Προσφάτως ένας από τους γνωστούς Έλληνες πρέσβεις που αφυπηρέτησαν έλεγε πως ήταν λάθος η δοκιμή που έκανε το Ιράν με την εκτόξευση μεσαίου βεληνεκούς βαλλιστικού πυραύλου. Στον διπλωμάτη υπήρξε αντίλογος, πως τα κριτήρια και ο τρόπος που σκέπτεται η ηγεσία και ο λαός  μιας ασιατικής χώρας δεν είναι τα δυτικά. Και ο πρέσβης προβληματίστηκε.

Το ίδιο συμβαίνει και με την Τουρκία, στην οποία συμβιεί αναγκαστικά ένα πλήθος λαών, εθνοτήτων, φυλών, ενώ υπάρχει πληθώρα ιδεολογιών, θρησκευμάτων και άλλων ιδιαιτεροτήτων. Ο μέσος όρος, όμως, της τουρκικής σκέψης και συμπεριφοράς είναι ασιατικός.

Ένας διακεκριμένος τούρκος δημοσιογράφος, ο Σεμίχ Ιντίζ, αμφισβήτησε στην ιστοσελίδα al-monitor το θετικό αποτέλεσμα της τηλεφωνικής συνομιλίας Τραμπ-Ερντογάν. Άλλωστε και οι δύο πλευρές είναι εξαιρετικά επιφυλακτικές στις δημόσιες δηλώσεις τους. Ο Ιντίζ, όμως, θεωρεί πως ανεξαρτήτως του αποτελέσματος ο Ερντογάν είναι κερδισμένος και μόνο από το γεγονός ότι συνομίλησε με τον Αμερικανό πρόεδρο. Διότι, όλα στην Τουρκία ενόψει του δημοψηφίσματος είναι «θέμα κοινής γνώμης».

Ο Ταγίπ Ερντογάν, παρά τις αποτυχίες του σε όλους τους τομείς, καταφέρνει και περνά την αντίληψη ότι είναι ένας ικανός και ισχυρός ηγέτης. Και η δυνατότητά του να συνομιλήσει με τον Αμερικανό πρόεδρο, σχετικά γρήγορα από την ανάδειξή του στο προεδρικό αξίωμα, ενισχύει αυτήν την εικόνα.

Όσοι έτυχε να παρακολουθήσουν διαδήλωση ή πορεία Γκρίζων Λύκων στη γειτονική χώρα, θα αντιλήφθηκαν ότι αυτά που κάνουν στην Ελλάδα οι «αντιεξουσιαστές» είναι πορεία νηπιαγωγείου. Ο φανατισμός και η βαρβαρότητα κυριαρχούν. Το διαχρονικά βάρβαρο και γενοκτόνο πρόσωπό της η Τουρκία το δείχνει σε κάθε ευκαιρία.

Αστυνομικοί απομακρύνουν αλεβίτες από το χωριό Καμπάκντερε του νομού Μπαλίκεσιρ

Χθες στο ιστολόγιο Ινφογνώμων γινόταν αναφορά στην ισοπέδωση ολόκληρου χωριού αλεβιτών πέρσι μετά τις εκλογές, επειδή από την εκλογική διαδικασία δεν προέκυψε ούτε μία ψήφος υπέρ του κυβερνώντος κόμματος AKP. Προς γνώσιν και συμμόρφωση.

Βεβαίως αυτό δεν είναι τίποτε μπροστά στην ισοπέδωση ολόκληρων χωριών στο τουρκικό Κουρδιστάν από τις επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού. Οι σκληροτράχηλοι, όμως, Κούρδοι, όχι μόνο δεν το βάζουν κάτω αλλά δείχνουν εντυπωσιακή αποφασιστικότητα να επιτύχουν τους στόχους δημιουργίας κρατικής υπόστασης στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Η ποντιακή επιμονή για αναγνώριση της Γενοκτονίας των χριστιανικών λαών της Ανατολής από τους Τούρκους  δικαιώνεται με την επανάληψη ανάλογων πρακτικών από την Τουρκία. Ίσως ήρθε η ώρα η διεθνής κοινότητα να αναθεωρήσει τη στάση της και να βάλει στην καθημερινή ατζέντα το αίτημα των Ποντίων, Αρμενίων και Ασσυρίων.

Εάν ισχυρός ηγέτης είναι ο αποτελεσματικός ηγέτης, ο Τούρκος πρόεδρος είναι το ακριβώς αντίθετο. Παρά τις αρχικές επιτυχίες του, στα δύσκολα ακολούθησε μια αποτυχημένη πολιτική φέροντας τη χώρα του και το λαό της σε μεγάλα αδιέξοδα. Δεν συνέλαβε πολιτικά την πορεία των εξελίξεων και υπερεκτίμησε τις δυνάμεις του. Αρχίζει να εισπράττει τα επίχειρα των επιλογών του.

Για να επανέλθουμε στο θέμα της τηλεφωνικής συνομιλίας Τραμπ-Ερντογάν, από το οποίο ξεκινήσαμε, αν και δεν διέρρευσε απολύτως τίποτε εκτός από μια διπλωματική ανακοίνωση, ο Τούρκος πρόεδρος αναμενόταν να πιέσει ώστε να σταματήσει η υποστήριξη του αμερικανικού Πενταγώνου προς τους Κούρδους της Συρίας, και να παραδοθεί ο αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ ιμάμης Φετουλάχ Γκιουλέν, μέντορας του Ερντογάν και, σήμερα, φανατικός εχθρός του.

Οι δύο ηγέτες δεσμεύτηκαν να καταπολεμήσουν την τρομοκρατία σε όλες της τις μορφές αλλά, οι μορφές αυτές δεν είναι κοινές, φαίνεται, στην Ουάσιγκτον και την Άγκυρα. Η Τουρκία θεωρεί τρομοκράτες τους Κούρδους της Συρίας, τους οποίους οι ΗΠΑ εφοδιάζουν, ακόμα και με τανκς, για να αντιμετωπίσουν τους φανατικούς ισλαμιστές.

Άνδρες της συριακής κουρδικής πολιτοφυλακής YPG

Όπως έγραψε η Washington Post, υψηλά ιστάμενοι Αμερικανοί στρατηγοί είχαν ζητήσει από τον Μπαράκ Ομπάμα να εξοπλίσει τους Κούρδους της Συρίας για να καταλάβουν την Ράκκα, οιωνεί πρωτεύουσα του ISIS. Ο Ομπάμα μετέθεσε την εφαρμογή της απόφαση στον Τραμπ. Τέτοιες αποφάσεις δεν υλοποιούνται γρήγορα.

Το Πεντάγωνο επί Τραμπ έστειλε δύο φορές τεθωρακισμένα, ως ενίσχυση στους Κούρδους της Συρίας, και δεν απορρίπτει την πρόταση των Αμερικανών στρατηγών που έγινε στον πρώην πρόεδρο. Αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ ζήτησε από το Πεντάγωνο να διερευνήσει και άλλες επιλογές, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας συνεργασίας  τουρκικών στρατευμάτων με μια αραβική δύναμη που θα μπορούσε να βοηθηθεί από την αυξημένη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στη Συρία.

Ο προαναφερθείς δημοσιογράφος Σεμίχ Ιντίζ έγραψε στο al-monitor πως οι Τούρκοι έχουν αφήσει πολλά κενά στο πώς θα αντικαταστήσουν τους Κούρδους μαχητές. Δεν απάντησαν, επίσης, στο πόσα στρατεύματα είναι διατεθειμένοι να διαθέσουν για να αντικαταστήσουν τους Κούρδους.

Μήπως εκεί δεν απέβλεπε και η βόλτα των Τούρκων στρατηγών στα Ίμια, η οποία τους εξέθεσε στα σκεπτόμενα τμήματα της τουρκικής κοινής γνώμης;

Πηγή: Pontos News

Τώρα τελευταῖα κατά κόρον ἔχει ὑποστηριχθῆ ἀπό µερικούς ὅτι ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία εἶναι «Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική» καί αὐτή εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὅµως µποροῦµε νά χρησιµοποιήσουµε τόν ὅρο «Ἐκκλησίες» καί γιά τούς ἑτεροδόξους καί στήν περίπτωση αὐτή πρόκειται γιά «τεχνικό ὅρο (terminus technicus)».

Ἡ ἄποψη αὐτή προκαλεῖ ἰδιαίτερη ἐντύπωση, γιατί δέν γράφεται µόνον σέ κείµενα, ἀλλά ὑποστηρίζεται καί ἀπό Ἐπισκόπους καί µάλιστα σέ Συνοδικά Ὄργανα, γιά νά ὑποστηριχθῆ ἡ ἀπόφαση τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου» τῆς Κρήτης ὅτι «ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἀποδέχεται τήν ἱστορικήν ὀνοµασίαν τῶν  µή εὑρισκοµένων ἐν κοινωνίᾳ µετ’ αὐτῆς ἄλλων ἑτεροδόξων χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν καί Ὁµολογιῶν». 

Φυσικά ἔχω διαφορετική ἄποψη, τήν ὁποία θά ἤθελα νά διατυπώσω στό κείµενο αὐτό.

1. Τι σηµαίνει «τεχνικός όρος» ^[1]  

«Τεχνικός ὅρος» (terminus technicus), σύµφωνα µέ τό Λεξικό τοῦ Γ. Μπαµπινιώτη, εἶναι «ὅρος τόν ὁποῖον χρησιµοποιεῖ µιά τέχνη, µιά ἐπιστήµη ἤ µιά ἐπαγγελµατική εἰδικότητα». 

Ἄν ἀνατρέξουµε στήν Πύλη γιά τήν Ἑλληνική Γλώσσα καί στήν ἀναφορά στίς εἰδικές γλῶσσες^[2] θά συµπεράνουµε ὅτι τεχνικός ὅρος (terminus technicus) εἶναι ὁ ὅρος πού χρησιµοποιεῖται στό πλαίσιο µιά τεχνικῆς γλώσσας, τῶν ἐπιστηµόνων κάθε εἰδικότητας, ὅταν ἐξετάζουν ζητήµατα τῆς εἰδικότητάς τους. Τεχνικός ὅρος, δηλαδή, εἶναι ὁ ὅρος πού χρησιµοποιεῖται γιά νά περιγραφοῦν ἀντικείµενα ἢ ἔννοιες πού εἴτε δέν ἔχουν ὄνοµα στήν τρέχουσα χρήση εἴτε καλύπτουν τήν ἀνάγκη νά περιγράψουν µέ ἕναν ὅρο πιό συγκεκριµένο, ἀποκλείοντας κάθε ἀµφισηµία, ἀντικείµενα τά ὁποῖα ἡ κανονική γλώσσα (τό κοινό λεξιλόγιο) ἤδη περιγράφει. Μέ ἄλλα λόγια τεχνικός ὅρος µπορεῖ νά εἶναι µιά νέα δηµιουργηµένη λέξη ἢ µιά λέξη ὑπαρκτή στό κοινό λεξιλόγιο µέ πιό συγκεκριµένη σηµασία, λίγο ἢ πολύ διαφορετική ἀπό τήν σηµασία πού ἔχει στό κοινό λεξιλόγιο.

Στήν συγκεκριµένη περίπτωση, δηλαδή, στό κείµενο τῆς Μεγάλης Συνόδου, ἡ ἔκφραση «τεχνικός ὅρος» σηµαίνει ὅτι δέν ἀναγνωρίζεται ὅτι αὐτές οἱ «Χριστιανικές κοινότητες καί ὁµολογίες» εἶναι Ἐκκλησία, ἀλλά χρησιµοποιεῖται ἡ λέξη Ἐκκλησία γιά τίς Χριστιανικές αὐτές ὁµάδες συµβατικά, χάριν συνεννοήσεως µεταξύ µας. 

Μέ βάση τόν ὁρισµό τοῦ τεχνικοῦ ὅρου στόν ὁποῖο καταλήξαµε βασιζόµενοι σέ ὑλικό πού ἀντλήσαµε ἀπό τήν Πύλη γιά τήν Ἑλληνική Γλώσσα,θά µπορούσαµε νά ἐπισηµάνουµε τά ἀκόλουθα σχετικά µέ τήν χρήση τοῦ ὅρου Ἐκκλησία ὡς τεχνικοῦ ὅρου: 

Οἱ τεχνικοί ὅροι ἀποτελοῦν προϊόν συµφωνίας µεταξύ τῶν ἐπιστηµόνων, ἡ σηµασία τους προσδιορίζεται µέ ἀπόλυτη ἀκρίβεια καί σαφήνεια καί χρησιµοποιοῦνται ἀπό τούς εἰδικούς κάθε τοµέα γιά λόγους συνεννόησης προκειµένου νά ἀποφευχθῆ ἡ ἀµφισηµία. Ἀπό τήν στιγµή ὅµως πού τό περιεχόµενο µιᾶς λέξης τίθεται ἐν ἀµφιβόλῳ καί ἐγείρει συζητήσεις, εἶναι προφανές ὅτι ἡ χρήση της δέν προσδιορίζεται µέ ἀκρίβεια καί δέν ἀποτελεῖ προϊόν συµφωνίας, αὐτοκαταργεῖται  ὡς τεχνικός ὅρος. 

Οἱ τεχνικοί ὅροι ἐξάλλου καταχωρίζονται σέ εἰδικά λεξικά ὁρολογίας καί καθιερώνονται. Ἑποµένως δέν χρησιµοποιοῦνται εὐκαιριακά καί συµβατικά χάριν συνεννοήσεως γιά νά ἐξυπηρετήσουν µιά συγκεκριµένη περίσταση. Στήν περίπτωση δηλαδή τῆς Μεγάλης Συνόδου, ἡ χρήση τῆς λέξης Ἐκκλησία καί γιά τίς ἑτερόδοξες ὁµολογίες προτείνεται γιά νά ἐξυπηρετήση µιά σύµβαση καί µιά ἀνάγκη ἐπικοινωνίας µέ τήν ἐπίγνωση ὅτι, στήν συγκεκριµένη περίπτωση, καταχρηστικά, χρησιµοποιεῖται ἡ λέξη µέ διαφορετική σηµασία ἀπό αὐτή στήν ὁποία εἶχε συµφωνηθῆ ἀρχικά. Στήν προκειµένη περίπτωση ὅµως δέν ἔχουµε νά κάνουµε µέ τεχνικό ὅρο, ἀλλά µέ ἐπιλογή µιᾶς ἀπό τίς σηµασίες τῆς λέξης. 

Πράγµατι, ἄν ἀνατρέξουµε στά λεξικά θά παρατηρήσουµε ὅτι παρατίθενται οἱ διαφορετικές σηµασίες τῆς λέξης.  Ἀκριβῶς αὐτός ὅµως εἶναι ὁ σκοπός τῶν λεξικῶν, νά παραθέτουν τίς σηµασίες µιᾶς λέξης καί νά ἀποτυπώνουν τήν χρήση τους µέ τήν παράθεση παραδειγµάτων. 

Τά πράγµατα ὅµως εἶναι διαφορετικά σέ ἕνα κείµενο. Ἡ σηµασία τῆς λέξης µέσα στό κείµενο δέν µπορεῖ παρά νά προσδιορισθῆ, ὅπως µᾶς ἔχει µάθει ἡ Γλωσσολογία, καί συγκεκριµένα ἡ Πραγµατολογία, ἀπό τό «συµφραστικό πλαίσιο –γλωσσικό καί ἐξωγλωσσικό– τῆς ἐκφώνησης» ^[3] . Ἡ σηµασία, δηλαδή, εἶναι στενά συναρτηµένη µέ τήν περίσταση, τίς συνθῆκες τοῦ χώρου, τοῦ χρόνου, τοῦ ἐπιδιωκόµενου στόχου κλπ. Ἑποµένως, ἡ σηµασία τῆς λέξης Ἐκκλησία στό συγκεκριµένο ἐκκλησιολογικό κείµενο τῆς Μεγάλης Συνόδου µπορεῖ νά προσδιορισθῆ µόνο σέ σχέση µέ ἄλλα ὁµόλογα δογµατικά - ἐκκλησιολογικά κείµενα –ἐνῶ, ὅπως θά τονισθῆ πιό κάτω, ὁ «τεχνικός ὅρος» χρησιµοποιεῖται ὡς οὐσιαστικός ὅρος– καί µέ ἐσωτερικά κειµενικά κριτήρια.  

Τέλος, δέν µποροῦµε νά συνδέουµε τόν «τεχνικό ὅρο» µέ τήν ἀποφατικότητα. Κατ' ἀρχήν ἡ ἔννοια τῆς ἀποφατικότητας ἀφορᾶ µόνο τόν Θεό, ὅπως θά ποῦµε παρακάτω, καί δέν µποροῦµε ξαφνικά νά κάνουµε διεσταλµένη ἑρµηνεία τοῦ ἀποφατισµοῦ καί γιά τόν ὅρο Ἐκκλησία, µόνο καί µόνο ἐπειδή µᾶς ἐξυπηρετεῖ. Ἐξάλλου, ἡ ἔννοια τοῦ «τεχνικοῦ ὅρου» βρίσκεται στόν ἀντίποδα τῆς ἀποφατικῆς ἔκφρασης. Ἡ ἀποφατικότητα ἀφορᾶ κυρίως τήν ἀδυναµία ὁρισµοῦ καί ἀκριβοῦς ὀνοµατοδοσίας. Ὁ «τεχνικός ὅρος» ἀντίθετα ἀποτελεῖ ἀπόπειρα ἀκριβοῦς, κατά τό δυνατόν, προσδιορισµοῦ µιᾶς ἔννοιας. 

Πάντως, ἡ χρήση «τεχνικός ὅρος» γιά τίς ἄλλες Χριστιανικές Ὁµολογίες στήν πραγµατικότητα εἶναι παραπλανητική καί θά ἐξηγήσω στήν συνέχεια τούς λόγους πού ὑποστηρίζουν τήν ἄποψή µου αὐτή. 

2. Οἱ «τεχνικοί ὅροι» σέ ὁµολογιακά κείµενα

Στόν καθηµερινό λόγο καί τήν ἐπικοινωνία µέ Χριστιανούς ἄλλων Ὁµολογιῶν χρησιµοποιεῖται ὁ ὅρος Ἐκκλησία καταχρηστικά καί συγκαταβατικά, χάριν µιᾶς συνεννοήσεως, διότι ἔτσι αὐτοπροσδιορίζονται οἱ ὁµάδες αὐτές. Ὁ ὅρος Ἐκκλησία χρησιµοποιεῖται καί µέ τήν κοινωνική ἔννοια (ἡ Ἐκκλησία τοῦ ∆ήµου) καί γιά τίς θρησκευτικές καί παραθρησκευτικές ὁµάδες (Ἐκκλησία τοῦ Σατανᾶ).

Στήν πρόσφατη ἐπίσκεψή µου στήν Ἀµερική µέ πληροφόρησαν ὅτι περίπου 55.000 «Χριστιανικές» ὁµάδες αὐτοαποκαλοῦνται «Ἐκκλησίες». Τό ἐνδιαφέρον δέ εἶναι ὅτι ὅλες αὐτές οἱ «Χριστιανικές ὁµάδες» δέν πληροῦν τούς ὅρους καί τίς προϋποθέσεις γιά νά γίνουν µέλη τοῦ «Παγκοσµίου Συµβουλίου τῶν Ἐκκλησιῶν». 

Εἶναι γνωστόν ὅτι γιά νά γίνη κάποια «Χριστιανική ὁµάδα» µέλος τοῦ «Παγκοσµίου Συµβουλίου Ἐκκλησιῶν» πρέπει νά ὑποβάλη αἴτηση καί νά γίνη ἔρευνα ἄν πληροῖ τίς προϋποθέσεις γιά νά θεωρηθῆ µέλος του. Αὐτή ἡ διαδικασία διαρκεῖ ἕνα µεγάλο χρονικό διάστηµα.

Ἔτσι, ὅσες ὁµάδες χρησιµοποιοῦν τόν ὅρο «Ἐκκλησία» δέν εἶναι «Ἐκκλησίες», ἁπλῶς αὐτοαποκαλοῦνται ἔτσι. Τό ὅτι τό κείµενο πού ἐξεδόθη ἀπό τήν «Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο» τῆς Κρήτης δέν κάνει αὐτήν τήν διασάφηση-ἐπεξήγηση, ἀλλά χαρακτηρίζει ὅλες τίς «Χριστιανικές ὁµάδες» ὡς «ἑτερόδοξες Ἐκκλησίες καί ὁµολογίες» εἶναι προβληµατικό.

Σέ ἄλλο κείµενό µου, τό ὁποῖο κατέθεσα καί στά Πρακτικά τῆς «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου», ὑποστήριξα ὅτι ἡ χρήση τοῦ ὅρου Ἐκκλησία καί γιά τίς ἑτερόδοξες Χριστιανικές Κοινότητες - Ὁµολογίες, ἀπό παλαιούς καί συγχρόνους Πατέρας, Ἐπισκόπους καί θεολόγους, δέν σηµαίνει ὅτι µπορεῖ νά θεωρηθῆ ὡς δικαιολογία γιά τήν χρησιµοποίηση τοῦ ὅρου αὐτοῦ καί στήν ἀπόφαση τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης. Καί αὐτό γιατί πρέπει νά γίνη σαφής διασάφηση-ἐπεξήγηση. Ἄλλο εἶναι νά χρησιµοποιῆται ἐνδεχοµένως ἡ λέξη Ἐκκλησία καταχρηστικά και συµβατικά γιά ἑτερόδοξες ὁµάδες, ἄν καί δέν πιστεύουµε ὅτι εἶναι πραγµατικά µέλη τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, καί ἄλλο εἶναι νά τεθῆ σέ κείµενο τῆς Μεγάλης αὐτῆς Συνόδου, ὡς δογµατική καί κανονική ἀπόφασή της. Ὅπως εἴπαµε καί παραπάνω, ἡ χρήση καί ἡ σηµασία µιᾶς λέξης προσδιορίζεται ἀνάλογα µέ τό συµφραστικό πλαίσιο στό ὁποῖο ἐντάσσεται.  

Τό ἐρώτηµα εἶναι καίριο: Ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης εἶναι Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος ἤ ὄχι; Ἄν εἶναι Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος, συνέχεια τῶν Οἰκουµενικῶν Συνόδων, τότε δέν µπορεῖ στίς ἀποφάσεις της νά χρησιµοποιῆ τίς λέξεις ὡς ὑποτιθέµενους «τεχνικούς ὅρους». ∆έν µπορῶ νά διανοηθῶ ὅτι οἱ Πατέρες τῶν Α΄  καί Β΄  Οἰκουµενικῶν Συνόδων πού ἀποφάσισαν τό «Σύµβολο τῆς Πίστεως» θά µποροῦσαν νά χρησιµοποιήσουν «τεχνικούς ὅρους», ἤ οἱ µετέπειτα Πατέρες τῶν ἄλλων Οἰκουµενικῶν Συνόδων πού ἀποφάσισαν γιά χριστολογικά θέµατα θά µποροῦσαν νά χρησιµοποιήσουν «τεχνικούς ὅρους». Τέτοιες ἀπόψεις εἶναι ἀπαράδεκτες ἀπό κάθε πλευρᾶς. 

Οἱ Οἰκουµενικές Σύνοδοι, ὡς γνωστόν, ἔδωσαν µάχες γιά τήν ἀκριβῆ χρήση τῶν λέξεων - ὅρων πού ἀφοροῦσαν δογµατικᾶ ζητήµατα. Γιά  κανέναν λόγο δέν µπορεῖ ἕνας σοβαρός ἄνθρωπος νά ὑποστηρίξη ὅτι ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης εἶναι Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος καί ὅµως ταυτόχρονα µέ συνείδηση τῶν Ἱεραρχῶν - θεολόγων νά περιλαµβάνη στίς ἀποφάσεις της «τεχνικούς ὅρους» καί µάλιστα σέ σοβαρά ἐκκλησιολογικά θέµατα, τά ὁποῖα ταυτόχρονα εἶναι Χριστολογικά θέµατα. 

Πάντως, ἡ ἀντίληψη τοῦ ὅρου «ἐκκλησία» ὡς «τεχνικοῦ ὅρου» παραπέµπει καί στήν πολιτική ὑστεροβουλία τῶν µονοθελητῶν, οἱ ὁποῖοι ἐνῶ µιλοῦσαν γιά τό ἕνα θέληµα τοῦ Χριστοῦ, βεβαίωναν τόν ἅγιο Μάξιµο ὅτι δέν ἐννοοῦν ἕνα θέληµα στόν Χριστό γιά ἀµφότερες τίς φύσεις Του, ἀλλά τό γράφουν ἔτσι γιά νά ἠρεµήση ὁ κόσµος καί νά εἰρηνεύση ἡ οἰκουµένη… Τοῦ λοιποῦ προωθοῦσαν τό ἕνα θέληµα µέ τήν ἐλπίδα ἐγκόλπωσης τῶν µονοφυσιτῶν στήν αὐτοκρατορική Ἐκκλησία. 

Ἡ συσχέτιση µέ τό σήµερα εἶναι προφανής. Ἀπό τήν µιά ὁ ὅρος Ἐκκλησία χρησιµοποιεῖται δῆθεν ὡς «τεχνικός ὅρος», χωρίς νά σηµαίνη ἀπόδοση ἐκκλησιαστικότητας στούς ἑτεροδόξους, ἐνῶ ἀπό τήν ἄλλη στήν συζήτηση µέσα στήν ἴδια τήν Σύνοδο τῆς Κρήτης γιά τούς µεικτούς γάµους, θεµελιωνόταν τό ἔγκυρο τοῦ βαπτίσµατος τῶν ἑτεροδόξων καί συναφῶς τῆς ἀπόδοσης ἐκκλησιαστικότητας στίς κοινότητές τους. Αὐτό τό θέµα θά τό δοῦµε πιό κάτω. 

