χριστός, Κύριος εν πόλει Δαυίδ».

2. Αντιρρήσεις για τη γιορτή των Χριστουγέννων

Εν τούτοις υπάρχουν πολλοί οι οποίοι ονομάζονται «Χριστιανοί» οι οποίοι αρνούνται, (όσο παράξενο και αν φαίνεται αυτό) να εορτάσουν αυτό το συγκλονιστικό και συνάμα χαρμόσυνο γεγονός στην ιστορία της ανθρωπότητος. Έχουμε κατά νου τους επονομαζόμενους  «Μάρτυρες του Ιεχωβά» οι οποίοι προβάλλουν τις αντιρρήσεις τους για το εάν πρέπει να εορτάζεται το γεγονός αυτό της σαρκώσεως του Κυρίου και όσο μας επιτρέψει ο χρόνος, καλούμαστε να δώσουμε όσες απαντήσεις μπορούμε, δίνοντας ταυτόχρονα και την πραγματική διάσταση αυτού του χαρμόσυνου γεγονότος.

Ας αρχίσουμε όμως θέτοντας τα βασικά ερωτηματικά που καλούμαστε να απαντήσουμε και να αναλύσουμε. Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι «εάν πρέπει να εορτάζονται τα Χριστούγεννα», και γενικότερα «εάν υπάρχουν εορτές για τους χριστιανούς». Εάν δηλαδή οι Χριστιανοί αρμόζει να εορτάζουν ορισμένα θρησκευτικά γεγονότα.

Στη συνέχεια το επόμενο ερώτημα, έχει πολλές όψεις. Θα μπορούσαμε λοιπόν να το θέσουμε ως εξής: «Πότε και πώς και τι πρέπει να εορτάζουν οι χριστιανοί;»  Αυτό βέβαια το ερώτημα μπορούμε να το συγκεκριμενοποιήσουμε και πρέπει για την εορτή των Χριστουγέννων. Ένα άλλο ερώτημα που ακολουθεί, είναι το «από πότε άρχισαν οι Χριστιανοί να εορτάζουν τα Χριστούγεννα;» Και αυτό το θέτουμε όχι μόνο για την ιστορική διάσταση του θέματος, αλλά και διότι έχουν προσπαθήσει οι επονομαζόμενοι «Μάρτυρες του Ιεχωβά» που προηγουμένως αναφέραμε, να «αποδείξουν» ιστορικά, ότι αυτή είναι μία εορτή η οποία δήθεν εισήχθη πολύ αργότερα και κατ’ αυτό τον τρόπο επιχειρούν να δικαιολογήσουν το γιατί αρνούνται τον εορτασμό της. Ένα επιπλέον ερώτημα ή θέμα που μπαίνει και που έχει σχέση με αυτή την εορτή των Χριστουγέννων, είναι τα περί της προσκύνησης των Μάγων και περί του Αστέρος, που τους οδήγησε στο να αναζητήσουν και να προσκυνήσουν τον βασιλιά των Ιουδαίων.

Τέλος, θα διερευνήσουμε το πότε πρέπει να εορτάζομε τα Χριστούγεννα και αυτό διότι έχουν αναφερθεί αντιρρήσεις από την προαναφερθείσα ομάδα ανθρώπων, ότι δεν είναι αυτή η ορθή ημερομηνία, (ο Δεκέμβριος μήνας), αλλά τοποθετούν τη Γέννηση του Χριστού στο μήνα Οκτώβριο. Αυτές και άλλες ερωτήσεις, γύρω από το ζήτημα του εορτασμού της του Χριστού Γεννήσεως, θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε και να απαντήσουμε. Ας είμαστε λοιπόν πολύ συγκεκριμένοι, γιατί είναι σημαντικό να δούμε από κοντά τις θέσεις αυτών των μικρών ομάδων των λεγομένων «Χριστιανών», όπως είναι οι λεγόμενοι «Μάρτυρες του Ιεχωβά».

Μια πρώτη δικαιολογία που προβάλλεται, είναι η ακόλουθη: «Οι εορτές γενικώς και ειδικά αυτή της Γεννήσεως του Κυρίου, δεν είναι αυτό που φαίνεται, αλλά έχει (και έχουν οι εορτές), μία παγανιστική, μη Χριστιανική προέλευση, και μάλιστα συχνά συνοδεύονται  από ελευθεριάζουσες πράξεις και δραστηριότητες, όπως είναι η οινοποσία, η μέθη, η πορνεία και άλλα». Αυτό αναφέρεται και αυτή τη δικαιολογία επικαλείται, το βιβλίο  «Τα Πάντα Δοκιμάζετε..» στη σελίδα 241. Είναι βιβλίο των λεγομένων «Μαρτύρων του Ιεχωβά».

Ένα δεύτερο επιχείρημα που προβάλλεται, είναι ότι οι γιορτές δεν μνημονεύονται στην Αγία Γραφή εκτός κάτω από αρνητικές περιστάσεις, όπως οι συντροφιές των γεννεθλίων, στις οποίες κάποιος πάντοτε θανατώθηκε. Και προβάλλεται η περίπτωση τόσο των γεννεθλίων του Φαραώ όπου άνθρωποι θανατώθηκαν, όσο και των γεννεθλίων του Ηρώδη κατά τα οποία θανατώθηκε ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής. Προβάλλεται αντ’ αυτού η αντίληψη ότι η μόνη προσταγή  του Κυρίου για να γιορτάζουμε κάτι, είναι «το Δείπνο του Κυρίου». Όλα αυτά βρίσκονται στο ίδιο βιβλίο «Τα Πάντα Δοκιμάζετε» στη σελίδα 235 -236.

Και ένα τελευταίο επιχείρημα και αντίληψη - αιτιολογία που προβάλλεται, είναι ότι οι γιορτές γενικώς ειδωλοποιούν κάτι ή κάποιον άλλον εκτός του Θεού, και η Αγία Γραφή λέει «φεύγετε από την ειδωλολατρία» και δεν είναι οι Χριστιανοί μέρος του κόσμου, δεν είναι εκ του κόσμου, και συνεπώς  γιατί να γιορτάζουν πράγματα τα οποία ειδωλοποιούν οτιδήποτε; Αυτά από το ίδιο βιβλίο που αναφέραμε, από τη σελίδα 241 και 242.

Τέλος σχετικά με τα Χριστούγεννα, προβάλλουν το επιχείρημα ότι ο Χριστός δεν γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου, και έτσι, γιατί να γιορτάζει κανείς, κάποια ημερομηνία που συμπίπτει με το χειμερινό ηλιοστάσιο που εορταζόταν παλιά από τους λάτρεις του ήλιου;

Προτού να εξετάσουμε αυτές τις αντιρρήσεις, ας δούμε κάποιες αρχές, γενικές αρχές πρώτα, που τόσο οι λεγόμενοι Μάρτυρες του Ιεχωβά, όσο και οι Χριστιανοί συμφωνούμε, ότι είναι βασικές και δεν επιδέχονται περαιτέρω διαπραγμάτευση. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε την ερμηνεία που δίνουν οι λεγόμενοι Μάρτυρες του Ιεχωβά σ’ αυτά, και θα αποκαλύψουμε την ασυνέπεια της Εταιρίας Σκοπιά και την αποτυχία τους να αντιληφθούν τη Χριστιανοσύνη.

Κατ’ αρχήν να πούμε ότι η Αγία Γραφή είναι πολύ σαφής όταν λέει μερικά πράγματα, τα οποία δεχόμαστε: Ότι δεν είμαστε εκ του κόσμου. Και εμείς πιστεύουμε ότι δεν πρέπει να έχουμε κοσμικό φρόνημα, κατά το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, 17/ιζ κεφάλαιο, 16 εδάφιο. Ότι πρέπει να απέχουμε από το πονηρό, σύμφωνα με την προτροπή του αποστόλου Παύλου, στην Α΄ Θεσσαλονικείς, 5/ε: 22. Ότι δεν συμμετέχουμε, και πρέπει να αποφεύγουμε να συμμετέχουμε στα έργα τα άκαρπα του σκότους, σύμφωνα με την προς Εφεσίους επιστολή επίσης του αποστόλου Παύλου, 5/ε: 11, και 13/ιγ: 12. Και ότι δεν υπάρχει κοινωνία ανάμεσα στο φως και στο σκότος, σύμφωνα με τη Β΄ Κορινθίους επιστολή του αποστόλου Παύλου, 6/στ: 14. Όλοι όσοι ισχυριζόμαστε ότι είμαστε Χριστιανοί, πράγματι πιστεύουμε, και θέλουμε να ζούμε μ’ αυτές τις αρχές. Η αντιπαράθεση αρχίζει, όταν αυτές οι αρχές ερμηνεύονται για να τεθούν σε εφαρμογή στην καθημερινή ζωή. Ας δούμε λοιπόν, αναλυτικότερα τις αντιρρήσεις που προαναφέραμε.

