H μάχη στα Δερβενάκια: Μία από τις σημαντικότερες μάχες του αγώνα της Ανεξαρτησίας, στην οποία διαφάνηκε η στρατηγική ιδιοφυΐα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Από το 1788, όπου έγινε πασάς στα Γιάννινα ο Αλής έβαλε στόχο με το καλό ή με το  κακό, να απαλλαχτεί από τους Σουλιώτες. Είχε και άλλα μέτωπα ανοίξει και βιαζόταν με δολοπλοκίες, εξαγορές και πληροφοριοδότες, να μαθαίνει την κατάσταση των υποψήφιων αντιπάλων του για να τους καταφέρει αμαχητί ή να είναι πληροφορημένος κατάλληλα και να επιτεθεί σίγουρος ότι το πασαλίκι του θα μεγαλώσει. 

Η Πύλη, μη θέλοντας ν’ αφήσει ήσυχους τους επαναστατημένους Γιουνάνηδες πριν από τη μεγάλη συντονισμένη επίθεση, που θα έκδηλωνόταν όταν ο στρατός τού Μωχάμετ Άλη θάφτανε στο Μοριά, ανάθεσε, το καλοκαίρι τού 1824, στον Ντερβίς πασά να χτυπήσει τη Ρούμελη.

Με τ’ ασκέρι του, που έφτανε τις δώδεκα χιλιάδες, ξεκίνησε από το Ζητούνι, τη σημερινή Λαμία, στα μέσα τού Ιούνη. Αφού πέρασε το Σπερχειό κι έ­φτασε στις Θερμοπύλες, έστησε στρατόπεδο για να κρατήσει ανοιχτό το δρόμο τού ανεφοδιασμού του. Έμεινε ο ίδιος σ’ αυτό με 2500 πεζούς και 500 κα­βαλάρηδες κι έστειλε τις αποδέλοιπες δυνάμεις του, κάτω από τις διαταγές τού Αμπάζ πασά και τού Περκόφτσαλη, να χτυπήσουν τα Σάλωνα.

Οι Έλληνες ήταν στρατοπεδευμένοι, όπως είπα­με, στην Άμπλιανη, ανάμεσα δηλαδή στα Σάλωνα και το Χάνι της Γραβιάς. Βρίσκονταν εκεί ο Νάκος Πανουριάς, ο Γιώργης Δράκος, ο Γιώτης Δαγκλής, ο Διαμαντής Ζέρβας κι ο Περραιβός με διακόσιους πενήντα Σουλιώτες.

Η προφυλακή τού τούρκικου ασκεριού έπιασε, στις 6 τού Ιούλη, το Χάνι της Γραβιάς, αφού πριν ζώγρησε ως τρακόσιες φαμελιές από τα γύρω Βλα­χοχώρια. Την ίδια νύχτα ο Μήτσος Κοντογιάννης, ο Σκαλτσοδήμος κι ο Σιαφάκας ρίχνονται αιφνιδια­στικά στους εχθρούς, τους βάζουν σ’ αναταραχή κι ελευθερώνουν τις φαμελιές.

Στις 8 τού Ιούλη μια σημαντική τούρκικη δύναμη παράτησε το Χάνι της Γραβιάς και προχωρά προς το Λιδωρίκι, όπου βρισκόταν με λίγα παλικάρια ο Σκαλτσάς. Τους χτυπάνε οι Τούρκοι και θα τους έλιωναν όλους αν δεν έφτανε σε βοήθειά τους ο Σαφάκας με τρακόσιους πενήντα Κραβαρίτες. Τρεις φορές πάτησαν τις θέσεις των δικών μας οι εχθροί και τρεις φορές οι Έλληνες τους ξεφώλιασαν απ’ αυτές. Στο τέλος οι Τούρκοι πισωδρόμησαν παίρ­νοντας μαζί τους ίσαμε οχτώ χιλιάδες γιδοπρόβατα.

Ο Κίτσος Τζαβέλας βρισκόταν στα Τριζόνια της Λωρίδας. Απ’ αυτά γράφει στις 10 τού Ιούλη στην κυβέρνηση:

«Ενταύθα επληροφορήθην ότι επλησίαζον οι εχθροί εις τα Σάλωνα. είδον τον κίνδυνον της πατρίδος και την απελπισίαν των αδυνάτων, και απεφάσισα να υπά­γω αυτός εγώ εναντίον των»¹³³.

Στις 13 τού Ιούλη κινήθηκε από το Χάνι της Γραβιάς όλη η Τούρκικη δύναμη που είχε συναχτεί εκεί, πάνω από οχτώ χιλιάδες, έχοντας μαζί της και δυο κανόνια. Τράβαγαν για τα Σάλωνα. Σαν έφτασαν όμως στην Άμπλιανη βρήκαν το δρόμο φραγμένο μ’ έλατα. Πίσω απ’ αυτά ήταν αμπουρωμένοι ίσαμε τρεις χιλιάδες Έλληνες που θ’ αντιβγαίνανε σε τρι­πλάσιους σχεδόν εχθρούς.