3. Τό πράγµα καί τό ὄνοµα, ὡς πρός τόν ὅρο ἘκκλησίαἘκκλησίες 

Γιά νά ὑποστηριχθῆ ὅτι ὁ ὅρος Ἐκκλησία εἶναι «τεχνικός ὅρος», ἐπιστρατεύθηκε τό ἐπιχείρηµα ὅτι στήν πατερική παράδοση ὑφίσταται διάκριση µεταξύ τοῦ πράγµατος καί τῶν ὀνοµάτων (ὅρων-λέξεων), ὅπως φαίνεται στήν ἀντιµετώπιση τῶν θεωριῶν τοῦ Εὐνοµίου ἀπό τούς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας.

Τό ὅτι οἱ ὅροι δέν περιγράφουν τήν φύση τῶν πραγµάτων εἶναι κοινός πατερικός τόπος γιά ὅλα τά πράγµατα καί µάλιστα ἀκόµα καί τά κτιστά. Συνεπῶς ἡ ὅποια ἀποφατικότητα –χρησιµοποιώντας ἐδῶ αὐτόν τόν ἐντελῶς ἀδόκιµο ὅρο– ἀφορᾶ ὅλα τά πράγµατα, τά ὁποῖα στό σύνολό τους γνωρίζονται ἀπό τίς ἐνέργειές τους, ἐνῶ ἡ φύση τους παραµένει ἄγνωστη. Ἑποµένως, ἡ ὅλη εἰσαγωγή τῆς καππαδοκικῆς ἐπιχειρηµατολογίας περισσότερο χρησιµοποιεῖται ρητορικά µέ σκοπό νά ρίξη τόν «λίθο τοῦ ἀναθέµατος» στούς µή δεχοµένους τόν ὅρο Ἐκκλησία γιά τούς ἑτεροδόξους παρά γιά νά κοµίση ἕνα θεολογικό ἐπιχείρηµα.

Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὁ Εὐνόµιος, ὁ ὁποῖος «ἔδωσε λογικό ὁρισµό στήν διαλεκτική τοῦ Ἀετίου», κατά τόν π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, κήρυττε ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἁπλοῦς καί ἀµέριστος, καί µοναδικό στοιχεῖο τῆς ἁπλῆς οὐσίας του εἶναι ἡ ἀγεννησία, ἡ ὁποία τόν καθορίζει. Ἡ τέλεια ἁπλότητα τοῦ Θεοῦ συνεπαγόταν τήν ταύτιση.Ἔτσι, ταύτιζε τήν οὐσία µέ τήν ἐνέργειά Του. Ἐπίσης, δίδασκε ὅτι λόγῳ τῆς ἁπλότητος τοῦ Θεοῦ καί ἐµεῖς γνωρίζουµε τό πᾶν γιά τόν Θεό, ὅπως γνωρίζει ὁ Θεός τόν ἑαυτό Του. «Ὁ Θεός περί τῆς ἑαυτοῦ οὐσίας οὐδέν πλέον ἡµῶν ἐπίσταται, οὐδέ ἔστιν αὕτη µᾶλλον µέν ἐκείνῳ, ἧττον δέ ἡµῖν γινωσκοµένη». 

Ὁ Μέγας Βασίλειος κατ' ἀρχάς καί στήν συνέχεια ὁ ἅγιος Γρηγόριος

Νύσσης, ὅπως καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί οἱ µεταγενέστεροι Πατέρες ὁµιλοῦσαν γιά τήν ἀδιαίρετη διάκριση µεταξύ οὐσίας καί ἐνεργείας στόν Θεό, καί ὑποστήριζαν ὅτι ἐµεῖς γνωρίζουµε τόν Θεό ἀπό τίς ἐνέργειές Του, ἀγνοοοῦµε δέ παντελῶς τήν οὐσία Του. Ἐπίσης ὑπεστήριζαν ὅτι ὁ Θεός εἶναι πολυώνυµος ὡς πρός τίς ἐνέργειές Του καί ἀνώνυµος ὡς πρός τήν οὐσία Του. Ἐµεῖς δίνουµε ὀνόµατα στόν Θεό ἀπό τίς ἐνέργειές Του, ἀλλά ἐκφράζοντας τόν ἀποφατισµό ἀφαιροῦµε ὀνόµατα. Ἔτσι, δέν ταυτίζονται τά ὀνόµατα τοῦ Θεοῦ µέ τήν φύση Του καί αὐτόν τόν Θεό.

Ὁ ἅγιος ∆ιονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης τό ἐξέφρασε καθαρά, ὅταν ἔλεγε ὅτι ὁ Θεός ἔχει ὀνόµατα, ἤτοι εἶναι ἀγαθός, ζωή, σοφία, δύναµη καί ὅλα ὅσα ἀνήκουν στήν νοητή θεωνυµία, ἀλλά εἶναι Τριάδα ὑπερούσια, ὑπέρθεη, ὑπεράγαθη. Ὁ Θεός εἶναι φῶς, ἀλλά καί γνόφος, ὁρᾶται ἀλλά εἶναι καί ἀόρατος, θεᾶται ὑπέρ νόησιν καί ὑπέρ αἴσθησιν. 

Γενικά οἱ Πατέρες δίδαξαν ὅτι ὑπάρχουν τά ρήµατα, ἤτοι οἱ λέξεις, καί τά νοήµατα, ἤτοι τό περιεχόµενο τῶν λέξεων. ∆έν ταυτίζονται τά ρήµατα µέ τά νοήµατα καί ἡ ἐµπειρία δέν µπορεῖ νά ἐκφρασθῆ ἀπολύτως µέ τά ρήµατα καί τά νοήµατα. 

Πάντως, οἱ Πατέρες χρησιµοποιοῦσαν τά κτιστά ρήµατα καί νοήµατα πού συναντοῦσαν στό περιβάλλον γιά νά διατυπωθῆ ἡ θεοπτική ἐµπειρία τους, ἀλλά δίδασκαν ὅτι ὅταν ὁ θεόπτης φθάση στήν ἐµπειρία, τότε καταργοῦνται καί τά ρήµατα καί τά νοήµατα, γιατί ἡ θεοπτική ἐµπειρία γίνεται ἐν Χάριτι ὑπέρ νόησιν καί ὑπέρ αἴσθησιν. Αὐτά εἶναι τά ἄρρητα ρήµατα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, πού καταγράφονται µέ ρητά ρήµατα καί νοήµατα. 

Αὐτή εἶναι ἡ βασική ἀρχή τῆς καταφατικῆς καί ἀποφατικῆς θεολογίας, ἀφοῦ ὁ Θεός ὁρᾶται ἀοράτως καί ἀκούγεται ἀνηκούστως καί µετέχεται ἀµεθέκτως καί πολλαπλασιάζεται ἀπολλαπλασιάστως.  

Ὅµως αὐτό πού γίνεται στήν θεοπτική ἐµπειρία καί ἀναφέρεται στόν Τριαδικό Θεό, δηλαδή στήν θεολογία, δέν µπορεῖ νά ἐφαρµοσθῆ γιά τήν περιγραφή τοῦ γεγονότος τῆς Ἐκκλησίας. ∆έν µποροῦµε νά ἰσχυριζόµαστε ὅτι ἡ διδασκαλία τῶν Καππαδοκῶν Πατέρων, οἱ ὁποῖοι ἀντιτάχθηκαν στίς αἱρετικές ἀπόψεις τοῦ Εὐνοµίου, ἐφαρµόζεται γιά τήν περιγραφή τοῦ γεγονότος τῆς Ἐκκλησίας. 

Ὅποιος ἐπιµένει σέ αὐτό διαπράττει τό θεολογικό σφάλµα νά µή κάνη διάκριση µεταξύ θεολογίας καί οἰκονοµίας, καί κατ' ἐπέκταση µεταφέρει ὅ,τι ἰσχύει στόν Τριαδικό Θεό στήν Ἐκκλησιολογία, δηλαδή τήν οἰκονοµία. Ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ µέ τήν εὐδοκία τοῦ Πατρός καί τήν συνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος προσέλαβε ἀνθρωπίνη φύση καί ἕνωσε τό ἄκτιστο µε τό κτιστό, τό ἀθάνατο µέ τό θνητό, ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως καί ἀχωρίστως. 

Ἔπειτα, οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ παραπέµπουν σέ συγκεκριµένα πράγµατα, ὁπότε δέν δηλώνονται διά κενῶν ὀνοµάτων πού ἀλλάζουν εὐκαίρως ἀκαίρως, λόγῳ τῆς ἀνυπαρξίας τοῦ πράγµατος τό ὁποῖο δηλώνουν. Τίθενται, λοιπόν, πολλά ἐρωτήµατα: Τό ὄνοµα Ἐκκλησία στούς Ὀρθοδόξους, παραπέµπει ἢ ὄχι στό πλήρωµα τῶν ἀκτίστων θείων ἐνεργειῶν τοῦ σώµατος τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ; Οἱ ἑτερόδοξες ὁµάδες, χαρακτηριζόµενες µέ τόν ὅρο Ἐκκλησίες, παραπέµπουν ἢ ὄχι γιά ἐµᾶς τούς Ὀρθοδόξους στήν κοινωνία θεώσεως πού ἐκπορεύεται ἀπό τό Θεανθρώπινο Σῶµα τοῦ Χριστοῦ; Οἱ ἑτερόδοξες ὁµάδες, χαρακτηριζόµενες µέ τόν ὅρο Ἐκκλησίες, παραπέµπουν ἢ ὄχι γιά ἐµᾶς τούς Ὀρθοδόξους στό πλήρωµα τῆς ἀλήθειας; Εἶναι ἢ δέν εἶναι διγλωσσία καί θεολογική διπλωµατία, ἕνα ὄνοµα πού οἱ Ὀρθόδοξοι χρησιµοποιοῦν γιά νά παραπέµπη σέ συγκεκριµένο σηµαινόµενο, νά χρησιµοποιῆται µέ ἄλλο σηµαινόµενο γιά ἄλλες θρησκευτικές ὁµάδες; Πόσο διαφέρει αὐτό ἀπό τήν πολιτική τῶν µονοθελητῶν, οἱ ὁποῖοι µέ τήν ἴδια ἔκφραση «τό ἕνα θέληµα στό Χριστό» διαβεβαίωναν τούς ὀρθόδοξους ὅτι ἕνα θέληµα σηµαίνει σύµπτωση δυό φυσικῶν θεληµάτων (ἄρα δύο φύσεων) καί στούς µονοφυσίτες ἄφηναν νά ἐννοηθῆ ὅτι ἕνα θέληµα προφανῶς παραπέµπει σέ µιά φύση στόν Χριστό;

Ὅλα αὐτά τά ἐρωτήµατα εἶναι καίριας σηµασίας καί σπουδαιότητας. 

Οἱ Πατέρες µιλοῦν γιά τήν ἀλήθεια τῶν πραγµάτων καί διακηρύττουν στούς διαφωνοῦντες ὅτι δέν θά ζυγοµαχήσουν γιά τίς λέξεις καί τά ὀνόµατα ἂν συµφωνήσουν γιά τήν ἀλήθεια τῶν πραγµάτων. Ἡ ἐπιµονή στίς λέξεις δέν ἀφορᾶ κάποια ἀπόδοση σταθερῆς καί ἀµετάβλητης ἀλήθειας στά ὀνόµατα, ὅπως σοφιστικά ρίπτεται ὁ «λίθος τοῦ ἀναθέµατος» στούς ἐπιµένοντες ὅτι οἱ ἑτερόδοξοι δέν εἶναι Ἐκκλησία. Ἀφορᾶ τήν ρητή ἀπαίτηση νά συµφωνοῦν ἅπαντες οἱ συµµετέχοντες στήν Σύνοδο, ὅτι ὅταν τίθεται µιά λέξη γιά νά περιγράψη µιά πραγµατικότητα κατανοεῖται ἀπό ὅλους µέ τόν ἴδιο τρόπο. 

Ἄλλωστε, ὅλοι οἱ δογµατικοί ἀγῶνες πάνω στήν ὁρολογία ἀφοροῦσαν ἀκριβῶς τό νά συµφωνήσουν ἅπαντες στά πράγµατα. Κλασσικό παράδειγµα ἡ Ε' Οἰκουµενική Σύνοδος, στήν ὁποία τίθενται ὅλες οἱ ἀσφαλιστικές δικλεῖδες προκειµένου γλωσσικά ὁ ὅρος τῆς Χαλκηδόνας νά νοηθῆ ὀρθοδόξως καί ὄχι  νεστοριανικῶς ἢ µονοφυσιτικῶς. Χρησιµοποιοῦνται λέξεις καί ὁρολογία, οἱ ὁποῖες δέν ἐκφράζουν ὅλες τίς χριστιανικές παραδόσεις, ἀλλά τίθενται τόσες ἐπεξηγηµατικές προτάσεις, ὥστε νά ἀποκλείωνται παρερµηνεῖες ἀπό ὁποιοδήποτε µέρος τῆς Συνόδου. Αὐτό δέν ἔγινε στό κείµενο τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης.

Ἑποµένως, ὁ ὅρος, ἡ λέξη κωδικοποιεῖ, ὁριοθετεῖ, ὅσο εἶναι δυνατόν, τήν ἄρρητη ἐµπειρία καί αὐτό δέν εἶναι οὔτε ἁπλό οὔτε ἀσήµαντο οὔτε τυχαῖο. Τό γεγονός ὅτι ὁ ὅρος δέν ταυτοποιεῖ, ἀλλά περιγράφει, δέν τόν καθιστᾶ ἄχρηστο οὔτε µας νοµιµοποιεῖ νά τόν χρησιµοποιοῦµε ὅπως θέλουµε ἢ ὅπως µᾶς ἐξυπηρετεῖ κάθε φορά, γιατί ἁπλούστατα ἔτσι δέν µποροῦµε νά συνεννοηθοῦµε. Καί ἡ συνεννόηση, ὡς γνωστόν, εἶναι κάτι πολύ σηµαντικό. Ἐκτός ἂν ἐπιδιώκουµε τό ἀντίθετο, δηλαδή θέλουµε νά συσκοτίσουµε τά πάντα ὥστε νά καταστήσουµε τήν συνεννόηση δύσκολη καί προβληµατική καί µέσα στήν γενικότερη σύγχυση πού θά προκαλέσουµε, νά προωθήσουµε τά σχέδια µας.

4. Ὁρισµός, ἀποφατισµός καί ἑτεροπροσδιορισµός 

Συνέχεια τοῦ προηγουµένου εἶναι ὅτι τό θέµα τοῦ «τεχνικοῦ ὅρου» γιά τήν Ἐκκλησία συνδέθηκε ἀπό µερικούς καί µέ ἄλλα ἐκκλησιολογικά θέµατα, πού ἀφοροῦν τόν ὁρισµό ἤ τόν ἀποφατισµό τῆς Ἐκκλησίας καί τόν ἑτεροπροσδιορισµό ἤ τόν αὐτοπροσδιορισµό τῶν ἄλλων Χριστιανικῶν Ὁµολογιῶν. Γι' αὐτό πρέπει νά ἐξετασθῆ τό θέµα τοῦ ὁρισµοῦ τῆς Ἐκκλησίας σέ σχέση µέ τήν ἀποφατικότητα καί τόν ἑτεροπροσδιορισµό ἤ αὐτοπροσδιορισµό. 

Ὡς πρός τό θέµα τοῦ ὁρισµοῦ, πρέπει νά σηµειωθῆ ὅτι τά παλαιότερα δογµατικά ἐγχειρίδια, πού εἶχαν ἐπηρεασθῆ ἀπό σχολαστικές παραδόσεις, ἔδιναν ἕναν ὁρισµό γιά τήν Ἐκκλησία, περίπου ὡς ἑξῆς: ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό σύνολο τῶν ἀνθρώπων πού πιστεύουν στόν Χριστό, πού ὁµολογοῦν ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ἡ Κεφαλή της, εἶναι ὁ Θεός καί Κύριός τους, πού ἔχουν τήν ἴδια πίστη καί ὁµολογία, πού ἁγιάζονται διά τῶν ἁγίων Μυστηρίων, πού κατευθύνονται πρός σωτηρία ἀπό τούς Ποιµένες, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἀδιάκοπη ἀποστολική διαδοχή κλπ. 

Ἔχει ὅµως παρατηρηθῆ ὅτι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἀπέφυγαν νά δώσουν τέτοιους ὁρισµούς γιά τήν Ἐκκλησία, ἀλλά ἔκαναν περιγραφές, χρησιµοποίησαν εἰκόνες, ὅπως ἔκανε καί ὁ Χριστός µέ τίς παραβολές Του (π.χ. οἰκία, γάµος, ποίµνη, ἄµπελος, κλπ.). Αὐτό κάνει µερικούς νά ὑποστηρίζουν ὅτι δέν µποροῦµε νά δώσουµε ὁρισµό γιά τήν Ἐκκλησία, ἀλλά νά χρησιµοποιήσουµε µόνον εἰκόνες.

Ὅµως αὐτό δέν µπορεῖ νά χρησιµοποιηθῆ ὡς ἐπιχείρηµα γιά τόν ὅρο Ἐκκλησία, ὡς τό Σῶµα τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἔκφραση ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Σῶµα Χριστοῦ δέν εἶναι εἰκόνα. Τό Σῶµα δέν εἶναι εἰκόνα, ἀλλά πραγµατικότητα. Ὁ Χριστός µέ τήν ἐνανθρώπησή Του δέν προσέλαβε ...εἰκόνα, ἀλλά τήν ἀνθρώπινη φύση, δηλαδή σαρκώθηκε: «Καί ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο καί ἐσκήνωσεν ἐν ἡµῖν. καί ἐθεασάµεθα τόν δόξαν αὐτοῦ, δόξαν ὡς µονογενοῦς παρά πατρός, πλήρης χάριτος καί ἀληθείας» (Ἰω. α΄,  14).

Οἱ τρεῖς Μαθητές ἐπάνω στό Ὄρος Θαβώρ, δέν εἶδαν τήν δόξα µιᾶς εἰκόνας, ἀλλά τήν δόξα τοῦ τεθεωµένου Σώµατος τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος πορευόµενος πρός ∆αµασκό εἶδε τόν Χριστό µέσα στήν δόξα Του, δέν εἶδε τόν ἄσαρκο Λόγο, ἀλλά τόν σεσαρκωµένο Λόγο. Γι' αὐτό στίς ἐπιστολές του συνεχῶς ἔγραφε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ἡ κεφαλή τοῦ Σώµατος τῆς Ἐκκλησίας. 

Θά παραθέσω µερικά χωρία: «Καί αὐτόν ἔδωκε κεφαλήν ὑπέρ πάντα τῇ ἐκκλησίᾳ, ἥτις ἐστί τό σῶµα αὐτοῦ, τό πλήρωµα τοῦ τά πάντα ἐν πᾶσι πληρουµένου» (Ἐφ. α΄,  22-23). «Καί αὐτός ἐστιν ἡ κεφαλή τοῦ σώµατος, τῆς ἐκκλησίας» (Κολ. α΄,  18). «Ἀνταναπληρῶ τά ὑστερήµατα τῶν θλίψεων τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ σαρκί µου ὑπέρ τοῦ σώµατος αὐτοῦ, ὅ ἐστιν ἡ ἐκκλησία» (Κολ. α΄, 24). Τό «ἐστίν» εἶναι ἀπόλυτο καί καθοριστικό καί δέν ἀφήνει δυνατότητα ἄλλης ἑρµηνείας, ὅτι πρόκειται περί εἰκόνος. 

Ἐπίσης, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει ὅτι ὅσοι εἴµαστε Χριστιανοί βαπτισθήκαµε στό ἕνα σῶµα τοῦ Χριστοῦ: «Καί γάρ ἐν ἑνί Πνεύµατι ἡµεῖς πάντες εἰς ἕν σῶµα ἐβαπτίσθηµεν» (Α' Κορ. ιβ΄, 13), καί γι' αὐτό ἀνήκουµε στό ἕνα σῶµα τοῦ Χριστοῦ: «οἱ πολλοί ἕν σῶµα ἐσµέν ἐν Χριστῷ οἱ δέ καθ' εἷς ἀλλήλων µέλη» (Ρωµ. ιβ', 5). 

Εἶναι χαρακτηριστικό τό ὅτι ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος, ὁ ὁποῖος θεωρεῖται ὡς ὁ καλύτερος ἑρµηνευτής τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, συνεχίζει τήν ἴδια θεολογική σκέψη µέ ἐκεῖνον. Σέ ὁµιλίες του γράφει: «Ἡ Ἐκκλησία σῶµά ἐστιν, ὀφθαλµόν ἔχει, καί κεφαλήν ἔχει»^[4]. Σέ ἄλλη ὁµιλία γράφει: «Τό πλήρωµα τοῦ Χριστοῦ ἡ Ἐκκλησία καί πλήρωµα τοῦ σώµατος κεφαλή»^[5]. 

Στό σηµεῖο αὐτό θά µποροῦσα νά παραθέσω πληθώρα καί ἄλλων πατερικῶν χωρίων πού κάνουν λόγο γιά τό ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶµα τοῦ Χριστοῦ, τό ὁποῖο προσέλαβε ἀπό τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, καί τό θέωσε ἅµα τῇ προσλήψει. Θά ἀρκεσθῶ, ὅµως, σέ ἕνα χωρίο τοῦ ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου ἀπό τήν πρός Ἐφεσίους ἐπιστολή του, στό ὁποῖο κάνει λόγο γιά τήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι ἐγκεκραµένη µέ τόν Χριστό: «πόσο µᾶλλον ὑµᾶς µακαρίζω τούς ἐνκεκραµένους αὐτῷ (τῷ ἐπισκόπῳ) ὡς ἡ ἐκκλησία Ἰησοῦ Χριστῷ, καί ὡς ὁ Ἰησοῦς Χριστός τῷ πατρί, ἵνα πάντα ἐν ἑνότητι ᾖ» (Ἐφεσ., 5).

Εἶναι φανερό ὅτι ὁ Χριστός δέν εἶναι κεφαλή µιᾶς εἰκόνος τοῦ σώµατος, ἀλλά εἶναι κεφαλή τοῦ πραγµατικοῦ Σώµατος πού προσέλαβε ἀπό τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, καί ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἡ εἰκόνα τοῦ σώµατος πού ἔχει µιά ἀνυπόστατη κεφαλή. Ὁ Χριστός σαρκώθηκε καί εἶναι κεφαλή τοῦ πραγµατικοῦ σώµατος καί δέν ἀποσαρκώθηκε µετά τήν Ἀνάστασή Του, γιατί οἱ δύο φύσεις, θεία καί ἀνθρωπίνη, ἑνώθηκαν ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως καί ἀχωρίστως. Ἐµεῖς, µέ τό Βάπτισµα καί τό Χρίσµα γινόµαστε µέλη τοῦ Σώµατος τοῦ Χριστοῦ καί γι' αὐτό µέλη τῆς Ἐκκλησίας καί δέν εἴµαστε µέλη µιᾶς εἰκόνος τοῦ σώµατος! 

Ὅταν κοινωνοῦµε δέν τρῶµε τήν ...εἰκόνα καί τήν περιγραφή τοῦ Σώµατος, ἀλλά τό πραγµατικό Σῶµα τοῦ Χριστοῦ.  Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός εἶπε: «Λάβετε φάγετε τοῦτό ἐστι τό σῶµά µου» (Ματθ. κς΄ , 26) καί «ἡ γάρ σάρξ µου ἀληθῶς ἐστι βρῶσις, καί τό αἷµά µου ἀληθῶς ἐστι πόσις. ὁ τρώγων µου τήν σάρκα καί πίνων µου τό αἷµα ἐν ἐµοί µένει, κἀγώ ἐν αὐτῷ» (Ἰω. στ΄,  54-56).

Μέσα σέ αὐτήν τήν προοπτική ὁ Ἀπόστολος Παῦλος θά ὁµολογήση: «Ταῦτά σοι γράφω ἐλπίζων ἐλθεῖν πρός σε τάχιον· ἐάν δέ βραδύνω, ἵνα εἰδῇς πῶς δεῖ ἐν οἴκῳ Θεοῦ ἀναστρέφεσθαι, ἥτις ἐστίν ἐκκλησία Θεοῦ ζῶντος, στῦλος καί ἑδραίωµα τῆς ἀληθείας» (Α΄  Τιµ. γ΄ , 14-15). Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι περιγραφικός ὅρος, ἀλλά τό Σῶµα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι Ἐκκλησία ζῶντος Θεοῦ, στύλος καί ἑδραίωµα τῆς ἀληθείας. 

Ἀπό τήν ἀποκαλυπτική διδασκαλία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἐξάγεται ὅτι «εἷς Κύριος, µία πίστις, ἓν βάπτισµα» (Ἐφ. δ΄ , 5), δηλαδή ἕνας εἶναι ὁ Κύριος, µία εἶναι ἡ κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας, τῆς Μιᾶς Ἐκκλησίας, µία πίστη, ἕνα Βάπτισµα.