3. Ειδωλολατρική προέλευση;

Θα εξετάσουμε πρώτα, την αντίρρηση ότι οι γιορτές γενικά, (αλλά και τα Χριστούγεννα), έχουν μία ειδωλολατρική προέλευση, μια μη Χριστιανική προέλευση, και ότι συνοδεύονται από έργα όπως είναι η μέθη ή η πορνεία.

Είναι αλήθεια, ότι μπορεί να φαίνεται πως διάφορες γιορτές, συμπίπτει να γίνονται σε χρόνο που παλιά, αρχαίοι λαοί, γιόρταζαν τις δικές τους γιορτές. Να φαίνεται ότι τάχα αυτές οι γιορτές έχουν προέλευση που σχετίζονται με έθιμα και ήθη και πράξεις ειδωλολατρείας, ή παγανισμού. Είναι επίσης αλήθεια όμως, ότι υπάρχουν ένα σωρό πράγματα, τα οποία έχουν την προέλευσή τους στον παγανισμό και τα χρησιμοποιούμε. Ένα παράδειγμα είναι το ημερολόγιό μας! Ο μήνας Ιανουάριος φερ’ ειπείν. Έχει το όνομά του παρμένο από έναν αρχαίο «θεό». Ή ο Αύγουστος, είναι τίτλος τιμής, ενός ειδωλολάτρη βασιλέα. Πολλές φορές, ζευγάρια γιορτάζουν την επέτειο του γάμου τους. Αλλά το ίδιο συνήθιζαν ζευγάρια στην ειδωλολατρική εποχή των αρχαίων λαών. Το ίδιο συνηθίζουν και οι λεγόμενοι «Μάρτυρες του Ιεχωβά». Τα δαχτυλίδια στο γάμο, έχουν επίσης ρίζες παγανιστικές. Και άλλα παρόμοια σύμβολα χρησιμοποιούνται και στον καθημερινό κόσμο των επιχειρήσεων. Μήπως πρέπει να ξεδιαλέγουμε, όλα τα μικρά και μεγάλα πράγματα, για να βρούμε τι ρίζα έχει το καθένα, και έτσι να τα απορρίψουμε; Αυτός είναι ο στόχος της Χριστιανικής μας πορείας; Μήπως αυτό φέρνει στη μνήμη μας τους Φαρισαίους οι οποίοι «διύλιζαν τον κώνωπα, και κατάπιναν την κάμηλο», ψάχνοντας να βρουν τι είναι καθαρό και τι είναι ακάθαρτο; Αυτός είναι ο στόχος της σωτηρίας μας;
Σε αυτό το σημείο η εταιρία Σκοπιά λέει: «όχι, χρειάζεται να έχουμε μια ισορροπία, και υπάρχει ένα άρθρο στο περιοδικό της «Ξύπνα» της 22ας Δεκεμβρίου 1976, (στην Αγγλική), στις σελίδες 12-15, που εκεί αναφέρεται πολύ συγκεκριμένα, ότι «το γεγονός ότι άλλες θρησκείες μπορεί να χρησιμοποιούν κάποια πράγματα που είναι της φύσης που ο Θεός δημιούργησε, και να τα χρησιμοποιούν ως σύμβολα στη λατρεία των ειδώλων, δεν καθιστά αυτά τα πράγματα εσφαλμένα για τους αληθινούς λάτρεις, που τα χρησιμοποιούν διαφορετικά». Οποιοσδήποτε επισκεπτόταν τον Ναό του Θεού του Σολομώντα, μπορούσε να αντιληφθεί ότι οι λάτρεις του Θεού, δεν λάτρευαν εκείνα τα διακοσμητικά σύμβολα που υπήρχαν στους τοίχους. Έτσι, οι Χριστιανικές ανάγκες, δεν πρέπει πρωτίστως να επικεντρώνονται σ’ ένα συγκεκριμένο σύμβολο, και να σκέπτονται τι μπορεί αυτό να εννοούσε και να σήμαινε πριν από χιλιάδες χρόνια, ή πώς μπορεί να το θεωρούν στην άλλη μεριά του κόσμου. Αλλά θα πρέπει να επικεντρώνονται στο ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ, για τους περισσότερους ανθρώπους, μεταξύ των οποίων οι Χριστιανοί ζουν. Αυτό λέει το περιοδικό «Ξύπνα» του 1976, και τα ίδια αναφέρει και η «Σκοπιά» 15 Μαϊου του 1972. Ότι εάν ένα αντικείμενο είναι είδωλο ή όχι, πρωτίστως εξαρτάται, από το πώς το θεωρεί κανείς.

Αυτά δείχνουν κάτι πολύ βασικό. Η εταιρία Σκοπιά, τονίζει ότι:

1. Ότι τα σχήματα ή τα σύμβολα καθεαυτά, δεν είναι κάτι κατ’ ανάγκην κακό, να χρησιμοποιούνται σήμερα, ακόμα και αν κάποτε χρησιμοποιούνταν από τους ειδωλολάτρες στην εσφαλμένη λατρεία.

2. Ότι είναι χάσιμο χρόνου, και δεν είναι αναγκαίο, να καθίσουμε να δούμε, τι σήμαινε κάθε αντικείμενο που βρίσκεται πάνω στη γη στο παρελθόν, ή σήμερα.

Κι εδώ φαίνεται η ασυνέπεια της εταιρίας Σκοπιά: Καμιά Χριστιανική γιορτή, δεν γιορτάζει ΤΙΠΟΤΑ από εκείνα που γιόρταζαν οι αρχαίοι ειδωλολάτρες. Και αν στην ημερομηνία κάποιας Χριστιανικής γιορτής, συνέπιπτε να υπάρχει κάποια ειδωλολατρική γιορτή, δεν έχει καμία τέτοια σημασία η ημέρα αυτή σήμερα για μας. Για παράδειγμα τα Χριστούγεννα. Πολύ πριν αρχίσουν να γιορτάζουν τη γέννηση του Χριστού οι Χριστιανοί, οι ειδωλολάτρες γιόρταζαν τον ήλιο, στις 25 Δεκεμβρίου. Ήταν η ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου. Ήταν τότε γι’ αυτούς, ένας καιρός που έδιναν δώρα, και βέβαια υπήρχε και κραιπάλη. Όταν άρχισαν οι Χριστιανοί να γιορτάζουν, την Χριστού Γέννηση, όλα αυτά αντικαταστάθηκαν. Και στην παλαιά γιορτή του αυτοκράτορα Αυρηλίου, που είχε ξεκινήσει τον 3ο αιώνα οι Χριστιανοί έβαλαν τη δική τους γιορτή. Τώρα τι θα πούμε; Ότι η σημερινή γιορτή, έχει σχέση, και είναι απομεινάρι της αρχαίας γιορτής; Μήπως οι Χριστιανοί εννοούν σήμερα με τη γιορτή των Χριστουγέννων, αυτά που εννοούσαν οι αρχαίοι ειδωλολάτρες; Μήπως εξακολουθούμε δηλαδή, να λατρεύουμε τον Ήλιο; Όχι! Μπορεί για μερικούς να είναι καιρός που υπάρχει κατάχρηση. Αλλά αυτό δεν είναι το Χριστιανικό μήνυμα. Για εμάς, η δόξα του Ήλιου της Δικαιοσύνης, που ανέτειλε στον κόσμο, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που γεννήθηκε για εμάς ως άνθρωπος, δεν έχει καμία σχέση με την τιμή που απέδιδαν στον ήλιο, (τον κτιστό ήλιο), οι αρχαίοι λάτρεις του.