Η μάχη άρχισε στις 9 το πρωί 14 τού Ιούλη, όταν χύθηκαν οι Τούρκοι να πάρουν με γιουρούσι τους δικούς μας. Μα ήταν τόση η φωτιά των Ελλήνων, που καρφώθηκαν μπροστά από τα έλατα, μη μπορώντας να κάνουν μήτε βήμα παραπέρα. Ο πόλεμος, πεισματικός κι από τα δυο μέρη, βάσταξε ως τ’ απόγευμα. Μα να, φτάνουν να συντρέξουν τους δικούς μας οι Σαλωνίτες με τον Καλμούκη. Και η ζυγαριά αρχίζει να γέρ­νει. Ο Γιώργος Τζαβέλας, ο Λάμπρος Ζάρμπας, ο Γιαννούσης Πανομάρας γκαρδιώνουν τα παλικάρια τους, παρατάνε τα πόστα τους και κάνουνε τώρα αυτοί από τα πλάγια γιουρούσι πάνω στους Τούρ­κους. Ο Κίτσος Τζαβέλας, ο Γ. Δράκος, ο Χρ. Περραιβός, ο Δ. Ζέρβας αδράχνουν την ευκαιρία, μπήγουν τις νικητήριες φωνές και ρίχνονται πάνω στην Τουρκιά. Ήτανε η νίκη.

Πανικόβλητοι οι εχθροί έτρεχαν πίσω να φτά­σουν στο Χάνι της Γραβιάς και να γλιτώσουν. Μα οι δικοί μας δεν τους δίνανε καιρό μήτε ν’ ανασάνουν. Κι όπως οι εχθροί σπρώχνονταν ποιος θα προσπεράσει τον άλλον γκρεμίζονταν στο βάραθρο και τσα­κίζονταν πάνω στα βράχια. Οι Έλληνες στείλανε εκείνη τη μέρα «εις τον Άδην υπέρ τους πεντακοσίους»¹³⁴. Από τους δικούς μας σκοτώθηκαν και πληγώθηκαν τριάντα εφτά.

Τούτη η λαμπρή νίκη γίνηκε αιτία να μη μπορέ­σουν οι Τούρκοι να κάνουν, το καλοκαίρι τού 1824, τίποτα τ’ αξιόλογο στη Ρούμελη.

Και σε λίγο, στις 14 τού Σεπτέμβρη, οι Έλληνες παρατάνε την άμυνα και περνάνε στην επίθεση. Μαζί τους είναι τώρα κι ο Καραϊσκάκης που έχει γυρίσει από τ’ Ανάπλι. Τράβηξαν να χτυπήσουν στον Παρνασσό το στρατόπεδο τού Περκόφτσαλη, που στ’ αναμεταξύ είχε ενισχυθεί με τέσσερεις χιλιά­δες Αρβανίτες. Η μάχη στάθηκε δύσκολη και σκλη­ρή, μα ξανά οι δικοί μας βγήκαν νικητές. «Έπεσον και από τους Έλληνας και επληγώθησαν ένδεκα. μεταξύ δε των πεσόντων ήτο και ο Γκιόκας Χορμοβίτης, αξιωματικός τού Καραϊσκάκη, ο οποίος, αν και κατεπολεμείτο προ ολίγου από τον Μαυροκορδάτον ως προδότης, καταπολεμεί τους Τούρκους, πι­στός ων εις την θρησκείαν και εις την πατρίδα του»¹³⁵.

Όσο για τον άλλο μεγάλο προδότη, τον Καραϊσκάκη, που αν και βαριά άρρωστος πήρε μέρος στη μάχη, «περιήλθεν εις τοιαύτην κατάστασιν, ώστε τον άφησαν, διότι ήτο αδύνατον να τον μεταφέρουν, εις την εκκλησίαν τού Προφήτου Ηλιού μεταξύ Σκάλας και Πάργιανης»¹³⁶.

Πηγή: («Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 21» Β’ Έκδοση ‘Ν.ΒΟΤΣΗ’ 1977, σελ. 45-46, τόμ. ΙΙΙ), Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

Η επέτειος των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης έδωσε την αφορμή για πολλές νέες έρευνες και εκδόσεις.

Ὁ ὁμιλητὴς τῆς ἐπετείου κ. Πέτρος Κόρδας, αἱρετὸ μέλος τοῦ ΥΣΔΕΕ Ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαιδεύσεως ἀνέπτυξε τὴν ὁμιλία του μὲ θέμα «Ἡ προσφορὰ τῶν Μοναχῶν τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου στὸν Ἀγῶνα τῆς Ἀνεξαρτησίας καὶ στὴν καθοριστικὴ νικηφόρα μάχη τοῦ 1827» μὲ γλαφυρότητα καὶ ἀτράνταχτα, ἐμπεριστατωμένα ἱστορικὰ στοιχεῖα, πῶς οἱ μεγαλοσπηλαιῶτες μοναχοὶ καὶ πατέρες, πρὸ καὶ μετὰ τὴν νικηφόρο μάχη τοῦ 1827, συνέβαλαν στὸν ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα τῆς ἐθνικῆς μας Παλιγγενεσίας.

Μία ἄποψις τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεγάλου Σπηλαίου,

ἡ ὁποία κτίσθηκε τὸ 362 μ.Χ.

Γιὰ νὰ δυνάμεθα νὰ ἐπαναλαμβάνουμε τὸ ἀπόφθεγμα τῶν νέων τῆς ἀρχαίας Σπάρτης :

«ἄμμες δὲ γ᾿ἐσσόμεθα πολλῷ κάρρονες»

(ἐμεῖς θὰ γίνουμε πολὺ καλλίτεροι ἀπὸ σᾶς)

24.6.2014

1. Διότι, ὅπως ἔχει τονισθῆ ἐπανειλημμένως ἀπὸ σπουδαίους καὶ φωτισμένους ἱστορικοὺς καὶ λογοτέχνες, λαοί, ποὺ δὲν ἐμφοροῦνται ἀπὸ ὀρθόδοξη καὶ ἐθνικὴ συνείδησί καὶ δὲν παραδειγματίζονται ἀπὸ τὴν ἱστορία τους, ἀλλὰ ἡ παγκοσμιοποίησι τοὺς ἔχει «πολτοποιήσει», εἶναι καταδικασμένοι νὰ ἀφανισθοῦν.