Ὡς πρός τό θέµα τοῦ ἀποφατισµοῦ, θεωρῶ ὅτι εἶναι θεολογικά ἀπαράδεκτο νά µεταφέρωνται τά περί ἀποφατισµοῦ ὡς πρός τόν Τριαδικό Θεό, καί κυρίως στά ἐνδότερα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ (Θεολογία) στό µυστήριο τῆς Ἐκκλησίας (οἰκονοµία), πού εἶναι τό πραγµατικο Σῶµα τοῦ Χριστοῦ, τό ὁποῖο προσέλαβε ὁ Χριστός ἀπό τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, µέ τήν ἐνανθρώπηση, καί τοῦ ὁποίου Σώµατος εἴµαστε µέλη –καί δέν εἴµαστε µέλη τῆς εἰκόνος τοῦ σώµατος– καί τό ὁποῖο τεθεωµένο Σῶµα τοῦ Χριστοῦ κοινωνοῦµε στό µυστήριο τῆς θείας Λειτουργίας καί γινόµαστε σύσσωµοι καί σύναιµοι Αὐτοῦ. 

Ἄν ὁ ὅρος Ἐκκλησία εἶναι περιγραφικός ὅρος, καί δέν εἶναι τό Σῶµα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ἡ εἰκόνα τοῦ Σώµατος τοῦ Χριστοῦ, τότε ὅταν λειτουργοῦµε παίζουµε θέατρο!

Πίσω ἀπό τήν ἐντελῶς ἀδόκιµη θεωρία περί ἀποφατικότητας στήν διατύπωση τοῦ τί εἶναι Ἐκκλησία εὐδοκιµεῖ σαφῶς ἡ πολιτική προσπάθεια ἀπόδοσης ἐκκλησιαστικότητας στούς ἑτεροδόξους. Τό ἀτυχές εἶναι, ὅπως ἔγραψα καί σέ προηγούµενο ἄρθρο µου, ὅτι µέ αὐτήν τήν θεωρία τῆς ἀποφατικότητας προωθεῖται ἐπακριβῶς ἡ προτεσταντική θεολογία τῶν Μεταρρυθµιστῶν, οἱ ὁποῖοι µιλοῦσαν ἀφ' ἑνός µέν γιά τήν ἀόρατη ἐκκλησία πού γνωρίζει µόνο ὁ Θεός καί συµπεριλαµβάνει Ρωµαιοκαθολικούς, Προτεστάντες καί ὅποιους ἄλλους θέλει ὁ Θεός, ἀφ' ἑτέρου δέ γιά τήν ὁρατή ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι διασπασµένη.

Ὡς πρός τό θέµα τοῦ ἑτεροπροσδιορισµοῦ, ἡ ἄποψη ὅτι µιά χριστιανική κοινότητα δέν ἑτεροπροσδιορίζεται ἀλλά αὐτοπροσδιορίζεται, εἰδικά ὅταν πρόκηται γιά τίς σχέσεις της µέ ἄλλες κοινότητες, θέλει νά µᾶς πῆ ὅτι ἡ κάθε κοινότητα µπορεῖ νά χρησιµοποιῆ ὅποιον ὅρο θέλει, προκειµένου νά προσδιορίση τήν ἐκκλησιολογική της ταυτότητα. Αὐτό εἶναι προφανές. Ὡστόσο, ὅταν ὁµιλοῦµε περί ἑνός δογµατικοῦ ὅρου µιᾶς Συνόδου, ὁ ὁποῖος θέλει νά προσδιορίση τήν σχέση δυό πραγµάτων (Ὀρθοδόξων καί Ἑτεροδόξων), ἡ συγκεκριµένη ἄποψη περί «µή ἑτεροπροσδιορισµοῦ» καταργεῖ κάθε ἔννοια λογικῆς σύγκρισης τῶν πραγµάτων, ἀφοῦ σέ δυό συγκρινόµενα πράγµατα προφανῶς καί καταρτίζονται οἱ ὁµοιότητες καί οἱ διαφορές τῶν πραγµάτων, προκειµένου νά φανερωθῆ ἡ ἰδιαιτερότητα τοῦ κάθε πράγµατος.

Ὅλη ἡ ἱστορία τῶν Τριαδολογικῶν καί Χριστολογικῶν ὅρων στίς Συνόδους ἀφοροῦσε τήν ἐξήγησή τους καί τήν ἄρνηση τῶν Ὀρθοδόξων νά προσλάβουν οἱ ὅροι τό περιεχόµενο πού τούς ἀπέδιδαν οἱ αἱρετικοί.

Ἡ ἑρµηνεία τοῦ ὁµοουσίου ἀπό τούς Πατέρες ἀφοροῦσε τόν ἀποκλεισµό τῆς µοναρχιανῆς (τροπικῆς ἢ δυναµικῆς) ἑρµηνείας τοῦ ὁµοουσίου καί τόν ἀποκλεισµό τῆς τριθεϊτικῆς ἑρµηνείας τοῦ ὁµοουσίου.

Ἡ ἑρµηνεία τῆς µιᾶς ὑποστάσεως ἐν δύῳ φύσεσι γιά τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου, ἀφοροῦσε εἴτε τόν ἀποκλεισµό τῆς νεστοριανῆς ἑρµηνείας τῆς σύµπτωσης δυό ὑποστάσεων σέ ἕνα πρόσωπο, κατά τό πρότυπο τῆς ἠθικῆς ἕνωσης, εἴτε τόν ἀποκλεισµό τῆς µονοφυσιτικῆς ἑρµηνείας ὡς συγχώνευσης τῶν δυό φύσεων τοῦ σαρκωθέντος Λόγου σέ µιά φύση καί µιά ὑπόσταση.

Μέ βάση τήν λογική τοῦ µή ἑτεροπροσδιορισµοῦ, θά ἔπρεπε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας νά µήν προσδιορίζουν ὡς αἱρετικές τίς διδασκαλίες τῶν αἱρετικῶν κατά τήν κατάρτιση τῶν συνοδικῶν ὅρων ἀναφορικά µέ τήν Ἁγία Τριάδα καί τόν Χριστό.

Φυσικά, ἡ ὅλη λογική τοῦ «µή ἑτεροπροσδιορισµοῦ» βασίζεται στήν παντελῶς ἀντορθόδοξη ἄποψη ὅτι κανείς δέν θά ἀποφανθῆ περί τοῦ ποιός εἶναι Ἐκκλησία καί ποιός δέν εἶναι. Τό ἐρώτηµα εἶναι σαφές: Τί διαφορετικό ἔλεγαν οἱ προτεστάντες Μεταρρυθµιστές, ὅταν ἔκαναν λόγο γιά ἀόρατη ἐκκλησία πού συµπεριλαµβάνει ἅπαντες: Ρωµαιοκαθολικούς, Προστεστάντες, Ὀρθοδόξους καί λοιπούς Χριστιανούς, τούς ὁποίους ὁ Θεός γνωρίζει, ἐνῶ οἱ ὁρατές ἐκκλησίες εἶναι διασπασµένες;

Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή πρέπει νά ὑπενθυµίσω τήν ἀπόφαση τῆς Α'  Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου ∆ιασκέψεως (Σαµπεζύ 21-28 Νοεµβρίου 1976), στήν ὁποία καθορίσθηκε ἡ θεµατολογία τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Μεταξύ τῶν ἑκατό (100) περίπου θεµάτων πού καθορίσθηκαν στήν Α' Πανορθόδοξη ∆ιάσκεψη τῆς Ρόδου (1961) ἐπέλεξαν τά γνωστά δέκα (10) θέµατα γιά τήν Ἡµερησία ∆ιάταξη τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου.

Ὅµως, στήν ἴδια ἀπόφαση γράφεται ὅτι ἀπό τά ἄλλα προταθέντα θέµατα ἐκεῖνα πού συγκέντρωσαν τήν προτίµηση κατά δεύτερη προτεραιότητα εἶναι τέσσερα θέµατα, ἤτοι «αἱ πηγαί τῆς Θείας Ἀποκαλύψεως, ἔννοια τῆς Ἐκκλησίας, κωδικοποίησις ἱερῶν Κανόνων καί κανονικῶν διατάξεων, Οἰκονοµία καί ἀκρίβεια». Σηµειώνεται δέ στήν ἀπόφαση ὅτι τά θέµατα αὐτά «παραπέµπονται εἰς τήν ἰδιαιτέραν µελέτην τῶν ἐπί µέρους Ἐκκλησιῶν, προκειµένου ἵνα ἐνδεχοµένως τύχωσι µελλοντικῆς διορθοδόξου ἐξετάσεως». 

Αὐτό σηµαίνει ὅτι τά θέµατα γιά τήν ἔννοια τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως καί γιά τήν οἰκονοµία καί τήν ἀκρίβεια, στόν τρόπο εἰσδοχῆς τῶν ἑτεροδόξων στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔπρεπε νά µελετηθοῦν ἀπό τίς ἐπιµέρους Ἐκκλησίες, ὥστε νά συζητηθοῦν σέ µιά ἄλλη Σύνοδο, µετά τήν Ἁγία καί Μεγάλη. Ὅµως, ποτέ δέν ἔγινε αὐτό, τοὐλάχιστον γιά τήν δική µας Ἐκκλησία. Ἑποµένως, δέν ὑπάρχει ἀπόφαση τῆς Ἐκκλησίας µας γιά τούς ἑτεροδόξους σέ σχέση µέ τήν Ἐκκλησία µας. Αὐτό σηµαίνει ὅτι τά περί ἑτεροπροσδιορισµοῦ πρέπει νά λυθοῦν Συνοδικῶς. 

Τελικά, εἶναι ἀπαράδεκτα ἀπό ὀρθοδόξους πλευρᾶς τά ὅσα λέγονται περί ὁρισµοῦ καί ἀποφατισµοῦ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ὅµως εἶναι Σῶµα Χριστοῦ καί κοινωνία θεώσεως, καί τά ὅσα λέγονται περί µή ἑτεροπροσδιορισµοῦ τῶν ἐκτός τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἀποµακρυνθῆ ἀπό τήν πίστη καί τήν ζωή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

5. Ὁ “τεχνικός ὅρος” χρησιµοποιεῖται ὡς οὐσιαστικός ὅρος

Ἐπανερχόµενος στόν λεγόµενο «τεχνικό ὅρο» γιά τίς Χριστιανικές Ὁµολογίες ὡς «Ἐκκλησίες», θέλω νά παρατηρήσω ὅτι καίτοι µερικοί χρησιµοποιοῦν τόν ὅρον αὐτό στούς ἑτεροδόξους ὡς δῆθεν «τεχνικό ὅρο», ἐν τούτοις στήν πραγµατικότητα ἀντιφάσκουν στούς ἑαυτούς τους καί ἀποδίδουν οὐσιαστικό περιεχόµενο στόν ὅρο, ὁπότε στήν οὐσία δέν τόν θεωροῦν «τεχνικό ὅρο». Αὐτό θά τεκµηριωθῆ στά ἑπόµενα. 

Εἶναι γνωστόν ὅτι ὁ Μέγας Ἀθανάσιος στόν ἀγώνα του νά πείση τούς Ὁµοιουσιανούς νά ἀποδεχθοῦν τήν Σύνοδο τῆς Νικαίας τοῦ 325, ἔστω χρησιµοποιώντας ἄλλη ὁρολογία, ἔγραφε: «Εἰπάτωσαν καί φρονείτωσαν ἁπλούστερον µέν καί ἀληθῶς τόν Υἱόν φύσει Υἱόν...». ∆ηλαδή, ἔκανε διάκριση, ὅπως φαίνεται καί σέ ἄλλα κείµενά του, µεταξύ ρηµάτων καί πραγµάτων, ρητοῦ καί νοῦ-διάνοιας τοῦ ρητοῦ. Ἔγραφε: «Οὐ γάρ αἱ λέξεις τήν φύσιν παραιροῦνται, ἀλλά µᾶλλον ἡ φύσις τάς λέξεις εἰς ἑαυτήν µεταβάλλει». 

Στήν προκειµένη ὅµως περίπτωση πού µελετᾶµε τό θέµα τῆς Ἐκκλησίας, δέν εἶναι µόνον ἡ λέξη Ἐκκλησία πού χρησιµοποιεῖται ὡς “τεχνικός ὅρος”, ἀλλά καί στήν χρήση τοῦ νοήµατος, τοῦ πράγµατος στό ὁποῖο ἀναφέρεται ἡ λέξη αὐτή, ἀφοῦ στόν ὅρο «Ἐκκλησίες», ὅπως θά ἀποδείξουµε παρακάτω, δίνεται ἐκκλησιαστικότητα. Ἑποµένως δέν ἰσχύει τό ἐπιχείρηµα τῆς διακρίσεως ὀνοµάτων καί πραγµάτων στόν ὅρο Ἐκκλησία. Θεωρῶ ὅτι προσωπική συνείδηση ἐκείνων πού ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ χρησιµοποίηση τοῦ ὅρου «ἑτερόδοξες Ἐκκλησίες» εἶναι «τεχνικός ὅρος», εἶναι ὅτι στήν οὐσία δέν εἶναι «τεχνικός ὅρος», ἀλλά ἀποδίδεται σέ αὐτές τίς ὁµάδες ἐκκλησιαστικότητα. 

∆έν µπορεῖ διαφορετικά νά ἐξηγηθῆ ὅτι στίς συζητήσεις πού γίνονταν στήν Σύνοδο τῆς Κρήτης ὑποστηριζόταν τό «ἔγκυρο καί ὑποστατό τοῦ Βαπτίσµατος τῶν ἑτεροδόξων», ὅτι οἱ δυτικές «Ἐκκλησίες» ἔχουν µυστήρια, ὅτι µέ τήν ἀπόσχισή τους ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν ἔγινε τίποτε σπουδαῖο, ἀφοῦ «ἐσχίσθησαν» οἱ Ἐκκλησίες µεταξύ τους, ἤτοι ἡ Ὀρθόδοξη Ἀνατολική µέ τήν Ἐκκλησία τῆς Ρώµης, ὅπως «σχίζεται ἕνα ράσο σέ δύο κοµµάτια, ἀλλά παρά ταῦτα παραµένει ράσο»!! 

∆έν εἶναι λογικό, ἀλλά οὔτε καί γλωσσολογικά ἀποδεκτό, νά χρησιµοποιῆται ἡ ἴδια λέξη, στήν περίπτωση αὐτή ἡ λέξη Ἐκκλησία, ἀλλά καί ὅσες εἶναι στενά συναρτηµένες µέ αὐτήν, δηλαδή οἱ λέξεις  βάπτισµα καί µυστήριο µέ τήν «πραγµατική» τους σηµασία, ἐνῶ στό κείµενο τῆς Μεγάλης Συνόδου πού ἀνήκει στό ἴδιο κειµενικό εἶδος –στήν προκειµένη περίπτωση σέ ἕνα κείµενο δογµατικοῦ χαρακτήρα– νά χρησιµοποιοῦνται ὡς «τεχνικοί ὅροι».

Τό ὅτι καί αὐτοί πού χρησιµοποιοῦν τόν ὅρο «Ἐκκλησίες» ὡς δῆθεν «τεχνικό ὅρο» δέν τό πιστεύουν καί στήν οὐσία τίς θεωροῦν πραγµατικές Ἐκκλησίες, ἀποδεικνύεται ἀπό τήν πρακτική πού ἐπικρατεῖ στό θέµα αὐτό. Στά ἐπίσηµα κείµενα πού ἔχουν ὑπογραφῆ µεταξύ τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριαρχείου καί τοῦ Πάπα τῆς Ρώµης, ὅπως καί σέ διάφορες δηλώσεις, σαφέστατα γίνεται λόγος γιά πραγµατικές Ἐκκλησίες, ὁπότε στήν συνείδησή τους ὁ ὅρος Ἐκκλησίες δέν εἶναι «τεχνικός», ἀλλά οὐσιαστικός. Θά παραθέσω µερικά πρόχειρα παραδείγµατα.

Στήν Ὁµολογία Θυατείρων (The Thyateira Confession) πού ἔχει γραφῆ ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Θυατείρων καί Μεγάλης Βρεττανίας Ἀθηναγόρα Κοκκινάκη καί ἔχει ἐγκριθῆ ἀπό τό Οἰκουµενικό Πατριαρχεῖο, γράφεται:

«Οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί πιστεύουν ὅτι ὅσοι βαπτίζονται εἰς τό ὄνοµα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος ἀπό Ἱερέα ἤ ἀπό Λαϊκόν ἐν καιρῷ ἀνάγκης εἶναι Χριστιανοί ἀληθινοί καί ἀνήκουν εἰς τήν Ἐκκλησίαν καί εἶναι µέλη τοῦ Σώµατος τοῦ Χριστοῦ πού εἶναι Ἕνας καί παραµένει ἀδιαίρετος ὡς Θεάνθρωπος»^[6] .

Σέ ἄλλο σηµεῖο γράφεται: 

«Ὅλοι οἱ Χριστιανοί µέ τό ἴδιον βάπτισµα ἐγίναµεν µέλη τοῦ Σώµατος τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Ὅλοι κατά διαφόρους τρόπους καί µορφάς ἀποβλέποµεν εἰς τήν Θείαν Εὐχαριστίαν ὡς πρός τό Μυστήριον τῆς Κοινωνίας πού µᾶς ἑνώνει µέ τόν Χριστόν»⁷.

Ἀλλοῦ γράφεται: 

«Τό γεγονός ὅµως εἶναι ὅτι οἱ Ρωµαιοκαθολικοί λατρεύουν ὅπως καί οἱ Ὀρθόδοξοι τόν Ἰησοῦν Χριστόν εἰς τήν θείαν Εὐχαριστίαν»^[7] . 

Ἐπίσης, ἀλλοῦ γράφεται: 

«Ἐπεκράτησε, λόγῳ τῆς φιλίας, οἱ Ὀρθόδοξοι νά κηδεύουν τούς Ἀγγλικανούς καί νά κοινωνοῦν αὐτούς ὅπου δέν ὑπάρχουν Ἀγγλικανοί Ἱερεῖς. Ἐπίσης ὅπου δέν ὑπάρχουν Ὀρθόδοξοι Ἱερεῖς, οἱ Ἀγγλικανοί κηδεύουν καί κοινωνοῦν τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς. Τοῦτο γίνεται µέ τήν γνῶσιν, ἀλλά καί µέ τήν ἄγνοιαν τῆς Ἐκκλησίας εἰς µερικούς τόπους, ἀλλά καί διά λόγους ἀνάγκης καί Χριστιανικῆς Μυστηριακῆς φιλοξενίας. Ἔπειτα εἶναι βέβαιον ὅτι οἱ Χριστιανοί µόνοι των ζητοῦν τήν Κοινωνίαν. Εἶναι τοῦτο δεῖγµα τῆς διαθέσεως τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ διά τήν ἕνωσιν τῶν Χριστιανῶν πού τούς συνδέει ἡ Παράδοσις, ἡ Ἁγία Γραφή, ἡ Ἱερωσύνη καί τό Πιστεύω τῆς Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως»^[8] .

Ἀκόµη, ὁ Πάπας Ἰωάννης Παῦλος Β΄  σέ λόγο του πού ἐκφώνησε τήν 5^η Ἰουνίου 1991 στό Bialystok τῆς Πολωνίας εἶπε: 

«Σήµερα βλέπουµε καθαρότερα καί ἐννοοῦµε καλύτερα τό γεγονός ὅτι οἱ Ἐκκλησίες µας εἶναι ἀδελφές Ἐκκλησίες, ὄχι ὑπό τήν ἔννοια ἁπλῶς µιᾶς ἐκφράσεως εὐγενείας ἀλλά ὑπό ἔννοια µιᾶς θεµελιώδους οἰκουµενικῆς ἐκκλησιολογικῆς κατηγορίας»^[9] .

Εἶναι χαρακτηριστικά τά ὅσα ἀποφασίσθηκαν στήν «Ζ' Γενική Συνέλευση τοῦ ∆ιαλόγου Ὀρθοδόξων καί Ρωµαιοκαθολικῶν» στούς χώρους τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Μπελεµεντείου (Balamand) Πανεπιστηµίου τοῦ Λιβάνου (17-24 Ἰουνίου 1993). 

Στό πρῶτο µέρος τοῦ κειµένου πού τιτλοφορεῖται «Ἐκκλησιολογικαί Ἀρχαί», ἀφοῦ γίνεται ἀναφορά στό πῶς «προέκυψαν (αἱ) ἀνατολικαί Καθολικαί Ἐκκλησίαι» (Οὐνία), οἱ ὁποῖες ἀποκατέστησαν «τήν πλήρη κοινωνίαν µέ τήν Ἕδραν τῆς Ρώµης καί παρέµειναν πισταί εἰς Αὐτήν», στήν συνέχεια γράφεται ὅτι ὁ τρόπος αὐτός τῆς ἑνότητος, πού ἀποκλήθηκε «οὐνία» «δέν ἠµπορεῖ πλέον νά γίνει ἀποδεκτός οὔτε ὡς ἀκολουθητέα µέθοδος οὔτε ὡς πρότυπον τῆς ἑνότητος τήν ὁποίαν ἀναζητοῦν αἱ Ἐκκλησίαι µας», ἄν καί οἱ «Ἐκκλησίες» αὐτές (Οὐνία) «ὡς τµῆµα τῆς καθολικῆς κοινωνίας, ἔχουν δικαίωµα νά ὑπάρχουν καί νά δροῦν διά νά ἀνταποκριθοῦν εἰς τάς πνευµατικάς ἀνάγκας τῶν πιστῶν των»^[10] . 

Γιατί, ὅµως, γράφεται αὐτό; ∆ιότι τώρα, κατά τήν ἀπόφαση αὐτή, δέν ὑφίσταται ἰδιαίτερο πρόβληµα, ἐπειδή ἄλλαξε πλέον ἡ θεώρηση µεταξύ Ὀρθοδόξων καί Ρωµαιοκαθολικῶν, ἤτοι «λόγῳ τοῦ τρόπου διά τοῦ ὁποίου Καθολικοί καί Ὀρθόδοξοι θεωροῦν ἐκ νέου ἑαυτούς ἐν τῇ σχέσει των πρός τό µυστήριον τῆς Ἐκκλησίας καί ἀνακαλύπτουν ἐκ νέου ἑαυτούς ὡς ἀδελφάς Ἐκκλησίας»^[11] .  

∆ιευκρινίζεται ἀκόµη περισσότερο ὅτι «οἱ δύο Ἐκκλησίες», Ὀρθόδοξη καί Ρωµαιοκαθολική, ἔχουν τήν ἴδια πίστη καί ζωή, πού ἐνεπιστεύθη ὁ Χριστός στήν Ἐκκλησία. Γράφεται: 

«Ἑκατέρωθεν ἀναγνωρίζεται ὅτι ὅσα ἐνεπιστεύθη ὁ Χριστός εἰς τήν Ἐκκλησίαν του –ὁµολογία τῆς ἀποστολικῆς πίστεως, µετοχή εἰς τά αὐτά µυστήρια, κυρίως εἰς τήν µίαν ἱερωσύνην τήν τελοῦσαν τήν µίαν θυσίαν τοῦ Χριστοῦ, ἀποστολική διαδοχή τῶν ἐπισκόπων– δέν δύνανται νά θεωρηθοῦν ὡς ἀποκλειστική ἰδιοκτησία µίας τῶν ἡµετέρων Ἐκκλησιῶν. Εἶναι σαφές ὅτι ἐντός τοῦ πλαισίου τούτου ἀποκλείεται πᾶς ἀναβαπτισµός»^[12] . 

Ἀµέσως στήν συνέχεια γράφεται: 

«∆ιά τοῦτον ἀκριβῶς τόν λόγον ἡ Καθολική Ἐκκλησία καί ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἀναγνωρίζουν ἑαυτάς ἀµοιβαίως ὡς ἀδελφάς Ἐκκλησίας, ἀπό κοινοῦ ὑπευθύνους διά τήν τήρησιν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ ἐν τῇ πιστότητι πρός τήν θείαν οἰκονοµίαν, ἰδιαίτατα ὡς πρός τήν ἑνότητα»^[13] .

∆ιαβάζοντας τήν ἀπόφαση αὐτή, διερωτῶµαι: Γιατί µερικοί ἐξακολουθοῦν νά χαρακτηρίζουν τούς ἑτεροδόξους Χριστιανούς ὡς «Ἐκκλησίες», ὑποστηρίζοντας ὅτι δῆθεν εἶναι «τεχνικός ὅρος», ἐνῶ ἀπό ἐπίσηµα κείµενα τοῦ «∆ιαλόγου µεταξύ Ὀρθοδόξων καί Ρωµαιοκαθολικῶν» ἀποδεικνύεται σαφέστατα ὅτι προσδίδεται ἐκκλησιαστικότητα στόν ὅρο αὐτό καί ἑποµένως εἶναι οὐσιαστικός ὅρος καί ὄχι τεχνικός;

Ἐπί πλέον σέ κοινές δηλώσεις µεταξύ Πάπα καί Οἰκουµενικοῦ Πατριαρχείου ἀποδίδεται στούς ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας Χριστιανούς ἐκκλησιαστικότητα καί ἑποµένως ὁ χρησιµοποιούµενος ὅρος Ἐκκλησία, γιά τούς ἐκτός τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, δέν εἶναι τεχνικός ὅρος, ἀλλά οὐσιαστικός. Θά παραθέσω µερικά ἀποσπάσµατα ἀπό µιά τέτοια κοινή δήλωση (29-6-1995):  

 «Ὁ διάλογος οὗτος –διά τῆς µικτῆς διεθνοῦς Ἐπιτροπῆς– ἀπεδείχθη καρποφόρος, καί ἠδυνήθη νά προοδεύσῃ οὐσιαστικῶς. Ἐξ αὐτοῦ προέκυψε κοινή τις µυστηριακή ἔννοια περί Ἐκκλησίας, στηριχθεῖσα καί µεταδοθεῖσα σύν τῷ χρόνῳ ὑπό τῆς ἀποστολικῆς διαδοχῆς. Ἐν ταῖς Ἐκκλησίαις ἡµῶν ἡ ἀποστολική διαδοχή εἶναι θεµέλιον τοῦ ἁγιασµοῦ καί τῆς ἑνότητος τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Θεωροῦσα ὅτι ἐν πασῃ τοπικῇ Ἐκκλησίᾳ ἐπιτελεῖται τό µυστήριον τῆς θείας ἀγάπης, καί ὅτι οὕτως ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ φανερώνει τήν ἐν ἑκάστῃ τούτων ἐνεργοῦσαν παρουσίαν αὐτῆς, ἡ µικτή Ἐπιτροπή ἠδυνήθη νά διακηρύξη ὅτι αἱ Ἐκκλησίαι ἡµῶν ἀναγνωρίζουσιν ἀλλήλας ὡς Ἐκκλησίας ἀδελφάς, συνυπευθύνους ἐν τῇ διαφυλάξει τῆς µόνης Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ πιστῆς εἰς τό θεῖον σχέδιον, ὅλως δε ἰδιαζόντως ἐν ὄψει τῆς ἑνότητος»^[14] .