Οι ίδιοι λοιπόν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, ερχόμενοι σε σύγκρουση με τους εαυτούς τους, αντιφάσκοντας, έχουν γράψει στα επίσημα έντυπά τους, ότι δεν χαρακτηρίζει την λατρεία η ιστορία των μέσων που χρησιμοποιούνται, αλλά η λατρεία χαρακτηρίζεται άμεσα, από το πώς χρησιμοποιείται και το πώς τελείται. Λέγουν λοιπόν, ότι δεν είναι ανάγκη αφ’ ενός να εξετάζει κανείς με λεπτομέρεια τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί, εάν είχαν ειδωλολατρική προέλευση, και αφ’ ετέρου ότι εάν κανείς χρησιμοποιεί τρόπους ή μεθόδους για τη λατρεία του αληθινού Θεού, που πιθανόν χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν και από μη Χριστιανικούς λαούς, αυτό δεν αλλοιώνει την απόδοση της λατρείας. Έτσι λοιπόν, στηριζόμενοι στα ίδια τους τα λεγόμενα, μπορούμε να πούμε, ότι η γιορτή των Χριστουγέννων, όπως και κάθε άλλη Χριστιανική γιορτή, αποδίδει δόξα και τιμή και λατρεία και αίνο, στον αληθινό Θεό, και κατά συνέπειαν κανένας δεν πρέπει να εξετάζει και να ασχολείται, με το ποιοι και πότε στο παρελθόν, εόρταζαν πιθανόν σε παρόμοιες ημέρες θεούς ειδωλολατρικούς.

4.  Πρέπει οι Χριστιανοί να έχουν γιορτές;

Και ερχόμαστε τώρα στο δεύτερο σημείο, στο σημείο που λένε ότι στην Αγία Γραφή και ιδιαίτερα στην Καινή Διαθήκη, δεν αναφέρονται εορτές, ότι πρέπει δηλαδή οι Χριστιανοί να εορτάζουν εορτές, αλλά μόνο την εορτή του «Δείπνου του Κυρίου».

Κατ’ αρχήν, θέλουμε να πούμε, ότι η Αγία Γραφή, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι γεμάτη από εορτές για τον Κύριο. Ο Ίδιος ο Κύριος, και στην Παλαιά Διαθήκη, και στην Καινή, έχει θεσπίσει εορτές, και μάλιστα μέσω αυτών των εορτών, καθαγιάζεται και ο χρόνος.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:

Η πρώτη εορτή, που αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη, είναι αυτή καθεαυτή αυτή η εορτή για την οποία μιλούμε σήμερα. Είναι δηλαδή, η εορτή της Γεννήσεως του Κυρίου. Χαρακτηριστικά, στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, στο 2/β: 6-14, αναφέρονται (συνοπτικά και αποσπασματικά) τα εξής: «Και είπεν αυτοίς, (δηλαδή στους ποιμένες ο άγγελος): Μη φοβείσθε, ιδού γαρ, ευαγγελίζομαι ημιν χαράν μεγάλην, ήτις έσται παντί τω λαώ». Ο άγγελος λοιπόν, φέρνει ένα χαρμόσυνο άγγελμα στους ποιμένες, και μάλιστα αναφέρει τη χάρα σαν μεγάλη χαρά. Είναι πολύ χαρμόσυνο δηλαδή το γεγονός της Θείας Ενανθρωπίσεως. Και μάλιστα δεν αφορά μόνο αυτούς, αλλά και «παντί τω λαώ», όπως λέει ο άγγελος στη συνέχεια. Αλλά δεν περιορίζεται μόνο σ’ αυτούς η χαρά, δηλαδή στους ποιμένες, αλλά στη χαρά αυτή συμμετέχει και πλήρος αγγέλων. Στο στίχο 13 αναφέρεται: «Και εξαίφνης, εγένετο συν τω αγγέλω, πλήθος στρατιάς ουρανίου, αινούντων τω Θεώ και λεγόντων: "Δόξα εν υψίστοις Θεώ, και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκίας"». Παρατηρούμε λοιπόν, ότι αυτό το χαρμόσυνο, το γιορταστικό γεγονός, γιορταζόταν και από τους ανθρώπους και από τους αγγέλους, και μάλιστα με αίνους προς τον Θεό.

Σ’ αυτό το σημείο, οι λεγόμενοι Μάρτυρες του Ιεχωβά με τη Σκοπιά 15 Δεκεμβρίου του 1991 στην Ελληνική, προβάλλουν στην 5 σελίδα την αντίρρηση, και λένε, ότι «αλλοίμονο, αν πρόκειται να γιορτάζουμε κάθε γεγονός, για το οποίο οι άγγελοι αλλαλάζουν! Να, λένε, οι άγγελοι χαίρονταν και ότι δημιουργήθηκε η γη. Μήπως πρέπει να γιορτάζουμε κάθε χρόνο και τη δημιουργία της γης;»

Η Χριστιανική απάντηση σε αυτό, είναι η εξής, ότι πράγματι ο Κύριος είχε θεσπίσει στον Ισραήλ την ημέρα του Σαββάτου, ως «ημέρα αναπαύσεως από πάντων των έργων αυτού», ημέρα κατά την οποία όλη η δημιουργία χαιρόταν, για το γεγονός ότι ο Κτίστης είχε συντελέσει αυτή τη δημιουργία. Και οι Χριστιανοί ποτέ δεν έπαψαν να τιμούν αυτό ακριβώς το γεγονός, αλλά πώς; Μέσα στην ημέρα της ΑΝΑ-δημιουργίας, μέσα στα πλαίσια της ανάστασης του Κυρίου. Όλη αυτή λοιπόν η χαρά των αγγέλων για τη δημιουργία, περιλαμβάνεται στην ανακαίνιση της κτίσεως, και του σύμπαντος, που είναι η ημέρα της ανάστασης του Κυρίου. Και όλα αυτά, και η ανάσταση και η δημιουργία, η αναδημιουργία, η προοπτική του μέλλοντος αιώνος, η ενανθρώπιση του Κυρίου μας…, όλα αυτά, περιλαμβάνονται σε αυτή τη σύναξη, γύρω από το τραπέζι του Δείπνου του Κυρίου. Τη Σύναξη την Ευχαριστιακή, που λέμε εμείς. Αυτή είναι η υπέρτατη γιορτή. Ειδικά μέσα στο δείπνο του Κυρίου, που είναι η σύναξη της Βασιλείας και η χαρά της Βασιλείας, περιλαμβάνονται όλα: Περιλαμβάνεται και η γέννηση του Χριστού, και η πορεία του στη γη, και η ανάστασή του, και ο θάνατός του και η ανάληψη, και η αναδημιουργία.

5. Περί εορτασμού γενεθλίων και αγιασμού του χώρου

Όσον αφορά το άλλο που λένε, ότι οι Χριστιανοί δεν γιορτάζουν γενέθλια, και αναφέρονται σε μία παραπομπή από την Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου, ότι οι πρώτοι Χριστιανοί δεν γιόρταζαν τη γέννηση οποιουδήποτε ατόμου, γιατί το θεωρούσαν ειδωλολατρικό έθιμο, έχουμε να πούμε τα εξής: Εντάξει, δεν διαφωνούμε. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, δεν γιορτάζει γενέθλια. Εμείς γιορτάζουμε τη σχέση της αναγέννησης με τον Κύριο. Η αναγέννηση σχετίζεται με αυτό το όνομα το καινούργιο που δίνει ο Θεός στον άνθρωπο. Όχι με τη γέννηση κανενός ανθρώπου. Όσο δε για τον Κύριο Ιησού Χριστό, του Οποίου τη γέννηση γιορτάζουμε, δεν είναι ο Κύριος ένας «απλός άνθρωπος». Είναι ο Θεός που ενανθρώπισε! Και εκεί βρίσκεται η ουσία αυτής της υπόθεσης. Δεν είναι ένας απλός άνθρωπος, αλλά είναι ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ. Και δεν εντάσσεται σε μια τέτοια συλλογιστική, για μια δική του γιορτή, για μια γιορτή της γεννήσεώς Του. Συνεπώς, δεν πρόκειται για καμία γιορτή ειδωλολατρείας, αλλά για μια γιορτή τιμής στο πρόσωπο του Κυρίου μας, και συνεπώς η όλη ενέργεια της Εκκλησίας, είναι μια ενέργεια που χάριτι Θεού, δίνει αγιασμό δια του γεγονότος της δικής Του ενανθρωπίσεως και στον χρόνο και στον χώρο.