2. Ἀντὶ νὰ διαδίδωνται τέτοιες ἐπέτειοι τῆς ἐνδόξου ἱστορίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἡ νέα τάξι πραγμάτων, ὁ οἰκουμενισμός, ὁ μαρξισμός, ὁ μασωνισμός, ὁ σιωνισμός μέσῳ τῶν μεγάλων Μ.Μ.Ε. (ποὺ ἀνήκουν, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, σὲ ἀετονύχηδες, «πατριάρχες» τῆς διαπλοκῆς καὶ ὀπαδοὺς τῶν ὡς ἄνω ἀναφερομένων σκοτεινῶν κύκλων) προβάλλουν τὶς ἐπετείους, ποὺ ἀμέσως ἢ ἐμμέσως ἐνισχύουν τὸ ὑλιστικὸ καὶ ἀντιχριστιανικὸ πνεῦμα τῆς παγκοσμιοποιήσεως, τῆς νέας ἐποχῆς, τῆς νέας τάξεως πραγμάτων καὶ τῶν λοιπῶν ὡς ἄνω ἀναφερθέντων σκοτεινῶν κύκλων, ὅπως προβάλλουν καὶ τὶς γενεθλίους ἐπετείους ἀντὶ τὶς ὀνομαστικὲς ἑορτές.

3. Ὅμως τὸ Ἵδρυμα Προασπίσεως Ἠθικῶν καὶ Πνευματικῶν Ἀξιῶν καὶ τὸ Σωματεῖον «Οἱ Φίλοι τοῦ Τάματος τοῦ Ἔθνους», λάτρεις ὄντες τῆς Ὀρθοδοξίας μας καὶ τοῦ ἀθανάτου ἑλληνικοῦ πνεύματος καὶ πολιτισμοῦ, εὐχαρίστως κάθε χρόνο συμμετέχουμε στὴ πρωτοβουλία τῆς Παγκαλαβρυτινῆς Ἑνώσεως γιὰ νὰ τιμῶμε τὴν ἐπέτειο τῆς νικηφόρου μάχης τῶν καλογήρων τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου καὶ τῶν λίγων γενναίων λαϊκῶν, ποὺ συμπαρατάχθηκαν μαζί τους καὶ οἱ ὁποῖοι, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Ἐλευθερωτοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, κατατρόπωσαν τὴν 24η Ἰουνίου 1827 τὴν κραταιὰ στρατιὰ τοῦ φοβεροῦ Ἰμπραήμ καὶ τοῦ προσκυνημένου ὁπλαρχηγοῦ Νενέκου, ποὺ συμμάχησε μὲ τὸν Ἰμπραὴμ ἐναντίον τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων.

4. Πρὸς τιμὴν τῆς σημερινῆς ἐπετείου τῆς καταλυτικῆς νικηφόρου μάχης τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ ἀναρτῶμε κατωτέρω μερικὰ ἀποσπάσματα ἀπὸ τὴν τελετή τῆς 22.6.2014 στὸ Μέγα Σπήλαιο.

5. Ἐπ᾿ εὐκαιρίᾳ ἀποτίνουμε καὶ πάλι φόρο τιμῆς καὶ στὸν θρυλικὸ Γέρο τοῦ Μοριᾶ ἀείμνηστο Κολοκοτρώνη, ὁ ὁποῖος μὲ τὸ ὀξυδερκέστατο πνεῦμα του διέγνωσε τὴν συμφορά, ποὺ θὰ εἴχαμε ἀπὸ τοὺς προσκυνημένους τοῦ Νενέκου, καί, πρὸς ἀποτροπὴ αὐτῆς τῆς συμφορᾶς, ὁ Γέρος Κολοκοτρώνης ἐξέδωσε ἐντολή : «φωτιὰ καὶ τσεκούρι στοὺς προσκυνημένους».

6. Μήπως καὶ σήμερα πρέπει νὰ ἐπαναληφθῇ ἡ ἐντολὴ τοῦ θρυλικοῦ Γέρου τοῦ Μοριᾶ ἐναντίον τῶν σημερινῶν προσκυνημένων, ποὺ εἶναι ἕνα ἀντιορθόδοξο καὶ ἀνθελληνικὸ μωσαϊκό, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖται ἀπὸ τὰ πειθήνια ὄργανα τῶν καταχθονίων σκοτεινῶν δυνάμεων ;

7. Ὅσοι διατεινόμεθα ὅτι ἐμφορούμεθα ἀπὸ ἐθνικές, ὀρθόδοξες ἰδέες καὶ ἀρχές, ἄς ἀντισταθοῦμε σθεναρῶς ἐναντίον τῶν δοτῶν, τῶν ἐξωμοτῶν καὶ τῶν γενίτσαρων τοῦ πνεύματος, οἱ ὁποῖοι γιὰ νὰ ἀναρριχηθοῦν καὶ νὰ παραμείνουν ὑψηλά, ὀμνύουν καὶ προσφέρουν γῆ καὶ ὕδωρ στοὺς συγχρόνους φοβεροὺς «Ἰμπραήμ».

8. Ὄντως οἱ ἥρωες τῆς Ἐθνικῆς μας Παλιγγενεσίας ἔκαναν τὸ κορμί τους «κόσκινο» καί, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἀποτίναξαν τὸ βαρύτατο τουρκικό-μωαμεθανικὸ ζυγό, γιὰ νὰ εἴμαστε ἐμεῖς ἐλεύθεροι.