Πιό κάτω δηλώνεται ἐπισήµως: 

«Ἐν ὄψει τούτων προτρέποµεν τούς ὑφ' ἡµᾶς πιστούς, Καθολικούς καί Ὀρθοδόξους, νά ἐνισχύσωσι τό πνεῦµα τῆς ἀδελφοσύνης ἥτις προκύπτει ἐκ τοῦ µοναδικοῦ βαπτίσµατος καί ἐκ τῆς συµµετοχῆς εἰς τά ἱερά µυστήρια»¹⁶.

Καί λίγο πιό κάτω δηλώνεται ἐπισήµως: 

«Ὁ Πάπας τῆς Ρώµης καί ὁ Οἰκουµενικός Πατριάρχης συναντήσαντες ἀλλήλοις προσηύξαντο ὑπέρ τῆς ἑνότητος πάντων τῶν χριστιανῶν. Ἐν τῇ προσευχῇ αὐτῶν περιέλαβον ὅλους ὅσοι ἄτε βαπτισθέντες ἀποτελοῦν µέλη τοῦ σώµατος τοῦ Χριστοῦ, ἠτήσαντο δέ ὅπως αἱ διάφοροι κοινότητες ὦσιν ἐπί µᾶλλον καί µᾶλλον πισταί εἰς τό Εὐαγγέλιον αὐτοῦ»^[15] . 

Τελικά ἐκεῖνο πού ἐνοχλεῖ στήν ὑπόθεση αὐτή εἶναι ὅτι στίς συζητήσεις ἐντός καί ἐκτός τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας χρησιµοποιεῖται ἡ διγλωσσία, τριγλωσσία καί πολυγλωσσία, δέν ὑπάρχει ἑνιαία γλώσσα. Ἀλλιῶς ἐκφράζονται σέ ὀρθόδοξα καί µοναχικά περιβάλλοντα καί ἀλλιῶς ἐκφράζονται σέ ἑτερόδοξα περιβάλλοντα. Στήν οὐσία, ὅπως φαίνεται καθαρότατα, διολισθαίνουν ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἀποκλειστικότητος στήν ἀρχή τῆς περιεκτικότητος.

Αὐτό κανείς δέν µπορεῖ νά τό ἀµφισβητήση. Αὐτή εἶναι ἡ βασική γραµµή πολλῶν συγχρόνων Κληρικῶν καί θεολόγων. 

Νοµίζω ἐκεῖνο πού χρειάζεται σήµερα ἀπό τούς ὑπευθύνους ἐκκλησιαστικούς ἄνδρες εἶναι ὁ συνδυασµός τῆς ἀληθείας µέ τήν ἀγάπη καί ἡ ἀρετή τῆς διακρίσεως. ∆έν µποροῦµε ἐν ὀνόµατι τῆς ἀληθείας νά στερηθοῦµε τήν ἀγάπη καί τήν διάκριση οὔτε χάριν τῆς ἀγάπης νά στερηθοῦµε τήν ἀλήθεια. Στούς διαλόγους µέ τίς χριστιανικές ὁµάδες αὐτές πρέπει νά χαράσσωνται «κόκκινες γραµµές». Νά ξέρη κανείς µέχρι ποιό σηµεῖο µπορεῖ νά προχωρήση ἤ νά ὑποχωρήση, δηλαδή νά οἰκονοµῆ τά πράγµατα, καί µέχρι σέ ποιό σηµεῖο νά παραµένη στήν ἀκρίβεια. Αὐτή ἡ διάκριση γίνεται ὅπου ὑπάρχει φωτισµός νοῦ καί ἐµπειρική θεολογία.

Ἔτσι, οἱ ἐµπειρικοί θεολόγοι πού γνωρίζουν ἐκ πείρας τήν ἄκτιστη δόξα πού ὑπάρχει στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί τήν πτώση τῶν Χριστιανῶν πού ἀποµακρύνθηκαν ἀπό αὐτή, µόνον αὐτοί γνωρίζουν νά ὁµολογοῦν τήν ἀλήθεια καί νά ἀγαποῦν πραγµατικά τούς ἑτεροδόξους Χριστιανούς. Ἀλλά τέτοιοι ἐµπειρικοί θεολόγοι ἀγνοοῦνται στούς διαλόγους καί δέν χρησιµοποιεῖται ἡ πείρα τους, ἀκριβῶς γιατί ἐπιλέγεται ἡ διπλωµατία καί ὄχι ἡ θεολογία. 

Τό συµπέρασµα εἶναι ὅτι τό «τεχνικός ὅρος» προσδιορίζεται µέ ἀπόλυτη ἀκρίβεια καί σαφήνεια γιά νά ἀποφευχθῆ ἡ ἀµφισηµία. Ὅταν ὅµως ὁ «τεχνικός ὅρος» τίθεται σέ ἀµφιβολία, τότε αὐτοκαταργεῖται ὡς τεχνικός ὅρος καί δέν χρησιµοποιεῖται εὐκαιριακά καί συµβατικά. 

Ἔπειτα, τό νά χρησιµοποιῆται σέ κείµενο ὁµολογιακό Μεγάλης Συνόδου ὁ ὅρος Ἐκκλησία ἀπό ὀρθοδόξου θεολογικῆς πλευρᾶς καί νά ὁµολογῆται ὅτι εἶναι τό Σῶµα τοῦ Χριστοῦ καί ἡ Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία καί ταυτοχρόνως νά χρησιµοποιῆται καί ὁ ὅρος Ἐκκλησίες γιά τούς ἐκτός αὐτῆς ὡς «τεχνικός ὅρος», εἶναι παράδοξο, ἀντιφατικό καί ὑπερβολικά προβληµατικό ἀπό κάθε ἄποψη, καί ἀπό ὀρθόδοξη πλευρά καί ἀπό γλωσσολογική. 

Ἀκόµη, εἶναι διγλωσσία καί πολυγλωσσία τό νά ὑποστηρίζεται ἄλλοτε µέν ὅτι ἡ χρησιµοποίηση τοῦ ὅρου «Ἐκκλησίες» γιά τούς ἑτεροδόξους εἶναι «τεχνικός ὅρος», ἄλλοτε δέ, σέ ἐπίσηµες µάλιστα ἀποφάσεις, νά ἀποδίδεται στόν λεγόµενο «τεχνικό ὅρο» οὐσιαστικό νόηµα καί ἐκκλησιαστικότητα. Ἔτσι, ἄλλοτε γίνεται λόγος γιά «τεχνικό ὅρο» καί ἄλλοτε γιά οὐσιαστικό ὅρο. Αὐτό δείχνει ἕνα πολύ µεγάλο πρόβληµα. 

Ἐξίσου µεγάλο πρόβληµα εἶναι τό νά ὑποστηρίζεται ὅτι ὁ ὅρος Ἐκκλησία, ὡς Σῶµα Χριστοῦ καί κοινωνία θεώσεως, εἶναι περιγραφικός ὅρος καί µιά ἁπλή εἰκόνα καί ὅτι δῆθεν ἐκφράζεται καί ἐδῶ ἡ ἀποφατικότητα καί ὅτι δέν µποροῦµε νά ἑτεροπροσδιορίσουµε τούς ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι ἀποµακρύνθηκαν ἀπό τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἐκφράσθηκε ἀπό τούς Πατέρες στίς Οἰκουµενικές Συνόδους. 

Τελικά, τά ἐκκλησιολογικά θέµατα εἶναι σοβαρά καί πρέπει νά ἀντιµετωπίζονται µέ ὑπευθυνότητα καί µέσα ἀπό τήν πατερική διδασκαλία, ὅπως ἐκφράσθηκε συνοδικά. Οἱ Πατέρες ὅταν ὁµιλοῦσαν γιά δογµατικά καί ἐκκλησιαστικά θέµατα, χρησιµοποιοῦσαν ἀκριβεῖς ὅρους µέσα ἀπό ὀρθόδοξες προϋποθέσεις. Καί ὅταν ἔπρεπε νά κάνουν κάποια ἀλλαγή τῶν ὅρων, τό ἔκαναν µέ οὐσιαστικές προϋποθέσεις, µέ µεγάλη προσοχή, ὥστε νά ὁριοθετήσουν τήν ἀλήθεια πού ζοῦσαν ἐµπειρικά καί γιά νά διευκολύνουν τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας καί ὄχι χάριν µιᾶς ἐπικοινωνιακῆς διπλωµατίας. 

Βεβαίως, ὅπως ἔχει σηµειωθῆ ἐπανειληµµένως στό κείµενο αὐτό, ὁ ὅρος Ἐκκλησία δέν εἶναι περιγραφικός, ἀλλά εἶναι τό τεθεωµένο Σῶµα τοῦ Χριστοῦ, γι' αὐτό καί εἶναι «ἡ Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία». 

Φεβρουάριος 2017

[1] Τήν γλωσσική διατύπωση περί τοῦ τεχνικοῦ ὅρου τήν συζήτησα µέ τήν δρ. Φιλολογίας – λεξικογράφο Βασιλική Μελικίδου.

[2] http://www.komvos.edu.gr/glwssa/odigos/Thema_a9/a_9_popup4.htm.

[3] http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica /glossology/show.html?id=129

[4] PG, 48, 1032.

[5] PG, 62.26.28-31.

[6] «The Thyateira Confession» -  «Ἡ ὁµολογία Θυατείρων» καί ὑπότιτλο «Ἡ πίστις καί ἡ προσευχή τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ», σελ. 201. ⁷ Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 204.

[7] Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 205.

[8] Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 210-211.

[9] Ἀντωνίου Παπαδοπούλου, Θεολογικός ∆ιάλογος, Ὀρθοδόξων καί Ρωµαιοκαθολικῶν (Ἱστορία-Κείµενα-Προβλήµατα), Ἐκδ. Οἶκος Ἀδελφῶν Κυριακίδη, Α.Ε., Θεσσαλονίκη-Ἀθήνα 1996, σελ. 225.

[10] Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 210-212.

[11] Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 212.

[12] Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 212.

[13] Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 212-213.

[14] Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 246. ¹⁶ Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 247.

[15] Ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 248.

Πηγή: Πατερικός

Ἕνας παλαιός μαθητής μου στό Ἐκκλησιαστικό Λύκειο Ἀθηνῶν, καί σήμερα πρωτοπρεσβύτερος σέ ὅμορη Μητρόπολη τῶν Ἀθηνῶν, μέ πολύ συνειδητοποιημένη ποιμαντική διακονία, μέ εἶχε ρωτήσει πρίν ἀπό δύο χρόνια ἄν εἶναι δυνατόν νά καθαγιάζονται δύο ἤ περισσότερα Ἅγια Ποτήρια σέ μιά Θ. Λειτουργία, γιατί ὁ ἴδιος εἶχε ἰδεῖ μέ τά μάτια του σέ ἐνορίες τῆς Καστοριᾶς καί τοῦ λεκανοπεδίου τῆς Ἀττικῆς νά εἰσοδεύονται κατά τήν Μεγάλη Εἴσοδο δύο Ἅγια Ποτήρια!

Ἡ προϊστορία αὐτοῦ τοῦ ἄρθρου

Ἕνας παλαιός μαθητής μου στό Ἐκκλησιαστικό Λύκειο Ἀθηνῶν, καί σήμερα πρωτοπρεσβύτερος σέ ὅμορη Μητρόπολη τῶν Ἀθηνῶν, μέ πολύ συνειδητοποιημένη ποιμαντική διακονία, μέ εἶχε ρωτήσει πρίν ἀπό δύο χρόνια ἄν εἶναι δυνατόν νά καθαγιάζονται δύο ἤ περισσότερα Ἅγια Ποτήρια σέ μιά Θ. Λειτουργία, γιατί ὁ ἴδιος εἶχε ἰδεῖ μέ τά μάτια του σέ ἐνορίες τῆς Καστοριᾶς καί τοῦ λεκανοπεδίου τῆς Ἀττικῆς νά εἰσοδεύονται κατά τήν Μεγάλη Εἴσοδο δύο Ἅγια Ποτήρια!

Τοῦ εἶχα ἀναπτύξει τότε προφορικά τήν ἐπιχειρηματολογία μου, ἀποδεικνύοντας ὅτι αὐτό εἶναι ἀπαράδεκτο, καί λογικά καί θεολογικά καί ἐκεῖνος μέ παρεκάλεσε νά δημοσιεύσω αὐτά διότι –ὅπως μοῦ εἶπε– ἔχει προκληθεῖ μεγάλη σύγχυση ἐπί τοῦ προκειμένου.

Τότε, δέν θεώρησα τό θέμα ἐπεῖγον, μοῦ φάνηκε, μάλιστα, καί ὑπερβολικός ὁ φόβος του γιά τήν ἐξάπλωση μιᾶς τόσο αὐτονόητα παράλογης καί ἀθεολόγητης τελετουργικῆς πράξεως, καί, δεδομένων τῶν πολλῶν ὑποχρεώσεών μου, τό πρᾶγμα ἔμεινε σέ ἐκκρεμότητα.

Ὅμως, πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες, πληροφορήθηκα καί ἀπό ἄλλα πρόσωπα ὅτι ἡ ἀπίστευτη αὐτή τελετουργική αὐθαιρεσία πραγματοποιήθηκε καί σέ κεντρικό Ναό τῶν Ἀθηνῶν(!), ὁπότε θεώρησα ὑποχρέωσή μου νά ἀσχοληθῶ μέ αὐτήν κατά ἀπόλυτη προτεραιότητα, στά πλαίσια, μάλιστα, τῆς εἰδικῆς στήλης τοῦ περιοδικοῦ μας, τῆς ἀφιερωμένης στήν συζήτηση Τελετουργικῶν Ἐρωτημάτων.

Περιγραφή τῆς Τελετουργικῆς παρεκτροπῆς

Κατ’ ἀρχάς, πρίν προχωρήσω στήν ἀνασκευή τῆς ἀνωτέρω Τελετουργικῆς παρεκτροπῆς, εἶναι ἀνάγκη νά περιγράψω λεπτομερέστερα τό πρόβλημα, καί γιά κείνους –κυρίως λαϊκούς– πού δέν ἔχουν ἰδιαίτερη ἐξοικείωση μέ τήν Τελετουργική ἀλλά καί γιά τούς Κληρικούς, πού δέν συνέπεσε νά ἀντιληφθοῦν τό θέμα.

Πρόκειται γιά ἕναν νεωτερισμό, ὁ ὁποῖος δέν ἔρχεται γιά νά λύση κάποιο ὑπαρκτό Λειτουργικό ἤ Τελετουργικό πρόβλημα, ἀλλά γιά νά δημιουργήση Τελετουργικό πρόβλημα, μέ προεκτάσεις καί ἐπιπτώσεις στήν Δογματική τῆς Ἐκκλησίας μας, δεδομένου ὅτι ἡ Τελετουργική εἶναι ὑλοποίηση καί πραγμάτωση τῆς Δογματικῆς.

Ὑποτίθεται ὅτι ὁ νεωτερισμός ἔρχεται γιά νά δώση λύση, στήν ἀντιμετώπιση τῆς δυσχερείας τῶν Λειτουργῶν νά κοινωνήσουν πάρα πολλούς πιστούς ἀπό τό Ἅγιον Αἷμα πού περιέχεται σέ ἕνα Ἅγιο Ποτήριο, γι’ αὐτό καί ὑπαγορεύει στούς Λειτουργούς νά …καθαγιάζουν σέ κάθε Θ. Λειτουργία, δύο, τοὐλάχιστον, Ἅγια Ποτήρια, ὥστε τό περιεχόμενό τους σέ Νάμα, μετά τήν Μεταβολή του σέ Ἅγιο Αἷμα, νά ἐπαρκέση γιά ὅλους τούς μεταλαμβάνοντας!

Ὅμως, αὐτό εἶναι κατ’ οὐσίαν ἀνύπαρκτο πρόβλημα, ἀφοῦ τό μέν θεωρούμενο ὡς πρόβλημα ἔχει πρό αἰώνων λυθεῖ, ὁ τρόπος δέ προσεγγίσεώς του προσβάλλει εὐθέως τήν ἐγκυρότητα τοῦ Μυστηρίου τῆς Θ. Εὐχαριστίας!

Θά προσπαθήσω, λοιπόν, νά ἐξηγηθῶ πιό ἀναλυτικά, θέτοντας λογικά καί θεολογικά ἐρωτήματα καί τά ἐπιχειρήματά μου, ἀλλά καί λαμβάνοντας ὑπ’ ὄψει, εἰ δυνατόν, ὅλες τίς ἐκδοχές καί τίς ἐπιπτώσεις τοῦ θέματος.

Ἀναζητοῦμε λύση σέ λελυμένο θέμα;

Κατ’ ἀρχάς, διερωτῶμαι, πῶς δημιουργήθηκε ἐπί τῶν ἡμερῶν μας ἕνα θέμα, πού ποτέ δέν προϋπῆρξε στήν Ἐκκλησία μας; Ὑπῆρξε, ἄραγε σέ κάποιον Κληρικό πρόβλημα καί ἀπορία πῶς θά αὐξήση τήν ποσότητα τοῦ Ἁγίου Αἵματος στό Ἅγιο Ποτήριο τῆς Θ. Λειτουργίας προκειμένου νά ἐπαρκέση γιά τήν Θ. Κοινωνία τοῦ ἐκκλησιάσματός του, ὥστε νά ‘’σκαρφισθῆ’’ κάποιος στίς μέρες μας νά τοῦ λύση αὐτή του τήν ἀπορία, ὑποδεικνύοντάς του νά Καθαγιάζη δύο Ἅγια Ποτήρια(!) σέ μία Θ. Λειτουργία; Καί πῶς χωρίς νά διερωτηθοῦν τόν ἀκολούθησαν καί ἄλλοι Κληρικοί; Δέν μᾶς ἔφθαναν τόσα καί τόσα θεολογικά καί ποιμαντικά προβλήματα καί ἔπρεπε νά δημιουργήσουμε καί ἕνα πρόσθετο Δογματικό πρόβλημα;

Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία ἀπό αἰώνων ἔχει προλάβει τίς ἀπορίες μας, καί ἐπί τοῦ προκειμένου μᾶς ἔχει διδάξει καί ἐν γράμματι καί ἐν τῇ Λειτουργική Της πράξει, ὅτι μιά μικρή ποσότητα Οἴνου μετά τόν Καθαγιασμό καί τήν Μεταβολή του σέ «Αἷμα Χριστοῦ», πολλαπλασιάζεται μέ τήν προσθήκη οἱασδήποτε ποσότητος Νάματος, προκειμένου νά ἐπαρκέση γιά μεγάλο πλῆθος μεταλαμβανόντων.

Αὐτό –πέραν τῆς ζώσης Παραδόσεως πού παρελάβαμε ἀπό τούς συγχρόνους ἁγίους Γέροντας– ἀποδεικνύεται καί μόνο ἀπό τήν Προηγιασμένη Θ. Λειτουργία, κατά τήν ὁποία δέν καθαγιάζεται οὔτε Ἄρτος οὔτε Οἶνος, ἀλλά λειτουργοῦμε κατ’ αὐτές (τίς Τετάρτες καί Παρασκευές τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς) μέ καθαγιασθέντα Ἅγιον Ἄρτον ἀπό τήν προηγουμένη Κυριακή, πού μόνο Αὐτός ἔχει ἐμβαπτισθεῖ στό Ἅγιον Αἷμα τῆς Κυριακάτικης Θ. Λειτουργίας, πληροῦντες τό Ἅγιον Ποτήριον ἐξ ὁλοκλήρου μέ ἁπλόν Νάμα (Οἶνον).

Σχετικῶς περιγράφει ὁ Πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος σέ ἀνέκδοτη Πραγματεία του «Περί τῆς Προηγιασμένης Θ. Λειτουργίας»: «Ἐμβάλλεται ὁ προαγιασθείς καί προτελειωθείς ἅγιος Ἄρτος εἰς τό Μυστικόν Ποτήριον καί οὕτως ὁ ἐν τούτῳ οἶνος εἰς ἅγιον Αἷμα τοῦ Κυρίου μεταβάλλεται καί πιστεύεται μεταβάλλεσθαι» (Π. Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, τ. 3, σελ. 165, Ἀθῆναι 1961).

Καί ὁ ἅγιος Γερμανός Κωνσταντινουπόλεως ἐπικυρώνει: «Μετέχων ὁ θεῖος Ἄρτος τοῦ ἁγιασμοῦ μεταδίδωσι καί τοῖς ἄλλοις τιμίοις δώροις. Ὁμοίως καί τῷ Ποτηρίῳ μεταδίδωσι τοῦ ἁγιασμοῦ καί τῆς χάριτος» (Ἱστορία Ἐκκλησιαστική καί Μυστική Θεωρία, P.G. 98, 449)

Ἐάν, λοιπόν –γιά νά μεταλάβουν οἱ Πιστοί– ὁ ἁπλός Οἶνος (Νάμα), μέ τόν ὁποῖο γεμίζουμε τό Ἅγιο Ποτήριο κατά τίς Προηγιασμένες (πού δέν γίνεται Θυσία, ὁπότε δέν γίνεται καί ἐπίκληση τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὥστε νά μεταβληθῆ ὁ Οἶνος σέ «Αἷμα Χριστοῦ»), ἐνεργεῖ ὡς «φορεῖο» τῆς ἐλαχίστης ποσότητος τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ὅσης, δηλαδή, ἔχει ἀπορροφηθεῖ στόν νοτισθέντα (ἀπό τήν προηγουμένη Κυριακή) Ἅγιον Ἄρτον τῆς Προηγιασμένης, πῶς δέν μπορεῖ νά ἐνεργήση ἡ προσθήκη οἱασδήποτε ποσότητος ἁπλοῦ Νάματος, ὡς «φορεῖο» τῆς ἀσυγκρίτως μεγαλυτέρας ποσότητος (ἑνός Ἁγίου Ποτηρίου) Ἁγίου Αἵματος τοῦ Χριστοῦ μας, ὥστε νά πολλαπλασιασθῆ ἡ Καθαγιασθεῖσα ποσότητα τοῦ Ἁγίου Αἵματος;

Ὅσοι ἔσπευσαν νά υἱοθετήσουν μιά τόσο ξένη πρός τήν Λειτουργική μας Παράδοση πρακτική, καθαγιάζοντες δύο ἤ περισσότερα Ἅγια Ποτήρια –θεωροῦντες, προφανῶς, ὅτι μόνο δι’ αὐτοῦ τοῦ τρόπου ἔχουμε ἔγκυρη Θ. Κοινωνία– δέν ἀντιλαμβάνονται ὅτι εὐθέως ἀμφισβητοῦν τήν ἐγκυρότητα τῆς Θ. Κοινωνίας τῶν Προηγιασμένων Δώρων, ὁπότε τό θέμα λαμβάνει ἄλλες διαστάσεις;

Παρά ταῦτα, παρά τήν δυνατότητα πού μᾶς δίδει ἡ Ἐκκλησία μας νά αὐξήσουμε τήν ποσότητα τοῦ Ἁγίου Αἵματος στό Ἅγιο Ποτήριο διά τῆς προσθήκης Οἴνου (Νάματος), ὡς Κληρικός πού συνεπλήρωσα 45 ἔτη Ἱερωσύνης μαρτυρῶ ὅτι οὐδέποτε μέχρι σήμερα χρειάσθηκε νά προσθέσω Νάμα μετά τόν Καθαγιασμόν τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου, παρ’ ὅτι στόν Ναόν μας κοινωνοῦμε τόν λαό σταθερά κάθε Κυριακή ἀπό τρία Ἅγια Ποτήρια, κατά δέ τίς μεγάλες ἑορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα, Πεντηκοστή, Μ. Πέμπτη, Μ. Σάββατον κ.ἄ.) ἀπό τέσσερα καί πέντε, στά ὁποῖα, βεβαίως, μοιράζεται τό Καθαγιασθέν περιεχόμενο τοῦ ΕΝΟΣ Καθαγιασθέντος Ἁγίου Ποτηρίου, χωρίς ἄλλη προσθήκη Νάματος. Ὑπῆρξαν, μάλιστα, ἡμέρες χειροτονιῶν πού τελέσθηκαν στόν Ναό μας, κατά τίς ὁποῖες συνελειτούργησαν δύο καί τρεῖς Ἀρχιερεῖς, 18-20 Πρεσβύτεροι καί 2 Διάκονοι, χωρίς νά χρειασθῆ προσθήκη Νάματος, ἐφ’ ὅσον ὁ Ναός μας διαθέτει εὐρύχωρα Ἅγια Ποτήρια καί ἕνα, χωρητικότητος 1,5 λίτρου. Ὑπάρχει, λοιπόν, καί αὐτός ὁ τρόπος καί γι’ αὐτό δέν μπορῶ νά ἀντιληφθῶ τήν ἀφετηρία καί τίς πραγματικές ἐπιδιώξεις μιᾶς τόσο ἀντορθοδόξου λειτουργικῆς καινοτομίας.