Αυτόν ακριβώς τον αγιασμό της κτίσεως, είναι εκείνο που επιδιώκει η Εκκλησία και τα μέλη της το καθένα ξεχωριστά, και γι’ αυτό γιορτάζουν όλα αυτά τα Θεία γεγονότα, μεταξύ των οποίων και το πολύ σημαντικό γεγονός της Θείας Ενανθρωπίσεως που εορτάζει η Χριστιανική Εκκλησία κατά την εορτή των Χριστουγέννων.

Όπως και προηγουμένως τονίσαμε, αποκορύφωμα και κέντρο του εορτασμού, είναι η Θεία Ευχαριστία, το Δείπνο του Κυρίου, και σε αυτό δεν υπάρχει καμία αντίρρηση και αμφιβολία. Μέσα σ’ αυτό το γεγονός, οι Χριστιανοί εορτάζουν ολόκληρη τη Θεία Οικονομία, η οποία βεβαίως περιλαμβάνει όλα τα στάδια και τις φάσεις της Θείας Ενανθρωπίσεως, και της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους, που αυτή συνεπάγεται. Ωστόσο, ας δούμε αυτό το γεγονός, (το σημαντικό γεγονός), μέσα από κάποια χωρία της Αγίας Γραφής.

Κατ’ αρχήν, ας ανατρέξουμε στο βιβλίο της Εξόδου, 3/γ: 5. Εκεί ο Θεός λέει τα εξής στον Μωυσή, όταν εμφανίσθηκε εν μέσω της φλεγομένης και μη κατακαιομένης βάτου: «Λύσον τα υποδήματά σου εκ των ποδών σου, διότι ο τόπος επί του οποίου ίστασαι είναι γη αγία». Ο τόπος λοιπόν, με την εμφάνιση και την παρουσία του Κυρίου, αγιάσθηκε.

6. Ο αγιασμός του χρόνου και το γλέντι

Όμοια όμως, αγιάζεται και ο χρόνος. Ένα μικρό παράδειγμα θα αναφέρουμε από το βιβλίο του Νεεμία. Εκεί, στο 8ο κεφάλαιο και στίχους 8-11, αναφέρονται τα εξής: «Και ανέγνωσαν εν βιβλίω νόμου του Θεού, και εδίδασκεν Έσδρας και διέστελλεν εν επιστήμη Κυρίου, και συνήκεν ο λαός εν τη αναγνώσει. 9 και είπε Νεεμίας και Έσδρας ο ιερεύς και γραμματεύς και οι Λευίται και οι συνετίζοντες τον λαόν και είπαν παντί τω λαω· ημέρα αγία εστί τω Κυρίω Θεω ημών…». Και σημειώνουμε εδώ, ότι αυτή η ημέρα, ήταν η πρώτη ημέρα του 7ου μηνός. Δεν ήταν δηλαδή μία από τις καθιερωμένες ημέρες εορτής από τον Νόμο. Εδώ συμβαίνει ένα χαρούμενο γεγονός, ένα γεγονός που έχει σχέση με την επιστροφή των Ισραηλιτών από τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία, και ο λαός του Θεού ορίζει την ημέρα αυτή ως αγία, και μ’ αυτόν τον τρόπο στην ουσία νομοθετεί θα μπορούσαμε να πούμε, ως λαός του Θεού, και αγιάζει, καθαγιάζει τον χρόνο. Επανερχόμαστε λοιπόν, διαβάζοντας: «…ημέρα αγία εστί τω Κυρίω Θεω ημών, μη πενθείτε μηδέ κλαίετε· ότι έκλαιε πας ο λαός, ως ήκουσαν τους λόγους του νόμου. 10 και είπεν αυτοίς· πορεύεσθε φάγετε λιπάσματα και πίετε γλυκάσματα και αποστείλατε μερίδας τοις μη έχουσιν· ότι αγία εστίν η ημέρα τω Κυρίω ημών· και μη διαπέσητε, ότι εστί Κύριος ισχύς ημών. 11 και οι Λευίται κατεσιώπων πάντα τον λαόν λέγοντες· σιωπάτε, ότι ημέρα αγία, και μη καταπίπτετε». Παρατηρούμε λοιπόν, με ποιο τρόπο καθιερώθηκε η ημέρα αυτή ως αγία, ως ημέρα εορτής, και με ποιο τρόπο προτρέπει ο Νεεμίας και ο Έσδρας τους Ισραηλίτες να τη γιορτάσουν. Ποιος ήταν λοιπόν ο τρόπος τον οποίο υπεδείκνυε εμμέσως ο Θεός, για να εορτάζεται αυτή η αγία ημέρα; Ήταν η ανάγνωση και η ερμηνεία του Νόμου, του λόγου του Θεού, αλλά ήταν επίσης (εκτός από την πνευματική θα λέγαμε ευχαρίστηση και τροφή), ήταν και η υλική αγαλλίαση, και αυτό γινόταν με παράσταση τραπέζης, δηλαδή με φαγητό και ποτό. Παράλληλα όμως, η τράπεζα αυτή, είχε το χαρακτήρα και της κοινωνίας, και της ελεημοσύνης προς τους μη έχοντας.

Η αγία ημέρα, η εορτή δηλαδή για τον Κύριο, συμπεριλαμβάνει τη χαρά ολοκλήρου του λαού, και έτσι πρέπει να εορτάζονται και οι Χριστιανικές εορτές. Αυτό βέβαια πόρω απέχει, από το να οδηγείται κανείς σε κραιπάλη και μέθη, και τελικά να απομακρύνεται από το σκοπό της εορτής, που είναι ο αίνος και η δόξα προς τον Κύριο, αλλά και η υλική ευφροσύνη.

Ομιλία Νο 76

1. Εισαγωγή

Η πολύ σημαντική εορτή των Χριστουγέννων, της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, δυστυχώς, κακοποιείται από πολλούς, οι οποίοι ομολογούν ότι είναι Χριστιανοί και συχνά φέρουν επιχειρήματα για να στηρίξουν τις εσφαλμένες απόψεις τους ότι τα Χριστούγεννα δεν πρέπει να εορτάζονται διότι, δήθεν, δεν είναι χριστιανική εορτή ή ότι ο Θεός δεν αρέσκεται σε τέτοιου είδους λατρεία.

Θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε συγκεκριμένα ερωτήματα σχετικά με το θέμα των Χριστουγέννων. Συνοπτικά, εάν πρέπει να εορτάζονται τα Χριστούγεννα και γενικότερα εάν υπάρχον χριστιανικές εορτές, εορτές που πρέπει να γιορτάζουν οι χριστιανοί σε τακτά χρονικά διαστήματα ή ημερομηνίες, και πότε και πώς και τι πρέπει να εορτάζουν οι χριστιανοί εν γένει. Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά την εορτή των Χριστουγέννων, εορτή κατά την οποία η Εκκλησία μας ενθυμείται και χαίρεται και εορτάζει το γεγονός της Χριστού γεννήσεως, το γεγονός, δηλαδή, της σαρκώσεως του Λόγου, της ενανθρωπίσεως του Υιού του Θεού.

Το ερώτημα είναι για το πότε πρέπει να εορτάζονται τα Χριστούγεννα και συγκεκριμένα εάν πρέπει να εορτάζονται την 25η Δεκεμβρίου ή κάποια άλλη ημερομηνία, όπως τοποθετούν πολλοί από τους αιρετικούς, την ημερομηνία της γεννήσεως του Χριστού. Ένα άλλο ερώτημα στο οποίο υπάρχει εσφαλμένη πληροφόρηση από πλευράς των αντιθέτων είναι το από πότε άρχισαν να εορτάζουν οι χριστιανοί, η Εκκλησία μας, αυτή την εορτή. Τέλος, θα ασχοληθούμε και με το ζήτημα της προσκύνησης των Μάγων, για το οποίο πολλά λέγονται και παράλληλα με το ζήτημα του Αστέρος.