9. Ὅμως, δυστυχῶς, δὲν διεγνώσαμε τὸν κίνδυνο τῆς βαυαροκρατίας καὶ τῶν παραπάνω ἀναφερομένωνἀντιχριστιανικῶν καὶ ἀντεθνικῶν κύκλων καί,ἀλλοίμονο μας, σκλαβωθήκαμε καὶ αἰχμαλωτισθήκαμε ἀπὸ τὰ δίκτυα τῆς παγκοσμιοποιήσεως, τῆς νέας τάξεως πραγμάτων, τῆς νέας ἐποχῆς, τοῦ οἰκουμενισμοῦ, τοῦ παπισμοῦ, τοῦ μασωνισμοῦ, τοῦ μαρξισμοῦ, τοῦ σιωνισμοῦ καὶ λοιπῶν καταχθονίων σκοτεινῶν δυνάμεων.

Καὶ τρὶς ἀλλοίμονο, διότι σήμερα δὲν ὑπάρχουν τρανταχτὲς φωνὲς ἀντιστάσεως, γιὰ νὰ ἀποτινάξουμε τὰ νέα μας δεσμὰ καὶ νὰ συμμαχήσουμε μὲ τὸν Θεό. Οἱ ἐλάχιστες φωνὲς ἀντιστάσεως καταπνίγονται, λασπολογοῦνται, εὐτελίζονται.

Πρὸς τοῦτο τονίζουμε πάλι, ὅτι ἐπιβάλλεται νὰ συσπειρωθοῦμε καὶ ὅλοι μαζί νὰ ἀντιδράσουμε ὁμοθυμαδόν (μὲ μιὰ ψυχή), μήπως, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἐπαναποκτήσουμε τὴν ἐλευθερία μας.

Εἴθε !

Μικρὸ ἀπόσπασμα τὴν Θεία Λειτουργία.

Ὁ Πρόεδρος τῆς Παγκαλαβρυτινῆς Ἑνώσεως κ. Δημήτριος Βαρβιτσιώτης, καλὼν τὸν Δήμαρχο τῆς μαρτυρικῆς πόλεως Καλαβρύτων κ. Γεώργιο Λαζουρὰ γιὰ ἕνα σύντομο χαιρετισμό.

Ὁ κ. Δήμαρχος ἐτόνισε τὴν μεγίστη προσφορὰ τοῦ κλήρου καὶ τῆς Ἐκκλησίας στὸν ἀγῶνα τοῦ 1821.

Ὁ ὁμιλητὴς τῆς ἐπετείου κ. Πέτρος Κόρδας, αἱρετὸ μέλος τοῦ ΥΣΔΕΕ Ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαιδεύσεως ἀνέπτυξε τὴν ὁμιλία του μὲ θέμα «Ἡ προσφορὰ τῶν Μοναχῶν τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου στὸν Ἀγῶνα τῆς Ἀνεξαρτησίας καὶ στὴν καθοριστικὴ νικηφόρα μάχη τοῦ 1827» μὲ γλαφυρότητα καὶ ἀτράνταχτα, ἐμπεριστατωμένα ἱστορικὰ στοιχεῖα, πῶς οἱ μεγαλοσπηλαιῶτες μοναχοὶ καὶ πατέρες, πρὸ καὶ μετὰ τὴν νικηφόρο μάχη τοῦ 1827, συνέβαλαν στὸν ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα τῆς ἐθνικῆς μας Παλιγγενεσίας.

Ὁ Πρόεδρος τῆς Ὁμοσπονδίας Πολιτιστικῶν. Συλλόγων «Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΚΛΕΙΤΩΡ» καὶ Ταμίας τῆς Παγκαλαβρυτινῆς Ἑνώσεως κ. Κώστας Κατσιάρης μὲ τὴν ἱστορικὴ φορεσιὰ τῶν ὁπλαρχηγῶν καὶ πολεμιστῶν τοῦ 1821.

Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο πρέπει νὰ κάνουμε κτῆμα μας καὶ νὰ διαδώσουμε εἶναι ὅτι ἡ ἀπάντησις τοῦ ἡγουμένου τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου ἀειμνήστου Δαμασκηνοῦ εἶναι καὶ πρέπει νὰ εἶναι πολὺ σπουδαιότερη ἀπὸ ὅ,τι ἡστρατηγικὴ τοῦὙπουργοῦἘξωτερικῶν τῆς πρώην Σοβιετικῆς Ἑνώσεως Ἀντρέϊ Γκρομίκο, ὁὁποῖος, ὅταν ὁ Ἀμερικανὸς Ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν τοῦ εἶπε : «θὰ ἦτο εὐχῆς ἔργο νὰ ἔλθῃ ὁ Πρόεδρος τῶν ΗΠΑ στὴν Μόσχα», ἀπήντησε: «βεβαίως, ἐὰν ἤρχετο προηγουμένως ὁ Γενικὸς Γραμματεὺς τῆς Σοβιετικῆς Ἑνώσεως στὴν Οὐάσιγκτον», στρατηγικὴ ποὺ διδάσκεται παντοῦ.

Ἀλλὰ ἐμεῖς, δυστυχῶς, δὲν ἐνστερνισθήκαμε καὶ δὲν ἀκολουθοῦμε τὴν στρατηγικὴ τοῦ τότε ἡγουμένου τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου, τοῦ ὁποίου τὸ ἀπόφθεγμα εἶναι :

«Ὅ,τι καὶ νὰ κάνῃς χάνεις».