Τί μαρτυρεῖ ἡ Λατρευτική καί Δογματική μας Παράδοση;

Πέραν, ὅμως, τῆς πρακτικῆς διαστάσεως τοῦ ζητήματος –λογικῆς καί θεολογικής– πρέπει νά ἐρωτηθοῦν οἱ καινοτομήσαντες, πῶς σκέπτονται νά ἀντιμετωπίσουν τήν ἐπί τοῦ προκειμένου βοῶσα γραπτή Λατρευτική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως π.χ. τοῦ ἀρχαιοτάτου ἁγίου Εἰρηναίου Ἐπισκόπου Λουγδούνου, ὁ ὁποῖος στό ἔργο του «Ἔλεγχος τῆς ψευδωνύμου γνώσεως» ὁμιλεῖ σαφῶς περί «κεκραμένου ποτηρίου» καί ὄχι περί κεκραμένων ποτηρίων; Γράφει: «Ὁπότε οὖν καί τό κεκραμένον ποτήριον, καί ὁ γεγονώς ἄρτος ἐπιδέχεται τόν λόγον τοῦ Θεοῦ καί γίνεται ἡ Εὐχαριστία σῶμα Χριστοῦ..» (ΒΕΠΕΣ, 5, 25-28).

Πῶς θά ἀντιμετωπίσουν τά κείμενα τῆς Θ. Λειτουργίας τοῦ Μ. Βασιλείου καί τοῦ Ἁγίου Χρυσοστόμου, τά ὁποῖα αὐτά καί μόνα ἀποτελοῦν τόν γνώμονα τῆς δογματικῆς Λειτουργικῆς ἐγκυρότητος καί, μόνο βάσει αὐτῶν πρέπει νά κρίνεται τό ἐάν καί κατά πόσον εἶναι Δογματικά καί Λειτουργικά ἔγκυρες καί οἱ ἄλλες διασωθεῖσες Θ. Λειτουργίες (Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου, Ἁγίου Ἀποστόλου Μάρκου, Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου κ.ἄ.), οἱ ὁποῖες, ἐπειδή διά μέσου τῶν αἰώνων ἔχουν ὑποστεῖ ἀλλοιώσεις καί νοθεύσεις, δέν ἀποτελοῦν Κριτήριο, ἀλλά κρίνονται ἀπό τίς δύο προαναφερθεῖσες (Μ. Βασίλειου καί Ἁγίου Χρυσοστόμου), πού ἔχει καθορίσει ἡ Ἐκκλησία μας νά τελοῦνται καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τοῦ ἔτους σέ ὁλόκληρη τήν Ὀρθόδοξη Οἰκουμένη;

Καί οἱ δύο Μεγάλοι Ἱεράρχαι στίς Θ. Λειτουργίες τους πρό τοῦ Καθαγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων, πρίν παραθέσουν τά συστατικά τοῦ Μυστηρίου τῆς Θ. Εὐχαριστίας λόγια τοῦ Χριστοῦ μας, μᾶς τονίζουν ὅτι ὁ Χριστός: Ἔλαβεν «Ἄρτον ἐν ταῖς ἁγίαις αὐτοῦ καί ἀχράντοις καί ἀμωμήτοις χερσίν… Ὁμοίως καί.. Ποτήριον…», ὄχι Ποτήρια. Καί κατά τόν Καθαγιασμόν: «Ποίησον τόν μέν Ἄρτον τοῦτον, τίμιον Σῶμα τοῦ Χριστοῦ σου… Τό δέ ἐν τῷ Ποτηρίῳ τούτῳ, τίμιον Αἷμα τοῦ Χριστοῦ σου».

Ὁ Μ. Βασίλειος εἶναι ἰδιαιτέρως κατηγορηματικός καί ὑπογραμμίζει: «Ἡμᾶς δέ πάντας, τούς ἐκ τοῦ Ἑνός Ἄρτου καί τοῦ Ποτηρίου μετέχοντας, ἑνώσαις ἀλλήλοις εἰς ἑνός Πνεύματος Ἁγίου κοινωνίαν…».

Ὅταν, λοιπόν, ἀπαγγέλουμε τόσο συγκεκριμένα λόγια στή Θ. Λειτουργία, «…Ὁσάκις γάρ ἄν ἐσθίετε τόν Ἄρτον τοῦτον καί τό Ποτήριον τοῦτο πίνητε, τόν ἐμόν θάνατον καταγγέλλετε, τήν ἐμήν Ἀνάστασιν ὁμολογεῖτε… Τό δέ Ποτήριον τοῦτο, αὐτό τό τίμιον Αἷμα τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ», πῶς εἶναι δυνατόν νά ἔχουμε ἐνώπιον μας ἀντί ἑνός Ποτηρίου, δύο ἤ τρία καί νά ἀληθεύουμε; Καί πῶς θά θεολογοῦμε ὀρθά μέ αὐτήν τήν παραχάραξη; Ἕνα εἶναι τό Ποτήριον τῆς Εὐχαριστίας, διότι, Ἕνα τό Θυσιαστήριον, Ἕνας ὁ Ἄρτος, Ἕνας ὁ Χριστός!

Συνεπῶς, οἱ ὅποιες ἐνστάσεις ὁρισμένων καί ἡ ἐπίκληση παλαιῶν κειμένων, πρό τοῦ Μ. Βασιλείου, τά ὁποῖα ἀναφέρονται στήν εὐλόγηση πολλῶν Ποτηρίων κατά τήν Θ. Λειτουργία, δέν ἔχει καμμιά ἀποδεικτική σημασία ὑπέρ τῆς καινοτομίας τους, δεδομένου ὅτι ἀφ’ ἑνός μέν πολλά ἀπό τά κείμενα αὐτά ἔχουν ἀλλοιωθεῖ –ὅπως προείπαμε– ἀλλά καί διότι ὡς εὐλόγησις Ποτηρίων ἐννοεῖται σέ πολλά ἀπό αὐτά ἡ διανομή τοῦ ΕΝΟΣ Ἁγίου Ποτηρίου μετά τόν Καθαγιασμό σέ πολλά Ἅγια Ποτήρια, ὥστε, μεταδιδομένης τῆς Θ. Κοινωνίας ἀπό πολλούς Ἱερεῖς, νά διευκολύνονται χρονικά οἱ Πιστοί.

Μέ τήν ἴδια συλλογιστική, ὅτι, δηλαδή, ὅπου ἀναφέρονται σέ παλαιά κείμενα πολλά Ποτήρια, σημαίνεται καί Καθαγιασμός πολλῶν Ποτηρίων σέ μία Θ. Λειτουργία, θά μποροῦσε κάποιος κάλλιστα νά ἰσχυρισθῆ, ὅτι ἐπειδή ἡ Θ. Μετάληψις τοῦ Αὐτοκράτορος ἐγίνετο μέ ξεχωριστό Ἅγιο Ποτήριο (λόγῳ τῆς ἰδιότητός του ὡς «ἐπισκόπου τῶν ἐκτός τῆς Ἱερωσύνης πραγμάτων»), αὐτό εἶναι ἀποδεικτικό ἐπιχείρημα ὅτι ἐγένετο καί ξεχωριστός Καθαγιασμός τοῦ Ποτηρίου τοῦ Αὐτοκράτορος! Ἐκεῖ μᾶς ὁδηγεῖ αὐτός ὁ παραλογισμός μας!

Ἡ εὐλόγησις δύο Ποτηρίων, ἐπίδραση Λατινικῆς πλάνης

Ὁλοκληρώνοντας τό θέμα μας, κρίνουμε ἀπαραίτητο νά ἐπιχειρήσουμε νά δώσουμε καί μιά ἱστορικοθεολογική ἀπάντηση στό ἐρώτημα πού θέσαμε στήν ἀρχή τοῦ ἄρθρου μας: «Διερωτῶμαι, πῶς δημιουργήθηκε ἐπί τῶν ἡμερῶν μας ἕνα θέμα, πού ποτέ δέν προϋπῆρξε στήν Ἐκκλησία μας;».

Ἡ Ἐκκλησιαστική Ἱστορία μᾶς πληροφορεῖ ὅτι τέτοιο θέμα δημιουργήθηκε στόν Παπισμό ἀπό τόν Θωμᾶ Ἀκινάτη, ὁ ὁποῖος ἠρνεῖτο τήν χρήση ζέοντος στήν Θ. Κοινωνία, ἰσχυριζόμενος ὅτι ἡ ἀνάμειξη τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ μέ τό ζέον ὕδωρ τῆς Θ. Λειτουργίας προκαλεῖ φθορά(!) στό Μυστήριο: «Nullo modo debet aqua vino jam consecrato misceri, quia sequeretur corruption sacramenti pro aliqua parte». Σέ μετάφραση: «Σέ καμμιά περίπτωση δέν πρέπει νά ἀναμιχθῆ τό νερό μέ τόν Καθαγιασμένον Οἶνον, διότι ἡ διαφθορά τοῦ Μυστηρίου θά ἐπεκταθῆ σέ ὁποιοδήποτε μέρος του» (Summa Theologiae IIIa p. 9, LXXXIII art. 6 ad quartum). Μάλιστα, στή Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας οἱ Δυτικοί ἐζήτησαν ἐξηγήσεις ἀπό τούς Ὀρθοδόξους «περί τῆς μετά τόν καθαγιασμόν ἀναμίξεως τοῦ ζέοντος ὕδατος μετά τοῦ καθηγιασμένου οἴνου» (Βλ. Π. Ν.Τρεμπέλα, Δογματική, τ. 3, σελ. 165, Ἀθῆναι 1961).

Εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντική ἡ ἐπισήμανση τοῦ μακαριστοῦ Καθηγητοῦ Παναγιώτη Τρεμπέλα ὅτι μόλις κατά τόν ἔνατον αἰῶνα ἐτέθη στή Δύση τό ἐρώτημα «ἐάν τά καθηγιασμένα ἤδη στοιχεῖα τῆς Θ. Εὐχαριστίας ἀναμιγνυόμενα μετά μή καθηγιασμένων στοιχείων ἀφομοιοῦσι καί ταῦτα, καί ὁ Amalarius τοῦ Metz, ἐξ ἀφορμῆς τῆς κατά μόνην τήν Μ. Παρασκευήν τελουμένης ἐν τῇ Δύσει Προηγιασμένης Λειτουργίας, παρετήρησεν, ὅτι καθαγιάζεται ὁ μή καθηγιασμένος οἶνος διά τοῦ καθηγιασμένου Ἄρτου», καί ἡ γνώμη του ἐπεκράτησε, ἕως τό δεύτερο ἥμισυ τοῦ ΙΓ αἰῶνα, ὅταν πλέον κυριάρχησε στούς Λατίνους ἡ πλάνη τοῦ Θωμᾶ Ἀκινάτη, ὅτι ἡ μεταβολή τοῦ Ἄρτου καί τοῦ Οἴνου γίνεται μόνο κατά τήν στιγμή τῆς ἐκφωνήσεως «τῶν λόγων τῆς συστάσεως» τοῦ Μυστηρίου, «Λάβετε, φάγετε…» καί «Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες…», ὁπότε –κατά τήν ἄποψη αὐτήν– μετά ἀπό τήν χρονική αὐτή στιγμή δέν εἶναι δυνατόν νά προστεθῆ οἶνος. (Βλ. Π. Ν.Τρεμπέλα, ὅ.ἀ., σελ. 165.) 

Προσωπική μου ἄποψη εἶναι ὅτι γι’ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο οἱ Παπικοί κοινωνοῦν πλέον τούς λαϊκούς μόνο μέ ἅγιον Ἄρτο καί ἔπαψαν νά τούς μεταδίδουν καί τό ἅγιο Αἷμα. Ἐπειδή, δηλαδή, ἀρνοῦνται τήν προσθήκη Οἴνου μετά τόν Καθαγιασμό τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου. Χωρίς αὐτήν τήν προσθήκη οἴνου, θά ἦταν ἀδύνατον νά ἐπαρκέση ἡ ποσότητα τοῦ ἁγίου Αἵματος γιά νά μεταλάβουν ὅλους τούς Πιστούς, ἰδίως μιᾶς πολυπληθοῦς Λειτουργίας τοῦ Πάπα! Γι’ αὐτό καί ἐπενόησαν τήν θεωρία «τῆς συναφείας», ἰσχυριζόμενοι ὅτι ἐπειδή δέν νοεῖται σῶμα ἄνευ αἵματος, ἄρα κοινωνοῦντες τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, μετέχουν καί τοῦ Αἵματος Αὐτοῦ!

Πάντως, οὔτε οἱ Παπικοί, παρά τήν δική τους πλάνη, δέν ἔφθασαν στό σημεῖο νά εὐλογοῦν πολλά Ἅγια Ποτήρια σέ μιά Θ. Λειτουργία!

Θέλω νά πιστεύω ὅτι ἡ ἀνακίνηση τοῦ θέματος στίς μέρες μας, δέν ὑποδηλώνει καί θεολογική συγγένεια μέ τήν Λατινική πλάνη.

Ἐπιλεγόμενα

Θά μποροῦσε νά γραφῆ ἰδιαιτέρα καί ἐκτενής διατριβή γιά τό θέμα πού ἀπησχόλησε αὐτό μας τό ἄρθρο, ὅμως, μιά περιοδική ἔκδοση δέν συνεργεῖ σέ κάτι τέτοιο. Ἄλλωστε, ὅπως ἤδη ἀναπτύξαμε, πρόκειται γιά θέμα πού ἔχει λυθεῖ γιά τήν Ὀρθοδοξία καί, σέ συσχετισμό μέ τήν λογική τοῦ πράγματος, κάτι περισσότερο θά ἦταν περιττό, σέ αὐτήν τοὐλάχιστον τήν χρονική συγκυρία. Ἄν ὑπάρξουν, βεβαίως, καί πάλι ἐνστάσεις, πρέπει νά ἐπανέλθουμε. Πρός τό παρόν, ἄς συμμορφωθοῦμε μέ τήν παλαιά σοφή προτροπή: «Τῶν φρονίμων, ὀλίγα»!

Πηγή: («ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 174, Φεβρουάριος 2017 και «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ» 3-2-2017), Άγιος Νικόλαος Πευκακίων, Αβέρωφ

Δυστυχῶς βιώνουμε ἕνα τραγικό κατάντημα στήν ἐποχή μας. Παρακολουθοῦμε μέ πόνο, ὀδύνη καί ἀποτροπιασμό νά γκρεμίζονται βασικοί θεσμοί τῆς ζωῆς τοῦ τόπου μας καί νά ὑποβαθμίζονται παντελῶς. Ἕνας θεσμός πού καταρρακώνεται εἶναι καί αὐτός τοῦ σχολείου. Ἀνακατατάξεις περίεργες, ταραχή στήν ἐκπαιδευτική κοινότητα, παιδιά μεταναστῶν στά σχολεῖα με ἀπώτερο στόχο τήν ἀλλοίωση τοῦ ἑλληνορθοδόξου φρονήματος στα παιδιά μας, μάθημα θρησκειολογίας και ὄχι θρησκευτικῶν καί ἄλλες ἀντι-ἐκπαιδευτικές ἐνέργειες. Ἀλλά κι αὐτό τό τελευταῖο τερατούργημα; Θεματική ἑβδομάδα, πού θά περιλαμβάνει ἑνότητα γιά τίς «ἔμφυλες ταυτότητες». Πραγματικά βόμβα ὄχι μόνο στήν συνύπαρξη ἀρρένων καί θηλέων στίς σχολικές αἴθουσες, ἀλλά «βόμβα μεγατόνων» στις ἀθῶες παιδικές ψυχές.

Δηλαδή λίγο πιό ἀναλυτικά… Ἔστειλε το Ὑπουργεῖο Παιδείας ἀπό τόν μήνα Δεκέμβριο ἐγκύκλιο στά Γυμνάσια τῆς χώρας, μέ τόν χαρακτήρα τοῦ ἐπείγοντος μάλιστα, ὅπου ὁρίζει νά διενεργηθεῖ Θεματική Ἑβδομάδα ὑπό τόν γενικό τίτλο «Σῶμα καί Ταυτότητα». Τό πρόγραμμα θά ἔχει 3 ἑνότητες (Διατροφή, Ἐθισμός-Ἐξαρτήσεις καί  Ἔμφυλες Ταυτότητες). Τά μέν δύο πρῶτα εἶναι πράγματι χρήσιμα γιά τήν ζωή τῶν παιδιῶν, ἀλλά τό τρίτο; Μάλιστα ἀναφέρεται στήν σχετική ἐγκύκλιο ὅτι θά ἀποδομηθοῦν τά στερεότυπα γύρω ἀπό τά θέματα τῶν σχέσεων τῶν δύο φύλων, τοῦ ἀνδρικοῦ καί τοῦ γυναικείου. Δηλαδή θά ἀναπτυχθοῦν στά παιδιά μας ἔννοιες γύρω ἀπό τήν ὁμοφυλοφιλία, τήν τρανσφοβία καί ὅτι ὑπάρχουν κι ἄλλες μορφές σχέσεων μεταξύ ἀνδρῶν καί γυναικῶν, ἀλλά καί ἄλλοι τύποι οἰκογένειας∙ μέ δύο πατέρες ἤ δύο μητέρες. Παράλληλα θά πραγματοποιηθοῦν καί ἐνημερώσεις στούς γονεῖς καί τούς ἐκπαιδευτικούς.

Ἀλήθεια ποιός ἐπιστήμονας ἤ σοβαρός ἄνθρωπος ἔκρινε ὅτι μποροῦν νά διδαχθοῦν τέτοιες ἔννοιες στίς ἀθῶες παιδικές καί ἐφηβικές ψυχές; Εἶναι ἐπιστημονικά κατοχυρωμένο ἕνα τέτοιο ἐκπαιδευτικό ἀντικείμενο καί πρόγραμμα; Και ὅποιοι τό πρότειναν σέ ποιά Πανεπιστήμια τό διδάχθηκαν; Μήπως σέ χώρους πού καθοδηγοῦνται ἀπό τήν Παγκοσμιοποίηση καί τή Νέα Τάξη Πραγμάτων; Σαφῶς καί δέν ἀποτελεῖ σοβαρή ὑπόθεση διδασκαλίας ἕνα τέτοιο πρόγραμμα. Πῶς τολμᾶτε κύριοι ὑπεύθυνοι τῆς ἐκπαιδευτικῆς πολιτικῆς νά βομβαρδίζετε τίς ψυχές τῶν παιδιῶν μέ στάσεις καί ἔννοιες ζωῆς, πού ἀκόμη κι ἕνας ἐνήλικας θά ἔπρεπε νά ντρέπεται νά τίς ἀκούει καί νά τίς συζητᾶ; Πῶς τολμᾶτε νά προτείνετε στά παιδιά, πού δέν ἔχουν ἀναπτύξει τόν διανοητικό καί συναισθηματικό τους κόσμο, καί ὡς έκ τούτου εἶναι πιό εὐάλωτα, νά διαλέξουν τό κοινωνικό τους φῦλο; Ἄν ἐπιθυμοῦν νάεἶναι ἄνδρες ἤ γυναῖκες, παρά τό βιολογικό τους φῦλο, ὅπως γεννήθηκαν δηλαδή. Γιατί νά γκρεμίζεται μέσα στίς παιδικές ὑπάρξεις ἡ ὀντολογική τους ὑπόσταση; Πουθενά δέν ἀναφέρει ἡ πραγματική ψυχολογία, ὄχι ἡ πληρωμένη καί ὑποκειμενική, ὅτι ἡ ὁμοφυλοφιλία δέν εἶναι ἀσθένεια. Ἀντιθέτως θεωρεῖται ὡς ψυχικό νόσημα. Θἀ διδάξουμε δηλαδή τήν νομιμοποίηση παθῶν ἀντιθέτων στό Νόμο τοῦ Θεοῦ; Μέ ποιο δικαίωμα; Καί γιατί παραθεωρεῖται ἡ γνώμη τῶν γονέων, οἱ ὁποῖοι καί ἔχουν ἀποκλειστική εὐθύνη γιά τήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν τους;

Ποιος θά μαζεύει τά ψυχικά συντρίμμια τῶν παιδιῶν μας μετά; Ποιός θά τά συγκρατεῖ ἀπό τίς ἠθικές παρεκτροπές ἤ τίς σεξουαλικές παρενοχλήσεις, πού θά προκύψουν, ὅπως σημειώθηκε σέ ἀντίστοιχο ἐγχείρημα στήν Κῦπρο; Καί ποιοί θά διδάξουν στά παιδιά τέτοια εὐαίσθητα θέματα, πού δέν ἀντέχει μιά ἀθῶα παιδική ψυχή νά σηκώσει; Μήπως ἄνθρωποι μέ σχετικά πάθη; Τότε «ἡ ἐσχάτη πλάνη θα εἶναι χείρων τῆς πρώτης» καί φοβούμαστε ὅτι θά πράγματα θά γίνουν ἀνεξέλεγκτα. Κι ἀν θεριέψουν τά ἀνθρώπινα πάθη καί σέ κάποιους διδάσκοντες καί ἔχουμε φαινόμενα παιδοφιλίας; Πρέπει να σκεφτοῦμε πολύ σοβαρά τίς συνέπειες! Νά μή παίζουμε «ἐν οὐ παικτοῖς»! Ὀφείλουν νά ἀντιδράσουν οἱ γονεῖς μέ τρόπο νηφάλιο, εἰρηνικό, χωρίς μῖσος, ἀλλάμέ ἐπιχειρήματα, βάσει νομοθεσίας καί νά ζητήσουν ἀπαλλαγή γιά τά παιδιά τους ἀπ’ αὐτές τίς αἰσχρές διδασκαλίες!

Ἀπαιτεῖται ἐγρἠγορση καί σωφροσύνη γιά νά ἔχουμε σχολεῖα πραγματικά ἐκπαιδευτήρια γνώσεων καί ἤθους καί ὄχι σχολεῖο δάσκαλο διαφθορᾶς!

Πηγή: Ακτίνες

Περί τά τέλη τοῦ μηνός Δεκεμβρίου 2016 λάβαμε γνώση τῆς ὑπ΄ ἀριθ. Φ20.1/220482/Δ2 Ἐγκυκλίου τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας μέ ἡμερομηνία 23/12/2016, πού ἀφορᾶ στήν ὑλοποίηση τῆς Θεματικῆς Ἑβδομάδας στά Γυμνάσια τῆς χώρας μέ τίτλο «Σῶμα καί Ταυτότητα». Ἡ ὑλοποίηση ἔχει χαρακτῆρα ὑποχρεωτικό, ἡ ἐγκύκλιος χαρακτηρίζεται μέ βαθμό προτεραιότητας «Ἐξαιρετικά Ἐπεῖγον» (γιατί ἆραγε;), ἡ δέ καταληκτική ἡμερομηνία ὑποβολῆς τοῦ Τελικοῦ Σχεδίου Ὑλοποίησης στούς Ὑπευθύνους Σχολικῶν Δραστηριοτήτων καί στόν Ἁρμόδιο Σχολικό Σύμβουλο Παιδαγωγικῆς Εὐθύνης εἶναι ἡ 10/2/2017.

Θεσσαλονίκη, 30 Ἰανουαρίου 2017

Περί τά τέλη τοῦ μηνός Δεκεμβρίου 2016 λάβαμε γνώση τῆς ὑπ΄ ἀριθ. Φ20.1/220482/Δ2 Ἐγκυκλίου τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας μέ ἡμερομηνία 23/12/2016, πού ἀφορᾶ στήν ὑλοποίηση τῆς Θεματικῆς Ἑβδομάδας στά Γυμνάσια τῆς χώρας μέ τίτλο «Σῶμα καί Ταυτότητα». Ἡ ὑλοποίηση ἔχει χαρακτῆρα ὑποχρεωτικό, ἡ ἐγκύκλιος χαρακτηρίζεται μέ βαθμό προτεραιότητας «Ἐξαιρετικά Ἐπεῖγον» (γιατί ἆραγε;), ἡ δέ καταληκτική ἡμερομηνία ὑποβολῆς τοῦ Τελικοῦ Σχεδίου Ὑλοποίησης στούς Ὑπευθύνους Σχολικῶν Δραστηριοτήτων καί στόν Ἁρμόδιο Σχολικό Σύμβουλο Παιδαγωγικῆς Εὐθύνης εἶναι ἡ 10/2/2017.

Οἱ θεματικοί ἄξονες εἶναι 1) Διατροφή καί ποιότητα ζωῆς 2) Πρόληψη ἐθισμοῦ καί ἐξαρτήσεων καί 3) Ἔμφυλες Ταυτότητες. Ἐνῶ οἱ δύο πρῶτοι ἄξονες εἶναι ἐξαιρετικά ἐνδιαφέροντες καί μποροῦν νά προσφέρουν πάρα πολλά στούς μαθητές, καί μόνο ἀπό τόν τίτλο τοῦ γενικοῦ θέματος διακρίνεται ἀμέσως ποῦ τό Ὑπουργεῖο ἀποδίδει τή μέγιστη βαρύτητα αὐτῶν τῶν δράσεων γιά τήν ἐνημέρωση τῶν μαθητῶν, καθώς καί τῶν γονέων τους. Εἶναι σαφές ὅτι ἡ βαρύτητα πέφτει στόν τρίτο θεματικό ἄξονα «Ἔμφυλες Ταυτότητες». Ὁ ἄξονας αὐτός περιλαμβάνει μεταξύ ἄλλων καί τίς ὑποενότητες «Βιολογικό καί κοινωνικό φῦλο», «Ἀποδομώντας τά ἔμφυλα στερεότυπα» καί «Ὁμοφοβία καί τρανφοβία στήν κοινωνία καί στό σχολεῖο».