Είχαμε ήδη εξετάσει το εάν πραγματικά οι Χριστιανοί πρέπει να εορτάζουν την γιορτή αυτή της Γεννήσεως του Χριστού. Διαπιστώσαμε μέσα από τις αφηγήσεις της Καινής Διαθήκης, ιδιαίτερα, ότι το γεγονός της σαρκώσεως του Λόγου και της γεννήσεως του Χριστού από την Παρθένο Μαρία, αποτέλεσε ένα συγκλονιστικό γεγονός, όχι μόνο για την γη αλλά και για τον ουρανό. Παρατηρούμε ότι άγγελοι ευαγγελίζονται το γεγονός αυτό στους ποιμένες. Δηλαδή, άγγελος Κυρίου αναγγέλλει με χαρά, αυτό το χαρμόσυνο, το συγκλονιστικό γεγονός στους ποιμένες και τους προσκαλεί στην προσκύνηση του γεννηθέντος Χριστού και στον συνεορτασμό. Παράλληλα παρατηρούμε ότι πλήθος αγγέλλων υμνούν, δοξολογούν το Θεό και ψάλλουν ευχαριστιακούς ύμνους ορμώμενοι, ακριβώς, από αυτό το γεγονός.

Διαπιστώσαμε –άλλοτε– κάποιες από τις αιτίες γι’ αυτό τον χαρμόσυνο τρόπο και την χαρμόσυνη εκδήλωση από πλευράς των αγγέλων. Ταυτόχρονα παρατηρούμε ότι ένας Αστέρας ουράνιος καθοδηγεί τους Μάγους –άνθρωποι που μέχρι τότε δεν ήταν στην ορθή πορεία της πίστης– και τους οδηγεί στο να προσκυνήσουν τον γεννηθέντα Βασιλέα και να του προσφέρουν δώρα. Έτσι, λοιπόν, ήδη από την στιγμή που συνέβη το γεγονός αυτό αντιμετωπίστηκε με χαρμόσυνο και εορταστικό τρόπο. Είναι, λοιπόν, απολύτως φυσικό οι χριστιανοί να ακολουθήσουμε αυτή την παράδοση και με τον τρόπο μας κι εμείς να συμμετέχουμε σ’ αυτό το τόσο σπουδαίο γεγονός που αποτελεί, τρόπον τινά, την αφετηρία της σωτηρίας μας.

Ένα δεύτερο σημείο που είδαμε άλλοτε, είναι ότι πολλοί από αυτούς που κακόδοξα πιστεύουν ότι δεν πρέπει να εορτάζονται τα Χριστούγεννα, φέρουν –εκ των υστέρων, προφανώς– διάφορα επιχειρήματα για να πείσουν τους οπαδούς τους για κάτι τέτοιο, όπως ότι εορτάζεται σε μια ημερομηνία που συμπίπτει με κάποιες ειδωλολατρικές εορτές. Συγκεκριμένα οι Ευαγγελιστές, αλλά και οι λεγόμενοι Μάρτυρες του Ιεχωβά ισχυρίζονται ότι η 25η Δεκεμβρίου αποτελεί ημερομηνία κατά την οποία οι ειδωλολάτρες συνήθιζαν να εορτάζουν τα Σατουρνάλια. Εν τούτοις, οι ίδιοι αναιρούν τους εαυτούς τους και αντιφάσκουν με τα όσα λένε γιατί όπως είδαμε από δικές τους παραθέσεις, από δικά τους έντυπα, σε άλλες περιπτώσεις καθοδηγούν και διδάσκουν τους οπαδούς τους να μην ακολουθούν αυτή την συλλογιστική στο να ερευνούν με κάθε λεπτομέρεια ήθη, έθιμα, αντικείμενα για το εάν αποτελούσαν στο παρελθόν ειδωλολατρικές συνήθειες. Να μην ασχολούνται και να μη τρώνε τον χρόνο τους με αυτού του είδους τις ακαρποφόρητες έρευνες παρά να προσπαθούν με κάθε τρόπο στη σημερινή κοινωνία και με τις σημερινές αντιλήψεις, να προστρέχουν στη λατρεία του Θεού.

2. Μια εσφαλμένη προσπάθεια χρονολόγησης της γέννησης του Κυρίου

Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις κατά το δυνατόν στα υπόλοιπα ερωτηματικά και πρώτα απ’ όλα ξεκινώντας από το πότε πρέπει να εορτάζονται τα Χριστούγεννα. Και πιο συγκεκριμένα, εάν θα πρέπει να εορτάζονται την 25η Δεκεμβρίου ή κάποια άλλη ημερομηνία όπως η 1η Οκτωβρίου –επί παραδείγματι– που κάποιοι τοποθετούν σ’ αυτή την ημερομηνία την Γέννηση του Χριστού.

Στο Λουκ. α΄/1, 5 (απόδοση Βάμβα), διαβάζουμε: «υπήρξε επί των ημερών Ηρώδου του βασιλέως της Ιουδαία βασιλεύς τις τω όνομα Ζαχαρίας εκ της εφημερίας Αβιά και η γυνή αυτού ήτο εκ των θυγατέρων του Ααρών και το όνομα αυτής Ελισσάβετ». Από το χωρίο αυτό, ξεκινώντας, οι Ευαγγελιστές αλλά και οι λεγόμενοι Μάρτυρες του Ιεχωβά, λένε ότι μπορούν να προσδιορίσουν πότε ήταν η εφημερία Αβιά, συνεπώς, πότε συνελήφθη από την Ελισσάβετ ο προφήτης Ιωάννης και άρα, προσθέτοντας στη συνέχεια έξι μήνες –επειδή τόσο ήταν η διαφορά ανάμεσα στον Ιωάννη και τον Κύριό μας– να προσδιορίσουν πότε συνελήφθη ο Κύριος Ιησούς Χριστός από την Παρθένο Μαρία, εκ Πνεύματος Αγίου. Λένε, λοιπόν, ότι με βάση το Α΄ Χρον. δ΄/4, 10 (απόδ. Βάμβα), ο Δαυίδ είχε χωρίσει τις ιερατικές οικογένειες κατά κλήρους, σε 24 ομάδες, για να υπηρετούν στη διάρκεια του έτους. Ο όγδοος κλήρος έπεσε στον Αβιά. Λένε, λοιπόν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, ότι επί 15 ημέρες ιεράτευαν ως εφημέριοι ιερείς η κάθε μια από αυτές τις ομάδες. Παίρνουν λοιπόν, το 8ο δεκαπενθήμερο του έτους κι από’ κει και πέρα ξεκινάει η μέτρηση.

Έχουμε να κάνουμε τις εξής παρατηρήσεις, οι οποίες πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν όταν κανείς μπαίνει σε τέτοια συλλογιστική. Και το λέμε αυτό γιατί στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν γιορτάζονται ημερομηνίες. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία κηρύττουμε το Ευαγγέλιο του Χριστού. Και την μια μέρα τονίζουμε την Γέννησή Του, την άλλη μέρα τονίζουμε το γεγονός ότι βαπτίστηκε, το γεγονός ότι υπάκουε στον προφήτη του Θεού, την άλλη μέρα τονίζουμε το γεγονός ότι σταυρώθηκε για μας, την άλλη μέρα τονίζουμε ότι αναλήφθηκε. Οποιαδήποτε μέρα του έτους θα μπορούσε να γίνει αυτό το πράγμα, διότι ο στόχος μας δεν είναι να τονίσουμε ημερομηνίες. Είναι να κηρύξουμε το Ευαγγέλιο του Χριστού, που περιλαμβάνει τα πάντα: την Γέννησή Του, την Βάπτισή Του, την Σάρκωση, την επι γης πρώτη Του Παρουσία, την σταυρική του Θυσία, την Ανάστασή Του.