Ἀναλυτικώτερα γιὰ τὸ κείμενο τοῦ Ἡγουμένου ἴδετε στὸ περιοδικό μας «Φωτεινὴ Γραμμή» τεῦχος 48, σελ. 44.

Ἄποψις ἀπὸ τοὺς συμμετασχόντας εἰς τὴν τιμητικὴ ἐπέτειο

Κατά το τέταρτο έτος της Εθνικής Παλιγγενεσίας, ο σουλτάνος Μαχμούτ βρισκόταν σε αδυναμία να καταστείλει την Επανάσταση και ζήτησε την βοήθεια του υποτελούς του Μεχμέτ Αλή Πασά της Αιγύπτου. Τον Μάρτιο του 1824 συνήφθη μεταξύ των δύο ανδρών συμφωνία, με την οποία ο Μεχμέτ Αλή δεχόταν να συμπράξει, υπό τον όρο να του παραχωρηθεί η Κρήτη, η Κύπρος και να διορισθεί ο θετός γιος του, Ιμπραήμ, διοικητής της Πελοποννήσου. Την ίδια ώρα, οι Ελληνικές δυνάμεις, ευρισκόμενες στην δίνη του Εμφυλίου Πολέμου, είχαν φθαρεί και αποσυντονιστεί...

Ο σοβαρότερος κίνδυνος κατάπνιξης της Ελληνικής επανάστασης προήλθε από την επέμβαση του οργανωμένου τακτικού Αιγυπτιακού στρατού υπό τον ικανό και έξυπνο στρατηγό Ιμπραήμ. Με περιπετειώδη τρόπο ο Ιμπραήμ κατάφερε να αποβιβάσει 4000 άνδρες, πυροβολικό και ιππείς στο Νεόκαστρο στις 26 Φεβρουαρίου 1825. Ο στρατός και το ηθικό των Ελλήνων βρίσκονταν στο χειρότερο δυνατό σημείο μετά από δύο σκληρούς εμφυλίους πολέμους, την λεηλασία της Πελοποννήσου από κυβερνητικά Ρουμελιώτικα στρατεύματα και την φυλάκιση σημαντικών οπλαρχηγών (Κολοκοτρώνης, Νικηταράς) και προκρίτων που άνηκαν στους ηττημένους της εμφύλιας διένεξης. Σύντομα ο Ιμπραήμ ενισχύθηκε με νέες αφίξεις στρατευμάτων, αυξάνοντας την δύναμη του σε 17.000 άνδρες.

Μετά την ενίσχυση του, ο Ιμπραήμ δεν καθυστέρησε καθόλου αλλά αντιθέτως με τη ευστροφία και την διορατικότητα του έφερε τους Έλληνες σε δύσκολη θέση. Νίκησε τα Ελληνικά στρατεύματα στην θέση Κρεμμύδια στις 7 Απριλίου, νίκησε τον ηρωικό Παπαφλέσσα στο Μανιάκι στις 19 Μαΐου κι έτσι κατέλαβε όλη την Μεσσηνία που ήταν επαρχία σημαντική λόγω της μεγάλης αγροτικής της παραγωγής, για τον εφοδιασμό των στρατευμάτων. Η κυβέρνηση πανικόβλητη από τις εξελίξεις παρείχε αμνηστία στους φυλακισμένους και όρισε τον Κολοκοτρώνη αρχιστράτηγο όλης της Πελοποννήσου. Ο Κολοκοτρώνης ξεκίνησε να μαζεύει στρατεύματα στο Λεοντάρι, αλλά οι εκκλήσεις του σε όλη την επαναστατημένη Ελλάδα δεν έβρισκαν μεγάλη ανταπόκριση.

Ο Ιμπραήμ για άλλη μια φορά κινήθηκε κεραυνοβόλα, εκστράτευσε και κατέλαβε την Τριπολιτσά και με μια τελική κίνηση εισέβαλε στην Αργολίδα στις 11 Ιουνίου 1826 με κατεύθυνση προς το Ναύπλιο. Ο Κολοκοτρώνης δεν προλάβαινε να επέμβει καθώς βρισκόταν στην Καρύταινα και έτσι η Επανάσταση διέτρεχε θανάσιμο κίνδυνο. Η πτώση του Ναυπλίου ίσως να επέφερε και το σβήσιμο της φωτιάς της Ελληνικής Επανάστασης. Πανικός κατέλαβε το «εκτελεστικό» και τους κατοίκους του Ναυπλίου σε σημείο να δημιουργηθεί πολιτοφυλακή από 2000 ενόπλους από τον Ανδρέα Μεταξά για την τήρηση της τάξης στην πόλη. Σε εκείνη την κρίσιμη στιγμή την υπεράσπιση του Ναυπλίου ανέλαβαν ο Δημήτριος Υψηλάντης ως επικεφαλής και οι Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης και Ιωάννης Μακρυγιάννης. Το βράδυ της 12ης Ιουνίου οι τρεις οπλαρχηγοί κατέλαβαν την οχυρή θέση των Μύλων μπροστά στο Ναύπλιο με 300 άνδρες περίπου. Ανάμεσα τους βρίσκονταν και 100 οπλοφόροι που προέρχονταν από την περιοχή του Ολύμπου.