Στούς προτεινόμενους ἀπό τό ΙΕΠ φορεῖς, πού θά παράσχουν ὑποστήριξη στήν ὑλοποίηση τῆς θεματικῆς ἑβδομάδας, περιλαμβάνεται ἕνας μεγάλος ἀριθμός Μ.Κ.Ο. πού δραστηριοποιοῦνται σέ διάφορους τομεῖς (π.χ. ἀνθρώπινα δικαιώματα, οἰκολογία, ρατσισμός κ.ἄ). Ἔτσι ὅμως ἀνοίγει διάπλατα ὁ δρόμος γιά τήν εἴσοδο τῶν Μ.Κ.Ο, τῶν ποικίλων ἐπιδιώξεων καί ἀφανῶν σκοπῶν, καί στόν ἰδιαίτερα εὐαίσθητο χῶρο τῆς ἐκπαίδευσης. Μεταξύ αὐτῶν πού προτείνονται γιά τά σχολεῖα τῆς Περιφ. Κεντρικῆς Μακεδονίας, συμπεριλαμβάνεται καί Μ.Κ.Ο πού ἐπαίρεται γιά τή συνεργασία της τό 2014 μέ τήν Ὁμοφυλοφιλική Λεσβιακή Κοινότητα Ἑλλάδας (ΟΛΚΕ) καί τή συμμετοχή της τό 2015 στά «δημοφιλέστατα» ΛΟΑΤ φεστιβάλ Ὑπερηφάνειας τῆς Ἀθήνας καί τῆς Θεσσαλονίκης(ΛΟΑΤ: Λεσβίες-Ὁμοφυλόφιλοι-Ἀμφιφυλόφιλοι-Τρανσέξουαλ), σύμφωνα μέ πληροφόρηση πού ἀντλήθηκε ἀπό τήν ἱστοσελίδα της!

Λαμβάνοντας ὑπόψη τά παραπάνω, θά θέλαμε νά ἐκφράσουμε τούς ἔντονους προβληματισμούς μας:

• Ἀλήθεια, ποιός ἔγκριτος ἐπιστήμονας μπορεῖ νά μᾶς δώσει τόν ὁρισμό τοῦ «κοινωνικοῦ φύλου», γιά τό ὁποῖο καλοῦνται κάποιοι νά μιλήσουν στούς μαθητές αὐτῆς τῆς ἡλικίας; Εἶναι σίγουρα οἱ καθηγητές τῶν σχολείων ἤ οἱ προτεινόμενες Μ.Κ.Ο. ὡς συνεργαζόμενοι φορεῖς, ἁρμόδιοι γιά κάτι τέτοιο;

• Τί σημαίνει «ἀποδομῶ τά ἔμφυλα στερεότυπα»; Εἶναι ἄλλο πράγμα ἐξετάζω διαχρονικά καί προσπαθῶ νά διευρύνω στή σκέψη τῶν μαθητῶν τό πλαίσιο τῶν ρόλων τῶν δύο φύλων καί ἄλλο πράγμα τό «ἀποδομῶ», δηλαδή κατακερματίζω καί καταστρέφω τήν ἔννοια καί τό περιεχόμενο πού ἔχει δώσει ὁ μαθητής στίς λέξεις «ἀγόρι» καί «κορίτσι» ἤ «ἄνδρας» καί «γυναίκα».

• Εἶναι ἐμφανές ὅτι στό πλαίσιο τῶν ἐπιπλέον θεματικῶν πρός τούς γονεῖς, ὁ τρίτος ἄξονας πού ὁρίζει ἡ ἐγκύκλιος ἔχει στόχο νά διδάξει τήν καταστολή τῶν φαινομένων «ὁμοφοβίας καί τρανφοβίας στήν κοινωνία καί στό σχολεῖο» (αὐτό πάλι σημαίνει πώς δέν πρέπει οἱ μαθητές ἤ οἱ γονεῖς νά ἐκπλήσσονται καί νά προσπαθοῦν νά ἀντιδράσουν, ἄν κάποιο παιδί, συμμαθητής κ.ο.κ., δηλώσει κάτι διαφορετικό ἀπό αὐτό πού δείχνει καί διατρανώσει τόν ὁμοφυλοφιλικό σεξουαλικό του προσανατολισμό). Ἐπιπλέον ὅμως στοχεύει καί στή δημιουργία κλίματος ἐκφοβισμοῦ σέ βάρος ὅσων δέν ἀποδέχονται τήν ὁμοφυλοφιλία ὡς ὀρθή ἐπιλογή. Μέ ἁπλούστερα λόγια, ὅποιος ἐκφράσει τήν ἀνησυχία του γιά τή διαφυλική συμπεριφορά τοῦ παιδιοῦ του θά πρέπει νά χαρακτηρισθεῖ «ρατσιστής» καί «ὁμοφοβικός».

• Αἰσθανόμαστε προσβεβλημένοι ὡς γονεῖς καί ὡς ἐπιστήμονες, γιατί μποροῦμε πιά νά διακρίνουμε μιά προσπάθεια μέ στόχο, δυστυχῶς, νά προκληθεῖ ἕνα καίριο πλῆγμα στόν ὀρθό καί ξεκάθαρο τρόπο σκέψης καί συμπεριφορᾶς τῶν νέων μας, πού θά μποροῦσε νά τούς βοηθήσει νά δημιουργήσουν ἀργότερα μιά ὑγιῆ οἰκογένεια.

Γιά ὅλους τούς παραπάνω λόγους, ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ τήν ἄμεση ἀπόσυρση τοῦ 3ου θεματικοῦ ἄξονα μέ τίτλο «Ἔμφυλες Ταυτότητες» ἤ τουλάχιστον τῶν ὑποενοτήτων «Βιολογικό καί κοινωνικό φῦλο», «Ἀποδομώντας τά ἔμφυλα στερεότυπα» καί «Ὁμοφοβία καί τρανφοβία στήν κοινωνία καί στό σχολεῖο» ἀπό τό περιεχόμενο τῆς Θεματικῆς Ἑβδομάδας στά Γυμνάσια.

Ἐπιπλέον καλοῦμε τούς ἐκπαιδευτικούς ὅλων τῶν Γυμνασίων τῆς χώρας νά ἀκυρώσουν στήν πράξη τήν ὑλοποίηση ὁποιασδήποτε δράσης πού θά σχετίζεται μέ τίς τρεῖς πιό πάνω ὑποενότητες. Νά ὑπερασπισθοῦν μέ κάθε τρόπο τήν ψυχοσωματική τους ἀκεραιότητα. Κανείς ἄς μή φανεῖ συνεργός στά ὕπουλα αὐτά παγκόσμια μηχανεύματα, πού στόχο τους ἔχουν τόν βιολογικό καί πνευματικό ἐκφυλισμό τοῦ ἀνθρώπινου εἴδους, ὥστε νά εἶναι εὔκολα χειραγωγήσιμο.

Ὅλοι μας μέ σωφροσύνη καί σύνεση ἄς ἀντισταθοῦμε. Δέν εἴμαστε οὔτε ρατσιστές, οὔτε φοβικοί. Λογικοί εἴμαστε. Ἄνθρωποι πού ἀκόμα δέν ἀπωλέσαμε τάς φρένας μας καί πού φοβόμαστε τόν Θεό. Γι’ αὐτό καί ὑπερασπιζόμαστε τήν εἰκόνα Του, πού λέγεται ἄνθρωπος.

Ὡς Συντονιστικό ὄργανο τῶν Ὀρθοδόξων Σωματείων τῆς ἁγιοτόκου πόλεως Θεσσαλονίκης καλοῦμε:

• τή διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας νά ἀντιδράσει συστηματικά, διαφωτίζοντας τούς πιστούς καί ἀναδεικνύοντας τόν δόλιο σκοπό πού ἐπιχειρεῖται μέσα ἀπό τή θεματική ἑβδομάδα.

• τά κόμματα νά τοποθετηθοῦν ξεκάθαρα στό ζήτημα αὐτό

• τούς ἐκπαιδευτικούς νά ἀκυρώσουν στήν πράξη τό ἐπιχειρούμενο ἀτόπημα

• τούς γονεῖς νά διαμαρτυρηθοῦν (γιά τό γεγονός πώς δέν ζητεῖται ἡ ἔγκρισή τους γιά τή συμμετοχή τῶν παιδιῶν τους στό πρόγραμμα) καί νά ἐνεργήσουν ἔγκαιρα καί ἀποφασιστικά.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

Α. ΩΣ ΓΟΝΕΙΣ

1. Ἐκφράζουμε ἄμεσα – γιατί τά χρονικά περιθώρια εἶναι πολύ στενά – τόν προβληματισμό μας γιά τόν τρίτο θεματικό ἄξονα τῆς ἐγκυκλίου στόν διευθυντή τοῦ σχολείου καί σέ ἕναν τουλάχιστον ἀκόμη καθηγητή τοῦ παιδιοῦ μας, ἀπό τόν ὁποῖο ἔχουμε τήν ἄνεση νά ζητοῦμε ἐνημέρωση .

2. Ζητοῦμε νά μήν περιληφθοῦν οἱ ἐπίμαχες ὑποενότητες («Βιολογικό καί κοινωνικό φῦλο», «Ἀποδομώντας τά ἔμφυλα στερεότυπα» καί «Ὁμοφοβία καί τρανφοβία στήν κοινωνία καί στό σχολεῖο») στόν προγραμματισμό τῶν δράσεων τῆς θεματικῆς ἑβδομάδας.

3. Τονίζουμε εὐγενικά ὅτι δέν ἔχουμε στόχο νά παρέμβουμε στήν ἐκπαιδευτική διαδικασία, ἀλλά νά προστατέψουμε, ὅπως δικαιούμαστε, τή σωματική καί ψυχική ὑγεία τῶν παιδιῶν μας καί ζητοῦμε σ’ αὐτό ἀρωγούς τούς καθηγητές τοῦ σχολείου.

4. Παραδίδουμε τή σχετική ὑπεύθυνη δήλωση ἀπαλλαγῆς, ζητώντας νά ἔχουμε ἐνημέρωση τόσο γιά τόν προγραμματισμό καί τό τελικό σχέδιο ὑλοποίησης ὅσο καί γιά τή γενικότερη ἐξέλιξη τοῦ θέματος (ἀπό τόν Διευθυντή ἤ τόν ὑπεύθυνο καθηγητή τοῦ τμήματος τοῦ παιδιοῦ).

5. Κινητοποιοῦμε τόν Σύλλογο Γονέων καί Κηδεμόνων τοῦ Σχολείου μας, ὥστε νά κατανοήσουν τό μέγεθος τοῦ ἀτοπήματος πού ἐπιχειρεῖται. Προκαλοῦμε συζήτηση καί ἐκθέτουμε εὐθαρσῶς τίς ἀπόψεις μας

Β. ΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ

1. Ζητοῦμε νά συμμετέχουμε στή συντονιστική ὁμάδα – ἄν δέν ἔχει ἤδη συγκροτηθεῖ – ὥστε νά ἔχουμε λόγο στόν προγραμματισμό.

2. Ἐνημερώνουμε τούς συναδέλφους μας ἐκτενέστερα γιά τίς ἀπόψεις μας καί ζητοῦμε ὅσο τό δυνατόν περισσότερες ὧρες ἀπό τή θεματική ἑβδομάδα νά μᾶς διατεθοῦν ἀτομικά, ὥστε νά δώσουμε ἐμεῖς τίς προεκτάσεις πού θέλουμε στά τμήματά μας. Τό δικαίωμα αὐτό μᾶς παρέχεται ἀπό τήν ἐγκύκλιο. (Ἀνατρέχουμε στό Φάκελο Ἐκπαιδευτικοῦ Ὑλικοῦ στή σελίδα τοῦ ΙΕΠ)

3. Προτείνουμε δράσεις καί ὁμιλητές πού θά σχετίζονται μέ τούς ἄξονες «Διατροφή» καί «Πρόληψη ἐθισμοῦ καί ἐξαρτήσεων» καί οἱ ὁποῖες θά καλύψουν ὅσο τό δυνατόν περισσότερες ὧρες.

4. Ὅταν κρίνουμε ὅτι κάποιοι συνάδελφοι ἐπιμένουν σέ λανθασμένη πρόταση, ὑποβάλλουμε ἄμεσα ἄλλη πρόταση καί ζητοῦμε ψηφοφορία ἀπό τόν σύλλογο. Τό πρόγραμμα δέν ὑλοποιεῖται, ἄν δέν ἐγκριθεῖ ἀπό τόν σύλλογο διδασκόντων!

5. Τό πιό βασικό: κάνουμε ΠΡΟΣΕΥΧΗ!

 Το κείμενο αυτό  (ΕΔΩ εκτυπώσιμη μορφή Pdf)

Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη

Ο κύριος κίνδυνος που ελλοχεύει, ως προς την προστασία των προσωπικών δεδοµένων, στο πλαίσιο ενός συστήµατος προσωποποιηµένων ηλεκτρονικών εισιτηρίων, συνίσταται στο ότι η χρήση ενός τέτοιου συστήµατος µπορεί να συνεπάγεται τη συλλογή δεδοµένων σχετικά µε τις διαδροµές που πραγµατοποιεί ο εκάστοτε επιβάτης.

Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη

Η Αλβανία, ένα απομονωμένο κράτος και ένας λαός μετέωρος, που ζει κάτω από αυταρχικά καθεστώτα και παραπαίει μεταξύ διάφορων «προστατών», φαίνεται να κυλάει προς το τελευταίο σκαλοπάτι του άκρατου εθνικισμού, που μέσα από ιστορικές παραχαράξεις προσπαθεί να αποκτήσει πολιτιστική-ιστορική ταυτότητα, ανακαλύπτοντας σε αυτή την κρίσιμη στιγμή εχθρούς παντού, προκειμένου να επιβιώσει πάνω σε μύθους.

Από την εποχή της πτώσης του καθεστώτος Χότζα-Αλία, οι διάδοχοί τους πολιτικοί επανέφεραν μιαν αστήρικτη θεωρία περί Μεγάλης Αλβανίας, διεκδικώντας εδάφη από γειτονικά κράτη δυναμώνοντας τον εσωτερικό τους εθνικισμό με μύθους.

ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ περιοχή, από τον 7ο μέχρι το 12ο αιώνα, υπήρχαν τα βιλαέτια (ομάδες κατοίκων που τους συνέδεε μόνο η θρησκεία) και όπως γράφει ο αυτοκρατορικός διπλωμάτης Γ. Γκεόργκ, «δεν υπήρχε καμιά οργανική σύνδεση ούτε οποιαδήποτε επικοινωνία ανάμεσα στις επαρχίες. Η περιοχή ήταν διαιρεμένη διοικητικά σε τέσσερα βιλαέτια, τα οποία συνιστούσαν de facto αυτόνομες μονάδες. Για να μετακινηθούν από το ένα βιλαέτι στο άλλο απαιτούνταν ειδική άδεια».

Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 αναπτύχθηκε ένα εθνικιστικό κίνημα, από μια μικρή ομάδα διανοουμένων που ζούσαν στο εξωτερικό, με στόχο τη δημιουργία ενός ενιαίου έθνους για να διεκδικήσουν την παρουσία τους στην περιοχή. Οι Μεγάλες Δυνάμεις το 1870 συγκάλεσαν συνέδριο στο Βερολίνο, με σκοπό το διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταξύ των νέων-δημιουργούμενων κρατών. Η απόφαση του Βερολίνου δεν αναγνώρισε ότι υπάρχει Αλβανία και ο Γερμανός καγκελάριος Μπίσμαρκ ανήγγειλε ότι η Αλβανία δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια γεωγραφική έκφραση.

ΑΠΟ ΕΚΕΙΝΗ την εποχή το κύριο μέλημα των Αλβανών ήταν η δημιουργία πολιτιστικής ιστορικής ταυτότητας, δημιουργώντας το δικό τους μύθο για το παρελθόν και ότι ήταν ένα ξεχωριστό έθνος. Η δημιουργία του παρελθόντος είναι αναπόσπαστο κομμάτι κάθε διαδικασίας που μετατρέπει έναν λαό σε έθνος.

Για τους Αλβανούς εθνικιστές η κατασκευή του παρελθόντος ήταν σημαντικό στοιχείο γα να δώσει στους κατοίκους της περιοχής την αίσθηση ότι όλοι μοιράζονταν κοινή ιστορία. Πιο σημαντικό όμως, ήταν, σύμφωνα με τα λόγια του γνωστού συγγραφέα Ισμαήλ Κανταρέ, να τους πείσουν ότι «αυτοί είχαν μια λαμπρή ιστορία και πως οι εθνικές συμφορές δεν ήταν λόγος για να τους κάνει να απομακρυνθούν από την πατρώα γη, αλλά αντιθέτως να τους φέρει πιο κοντά σε αυτή».

Αυτό έγινε το καίριο στοιχείο για το αλβανικό εθνικιστικό κίνημα, το οποίο βρέθηκε απροετοίμαστο να υλοποιήσει μόνο του το βασικό προπαγανδιστικό πλάνο. Ζήτησε τη βοήθεια των Νεότουρκων και των Σέρβων εθνικιστών, οι οποίοι δεν αρνούνταν την ύπαρξη του αλβανικού έθνους, αλλά έφταναν στα άκρα, όπως στην περίπτωση ενός προπαγανδιστικού βιβλίου που δημοσιεύθηκε στη Γαλλία και τη Γερμανία από τον πρώην Σέρβο πρωθυπουργό Βλάνταν, που ανέφερε ότι είναι από τους πρώτους λαούς που κατοίκησαν στην περιοχή, την εποχή που οι άνθρωποι είχαν ακόμη ουρές.

Η ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΗ γραμμή ανάμεσα στο μύθο και την ιστορία ήταν συχνά θολή και δύσκολα ορατή. Ο Ναούμ Βεκιλάρτζι, ο πρώτος θεωρητικός του αλβανικού εθνικισμού, κωδικοποίησε τις αντιφάσεις και παραχαράξεις σε βιώσιμα γλωσσικά και ιστορικά στοιχεία.

Η καταγωγή της εθνογένεσης είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Αλβανούς εθνικιστές συγγραφείς. Πρώτον, οι πρόγονοι ήταν οι μυθικοί Πελασγοί. Αλλά σταδιακά, ενώ ωρίμαζε το αλβανικό εθνικιστικό κίνημα, η ρομαντική πελασγική θεωρία, όπως και άλλες, αντικαταστάθηκαν από τη θεωρία της ιλλυρικής προέλευσης, που ήταν περισσότερο πειστική γιατί είχε τη στήριξη πολλών λογίων (αγνοώντας τις αρχαίες ελληνικές αναφορές). Η θεωρία της ιλλυρικής προέλευσης έγινε σύντομα ένας από τους κύριους πυλώνες του αλβανικού εθνικισμού εξαιτίας της σημασίας του ως τεκμήριο της αλβανικής ιστορικής συνέχειας στο Κόσοβο.

ΠΡΩΤΟΣ ΕΘΝΙΚΟΣ ήρωας έγινε ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης, από Έλληνα πατέρα και Σέρβα μητέρα), παρά το γεγονός ότι η δράση του δεν αφορούσε όλους τους Αλβανούς. Δεν περιλαμβάνονταν ούτε το Κόσοβο ούτε τα περισσότερα μέρη του Νότου. Μια προσπάθεια που είχε κάνει το 1455 να καταλάβει την οθωμανική πόλη του Μπερατίου, απέτυχε. Επομένως, ο μύθος του εθνικού ήρωα χρειαζόταν κάποια αναπροσαρμογή. Δεν μπορούσαν να έχουν έναν ήρωα ο οποίος για ένα τέταρτο του αιώνα ήταν ορκισμένος εχθρός των Οθωμανών. Συνεπώς έπρεπε το αφήγημα να αλλάξει και ο Σκεντέρμπεης να συμβολίζει την ύπατη θυσία των Αλβανών στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν την Ευρώπη από τις ασιατικές ορδές.

Οι εθνικιστές θεώρησαν τις θρησκευτικές διαιρέσεις ως παράγοντα διχόνοιας, αλλά και ως όχημα ξένων επιρροών. Αυτό εξηγεί τον ιδιαίτερο κοσμικό χαρακτήρα του αλβανικού εθνικισμού, που προσομοιάζει με δυτικοευρωπαϊκό εθνικισμό παρά με αλβανικό, γι’ αυτό ο Πάσχος Βάζα επινόησε τον όρο «αλβανισμός», υποστηρίζοντας ότι η «αληθινή θρησκεία του Αλβανού είναι ο αλβανισμός». Το δόγμα αυτό έδωσε τη δυνατότητα να αντιμετωπιστεί ο προβληματισμός για τη δημιουργία του εθνικού μύθου της εθνικής συνοχής, της ομογενοποίησης της αλβανικής κοινωνίας, ανεξαρτήτως του θρησκευτικού δόγματος που τους χώριζε σε χριστιανικά, μουσουλμανικά, προτεσταντικά, καθολικά βιλαέτια.

Το δόγμα αυτό αξιοποίησαν οι πολιτικοί ηγέτες για τη νομιμοποίηση της πολιτικής τους. Για παράδειγμα, ο Αχμέτ Ζόγου και ο Χότζα, οι οποίοι προσπάθησαν με κάθε τρόπο να εφαρμόσουν αυτό το δόγμα για τη Μεγάλη Αλβανία.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ, με την υποκίνηση της Αυστρίας και της Ιταλίας, αποφάσισαν την ίδρυση ανεξάρτητου αλβανικού κράτους με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (29 Ιουλίου 1913). Η διάσκεψη αυτή όρισε μια διεθνή επιτροπή για τον καθορισμό των συνόρων της Αλβανίας. Με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17-12-1913) διαχώρισε τη χώρα σε δυο ζώνες, άφηνε τη νότια στην Ελλάδα, τη βόρεια στο νεοσύστατο κράτος και διέτασσε τα ελληνικά στρατεύματα να αποχωρήσουν από το έδαφος των περιφερειών που προσαρτούσε η Αλβανία.

Η Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου, με εντολή των Μεγάλων Δυνάμεων, όρισε κυβερνήτη της Αλβανίας τον Γερμανό πρίγκιπα Γουλιέλμο του Βιντ. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα δεν κατάφερε να επιβάλει την εξουσία του και κάλεσε την κυβέρνηση του Γιώργου Ζωγράφου σε διαπραγματεύσεις, των οποίων προϊόν ήταν το πρωτόκολλο της Κέρκυρας (17-5-1914).

Το πρωτόκολλο αυτό προέβλεπε ότι οι περιοχές που είχαν καταλάβει τα βορειοηπειρωτικά στρατεύματα θα αποτελούσαν μεν τμήμα του αλβανικού κράτους, αλλά θα είχαν ευρύτατα προνόμια αυτονομίας. Στο τέλος του πολέμου το 1919, με τη συμφωνία Βενιζέλου-Τιτόνι αναγνωρίσθηκε η ελληνικότητα του Αργυροκάστρου και της Κορυτσάς.

Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ πρωθυπουργός της Αλβανίας αλλά και ο προηγούμενος ακλουθούν τη γραμμή του Τούρκου προέδρου Ερντογάν. Πρόσφατα έκαναν δηλώσεις που αμφισβητούσαν τα ελληνικά σύνορα, αγνοώντας τις συμφωνίες φιλίας που υπογράφτηκαν διαχρονικά μεταξύ των δυο χωρών. Ο δε Μπερίσα ήταν αυτός που είχε υπογράψει το τελευταίο σύμφωνο φιλίας δηλώνοντας τον Μάρτιο του 2008 ότι: «Το σύμφωνο φιλίας (μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδας) προσδιορίζει ξεκάθαρα την αναγνώριση και το σεβασμό των συνόρων μεταξύ των δυο χωρών. Σε αυτό το πλαίσιο καμιά από τις δυο χώρες δεν έχει διεκδικήσεις σε βάρος της άλλης. Αυτό είναι οριστικό».

Τι έγινε και άλλαξε τώρα άποψη;

Πηγή: (Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής), Ελεύθερος Τύπος

Ο όσιος Παρθένιος έζησε στα χρόνια της βασιλείας του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Καταγόταν από Κωμόπολη της Βιθυνίας και ήταν γιος του Διακόνου Χριστοφόρου. Γράμματα πολλά δεν έμαθε, ήταν όμως ευλαβέστατος και ενάρετος άνθρωπος. Από τον πατέρα του διδάχθηκε την αγάπη προς τον Θεό και προς τους ανθρώπους, και γι' αυτό υπήρξε φιλόθεος, φιλάνθρωπος και ελεήμων. Ασχολείτο με το ψάρεμα, στο οποίο είχε θαυμαστές επιδόσεις, και τα ψάρια που ψάρευε τα μοίραζε στους φτωχούς η τα πουλούσε και τους έδινε τα χρήματα. Επίσης, επισκεπτόταν τους θλιμμένους και τους αρρώστους και τους παρηγορούσε με τον εμπνευσμένο λόγο του και με τα έργα της φιλανθρωπίας του. Την διακονία του αυτή και τον όλο τρόπο της ζωής του εξετίμησε ο Επίσκοπος Μελιτοπόλεως Φίλιππος, ο οποίος τον χειροτόνησε Ιερέα. Αργότερα ο Μητροπολίτης Κυζίκου Αχίλλιος τον χειροτόνησε Επίσκοπο Λαμψάκου.