Καμία από τις σοβαρές μελέτες που αφορούν το θέμα της ιερωσύνης του Ισραήλ λέει ότι επί 15 ημέρες ιεράτευε η εφημερία. Η εφημερία ήταν μόνο για μία εβδομάδα, από το Σάββατο έως το επόμενο Σάββατο. Και αυτό γινόταν περίπου 2 φορές το χρόνο. Παραπέμπουμε στο έργο του Φλαβίου Ιώσηππου »Αρχαιότητες», βιβλ. 7ο, 14-7: οι εφημερίες ήταν εβδομαδιαίες εναλλασσόμενες ανά Σάββατο, περίπου 2 φορές το χρόνο. Αλλά μη φανταστεί κανείς ότι κι έτσι μπορεί να βρει πότε ήταν η εφημερία Αβιά την εποχή του Ζαχαρία. Διότι άλλη κατάσταση έχουμε πριν από την Βαβυλώνια αιχμαλωσία και άλλη μετά από αυτήν.

Από τα δεδομένα του βιβλίου του Έσδρα β΄/2, 36 (απόδ. Βάμβα) πληροφορούμαστε ότι εκείνοι που επέστρεψαν από την Βαβυλώνια αιχμαλωσία ήταν οι εκπρόσωποι ΜΟΝΟ 4 ομάδων. Διαβάζουμε (στίχοι 36-39): «36 οι ιερείς υιοί Ιεδαΐα», που ήταν ένας από τους κλήρους του Ιεδαΐα. Παρακάτω: «37 υιοί Ιμμήρ», «38 υιοί Πασχώρ» και «39 υιοί Χαρήμ». Μόνο 4 κλήροι επιστρέφουν, μόνο 4 ομάδες. Οι άλλες 20 δεν επέστρεψαν.

Όταν, τον καιρό του Νεεμία ξεκινά πάλι η υπηρεσία στον Ναό, έχουμε και πάλι 24 ομάδες που υπηρετούν. Το ερώτημα είναι: η εφημερία του Αβιά στην οποία ο εμφανίζεται ο Ζαχαρίας να ανήκει, είναι με βάση τα αρχαία ονόματα ή με βάση τα ονόματα από τον καιρό του Νεεμία; Λ.χ. στο Νεεμ. ιβ΄/12, 17 αναφέρεται ο Αβιά και, ως εκπρόσωπος του Αβιά, ο Ζιχρί. Αλλά η διάταξη εδώ, μας δίνει 11ο τον Αβιά.
Τι θέλουμε να πούμε; Ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στο να προσδιορίσουμε:

α) ποια είναι η εφημερία Αβιά στην οποία ανήκει ο Ζαχαρίας, αν είναι η παλαιά ή μετά την Βαβυλώνια αιχμαλωσία, και,

β) δεν είναι δυνατόν, επίσης, να προσδιοριστεί με κανέναν τρόπο ποια στιγμή του χρόνου εμφανίζεται η δεδομένη εφημερία, όποια κι αν είναι αυτή, για το λόγο ότι οι εφημερίες προχωρούν καθέτως αλλά κάθε τρία χρόνια, περίπου, έχουμε έναν εμβόλιμο μήνα. Και στην διάρκεια του εμβόλιμου μήνα θα υπηρετήσουν κάποιες εφημερίες, οπότε το νέο έτος θα αρχίσει με κάποια άλλη κι όχι με την πρώτη εφημερία, όπως είχε κανονικά ξεκινήσει. Υπάρχουν, λοιπόν, όπως και να το πούμε, πολλά προβλήματα στο να προσδιορίσουμε με βάση τις εφημερίες, με βάση τους ιερατικούς κλήρους την ακριβή ημερομηνία στην οποία υπηρέτησε ο Ζαχαρίας.

Αρχαία πληροφορία μας λέει ότι ο Ζαχαρίας υπηρέτησε κατά μήνα Σεπτέμβριο. Αλλά δεν θα επιμείνουμε σ’ αυτήν εμείς, διότι είδαμε ότι δεν είναι η ημερομηνία αυτή που προσδιορίζει τα πράγματα. Επίσης, αρχαία πληροφορία και συγκεκριμένα από τον Ιώσηππο, μας λέει ότι η απογραφή στην οποία ο Κύριος Ιησούς εμφανίζεται να γεννάται, έγινε την 9η του μηνός Σαπέτ (από χειρόγραφο του Ιωσήππου που πάρθηκε μαζί με τα υπόλοιπα που πήρε ο Τίτος, ο αυτοκράτορας της Ρώμης, και φυλάσσεται αυτή τη στιγμή στα μουσεία της Ρώμης), που είναι περίπου 25 Δεκεμβρίου. Εκείνο που θέλουμε να υπογραμμίσουμε είναι ότι δεν είναι δυνατόν ούτε με βάση την ιερωσύνη, τις εφημερίες, ούτε με άλλη πληροφορία να προσδιοριστεί επακριβώς η ημερομηνία, τουλάχιστον μέχρι τώρα.

Διαπιστώσαμε μέχρι στιγμής ότι σύμφωνα με τη μαρτυρία που εκτίθεται στην Καινή Διαθήκη περί της ιερωσύνης του Ζαχαρία και περί τις ιερατείας, κατά την τάξη του Αβιά, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί η ημερομηνία της Γεννήσεως του Χριστού. Διότι αυτό το επιχείρημα, κυρίως, χρησιμοποιεί μια ομάδα καθ’ ομολογίαν χριστιανών, και συγκεκριμένα οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, για να αποδείξουν με τον τρόπο που επιχειρούν, ότι δεν είναι ορθή η ημερομηνία την οποία η Εκκλησία μας έχει καθορίσει, όπως και άλλες επίσης, για τον εορτασμό της Χριστού Γεννήσεως. Το επιχείρημά τους αυτό, λοιπόν, όπως και άλλα επιχειρήματα ιστορικής φύσεως που χρησιμοποιούν, είναι βεβιασμένο, είναι ένα επιχείρημα που δεν απορρέει από τα ιστορικά δεδομένα αλλά πιέζουν τα ιστορικά γεγονότα, τα χωρία της Γραφής και κάποια συλλογιστική δική τους, ώστε να αποδείξουν ότι η ημερομηνία αυτή δεν είναι σωστή. Και με το ίδιο σκεπτικό, με τον συλλογισμό, οδηγούνται στην ημερομηνία της 1ης Οκτωβρίου. Είναι λοιπόν σαφές, από τα ιστορικά δεδομένα που υπάρχουν σήμερα, ότι δεν είναι δυνατόν από την εφημερία του Αβιά να προσδιοριστεί η ημερομηνία της Γεννήσεως του Χριστού και προφανώς, το επιχείρημα αυτό καταπίπτει.

3. Η καταλληλότητα του χρόνου της απογραφής

Παράλληλα, όμως, εκτός από αυτό το κεντρικό επιχείρημα που χρησιμοποιούν, χρησιμοποιούν και μια άλλη είδους συλλογιστική όπως ότι δεν μπορεί, –δήθεν–, να είναι η 25η Δεκεμβρίου η ημέρα Γεννήσεως του Χριστού διότι κατ’ εκείνον τον καιρό έγινε η απογραφή. Και δεν θα μπορούσε να βγει διάταγμα περί απογραφής καιρό χειμώνος, διότι δεν θα μπορούσαν –δήθεν– να μετακινηθούν οι άνθρωποι. Ή ότι αναφέρει το ευαγγελικό ανάγνωσμα ότι υπήρχαν ποιμένες αγραυλούντες. Σ’ αυτά τα δυο περιστασιακά, θα μπορούσαμε να απαντήσουμε τα εξής με λίγα λόγια.