Δημήτριος Υψηλάντης

Η θέση των Μύλων ήταν φύση οχυρή και ήταν αδύνατον να κυκλωθεί αλλά μπορούσε μόνο να καταληφθεί με κατά μέτωπον επίθεση. Επίσης η θέση στους Μύλους ήταν πολύτιμη για το Ναύπλιο καθώς από την τοποθεσία αυτή προερχόταν η ύδρευση της πόλης. Οι υπερασπιστές κατέλαβαν και οχύρωσαν μια σειρά από αποθήκες καθώς και έναν φράχτη που αποτελούσαν μια υποτυπώδη συνεχόμενη γραμμή άμυνας. Αυτόπτης μάρτυρας της πορείας των υπερασπιστών από το Ναύπλιο ήταν ο Γάλλος ναύαρχος Δεριγνύ, που δεν πίστευε στα μάτια του βλέποντας τις κινήσεις των Ελλήνων στην ακτή. Ο ίδιος πλησίασε τον Υψηλάντη και προσπάθησε να τον μεταπείσει, λέγοντας του ότι είναι σκέτη αυτοκτονία να αντιπαρατεθεί με τόσο λίγους άνδρες σε τόσο αδύναμες θέσεις εναντίον ενός ισχυρού οργανωμένου στρατού που διέθετε πυροβολικό και ιππικό. Η απάντηση του Υψηλάντη ήταν Λεωνίδειος «Εδώ ήλθομεν για νικήσωμεν η να αποθάνομεν».

Οι προφυλακές του Ιμπραήμ βρέθηκαν σε απόσταση βολής από την οχυρωμένη τοποθεσία το πρωί της 13ης Ιουνίου. Ο Αιγυπτιακός στρατός ξεκίνησε να αναπτύσσεται για επίθεση κατά μέτωπο με τον Αιγύπτιο στρατηγό να παρακολουθεί με το τηλεσκόπιο του από ένα κοντινό ύψωμα. Η τοποθεσία όμως ευνοούσε τους αμυνόμενους καθώς οι επιτιθέμενοι δεν μπορούσαν να αναπτύξουν όλες τις δυνάμεις τους λόγω των βάλτων της περιοχής. Έτσι τελικώς στην επίθεση δεν συμμετείχαν παραπάνω από 700 Αιγύπτιοι. Οι Έλληνες αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση ενώ λάμβαναν μεγάλη βοήθεια από τα φίλια πυρά των κανονιών των Ελληνικών πλοίων που βομβάρδιζαν τις θέσεις των επιτιθέμενων. Το μεσημέρι όμως οι Αιγύπτιοι κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα ρήγμα στον φράχτη από όπου λίγοι Αιγύπτιοι εισχώρησαν δημιουργώντας κίνδυνο κατάρρευσης όλης της Ελληνικής άμυνας.

Ιωάννης Μακρυγιάννης

Στην δύσκολη αυτή στιγμή ο στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης με τους οπλοφόρους του και λίγους Φιλέλληνες όρμησε εναντίον όσων είχαν εισχωρήσει με τα σπαθιά και φοβερές πολεμικές κραυγές. Οι εισχωρήσαντες Αιγύπτιοι ανατράπηκαν και οι αμυνόμενοι επισκεύασαν πρόχειρα την τοποθεσία. Στην απεγνωσμένη αυτή επίθεση σκοτώθηκε ένας Φιλέλληνας και τραυματίστηκε ο Μακρυγιάννης στον βραχίονα. Η μάχη συνεχιζόταν άγρια, αλλά οι αμυνόμενοι έλαβαν μια σημαντική ενίσχυση από 200 άνδρες με τους Μήτρο Λιακόπουλο και Κάρπο Παπαδόπουλο που εστάλησαν από το Ναύπλιο. Οι ενισχύσεις ενεπλάκησαν στον αγώνα εξυψώνοντας το ηθικό των αμυνόμενων. Σε μια δεύτερη κρίσιμη στιγμή της μάχης ένας Αιγύπτιος αξιωματικός τραυματίστηκε και οι επιτιθέμενοι βρέθηκαν σε σύγχυση. Τότε οι Έλληνες επιχείρησαν μια τολμηρή αντεπίθεση που επέφερε μεγάλες απώλειες στους Αιγύπτιους που άρχισαν να υποχωρούν.

Η μάχη για το Ναύπλιο είχε κριθεί. Οι Αιγύπτιοι είχαν περίπου 100 νεκρούς και τραυματίες ενώ οι Έλληνες μόλις 4 νεκρούς (ο ένας ήταν Φιλέλλην). Ο Ιμπραήμ επέλεξε να μην συνεχίσει να επιτίθεται κατά των Μύλων, τόσο επειδή οι αμυνόμενοι επέδειξαν αποφασιστικότητα, αλλά κυρίως γιατί η τοποθεσία ήταν ακατάλληλη για να αναπτύξει τα στρατεύματα του λόγω των βάλτων. Ταυτόχρονα υπήρχε και η απειλή από τα πυροβόλα των Ελληνικών πλοίων που υποστήριζαν τις Ελληνικές θέσεις και μπορούσαν να
προκαλέσουν ζημιά στον στρατό του. Έτσι ο Ιμπραήμ προτίμησε να υποχωρήσει και να διεξάγει μια σειρά από επιδρομές στα γύρω χωριά της Αργολίδας. Από Ελληνικής πλευράς αναμφίβολα διακρίθηκε ο στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης ο οποίος όταν τραυματίστηκε, μεταφέρθηκε στην ναυαρχίδα του Γαλλικού στόλου για περίθαλψη όπου του απέδωσαν τιμές για την διαγωγή του.