Η Λάμψακος ήταν αρχαία πόλη της Μικράς Ασίας στον Ελλήσποντο. Βρισκόταν απέναντι από την Θρακική Χερσόνησο της Καλλίπολης, αρχαίας πόλης της Καρδίας, από την οποία απείχε γύρω στα τέσσερα χιλιόμετρα και οκτώ χιλιόμετρα από την σημερινή Καλλίπολη. Η πλειοψηφία των κατοίκων της Λαμψάκου επί των ημερών του αγίου Παρθενίου ήταν ειδωλολάτρες, τους οποίους όμως «κέρδισε» με την αγάπη του, τα καλά του έργα, αλλά και με τα θαύματα που επιτελούσε. Αρκετούς ειδωλολάτρες θεράπευσε από ανίατες ασθένειες.

Ο όσιος Παρθένιος θεωρείται προστάτης των καρκινοπαθών, επειδή θεράπευσε και θεραπεύει πολλούς καρκινοπαθείς. Όταν έφυγε από την πρόσκαιρη αυτήν ζωή, η πλειοψηφία του ποιμνίου του ήταν ευσεβείς Χριστιανοί, ζωντανά μέλη της Εκκλησίας του Χριστού.

Ήρθε ο καιρός που ο Θεός θέλησε να δοξάσει το μεγάλο αυτό άγιό του, τον «μέγαν, και περιβόητον εν θαύμασι», «το της Εκκλησίας, εγκαλώπισμα ιερόν, τον θείον Παρθένιον, Αποστόλων τον ομότροπον» (από στιχηρό προσόμοιο τού Εσπερινού), προικίζοντάς τον και με επιπλέον χαρίσματα που τα έχει ανάγκη η εποχή μας. Έτσι επαύξησε και την ειδική χάρη που είχε να γιατρεύει την επάρατο νόσο, τον καρκίνο, που τόσους και τόσους ανθρώπους καθημερινά βασανίζει και από τόσους στερεί τη ζωή. Και ο σπλαγχνικός Άγιος Παρθένιος τρέχει παντού, στέκεται δίπλα στον πονεμένο άνθρωπο των ημερών μας και τον απαλλάσσει από τη φοβερή αυτή νόσο, φτά­νει και ο ίδιος να τον πλησιάσει και με πίστη να του το ζητήσει.

Μια συγκλονιστική μαρτυρία

Σαν πρώτο θαύμα απαλλαγής από τη φοβερή νόσο τού καρκίνου, παραθέτουμε τη γεμάτη περιπέτειες μαρ­τυρία τού κ. Στέφανου Στεφάνου, συνταξιούχου ναυτικού, που κατοικεί στον Πειραιά και κατάγεται από την Άνδρο. Ο ίδιος μας έγραψε την ιστορία του και εμείς την κατα­χωρούμε χωρίς καμμία αλλαγή. Ποιος άνθρωπος στον κόσμο αυτόν δεν πόνεσε ψυ­χικά και σωματικά; Και ποιος δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να ρωτήσει γιατί ο πόνος στον κόσμο. Ο ουρανός δεν είναι πάντα ξάστερος και το πέλαγος δεν είναι πάντα γαλήνιο. Τον ουρανό τον σκεπάζουν σύννεφα βαρειά και μαύ­ρα και ξεσπούν τρομερές νεροποντές και καταιγίδες. Τα ολόμαυρα σύννεφα τού πόνου και οι καταιγίδες των δακρύων τον κατακλύζουν.

Τέτοιες καταιγίδες πέρασε και ο ομιλών με τις α­σθένειες τού καρκίνου. Παραμονές Χριστουγέννων 1982 διεγνώσθη όγκος στοπαχύ έντερομεγάλος. Τότε επισκέφθηκα τον μακαριστό πατέρα Πορφύριο, ο οποίος με ενίσχυσε και μου είπε: «να πας να εγχειρισθής και θα γίνης καλά».

3.1.1983 έγινε η εγχείρησις στο παχύ έντερο και η ιστολογική εξέτασις έδειξε κακοήθη καρκίνο.

Τον Μάρτιο τού 1984παρουσιάζεται όγκος στονα­ριστερό πνεύμονα. Εγχειρίσθηκα 21 Μαρτίου, μου αφαιρέσανε τον μισό αριστερό πνεύμονα και η ιστολογική εξέτασις έδειξε καρκίνο εκμεταστάσεως εκ τού έντερου.

Τον Οκτώβριο τού ιδίου έτους 1984, παρουσιάζεται στο δεξιό πνεύμοναόγκος, εγχειρίσθηκα και πάλι˙η ιστο­λογική έδειξε μετάσταση εκ τού έντερου.

Τον Δεκέμβριο τού 1987 κάνοντας Check up, αξονι­κές τομογραφίες κ.λπ. βρέθηκα καιπάλικτυπημένος στον δεξιό πνεύμονα.

Χειρουργήθηκα, η ιστολογική έδειξε και πάλι μετά­σταση εκ τού έντερου, κακοήθης καρκίνος.

Τότε όμως, προ της τρίτης εγχειρίσεως, όταν μου ανηγγέλθη ότι ο δεξιός πνεύμων πάλι παρουσιάζει όγκον καρκίνου και ότι, εάν δεν εγχειρισθώ συντόμως, εντός τριών μηνών θα επέλθη ο θάνατος.

Ήμουν τότε στο Λονδίνο και τόσο πολύ ελυπήθην από αυτόν τον ψυχικόν πόνον φεύγοντας από το γραφείον του ιατρού και πηγαίνοντας πεζός στο ξενοδοχείον, επότισα δια των δακρύων μου τους δρόμους τού Λονδί­νου λέγοντας:

Θεέ μου, δεν χρειάζεται να βρέξης, εγώ επότισα με τα δάκρυα μου το Λονδίνο.

Εφοβήθην όμως την τρίτη εγχείρηση πνεύμονος και ο ιατρός πνευμονολόγος Stephen Spiro University Colle­ge επέμενε να γίνη και αυτή η εγχείρησις από τον χειρούργονPeter Goldstrawεις Brompton Hospital.

Ο χειρούργος Peter Goldstraw μας είπε ότι η εγχείρησις θα χρειασθή 5 με 6 ώρες. Μετεφέρθην στο χειρουργείον προς εγχείρησιν και σε μία και μισή (1 1/2) ώρα εβγήκε ο χειρούργος και είπε στην σύζυγόν μου Finis.

Εκείνη ετρόμαξε ότι ή με έραψε χωρίς να με εγχειρήση ή πέθανα.Αλλά ο χειρούργος Peter Goldstraw διεθνούς φήμης χειρούργος πνευμόνων την καθησύχασε λέγοντας:
«Η εγχείρησις έγινε πολύ καλά αλλά εμένα, λέει ο γιατρός, όσο χειρουργούσα τα χέρια μου έφευγαν και δεν κατάλαβα πως τελείωσε τόσο γρήγορα η εγχείρησις».
Ο Μεγάλος Θεός έστειλε τον Αγιόν Του και Αυτός ο Άγιος με χειρούργησε. Ήτο πάλικακοήθης καρκίνος εκ μεταστάσεως.

Σε ένα χρόνο πάλι, ακριβώς Δεκέμβριος τού 1988,ξανά άλλη επέμβαση πάλι στο δεξιό πνεύμονα. Καρκίνος κακοήθης εκμεταστάσεως από το έντερο. Στην τετάρτη εγχείρηση θα χρειασθή μου είπαν 15 ημέρες νοσοκομείον αλλά, λόγω των Χριστουγέννων που φεύγει το προσωπικό και λόγω ότι πήγαινα καλά στην εγχείρηση, στις 6 ημέρες με έβγαλαν και πήγα στο ξενοδοχείον και έτσι έγιναν μία εγχείρησις στα έντερα και 4 εγχειρήσεις στους πνεύμονες.

Αν και έχει μείνει ο αριστερός πνεύμονας μισός και ο δεξιός τρεις φορές εγχειρισμένος, ζω από την τελευ­ταία εγχείρησιν με την βοήθεια τού Θεού 10 χρόνια χωρίς να έχω δύσπνοιες. Παρ' όλο που η δύναμις των πνευμόνων είναι πάρα πολύ πεσμένη.

Φωνάζω όμως και εγώ σαν τον Μπετόβεν: «Πάνσοφε Θεέ, δώσε ό,τι θέλεις, είτε ευχάριστο είτε δυσάρεστο, φτάνει να προέρχεται από το χέρι σου».

Και είη το όνομα Κυρίου ευλογημένο, ως μου υπέ­δειξε ο μακαριστός πατήρ Ιάκωβος Τσαλίκης της Ιεράς Μονής Οσίου Δαβίδ, καθώς και Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν. Εν ημέρα θλίψεώς μου τον Θεό εξεζήτησα και δια τούτο όχι μόνον θα τον εκζητώ αλλά και θα τον ομο­λογώ.

Τα θαύματα έγιναν το ένα κατόπιν τού άλλου:

Δια τωνΑγίων ΠαρθενίουΕπισκόπου Λαμψάκου τού Θαυματουργού, τού οποίου η Εκκλησία ευρίσκεται ειςΛύρειον Ίδρυμα Μάτι Αττικής. Ο Άγιος Παρθένιος εορτάζει 7 Φεβρουαρίου ο οποίος και είναι ο προστάτης Άγιος δια τον καρκίνον.

Το δεξί χέρι τού Αγίου Παρθενίου ευρίσκεται ειςΙεράν ΜονήΑγίου Νικολάου Ανδρουτο οποίο πολλές φορές προσκύνησα.

Δια πρεσβειών τούΑγίου Νεκταρίου, Αγίου Παταπίου, Οσίου Δαβίδ Ευβοίας, Αγίου Εφραίμ Νέας Μάκρης, τους οποίους όλους παρακάλεσα δια των προσευχών μου. Και δια των προσευχών τού Πνευματικού μου Πατέρα, αειμνήστου Γρηγορίου Μητροπολίτου Καστοριάς. Δια προσευχών τού πατρός Σωφρονίου Essex Αγ­γλίας, τούπατρός Πορφυρίου, τού πατρός Ιακώβου Τσαλίκη και τούπατρός ΠαϊσίουΑγίου Όρους.

Αυτή την στιγμή ευρίσκομαι εν τη ζωή, αν και οι για­τροί είχαν αποφανθή ότι δεν θα ζήσω. Διότι τρίτη και τέταρτη εγχείρησις καρκίνου στους πνεύμονες δεν είχε γίνει σε κανένα διεθνώς.

Ο πατήρ Πορφύριος και ο πατήρ Σωφρόνιος κάθε φορά που τους επισκεπτόμουν μου έλεγαν «θα γίνης καλά».

Πέρασαν 10 χρόνια από την τελευταία εγχείρηση και με την βοήθεια τού Θεού η ασθένεια εσταμάτησε.

Εγώ όμως δεν σταμάτησα να επικαλούμαι την βοή­θεια τού Θεού, της Παναγίας και των Αγίων και τού Α­γίου Παρθενίου που είναι άγιος τού καρκίνου. Προ 4 ετών πηγαίνοντας στο Λονδίνο δια εξετάσεις ο ιατρός εδάκρυσε, όταν με είδε και είπε: «δεν ήλπιζα να σε ξαναδώ».

Πράγματι, όλα αυτά που διαβάσαμε είναι περισσότε­ρο από συγκλονιστικά. Ο κύριος Στέφανος μετά από τό­σες περιπέτειες ζει θαυματουργικά, απαλλαγμένος τελεί­ως από τον καρκίνο ήδη από το 1988, παρ' όλο που οι γιατροί τού Λονδίνου όπου έγιναν όλα τα χειρουργεία δήλωναν στη σύζυγο του, κ. Γαρυφαλλιά· «δεν πρόκει­ται να ζήσει, σύντομα θα επέλθει ο θάνατος, γιατί δεν είναι δυνατόν μόνο τέσσερα κύτταρα να ξέφυγαν. Να δούμε πόσα άλλα θα ξέφυγαν και που πήγαν και φώλια­σαν».Και όμως ζει και μάλιστα χωρίς αναπνευστικά προ­βλήματα. Γεμάτος δε ευγνωμοσύνη προς τον άγιο έκτισε και το εκκλησάκι του στοΛύρειο Ίδρυμα, στο Μάτι Αττικής, αφού ζήτησε άδεια από τον τότε Μητροπολίτη Αττικής, αείμνηστο Δωρόθεο, ο οποίος, όταν πληροφο­ρήθηκε το θαύμα τού Αγίου Παρθενίου, συγκινήθηκε πολύ και έδωσε την συγκατάθεση του.

Σ' αυτό το σημείο αξίζει να δώσουμε λίγες πληρο­φορίες σε όσους αγαπητούς αναγνώστες δε γνωρίζουν τίποτα για το «Παιδικό Λύρειο Ίδρυμα». Είναι ένα Ίδρυ­μα που συντηρεί παιδιά με κοινωνικές ανάγκες, δηλαδή ορφανά, άπορα ή παιδιά διαζευγμένων γονιών. Εκεί πα­ραμένουν για χρόνια χωρισμένα σε ομάδες. Η κάθε ομά­δα έχει το δικό της σπίτι, σύγχρονο με όλες τις ανέ­σεις, τη δική του μητέρα (την αδελφή μοναχή που τα αναλαμβάνει) και τη «Μάννα» όλων, που είναι η ηγουμέ­νη της Μονής. Εκεί σιτίζονται δωρεάν, μορφώνονται, ό­πως ακριβώς τα παιδιά που ζουν μέσα στις οικογένειες τους, βρίσκουν στοργή και αγάπη από τις μοναχές της αδελφότητος της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος στην οποί­αν ανήκει το Ίδρυμα, και τέλος, τις πιο πολλές φορές, παραμένουν εκεί μέχρι την αποκατάσταση τους. Παντρεύ­ονται με τη φροντίδα τού Ιδρύματος, ώστε να έχουν όλα τα απαραίτητα για τα πρώτα βήματα της ζωής τους.

Όλα αυτά υλοποιούνται με τις θυσίες των εκεί α­δελφών μοναζουσών και τις προσφορές των φιλάνθρω­πων, των φίλων τού Ιδρύματος καθώς και της οικογέ­νειας τού καπετάν-Μάρκου Λύρα, τού μεγάλου δωρητή που παρείχε τα χρήματα για να γίνει το πρώτο κτίριο, όπου στεγάστηκαν τα παιδιά.

Το Ίδρυμα πρωτοάρχισε να λειτουργεί με 13 παιδιά για να φτάσει σήμερα να έχει 70 περίπου παιδιά. Και αυτό κατορθώθηκε με την υλική αλλά και ηθική βοήθεια τού αείμνηστου Μητροπολίτου Δωροθέου, ο οποίος στή­ριξε το Ίδρυμα με πατρική αγάπη. Πρέπει ακόμη να ση­μειωθεί ότι η Ι. Μονή Αγίας Τριάδος συντηρεί και ένα μικρό γηροκομείο.

Πηγή: (ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ - Άγιος Παρθένιος, ο Άγιος προστάτης των καρκινοπαθών, Από το βιβλίο της ΜΑΡΙΑΣ ΜΕΛΕΤΙΟΥ – ΜΑΚΡΗ: "Ένας παλαιός Άγιος ζωντανός ανάμεσά μας"), Ορθόδοξοι Ιεραπόστολοι

Τα πρότυπα συμπεριφοράς στους άνδρες και τις γυναίκες έχουν βιολογική προέλευση και η μανία του "ουδέτερου φύλου" είναι μάταιη έναντι αυτής της πραγματικότητας, λέει η Debra W. Soh (Ντέμπρα Σο), νευροεπιστήμονας και ερευνήτρια σε θέματα σεξ, στο Πανεπιστήμιο του Γιορκ στο Τορόντο και συγγραφέας για τα Globe and Mail, Harpers, Wall Street Journal, Scientific American, LA Times και το περιοδικό Playboy.

Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε από τους LA Times, η Soh είπε ότι λόγω της σταθερής επιδίωξης της «ισότητας των φύλων και της προώθηση της «μη συμβατικότητας», έχει γίνει δημοφιλές το να μεγαλώνεις μικρά παιδιά «με ένα τρόπο ουδέτερο κατά το φύλο (gender-neutral)».

Το άρθρο που έχει τίτλο «Η ματαιότητα της gender-neutral ανατροφής», αναφέρεται στα "ουδέτερα κατά το φύλο" πρότυπα ανατροφής τέκνων ως εκείνα που «δεν αποκαλύπτουν το φύλο του μωρού κατά τη γέννηση, και ντύνουν τα παιδιά και διακοσμούν τα δωμάτιά τους σε διάφορες αποχρώσεις ανοιχτού μπεζ και τα ενθαρρύνουν να παίζουν με «ουδέτερα κατά το φύλο» παιχνίδια.

Υπάρχουν επίσης πιέσεις στις εταιρείες να βοηθήσουν, συνεχίζει η Soh, μιλώντας για «καταγγελίες γονέων» που έχουν οδηγήσει μεγάλες αμερικάνικες εταιρίες να «σταματήσουν τον διαχωρισμό των παιχνιδιών τους με βάση το φύλο».

Όλα αυτά, όμως, επισημαίνει, είναι ένα χάσιμο χρόνου, διότι «η επιστημονική πραγματικότητα είναι ότι είναι μάταιο να αντιμετωπίζεις τα παιδιά ως λευκές πλάκες χωρίς προκαθορισμένα χαρακτηριστικά. Η βιολογία παίζει ρόλο».

Μια μεγάλη και μακρόχρονη έρευνα δείχνει ότι οι προτιμήσεις των παιχνιδιών, για παράδειγμα, είναι έμφυτες, δεν είναι «κοινωνικά κατασκευασμένες»  ούτε διαμορφώνονται από την επιρροή των γονέων.

Τα περισσότερα κορίτσια θα κλίνουν προς κοινωνικά ενδιαφέροντα παιχνίδια, όπως κούκλες, που συμβάλλουν στην ανάπτυξη κοινωνικών και λεκτικών ικανοτήτων. Τα περισσότερα αγόρια θα κλίνουν προς τα παιχνίδια που είναι μηχανικά ενδιαφέροντα, όπως τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά, ενισχύοντας τις οπτικο-χωρικές τους ικανότητες.

Η Soh επισήμανε ότι «μια τεράστια έρευνα στην νευροαπεικόνιση έχει δείξει ότι υπάρχουν διαφορές στον εγκέφαλο μεταξύ των δύο φύλων».

Μια μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο "Infant and Child Development” (Ανάπτυξη Βρέφους και Παιδιού) και στις «Προτιμήσεις παιχνιδιών σύμφωνα με το φύλο σε αγόρια και κορίτσια ηλικίας 9-32 μηνών», έδειξε ότι αυτές οι προτιμήσεις προκύπτουν ήδη από τους εννέα μήνες «πριν τα παιδιά μεγαλώνοντας αρχίσουν να καταλαβαίνουν ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ των φύλων, στην ηλικία περίπου των 18 μηνών».

Η Soh έγραψε ότι «ένα άλλο αποδεικτικό στοιχείο προέρχεται από τη μελέτη των κοριτσιών που είχαν εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης προγεννητικά, στην περίπτωση μιας γενετικής πάθησης που ονομάζεται συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων, ή CAH».

Τα κορίτσια με CAH τείνουν να μη συμμορφώνονται προς το φύλο τους και να προτιμούν παιχνίδια που τυπικά είναι για τα αγόρια, ακόμα και όταν οι γονείς τους προσφέρουν περισσότερες επαίνους για τυπικά κοριτσίστικα παιχνίδια. Αυτό μιλάει για τον ζωτικό ρόλο των ορμονών στην ανάπτυξη των προτιμήσεων κατά το φύλο και τις διαφορές μεταξύ των φύλων στη συμπεριφορά, ευρύτερα (Prenatal Hormones and Postnatal Socialization by Parents as Determinants of Male-Typical Toy Play in Girls With Congenital Adrenal Hyperplasia,” Child Development, 10.1111/j.1467-8624.2005.00843.x).

Επιπλέον, συνεχίζει, μια εξίσου «τεράστια έρευνα νευροαπεικόνισης έχει δείξει διαφορές στον εγκέφαλο μεταξύ των δύο φύλων».

Μια μετα-ανάλυση 126 μελετών διαπίστωσε ότι οι άνδρες έχουν μεγαλύτερο συνολικό όγκο εγκεφάλου από ό, τι οι γυναίκες (“A meta-analysis of sex differences in human brain structure,” Neuroscience & Biobehavioral Reviews, Volume 39, February 2014).

Οι άνδρες παρουσιάζουν επίσης μεγαλύτερη συνδεσιμότητα λευκής ουσίας που εκτείνεται από το εμπρός προς το πίσω μέρος του εγκεφάλου, ενώ οι γυναίκες έχουν τις περισσότερες από αυτές τις συνδέσεις μεταξύ των δύο ημισφαιρίων.

Επιπλέον, όταν οι ερευνητές ανέλυσαν πάλι τα ίδια δεδομένα του εγκεφάλου από τη μελέτη «όχι διαφορές μεταξύ των φύλων», διαπίστωσαν ότι ήταν δυνατόν να προσδιοριστεί σωστά εάν ένας εγκέφαλος ήταν αρσενικός ή θηλυκός 73 τοις εκατό του χρόνου.

Η Soh συνέχισε:

Ακούω πολλούς ‘καλοπροαίρετους’ γονείς που μεγάλωσαν τα παιδιά τους σε gender-neutral σπίτια ότι έμειναν έκπληκτοι διαπιστώνοντας ότι παρ’ όλα αυτά έκλιναν προς στερεοτυπικού ενδιαφέροντος παιχνίδια.

Μικρά αγόρια που τους έδωσαν κατσαρόλες και τηγάνια για να παίξουν μαζί τους τα μετέτρεψαν σε αυτοσχέδια αυτοκίνητα, ολοκληρωμένα, δημιουργώντας μάλιστα και ήχους κινητήρα! Τα μικρά κορίτσια στρέφονταν το ένα προς το άλλο και άρχιζαν να παίζουν σπίτι.

Είπε επίσης ότι, εφ 'όσον τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να λάβουν μέρος σε δραστηριότητες που θεωρούν ενδιαφέρουσες, δεν υπάρχει τίποτα λάθος στο να είναι «τυπικά στο φύλο τους», καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «το να αναγνωρίζεις τις εγγενείς διαφορές στα φύλα δεν είναι κάτι το επιβλαβές ή το ‘σεξιστικό’. «Οι διαφορές δεν σημαίνουν ότι το ένα φύλο είναι καλύτερο από το άλλο», είπε.

Debra W. Soh

Είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο να βρεις μια τέτοια ειλικρινή και ουσιαστική αξιολόγηση των βιολογικών διαφορών σε κάποιο από τα ελεγχόμενα μέσα ενημέρωσης. Μπράβο στην Soh και στους L . A . που τόλμησαν να γράψουν ένα τέτοιο άρθρο, αν και δεν μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα επιστημονικά δεδομένα ώστε να εξαχθεί το λογικό συμπέρασμα ότι η όλη «τρανσέξουαλ» προπαγάνδα δεν είναι τίποτε άλλο παρά κατασκευασμένες ανοησίες που επιβλήθηκαν στις δυτικές κοινωνίες από διανοητικά άρρωστους ανθρώπους οι οποίοι προσποιούνται ότι βιολογική διάκριση των φύλων «δεν υπάρχει».

Πηγή: Κόκκινος Ουρανός

Στὴ βυζαντινὴ παιδεία ἡ Ἐκκλησία κατεῖχε σημαντικὸ ρόλο. Τὰ πρῶτα γράμματα τὰ μικρὰ παιδιὰ τὰ μάθαιναν σὲ σχολεῖα ποὺ διατηροῦσε ἡ Ἐκκλησία (ἀνάγνωση, γραφή, γραμματική, ψαλμούς, μουσική, ἱερὰ ἱστορία). Μετὰ τὴ βασικὴ αὐτὴ ἐκπαίδευση ἀκολουθοῦσε ἡ γενικὴ ἐγκύκλιος παιδεία, ὅπου τὰ μεγαλύτερα παιδιὰ διδάσκονταν γραμματική, ρητορική, ποιητική, ἱστορία, φιλοσοφία καὶ μαθηματικά. Ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς διδάσκονταν Ὅμηρο, Ἡσίοδο, Πίνδαρο, κείμενα τοῦ Δημοσθένους, τοῦ Λυσίου, βασικὲς φιλοσοφικὲς ἀρχὲς τοῦ Πλάτωνος καὶ τοῦ Ἀριστοτέλους, παράλληλα μὲ κείμενα ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ (Ψαλτήριο, Παροιμίαι Σολομῶντος κ.ἄ.) καὶ τοὺς Πατέρες.