Κατ’ αρχήν, οι ποιμένες που ήταν αγραυλούντες φύλαγαν «φυλακάς», δηλαδή σκοπιές, την νύχτα. Δεν λέει το κείμενο ότι παρέμεναν όλη τη νύχτα στο ύπαιθρο. Γνωρίζουμε από τα κλιματολογικά στοιχεία για την περιοχή εκείνη ότι ο χειμώνας είναι αρκετά ήπιος και τουλάχιστον, για κάποια μικρή χρονική περίοδο της νύχτας και εναλλάξ, θα μπορούσαν οι ποιμένες να φυλούν πραγματικά σκοπιές χωρίς να υπάρχει άμεσο πρόβλημα ψύχους. Όσο δε, για το επιχείρημα που χρησιμοποιούν περί του ότι ο χειμώνας δεν είναι κατάλληλη εποχή για τις απογραφές, θα θέλαμε να πούμε ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Διότι οι περίοδοι της απογραφής πρέπει να επιλέγονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μη συμπίπτουν με περιόδους κατά τις οποίες υπάρχουν αυξημένες γεωργικές ή κτηνοτροφικές εργασίες. Δηλαδή, δεν θα έπρεπε οι πολίτες, ο κόσμος που θα απεγραφόταν, να είναι απασχολημένος με αγροτικές εργασίες ούτως ώστε να μπορεί να μετακινηθεί όπως στη περίπτωσή μας, ο Ιωσήφ με την Παρθένο Μαρία. Αντίθετα, λοιπόν: το επιχείρημα που χρησιμοποιούν από τη συλλογιστική τους, και μάλλον αποδεικνύει ότι η 1η Οκτωβρίου όπου οι Μάρτυρες του Ιεχωβά τοποθετούν σαν ημερομηνία την Γέννηση του Χριστού δεν θα ταίριαζε για περίοδο απογραφής διότι, όπως είναι γνωστό, η περίοδος αυτή είναι φορτισμένη με ένα σωρό από αγροτικές εργασίες.

4. Η Ορθόδοξη θεώρηση των Χριστουγέννων

Ωστόσο, επαναλαμβάνουμε και τονίζουμε, ότι η χριστιανική Εκκλησία δεν στέκεται σε ημερομηνίες, στέκεται όμως στα γεγονότα. Και αυτά είναι εκείνα τα οποία ενθυμείται, αυτά είναι τα οποία εορτάζει διότι αυτά τα γεγονότα σαν σύνολο είναι η ιστορία της Πρώτης Παρουσίας και κατ’ επέκταση είναι το περιεχόμενο του Ευαγγελίου, είναι το περιεχόμενο του σωτηριολογικού κηρύγματος.

Οι χριστιανοί, όταν γιορτάζουμε, είπαμε ότι τιμούμε και τονίζουμε κάθε φορά τα γεγονότα εκείνα της ζωής και της διδασκαλίας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Γιορτάζουμε πνευματικά, τιμούμε με τούτο. Δεν είπε ο Κύριός μας ότι, αν τηρούμε τις εντολές Του κι έτσι αν τον αγαπούμε, Αυτός και ο Πατέρας θα’ ρθούν και θα κατοικήσον μέσα μας; Έρχεται ο Χριστός και γεννιέται μέσα μας! Και κατοικεί και μορφώνεται μέσα μας. Αυτό είναι το Ευαγγέλιο, αυτή είναι η διδασκαλία της Ορθόδοξης χριστιανικής Εκκλησίας της πίστης μας. Μήπως ο Απόστολος Παύλος στην Γαλ. δ΄/4, 19 δεν μιλεί γι’ αυτή την πνευματική γέννηση, την πνευματική γέννηση του Χριστού μέσα μας; Λέει: «19 τεκνία μου, ους πάλιν ωδίνω, άχρις ου μορφωθή Χριστός εν υμίν!». Για χάρη των οποίων πάει, βρίσκεται σε ωδίνες τοκετού, «άχρις ου μορφωθή Χριστός εν υμίν», «μέχρις ότου πάρει μορφή, να σαρκωθεί μέσα σας ο Χριστός». Αυτή είναι η γέννηση του Χριστού. Για την οποία γέννηση ο πνευματικός πατέρας βρίσκεται σε ωδίνες. Αυτή τη γέννηση τονίζουμε κι έτσι θέλουμε να εορτάζουμε. Πως την επόμενη μέρα το πρωί, όταν έχουμε ένα βραδινό γλέντι ή γλεντοκόπι, για το οποίο μας κατηγορούν για οινοποσίες, θα συγκεντρωθούμε στην Θεία Ευχαριστία στο Δείπνο του Κυρίου θα υμνολογήσουμε και νωρίς το πρωί θα αποδεχτούμε τον Ήλιο της Δικαιοσύνης, τον Κύριό μας, ο οποίος ήλθε ακριβώς για να φέρει τη ζωή και το φως, σε όλους μας; Ας είμαστε σοβαροί όταν κρίνουμε μερικά πράγματα.

Η Ορθόδοξη χριστιανική Εκκλησία διαφέρει σε πολλά από την Δυτική. Και ίσως για ορισμένα από όσα κατηγορούν τους χριστιανούς να εννοούν την δυτική, την Παπική Εκκλησία. Αλλά θα πρέπει να είναι κανείς προσεκτικός στο τι λέει, γιατί το λέει και που το λέει.

5. Από πότε γιορτάζουμε Χριστούγεννα;

Ας δούμε τώρα από πότε έχουμε την εορτή των Χριστουγέννων. Κατ' αρχήν μας λένε εκείνοι που προσπαθούν να κρίνουν την πίστη μας ότι για πρώτη φορά καθιερώθηκε η 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτασμού των Χριστουγέννων, γύρω στο 335 από την εκκλησία της Ρώμης και κατόπιν στις υπόλοιπες εκκλησίες εμφανίζεται η εορτή των Χριστουγέννων. Θέλουμε να τονίσουμε ότι σαν μεμονωμένη ημερομηνία εορτής της Γεννήσεως του Χριστού ξεκινάμε από τον 4ο αιώνα να την εορτάζουμε. Αλλά την Γέννηση του Χριστού την γιορτάζουμε από την αρχή. Και μάλιστα, ως την Επιφάνεια του Κυρίου μας (ή Τα Επιφάνεια, αφού γιορτάζουμε την Γέννηση μαζί με την Βάπτιση). Τα γεγονότα αυτά που τονίζουν ότι ο Κύριός μας ήρθε και σαρκώθηκε, πήρε τη δική μας σάρκα κι έτσι σωζόμεθα. Μάλιστα από το 180 μ.Χ. έχουμε μια φιλολογία που αναφέρεται, ακριβώς, σ’ αυτό το ζήτημα, ότι προηγείται των ετών που μας λένε, το γεγονός της εορτής της Γεννήσεως του Κυρίου, προκύπτει και από επιστολή του Αρχιεπισκόπου Νικαίας Ιωάννου, προς Ζαχαρίαν τον Καθολικόν της Μεγάλης Αρμενίας όπου πληροφορούμαστε ότι ο Πάπας Ρώμης Ιούλιος ο Α΄, απαντάει στον Επίσκοπο Ιεροσολύμων, ο οποίος Επίσκοπος Ιεροσολύμων, έγραφε σ' εκείνον: «Πως να παραστώ συγχρόνως και στη γιορτή της γεννήσεως στη Βηθλεέμ, και στη γιορτή της Βαπτίσεως στον Ιορδάνη;» Και τότε ο Πάπας Ρώμης, του απάντησε ότι υπάρχει στα αρχεία της Ρώμης, τμήματα από διασωθέν έγγραφο του Ιωσήπου, που λέει ότι την 9η του μηνός Σαπέτ (25 Δεκεμβρίου), έγινε η γέννηση του Χριστού.

Εν πάση περιπτώσει δεν θα μείνουμε σ’ αυτά, εκείνο που έχουμε να πούμε είναι ότι πράγματι, οι χριστιανοί, από πάντα τιμούσαν την Σάρκωση του Κυρίου, την επί γης Παρουσία Του.

6. Οι κοσμικότητες και ο άγιος Βασίλειος

Ένα άλλο πράγμα για το οποίο κατηγορούν την Ορθόδοξη πίστη, γενικά τους χριστιανούς, είναι τα χριστουγεννιάτικα δώρα σαν μέρος της γιορτής και όσα έχουν σχέση με τον Άγιο Βασίλη. Κατ’ αρχήν έχουμε να πούμε ότι όταν κανείς γιορτάζει και όταν χαίρεται για όσα έκανε ο Κύριος για μας, πραγματικά μοιράζεται με τους αδερφούς του ό,τι έχει. Όπως λ.χ. ο Νεεμίας στο Νεεμ. η΄/8, 9: «αύτη είναι αγία εις Κύριον τον Θεόν σας μη πενθείτε μηδέ κλαίετε 10 και είπε προς αυτούς· υπάγετε φάγετε παχέα και πίετε γλυκάσματα και αποστείλατε μερίδας προς τους μη έχοντας μηδέν ητοιμασμένον διότι η ημέρα είναι αγία εις τον Κύριον ημών» (απόδ. Βάμβα). Το να μοιραζόμαστε με τους αδερφούς μας ό,τι έχουμε είναι άγιο. Δεν επιμένουμε ούτε στα δώρα που υπάρχουν στη Δύση, ούτε σε κραιπάλες, ούτε σε οινοποσίες. Αυτό να το πούμε και να το τονίσουμε ξανά. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος έλεγε ότι «δεν εορτάζουμε κοσμικώς αλλά υπερκοσμίως». Τώρα, όσον αφορά τις ιστορίες σχετικά με τον Άγιο Βασίλειο: κατ’ αρχήν την πρώτη Ιανουαρίου, τιμούμε την περιτομή του Κυρίου μας. Βεβαίως, τιμούμε και την μνήμη του Αγίου Βασιλείου. Ο Άγιος Βασίλειος ήταν ένας άνθρωπος που έκανε πάρα πολλά για τον κόσμο, πνευματικώς και υλικώς. Στη Δύση υπάρχει ο Άγιος Νικόλαος, ο λεγόμενος Santa Claus, ένας άνθρωπος πολύ πλούσιος που τα μοίρασε όλα στους ανθρώπους που είχαν ανάγκες. Και μάλιστα κατά το αγιογραφικό «μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» (Ματθ. ς΄/6, 3), πολλές φορές νύχτα πήγαινε μεταμφιεσμένος, για να μη τον γνωρίσουν. Μάλιστα ήταν πολύ χαρακτηριστική η περίπτωση όπου πέταξε τρία τσουβάλια χρυσάφι σε έναν άνθρωπο ο οποίος ήταν σε φοβερή ανάγκη, είχε πολλά χρέη και ήταν έτοιμος, κυριολεκτικά, να πουλήσει τις τρεις θυγατέρες του.

Υπάρχει μια βάση για όλα αυτά αλλά όχι και να φτάσουμε σ’ αυτή την εμπορική διαφήμιση που υπάρχει. Προς Θεού, δεν είναι ούτε μέρος της πίστης μας ούτε μέρος της χριστιανικής μας πορείας. Το τι κάνει ο υπόλοιπος κόσμος είναι δικό του θέμα και ο Θεός θα κρίνει, για όλα αυτά τα ζητήματα.

7. Επιλεγόμενα

Τονίζουμε λοιπόν, συμπερασματικά, ότι σχετικά με το πότε εμφανίζεται η εορτή των Χριστουγέννων, έχουμε να πούμε ότι δεν εμφανίζεται στον 4ο αιώνα. Τον 4ο αιώνα έχουμε την τοποθέτησή της σε μια ιδιαίτερη ημερομηνία. Αλλά οι χριστιανοί τιμούν τα Χριστούγεννα από την ΑΡΧΗ. Γι’ αυτό και υπάρχει η φιλολογία από τον 2ο αιώνα. Να το τονίσουμε γιατί υπάρχει και παραπλάνηση και ελλειπής πληροφόρηση.

Ας θίξουμε επίσης, έστω κατ’ ελάχιστον, το ζήτημα της προσκύνησης των Μάγων και του Αστέρος. Από την ευαγγελική αφήγηση ο Αστέρας οδήγησε τους Μάγους στο να προσκυνήσουν το Χριστό και να του προσφέρουν δώρα. Οι αυτο-ονομαζόμενοι Μάρτυρες του Ιεχωβά, ισχυρίζονται ότι ο Αστέρας ήταν όργανο του Σατανά που οδήγησε τους Μάγους όχι για να προσφέρουν αληθινή λατρεία στο Χριστό αλλά που τελικά, οδήγησε στη σφαγή των 14.000 νηπίων. Τούτο όμως, είναι πέρα για πέρα εσφαλμένο και αποδεικνύεται και μέσα από την ευαγγελική αφήγηση αλλά και από την Παράδοση της Εκκλησίας. Κατ’ αρχή, ποτέ ο Σατανάς δεν έχει οδηγήσει ανθρώπους πιστούς στο να προσκυνήσουν το Χριστό και να του προσφέρουν δώρα, να τον τιμήσουν, δηλαδή, ως Βασιλέα, ως Θεό και να τιμήσουν την Σταύρωση και την ταφή Του, όπως συμβολίζουν τα δώρα που προσεφέρθησαν. Αντιθέτως, η Παράδοσις, σε συμφωνία με την Αγία Γραφή, λέγει ότι ήταν σοφοί εκ της Αραβίας (γιατί η έννοια Μάγος είχε και αυτή την έννοια, μαζί με το «διδάσκαλος», «ιερέας», κ.ο.κ. την εποχή εκείνη). Πορεύτηκαν κατά πάσα πιθανότητα από την Αραβία και προσέφεραν αντίστοιχα δώρα. Έτσι, λοιπόν, εκπληρώνεται η προφητεία που αναφέρεται στο Ψαλμ οβ΄/72, 10, (Ψαλμ. οα΄/71, 10 κατά τους Ο΄) όπου αναφέρει «οι βασιλείς της Θαρσείς και των νήσων θέλουσι προσφέρει προσφοράς, οι βασιλείς της Αραβίας και της Σεβά θέλουσι προσφέρει δώρα». Ταυτόχρονα όμως, μας θυμίζει και μια άλλη προφητεία που έκανε ένας ανάλογος των Μάγων αλλά πολύ προγενέστερος και αυτός δεν είναι άλλος από τον Βαλαάμ. Η δε προφητεία του αναφέρεται στο Αριθ. κδ΄/24. Εκεί, ένας μάγος, ένας προφήτης εκτός Ισραήλ οδηγείται στο να δει σε όραση τον Παντοδύναμο και να προφητεύσει για τον ερχομό του Μεσσίου. Δεν ήταν, λοιπόν, στους λαούς αυτούς άγνωστος ο ερχομός του Χριστού και κατ’ επέκτασιν και κατά συνέπειαν αυτός ήταν ο λόγος που οδηγήθηκαν στο να τον βρουν, στο να τον αναζητήσουν και να Του προσφέρουν αυτού του είδους τα δώρα.

Εν κατακλείδι μεταφέρουμε τα λόγια του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου όπου φαίνεται με σαφή τρόπο το πως εμείς οι χριστιανοί βλέπουμε αυτή την εορτή των Χριστουγέννων και πως πρέπει να την εορτάζουμε: «Τοίνυν εορτάζομεν μη πανηγυρικώς αλλά θεϊκώς, μη κοσμικώς αλλά υπερκοσμίως, μη τα ημέτερα αλλά τα του Ημετέρου, μάλλον δε τα του Δεσπότου». Δηλαδή, όχι να τιμούμε τους εαυτούς μας αλλά να τιμούμε το Χριστό τον Δεσπότη. «Μη τα της ασθενείας αλλά τα της ιατρείας, μη τα της πλάσεως αλλά τα της αναπλάσεως».

Αυτό είναι το πραγματικό περιεχόμενο της εορτής των Χριστουγέννων και μ’ αυτό τον τρόπο πρέπει οι χριστιανοί να εορτάζουμε αυτή την αγία ημέρα.

Πηγή: (Απομαγνητοφώνηση από εκπομπές της Πειραϊκής Εκκλησίας της σειράς εκπομπών: «Ορθοδοξία και Αίρεση», του Β΄ Βιβλικού και των συνεργατών του, που εκφωνήθηκαν για πρώτη φορά την 1-1-1994 η πρώτη και 21-1-1994 η δεύτερη) Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας (ακούστε εδώ), Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας (ακούστε εδώ)