Η μεγάλη νίκη στην σύντομη μάχη στους Μύλους του Ναυπλίου ήταν πολύ σημαντική για την Ελληνική πλευρά. Πρώτα απ΄ όλα το Ναύπλιο εξασφαλίστηκε από μελλοντικές επιθέσεις και αποτέλεσε την στέρεη ασφαλή βάση για την εκάστοτε Ελληνική κυβέρνηση στις επικίνδυνες στιγμές που ακολούθησαν. Δεύτερον ηττήθηκε για πρώτη φορά ο Ιμπραήμ επί Ελληνικού εδάφους και αποδείχθηκε ότι εφικτή η καταπολέμηση του. Τρίτον, το «εκτελεστικό» χρησιμοποίησε για πρώτη φορά μετά τους δύο εμφυλίους τον ικανό στρατιωτικό και αγνό πατριώτη Δημήτριο Υψηλάντη, που με την διαγωγή του και την προσωπική γενναιότητα που επέδειξε πρόσφερε μεγάλη υπηρεσία στο αναδυόμενο Ελληνικό Έθνος. Και κάτι τελευταίο που δείχνει κατά την γνώμη μου το την τραγική όψη της Ελληνικής Ιστορίας. Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης που επίσης διακρίθηκε στην μάχη των Μύλων, ήταν ένας από τους δύο δολοφόνους του Καποδίστρια λίγα χρόνια μετά.

Ι. Β. Δ.

Πηγή: Διονύσιος Κόκκινος, Η ελληνική Επανάσταση τόμος V, εκδόσεις Μέλισσα

Ιωάννης Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματα
Μάχη των Μύλων (1825)
Επίμετρον

Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης περιγράφει την μάχη στους Μύλους

«…..Ὁ Μπραΐμης περήφανος ἔστειλε τοὺς κατζαδόρους, ὁποῦ τοὺς εἶχε καὶ εἰς τὸ Νιόκαστρον, κι᾿ ἄλλες δυὸ κολῶνες ἀπὸ τὸ κάστρον· καὶ συνχρόνως καὶ οἱ ἄλλες κολῶνες – καὶ μὲ πρώτον μας πῆραν ὅλο τὸ περιβόλι καὶ τῆς κούλιες τοῦ περιβολιοῦ κι᾿ ὁλόγυρα· καὶ μὲ τὴν πρώτη ὁρμὴ ἦρθαν εἰς τὸ κάτου μέρος τοῦ περιβολιοῦ, εἰς τὰ τείχη, ὁποὖναι πρόσωπον τῆς θάλασσας· κ᾿ ἐκεῖ τὸ βαστοῦσα μὲ τοὺς συντρόφους μου. Μᾶς πλάκωσαν μὲ τὴν πρώτη ὁρμή· κ᾿ ἐκεῖ ἄρχισε πεισματώδης πόλεμος ἀπὸ τὅνα τὸ μέρος κι᾿ ἀπὸ τ᾿ ἄλλο κάμποση ὥρα. Ἦταν ἡ κάψη, καὶ δὲν φυσοῦσε τελείως – κι᾿ ὁ καπνὸς τῶν ντουφεκιῶν ἔγινε μία ἀντάρα, καταχνιὰ – θὰ μᾶς παίρναν ὅλους. Τότε μιλήσαμεν ἀναμεταξύ μας νὰ βαροῦμεν τοὺς ἀξιωματικούς, ὅτι αὐτεῖνοι φέρναν μὲ τὸ στανιὸν τῆς κολῶνες ἀπάνου μας.

Ὅταν ἀρχίσαμεν καὶ βαρούγαμεν καὶ σκοτώναμεν τοὺς ἀξιωματικούς, κρύγιωσαν. ῾στὸν ἴδιον καιρὸν βγάλαμεν τὰ σπαθιὰ πεντέξι, κι᾿ ἄλλοι ὕστερα, καὶ ριχνόμαστε ἀπάνου τους καὶ τοὺς δίνομεν ἕνα χαλασμὸν – κι᾿ ἀφίνουν καὶ κούλιες καὶ περιβόλι. Κ᾿ ἐκεῖ εἰς τὴν πόρτα τοὺς πλάκωσαν οἱ Ἕλληνες καὶ ρίχναν εἰς τὸν σωρόν. Ἄρχισε ὁ πόλεμος κι᾿ ἀπὸ τὸ μέρος τοῦ μυλάκου, ὁποὖταν ὁ Ὑψηλάντης μὲ τοὺς Κρητικούς, καὶ μίστικα μὲ μπαλαμιστράλλια· κι᾿ ὅλα αὐτὰ πήγαιναν εἰς τὰ σώματα τῶν Ἀραπάδων…..»

.

Πηγή: Ιστορικά Θέματα, Αβέρωφ

Το Λάλα είναι χωριό της ορεινής Ηλείας στο όρος Φολόη («Λαλαίος» ο κάτοικος του και «Λαλιώτης» ο καταγόμενος από αυτό). Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας το κατοικούσαν εξισλαμισμένοι Αλβανοί, οι οποίοι είχαν γίνει ο φόβος και ο τρόμος ολόκληρης της Πελοποννήσου με τη μεγάλη οικονομική και στρατιωτική δύναμη που διέθεταν. Κατά γενική ομολογία ήταν τα «καλύτερα ντουφέκια του Μωριά».
Στην αρχή της Επαναστάσεως του '21, οι Λαλαίοι θεωρήθηκαν απειλή για την πορεία του Αγώνα. Γι' αυτόν τον λόγο, οι οπλαρχηγοί της Γορτυνίας ίδρυσαν στην ευρύτερη περιοχή στρατόπεδο για να αποτρέψουν τη φυγή τους προς την Τριπολιτσά, την πρωτεύουσα της Πελοποννήσου, η οποία αποτελούσε τον κύριο στόχο των επαναστατών...

Στο στρατόπεδο των Ελλήνων επικρατούσαν δύο απόψεις όσον αφορά την αντιμετώπιση των Λαλαίων. Οι Επτανήσιοι, οι οποίοι αποτελούσαν την πιο οργανωμένη στρατιωτική δύναμη, ήθελαν να επιτεθούν αμέσως εναντίον τους, ενώ οι ντόπιοι προτιμούσαν να περιμένουν την κατάλληλη ευκαιρία.

Από την πλευρά τους, οι Λαλαίοι προσπάθησαν να κερδίσουν χρόνο και να διασπάσουν το ελληνικό στρατόπεδο, κυκλοφορώντας φήμες ότι ήταν έτοιμοι να παραδοθούν. Στις 2 Ιουνίου 1821 ο κεφαλλονίτης Παναγής Μεσσάρης τους μετέφερε επιστολή των Επτανησίων αρχηγών Κωνσταντίνου και Ανδρέα Μεταξά, Ευαγγέλη Πανά, Παναγιώτη Στρούζα, Μιχαήλ Κουτουφά και Διονυσίου Σαμπρικού, που τους καλούσαν να καταθέσουν τα όπλα.

Οι Λαλαίοι άρχισαν να κωλυσιεργούν, υποστηρίζοντας ότι την όποια απόφαση θα έπρεπε να πάρουν οι αρχηγοί τους, οι οποίοι απουσίασαν από το χωριό. Τότε οι επαναστάτες αποφάσισαν να δράσουν και να τους επιτεθούν από τρία σημεία, με επικεφαλής τον Γεώργιο Πλαπούτα, τους αδελφούς Μεταξά και τον Γεώργιο Σισίνη.

Από κακό συντονισμό, ο Πλαπούτας επιτέθηκε μόνος του στις 9 Ιουνίου και φυσικά αναγκάστηκε να υποχωρήσει μετά την αντεπίθεση των Λαλαίων. Μέσα στη σύγχυση και τον μεγάλο καύσωνα που επικρατούσε, ο Πλαπούτας άφησε την τελευταία του πνοή. 14 ακόμη Έλληνες έχασαν τη ζωή τους (11 Πελοποννήσιοι και 3 Επτανήσιοι). Αδιευκρίνιστες ήταν οι απώλειες των Λαλαίων.

Στο στρατόπεδο των Ελλήνων επικράτησε σύγχυση και πολλοί ήταν αυτοί που ήθελαν να το εγκαταλείψουν. Ο Κολοκοτρώνης αντιλήφθηκε την κατάσταση και έστειλε τον εμπειροπόλεμο Δημήτριο Πλαπούτα, οποίος κατόρθωσε να τους εμψυχώσει. Οι Λαλαίοι αναθάρρησαν και αυτοί, όταν είδαν να καταφθάνουν ενισχύσεις από την Πάτρα στις 11 Ιουνίου. Επικεφαλής 1.000 Τουρκαλβανών ήταν ο Γιουσούφ Πασάς.

Ο Γιουσούφ ήθελε να ξεκαθαρίσει αμέσως την κατάσταση και στις 13 Ιουνίου επιτέθηκε με τους άνδρες του στην θέση Πούσι, όπου ήταν οχυρωμένοι οι Έλληνες. Βασικός του στόχος, να αποσπάσει πρώτα τα κανόνια που διέθεταν οι Επτανήσιοι και στη συνέχεια να τους πετσοκόψει με την ησυχία του.

Η μάχη δόθηκε σώμα με σώμα και η ανδρεία των Ελλήνων ανάγκασε τις δυνάμεις του Γιουσούφ να υποχωρήσουν και μαζί με τους Λαλαίους την επομένη να πάρουν τον δρόμο για την Πάτρα. Οι Έλληνες πολέμησαν γενναία και έχασαν 84 άνδρες (60 Πελοποννήσιοι και 24 Επτανήσιοι). Ανάμεσα στους πολλούς τραυματίες ήταν και ο κεφαλλονίτης Ανδρέας Μεταξάς, κατοπινός πρωθυπουργός της Ελλάδας. Την ίδια μέρα (14 Ιουνίου) οι επαναστάτες εισήλθαν στο έρημο χωριό και το πυρπόλησαν. Συνολικά, γύρω στα χίλια σπίτια παραδόθηκαν στις φλόγες.

Η νίκη των Ελλήνων σήμανε το τέλος της επιβολής των Λαλαίων στην περιοχή και άνοιξε τον δρόμο για την άλωση της Τριπολιτσάς. Από την Πάτρα, όπου κατέφυγαν, αγωνίσθηκαν κατά της επανάστασης ως το τέλος και μετά τη σύσταση του ελληνικού κράτους αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν και να εγκατασταθούν ως πρόσφυγες στην περιοχή του Πλαταμώνα της Μακεδονίας και αργότερα στη Βάρνα της Βουλγαρίας.

Πηγή: Περί Πάτρης

Το σχέδιο του Αλέξανδρου Υψηλάντη ήταν σαφές: Στο παραδουνάβιο μέτωπο καμία ελληνική κίνηση δεν έπρεπε να γίνει πριν από τις 8 Ιουνίου 1821, μέχρι δηλαδή να φτάσει στο Δραγατσάνι ο κύριος όγκος των στρατευμάτων για την τελική μάχη με τους Οθωμανούς. Τελικά, η Ιστορία έγραψε ότι εκείνη την ημέρα αναγκάστηκε να εκδώσει την τελευταία του διαταγή, μετά τη λιποταξία των εθελοντών και τη διάλυση του Ιερού Λόχου.