Γεώργιος Παχυμέρης, λόγιος κληρικός, θεολόγος, φιλόσοφος, ἱστορικός καὶ μαθηματικός. 1242-1310

Στὴ βυζαντινὴ παιδεία ἡ Ἐκκλησία κατεῖχε σημαντικὸ ρόλο. Τὰ πρῶτα γράμματα τὰ μικρὰ παιδιὰ τὰ μάθαιναν σὲ σχολεῖα ποὺ διατηροῦσε ἡ Ἐκκλησία (ἀνάγνωση, γραφή, γραμματική, ψαλμούς, μουσική, ἱερὰ ἱστορία). Μετὰ τὴ βασικὴ αὐτὴ ἐκπαίδευση ἀκολουθοῦσε ἡ γενικὴ ἐγκύκλιος παιδεία, ὅπου τὰ μεγαλύτερα παιδιὰ διδάσκονταν γραμματική, ρητορική, ποιητική, ἱστορία, φιλοσοφία καὶ μαθηματικά. Ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς διδάσκονταν Ὅμηρο, Ἡσίοδο, Πίνδαρο, κείμενα τοῦ Δημοσθένους, τοῦ Λυσίου, βασικὲς φιλοσοφικὲς ἀρχὲς τοῦ Πλάτωνος καὶ τοῦ Ἀριστοτέλους, παράλληλα μὲ κείμενα ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ (Ψαλτήριο, Παροιμίαι Σολομῶντος κ.ἄ.) καὶ τοὺς Πατέρες.

Ὅσοι ἐπιθυμοῦσαν ἀνώτερες σπουδὲς μποροῦσαν νὰ φοιτήσουν σὲ πανεπιστημιακὰ ἱδρύματα ποὺ διατηροῦσαν τὸ κράτος καὶ ἡ Ἐκκλησία. Οἱ αὐτοκράτορες μερίμνησαν ἰδιαιτέρως γιὰ τὶς ἀνώτερες σπουδές. Ἤδη ἀπὸ τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο εἶχε ἱδρυθεῖ καὶ λειτουργοῦσε στὴν Κων/πολη ἀνώτερο ἐκπαιδευτήριο, τὸ ὁποῖο ἐπὶ

Θεοδοσίου Β’ (425) ἀναδιοργανώθηκε καὶ ἔμελλε νὰ ἀποτελέσει κορυφαῖο ἐκπαιδευτικὸ ἵδρυμα πανεπιστημιακοῦ ἐπιπέδου, γνωστὸ ὡς Πανδιδακτήριον, μὲ συνεχῆ λειτουργία ὣς τὴν Ἅλωση τῆς Πόλεως. Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι πρὶν ἀπὸ τὴν ἵδρυση τοῦ Πανδιδακτηρίου ὑπῆρχαν σὲ ἄλλες πόλεις τῆς Αὐτοκρατορίας ἀνώτερες σχολὲς φημισμένες, ὅπως οἱ σχολὲς Φιλοσοφίας καὶ Ρητορικῆς στὴν Ἀθῆνα, τὸ «Μουσεῖον» τῆς Ἀλεξάνδρειας, ἡ Νομικὴ Σχολὴ τῆς Βηρυττοῦ, ἡ Ἀντιόχεια, ὅπου δίδασκε ὁ μέγας διδάσκαλος τῆς ρητορικῆς Λιβάνιος. Διδασκόταν στὸ Πανδιδακτήριον ἑλληνικὴ καὶ λατινικὴ ρητορική, γραμματικὴ καὶ φιλολογία, ἡ νομικὴ ἐπιστήμη καὶ ἡ φιλοσοφία (στὰ πλαίσια τῆς ὁποίας ἐντασσόταν καὶ ἡ ἰατρική, οἱ ἰατροφιλόσοφοι). Ἡ νομοθεσία προέβλεπε κτηριακὴ ὑποδομή, κρατικὴ μισθοδοσία τῶν καθηγητῶν, τίτλους καὶ προνόμια κοινωνικά. Ἡ ἐπιλογὴ τῶν καθηγητῶν γινόταν μὲ αὐστηρὰ κριτήρια ἐπιστημονικῆς γνώσης καὶ ἤθους. Μεγάλες μορφὲς σπούδασαν καὶ ἐδίδαξαν ὡς καθηγητὲς τοῦ Πανδιδακτηρίου, ὅπως ὁ Μέγας Φώτιος, ὁ Λέων ὁ Φιλόσοφος καὶ Μαθηματικὸς (9ος αἰ), ὁ Μιχαὴλ Ψελλός, ὁ μετέπειτα Πατριάρχης Ἰω. Ξιφιλίνος (11ος αἰ), ὁ Εὐστάθιος, μητροπολίτης Θεσσαλονίκης (12ος αἰ), οἱ Γεώργιος ὁ Ἀκροπολίτης καὶ Θεόδωρος Μετοχίτης, ἀμφότεροι Μεγάγοι Λογοθέτες τοῦ κράτους, ὁ Γεώργιος Σχολάριος, γιὰ νὰ ἀναφέρουμε μερικὰ ἀπὸ τὰ πιὸ γνωστὰ ὀνόματα.

Ἡ μέριμνα τῶν αὐτοκρατόρων γιὰ τὴ διαρκῆ ἀναβάθμιση τοῦ Πανδιδακτηρίου, ποὺ μὲ τὴν ἀδιάκοπη λειτουργία του ἀπὸ τὸν 4ο ὣς τὸν 15ο αἰ. ἐλάμπρυνε τὴν πνευματικὴ ζωὴ τοῦ Βυζαντίου, ὑπῆρξε συνεχής. Προστίθενται καὶ νέες ἕδρες. Τὸν 9ο αἰ. τὸ Πανδιδακτήριο μεταφέρεται στὸ ἀνάκτορο τῆς Μαγναύρας καὶ ὑπὸ τὴν ἐποπτεία τοῦ Λέοντος τοῦ Μαθηματικοῦ δίδεται νέα ὤθηση στὴ διδασκαλία τῶν μαθηματικῶν, τῆς γεωμετρίας, τῆς ἀστρονομίας. Τὸν 11ο αἰ. ἱδρύεται ἰδιαίτερη Νομικὴ Σχολὴ στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Μαγναύρας. Παράλληλα, μὲ τὴν παρότρυνση καὶ τὴν ἐνίσχυση τῶν αὐτοκρατόρων ἱδρύονται δημόσιες βιβλιοθῆκες στὶς μεγάλες πόλεις τῆς αὐτοκρατορίας.

Τὸ ἐπίπεδο τῆς μόρφωσης στὸ Βυζάντιο παρέμεινε πάντοτε ὑψηλό. Ἡ φήμη τοῦ Πανδιδακτηρίου ὡς ἀνωτέρου μορφωτικοῦ ἱδρύματος ξεπερνοῦσε τὰ ὅρια τῆς αὐτοκρατορίας. Στὴν ὕστερη περίοδο τοῦ Βυζαντίου πολλοὶ Δυτικοευρωπαίοι, κυρίως Ἰταλοί, ἔρχονται στὴν Κων/πολη γιὰ νὰ συμπληρώσουν τὶς σπουδές τους, ἐνῷ πολλοὶ λόγιοι τοῦ Βυζαντίου, καθηγητὲς καὶ δάσκαλοι πανεπιστημιακοί, καταφεύγουν στὴν Δύση καὶ διδάσκουν στὶς ἀκαδημῖες τῆς Ρώμης, τῆς Φλωρεντίας, τῆς Πάδοβας, τοῦ Παρισίου. Ἔτσι, λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν Ἅλωση, τὸ Πανδιδακτήριο καθίσταται γέφυρα γνώσεως καὶ ἀνθρωπιστικῆς παιδείας μεταξὺ Δύσεως καὶ Ἀνατολῆς.

Αὐτὴ ἡ γόνιμη σύζευξη ἑλληνισμοῦ καὶ χριστιανισμοῦ ὑπῆρξε μία εὐτυχὴς συνάντηση γιὰ τὸν πολιτισμὸ ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴ διαμόρφωση μίας νέας ἑλληνικότητας τῶν Μέσων Χρόνων. Οἱ Μεγάλοι Καππαδόκες Πατέρες τοῦ 4ου αἰ. εἶχαν φοιτήσει στὶς περίφημες ἐθνικὲς σχολὲς τῶν Ἀθηνῶν καὶ τὰ ἔργα τους εἶναι γεμάτα ἀπὸ παραπομπὲς σὲ κλασσικοὺς συγγραφεῖς. Μάλιστα, ὁ Μέγας Βασίλειος ἔγραψε εἰδικὴ πραγματεία γιὰ τὴν ὠφέλεια τὴν προερχόμενη ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ γραμματεία («Πρὸς τοὺς νέους, ὅπως ἂν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο γραμμάτων», P.G. 31, 564-589).

Νικήτας Χωνιάτης ἤ Ἀκομινᾶτος (περ.1155-1216), ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους ἱστορικοὺς, ὄντας αὐτόπτης μάρτυρας τῆς κατάληψης τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ τοὺς Σταυροφόρους στὶς 13 Ἀπριλίου 1204.

Ἡ ἐκτίμηση τῆς παιδείας καὶ ἡ ἐνασχόληση μὲ αὐτὴν ἦταν φυσικὸ νὰ ὁδηγήσει σὲ μία τεράστια παραγωγὴ ἔργων θεολογικῶν, φιλοσοφικῶν, λογοτεχνικῶν, μὲ πηγὴ ἐμπνεύσεως τὴ χριστιανικὴ διδασκαλία καὶ πρότυπο φιλολογικὸ τὴν ἀρχαιοελληνικὴ γραμματεία. Μπροστὰ στὴν ἀνάγκη τῆς Ἐκκλησίας νὰ ὑπερασπισθεῖ τὴν ὀρθὴ πίστη ἀπὸ τὶς αἱρετικὲς κακοδοξίες καὶ τὶς κατηγορίες τῶν ἐθνικῶν, ἀναπτύχθηκε μία ἐκκλησιαστικὴ γραμματεία ποὺ κάλυπτε πολλοὺς τομεῖς: ἀπολογητική, ἀντιρρητική, ἀντιαιρετική, δογματική, ἑρμηνευτικὴ τῶν Ἁγίων Γραφῶν, ὁμιλητική, κηρυγματική, ρητορική, ὑμνολογία, ποιητική, ἁγιολογική, συναξαριακή, λόγοι ἐπίσημοι, ἐγκωμιαστικοί, πανηγυρικοί, ποιμαντικὲς ἐπιστολὲς κ.ἄ.

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶχαν εὐρεῖα μόρφωση, θεολογικὴ καὶ φιλοσοφική, εὐρύτερα ἀνθρωπιστική, καὶ αὐτὸ φαίνεται τόσο ἀπὸ τὶς σπουδές τους ὅσο καὶ ἀπὸ τὰ γραφόμενά τους. Εἶναι γνωστὸν π.χ. ὅτι ὁ Μέγας Βασίλειος καὶ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος εἶχαν φοιτήσει στὴν Ἀθῆνα, καὶ εἶχαν διδάσκαλο τὸν φημισμένο ρήτορα καὶ φιλόσοφο Λιβάνιο, καὶ παράλληλα εἶχαν γνώσεις ἰατρικῆς, ἀστρονομίας, γεωμετρίας. Στὰ κείμενά τους ὑπάρχει πλῆθος παραπομπῶν σὲ ἀρχαίους συγγραφεῖς, ἡ δομή τους θυμίζει ρητορικὰ σχήματα τῶν ρητόρων τῆς ἀρχαιότητας (ὄχι τυχαίως ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἀπεκλήθη ὡς «ὁ χριστιανὸς Δημοσθένης»). Ὁ Μέγας Βασίλειος «Εἰς τὴν Ἑξαήμερον» περιέχει πολλὰ στοιχεῖα ποὺ φανερώνουν βαθειὰ ἐπιστημονικὴ γνώση τῆς κοσμολογίας καὶ τῆς ἀστρονομίας. Ὁ Συνέσιος, ἐπίσκοπος Πτολεμαΐδος τῆς Κυρήνης, βαθὺς γνώστης τῆς πλατωνικῆς φιλοσοφίας, τῆς ἀριθμητικῆς καὶ τῆς γεωμετρίας, διατηροῦσε ἐπαφὴ καὶ ἀντήλλασσε ἀπόψεις μὲ τὴν ἐθνικὴ Ὑπατία, τὴ μεγάλη μαθηματικὸ τῆς Ἀλεξάνδρειας.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνὸς ἔγραψε χιλιάδες στίχους σὲ ἄπταιστη ὁμηρικὴ γλῶσσα καὶ σὲ ὁμηρικὸ δακτυλικὸ ἑξάμετρο, ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης στὰ ἔργα του φανερώνεται βαθὺς γνώστης τῆς φιλοσοφικῆς καὶ ἀνθρωπολογικῆς ὑποστάσεως τῶν ἀνθρώπων. Ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας στὰ δογματικὰ καὶ ἑρμηνευτικά του ὑπομνήματα χρησιμοποιεῖ πλῆθος παραπομπῶν σὲ Ἕλληνες συγγραφεῖς.

Μορφωμένοι καὶ λόγιοι ἱεράρχες μερίμνησαν ἰδιαιτέρως γιὰ τὴ διάσωση καὶ τὴ διάδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας. Μποροῦμε νὰ ἀναφέρουμε τὸν πατριάρχη Μέγα Φώτιο, τὸν πανεπιστήμονα αὐτόν, τὸν βυζαντινὸν Ἀριστοτέλη, ὅπως τὸν ἀποκαλεῖ ὁ Krumbacher, ὁ ὀποῖος μὲ τὴ «Μυριόβιβλό» του διασώζει ἀποσπάσματα ἀπωλεσθέντων ἔργων κλασσικῶν συγγραφέων, ποὺ τὰ παρουσιάζει καὶ τὰ ἀξιολογεῖ φιλολογικά, καὶ μᾶς πληροφορεῖ γιὰ τὸν κάθε συγγραφέα.

Τὸ ἔργο τοῦ Φωτίου συνέχισε ὁ μαθητής του Ἀρέθας, ἐπίσκοπος Καισαρείας (9ος αἰ), ὁ ὁποῖος ὀργάνωσε εἰδικὸ ἐπιτελεῖο καὶ μὲ συνεργάτες του ἐπιδόθηκε στὴ συλλογὴ ἑλληνικῶν χειρογράφων, τὴν ἀντιγραφή τους καὶ παράλληλα τὸν ὑπομνηματισμὸ καὶ τὴν φιλολογικὴ κριτικὴ τῶν κειμένων. Κώδικες μὲ σχόλια τοῦ Ἀρέθα ἀναφερόμενα στὸ σύνολο σχεδὸν τῆς ἑλληνικῆς γραμματείας καὶ οἱ σημειώσεις του στὰ χειρόγραφα ἀποδεικνύουν τὴν εὐρεῖα κλασσικὴ παιδεία καὶ τὸ γνήσιο φιλολογικὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες συγγραφεῖς. Τὴν ἴδια ἐποχὴ (9ος αἰ) στὴν Μονὴ Στουδίου ὁ Θεόδωρος ὁ Στουδίτης ὀργανώνει εἰδικὸ ἐργαστήριο περισυλλογῆς καὶ ἀντιγραφῆς ἀρχαίων χειρογράφων (βιβλιοθήκη, scriptorium) καὶ τὸ ἴδιο συμβαίνει σὲ πολλὲς μονὲς (Πάτμου, Ἁγίου Ὄρους, Μετεώρων, Ἁγίας Αἰκατερίνης Σινᾶ, μονὲς ποὺ σήμερα κατέχουν τὶς μεγαλύτερες διασωθεῖσες συλλογὲς ἑλληνικῶν χειρογράφων).

Τὸν 12ο αἰ. δεσπόζει ἡ μορφὴ τοῦ ἁγίου Εὐσταθίου, ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Κάτοχος σὲ βάθος τῆς κλασσικῆς παιδείας, συνεχίζει τὴ φιλολογικὴ παράδοση τῶν προκατόχων του λογίων ἱεραρχῶν. Τὰ σχόλιά του, τὰ προλεγόμενα καὶ οἱ παρεκβολές του στὰ ὁμηρικὰ ἔπη διατηροῦν τὴν ἐπιστημονική τους ἀξία ὣς τὶς μέρες μας καὶ μελετῶνται ἀπὸ τοὺς σύγχρονους φιλολόγους, ἐνῷ σημαντικὸ γιὰ φιλολογικὴ ἐπιστήμη εἶναι τὸ λεξικογραφικὸ ἔργο τοῦ Σουΐδα (10ος αἰ). Ἀλλὰ καὶ οἱ μεγάλες πόλεις διαθέτουν δημόσιες βιβλιοθῆκες. Ἡ μεγαλύτερη καὶ πλουσιότερη ἦταν αὐτὴ τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ἀξιόλογες ἀτομικὲς συλλογὲς χειρογράφων διέθεταν καὶ οἱ λόγιοι τῆς ἐποχῆς. Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι πολλὰ ἑλληνικὰ χειρόγραφα καταστράφηκαν μὲ τὴν Ἅλωση τῆς Πόλεως ἀπὸ τοὺς Σταυροφόρους (1204).

Ἀλλὰ καὶ ἡ πλειοψηφία τῶν αὐτοκρατόρων τοῦ Βυζαντίου εἶχαν ἀξιόλογη παιδεία καὶ πολλοὶ ἐξ αὐτῶν συνέγραψαν δικά τους ἔργα.

Ὁ Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις, αὐτοκράτωρ τῆς Νικαίας (1254-1258), συνέγραψε θεολογικὲς καὶ φιλοσοφικὲς μελέτες, ἐνῷ τὸ ἀριστούργημά του εἶναι ὁ Μέγας Παρακλητικὸς Κανὼν στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Ὁ Ἰωάννης ΣΤ’ Καντακουζηνὸς (1341-1355) συμμετεῖχε ἐνεργὰ στὴν ἡσυχαστικὴ ἔριδα τῆς ἐποχῆς, στὶς θεολογικὲς συζητήσεις ποὺ ἐγίνοντο, ἐνῷ συνέγραψε πραγματεία ὑπὲρ τῶν ἡσυχαστικῶν ἀπόψεων καὶ κατὰ τῆς κακοδοξίας τοῦ Βαρλαάμ, λόγους ἀντιρρητικοὺς κατὰ Ἰουδαίων καὶ Μωαμεθανῶν, Βυζαντινὴ Ἱστορία σὲ 4 βιβλία. Ἐγκατέλειψε τὸν αὐτοκρατορικὸ μανδύα γιὰ νὰ ἐνδυθεῖ τὸ μοναχικὸ ράσο. Θεωρεῖται ὁ θεολογικότερος τῶν αὐτοκρατόρων. Ὁ Μανουὴλ Β’ Παλαιολόγος (1391-1425) συνέγραψε καὶ αὐτὸς θεολογικὲς πραγματεῖες (Περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος) καὶ ἀντιρρητικοὺς κατὰ τοῦ μωαμεθανισμοῦ, καθὼς καὶ ὕμνους, τροπάρια, προσευχές. Βλέπουμε λοιπὸν ὅτι στὸ Βυζάντιο ἐπικρατεῖ τὸ πρότυπο τοῦ πεπαιδευμένου βασιλέως, τοῦ αὐτοκράτορος φιλοσόφου, τοῦ ἡγεμόνος ποὺ ἐκτὸς ἀπὸ τὰ διοικητικά του καθήκοντα ἔχει καὶ ἄλλα ἐνδιαφέροντα κοινωνικὰ καὶ ἀνθρωπιστικά. Δίπλα στοὺς αὐτοκράτορες στέκονται ἰσότιμα στὸ πλευρό τους ἀξιόλογες αὐτοκράτειρες μὲ ἀνάλογα πνευματικὰ ἐνδιαφέροντα. Ἀκόμη καὶ λίγα χρόνια πρὶν ἀπὸ τὴν Ἅλωση, ὑπάρχουν αὐτοκράτορες Παλαιολόγοι μὲ ἀνθρωπιστικὰ ἐνδιαφέροντα καὶ θεολογικὲς προσεγγίσεις διαλεγόμενοι μὲ τὴ δυτικὴ σκέψη καὶ τὸ Ἰσλάμ. Τὸ πρότυπο τοῦ ἡγεμόνος ἀνθρωπιστῆ, προστάτη τῶν τεχνῶν καὶ τῶν γραμμάτων, ποὺ θὰ ἐπικρατήσει στὴν Ἰταλικὴ Ἀναγέννηση μὲ τοὺς Μεδίκους, Σφόρτσα κ.ἄ., ἔχει προηγηθεῖ ἱστορικὰ κατὰ πολλοὺς αἰῶνες ἐνσαρκούμενο στοὺς βυζαντινοὺς Ρωμαίους αὐτοκράτορες καὶ μάλιστα σὲ δύσκολες ἱστορικὰ περιόδους.

Νὰ ὑπενθυμίζουμε ἁπλῶς συγκριτικὰ ὅτι στὴ Δύση ἡγεμόνες καὶ βασιλεῖς μεγάλων κρατῶν μετὰ δυσκολίας ἤξεραν πολλὲς φορὲς γραφὴ καὶ ἀνάγνωση. Ὅταν στὴν Ἀνατολὴ ὑπῆρχαν πεπαιδευμένοι λόγιοι αὐτοκράτορες, στὴ Δύση ἐπικρατοῦσε τὸ πυκνὸ σκοτάδι, κοινωνικὸ καὶ πνευματικό, τῶν μαύρων χρόνων τοῦ Μεσαίωνα. Στὴν ἕως τώρα παρουσίαση διαφόρων τομέων τῆς βυζαντινῆς κοινωνίας, διαπιστώσαμε ὅτι αὐτὴ διακρινόταν ἀπὸ ἀξιοζήλευτικη πνευματικὴ καὶ πολιτιστικὴ ζωτικότητα καὶ δημιουργικότητα σὲ ὁλόκληρο τὸ φάσμα της. Ἀκόμη καὶ στὴν ὕστερη φάση τῆς αὐτοκρατορίας, ποὺ ἐδαφικά, οἰκονομικὰ καὶ στρατιωτικὰ ἦταν ἐξασθενημένη, ἐμφάνιζε ἀξιόλογη πνευματικὴ ἰκμάδα, μία τελευταία Παλαιολόγεια ἀναγέννηση. Μὲ τὴν Ἅλωση τῆς Πόλεως (1453), ποὺ σηματοδότησε τὸν θάνατο τῆς Αὐτοκρατορίας, δὲν σήμανε ταυτόχρονα καὶ τὸ τέλος τοῦ πολιτισμοῦ της. Τὸ Πατριαρχεῖο Κων/πόλεως καὶ τὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπετέλεσαν τὸ συνεκτικὸ σημεῖο ἀναφορᾶς τῶν ὑπόδουλων , ποὺ μὲ τὸ θρησκευτικό τους κῦρος καὶ τὴν πνευματική τους ἀκτινοβολία ἐξακολουθοῦν νὰ ἐπηρεάζουν τὸν ὀρθόδοξο κόσμο. Τὸ Βυζάντιο ἐξακολούθησε νὰ ὑπάρχει καὶ μετὰ τὴν Ἅλωση ὡς πολιτισμός, ὡς πίστη, ὡς τρόπος ζωῆς, ὥστε δικαίως ὁ Ρουμάνος ἱστορικὸς N. Iorga νὰ μιλάει γιὰ «τὸ Βυζάντιο μετὰ τὸ Βυζάντιο» ( Byzance apres Byzance).

Ἀλλὰ καὶ στὴ Δύση τὸ ὕστερο Βυζάντιο μετέδωσε τὴν τελευταία του πνευματικὴ ἀναλαμπή. Λόγιοι λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν Ἅλωση κατέφυγαν φυγάδες στὴ Δύση μεταφέροντας μαζί τους χειρόγραφα μὲ ἀρχαιοελληνικὰ κείμενα, ἀναζωπυρώνοντας τὸ ἐνδιαφέρον τῶν Δυτικῶν γιὰ τὴν μελέτη τῶν κλασσικῶν συγγραφέων τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας στὴν σκέψη τοῦ Πλάτωνος καὶ τὴν ἐκμάθηση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Λόγιοι ὅπως οἱ Μανουὴλ Χρυσολωρᾶς, Πλήθων Γεμιστός, Βησσαρίων, Δήμ. Χαλκοκονδύλης, Ἰω. Ἀργυροπουλος, Ἰανὸς Λάσκαρις, δίδαξαν σὲ Πανεπιστήμια τῆς Ρώμης, τῆς Πάδοβας, τῆς Φλωρεντίας, τοῦ Παρισίου, τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ φιλοσοφία, συνέβαλαν στὴν ἵδρυση τῆς Πλατωνικῆς Ἀκαδημίας τῆς Φλωρεντίας, συμμετεῖχαν στὴ συγκέντρωση χειρογράφων, τὴν ἀντιγραφή τους καὶ τὴν μετάφραση σὲ ἄλλες γλῶσσες.

Ἔτσι λοιπὸν οἱ λόγιοι αὐτοὶ «φυγάδες», καθὼς σκορπίσθηκαν στὶς χῶρες τῆς Δύσεως, ἔγιναν οἱ φορεῖς τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος καὶ οἱ πρόδρομοι τοῦ κοσμοπολίτικου ἰδεώδους. «Στὴν εὐρωπαϊκὴ σύνθεση τὸ Βυζάντιο, πραγματικὴ «Πρωτο-Εὐρώπη», προσέφερε στὴ Δύση μὲ τὸν θάνατό του τὰ ἀνθρωπιστικὰ ἐκεῖνα στοιχεῖα ποὺ διαμόρφωσαν τὰ κύρια χαρακτηριστικὰ τοῦ νεότερου κόσμου (Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, τομ. Ι΄, σελ. 357), βοηθῶντας τὴ Δύση νὰ ἀνακαλύψει ξανὰ τὴν πολιτιστική της ταυτότητα στὴν κληρονομιὰ τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ ἀνθρωπισμοῦ καὶ νὰ προχωρήσει στὴν Ἀναγέννηση τῶν Γραμμάτων καὶ τῶν Τεχνῶν ἀφήνοντας πίσω της τὸν σκοτεινὸ Μεσαίωνα.

Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη