(Καλεί ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης τους προκρίτους Σπετσών «να εβγάλουν τα θεοφρούρητα πλοία τους στην περιοχή» από Γαστούνην «έως των αντίκρυ μερών της Ηπείρου» εναντίον του εχθρικού στόλου).

Φιλογενέστατοι άρχοντες και πρόκριτοι της Νήσου Σπετζών γνωστός σας ο εις Μαθοκώρωνα ερχομός του εχθρικού στόλου διά τον οποίον οι προύχοντες της πατρίδος μας άμα και ο πρίγκηψ Υψηλάντης σας έδωκεν επίτηδες αυτήν την είδησιν παρακαλούντες την φιλογένειάν σας ίνα εβγάλητε τα θεοφρούρητα πλοία σας εναντίον αυτού του εχθρικού στόλου εις αντιπαράταξιν και εξωλοθρευμόν αυτού και είμεν ευέλπιδες ότι ηθέλατε δείξη το ανέκαθεν φιλότιμόν σας, ήδη όμως παρ’ ελπίδα πάσαν παρά τινών ελθόντων εκ των παραλίων αυτού των πλησιαζόντων έμαθον ότι έως ώρας ευρίσκονται αυτού ακίνητα τα πλοία σας, η οποία είδησις ού μόνον εμέ ελύπησεν αλλά και πάντας τους πατριώτας, επειδή και συγχρόνως επληροφορήθημεν παρά τινών χριστιανών φυγόντων από το κάστρον της Κορώνης ότι ο εχθρικός στόλος ο προ οκτώ ημερών εκείθεν αναχωρήσας πηγαίνει κατ’ ευθείαν ως εβεβαιώθησαν παρά τινών ομογενών ευρισκομένων εν τω εχθρικώ στόλω και εις το κάστρον εκεί ελθόντων εις την Γουμένιτζαν και Μούρτον επί σκοπώ πρώτον, ίνα παρελάβωσι μεθ’ εαυτών τον εκείσε στόλον, δεύτερον ίνα δώσωσι την δυνατήν χείρα βοηθείας εις Πρέβεζαν, καθώς και εις τα Μοθοκόρωνα εδώ άφησαν ικανούς ζαχιρέδες (σ), και επομένως να βάλωσι στράτευμα από Δολτζίνι και Σκόδραν περίπου δέκα χιλιάδας, ομού και τον Χουρσίτ πασάν μετά του στρατεύματός του να τους φέρωσι και νατους ευγάλωσιν επάνω εδώ εις την πατρίδα μας τα αυτά πληροφορούμαι και παρ’ ενός φίλου από Ζάκυνθον και προς τούτους ότι ο εχθρικός στόλος έχων σκοπόν διά βασιλεύουσαν επροσκαλέσθη από τον εν την Γουμένιτζαν στόλον εις την Κώ με επίτηδες καήκι έχον γράμματα και παρά τον Χουρσίτ πασά και ούτως έχον την προσταγήν του έστρεψε κάτω και πηγαίνουσιν.
Αυτά εις ψύχραν προς πάντας έφερον και απελπισίαν σχεδόν και εγώ μεγάλως εταράχθην διά το τούτον ιδού επίτηδες στέλλω τον παρόντα και παρακαλώ την φιλογένειάν σας ίνα διά την αγάπην του Θεού και πατρίδος καθώς απ’ αρχής εδείξατε υπέρ πάντα άλλον τόπον και άνθρωπον, άφραστον φιλοτιμίαν και αμίμητον γενναιότητα και ήδη εν τη παρούση περιστάσει φιλογένεια κινούμενοι να φιλοτιμηθήτε ευγάζοντες τα θεοφρούρητα πλοία σας διατάττοντες τα ίνα προκαταλάβωσι το μέρος από Γαστούνη έως το αντίκρυ μερών της Ηπείρου εις αντιπαράταξιν τούτο μετά του εχθρικού στόλου, τούτο δε και εις εμπόδιον και του ενδεχομένου εις την πατρίδα μας δισμπάρκου των υποπτευομένων στρατευμάτων και τούτο εις διάστημα είκοσι ημερών εγώ σας υπόσχομαι έως τότε αναμφιβόλως την πτώσιν της Τριπολιτζάς της οποίας πεσούσης εάν εξ εναντίας επιπέσωσιν εις την πατρίδα μας είτε πολλά είτε ολίγα εχρθικά στρατεύματα ημπορούμεν και να ανθέξωμεν και να τους εξολοθρεύσωμεν, η δε πριν της πτώσεως της Τριπολιτζάς, ό μη γένοιτο και επισυμβή εναντίον τι τοιούτον έπεται και ως πολιορκίας πάντας να διαλυθώσι, και το παν της πατρίδος να αφανισθή λοιπόν φιλοτιμούμενοι προθυμοποιηθήτε διά την τιμήν της πατρίδος την ελευθερίαν δια την αγάπην του Θεού να τα ξεκινήσετε παρακαλώ και εγώ μία ώραν αρχίτερα χωρίς να καταδεχθήτε διά να μην συνδράμητε και εις αυτήν την καιριωτάτην περίστασιν, ήτις επέφερε τον όλεθρον της πατρίδος αλλ’ ως φιλογενείς να κάμητε εκείνο που απαιτή η φήμη του ονόματός σας, ήτις και αυτά τα ευρωπαϊκά έθνη εκίνησεν εις το να παρατηρώσιν με ανοικτόν όμμα τας αρετάς και ανδραγαθήματα σας και εκθειάζωσι την γενναιότητά σας και περιμένωσι απόκρισιν σας χαροποιάν της ξεκινήσεως των πλοίων σας σύν τη δηλώσει της αγαθής σας υγείας.

1821 Σεπτεμβρίου 9, Άγιος Βλάσιος της φιλογενείας σας πρόθυμος εις τας προσταγάς
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Πηγή: Αβέρωφ

Η Ελλάδα στις παραμονές των γεγονότων της 3ης Σεπτεμβρίου παρουσίαζε μια εικόνα εσωτερικής πολιτικής αναταραχής. Κύρια αιτία της αναταραχής ήταν τα λάθη των Βαυαρών αξιωματούχων (κυρίως του Αρμανσμπέργκ) που κυβερνούσαν την Ελλάδα σαν γερμανικό κρατίδιο αδιαφορώντας για τις ιδιαιτερότητες της.

Η συμπλήρωση διακοσίων δύο  ετών από το (άγνωστο) Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης την 1η Σεπτεμβρίου του 1821, αποτελεί το αποκορύφωμα της επαναστατικής συμβολής του νησιού της Θράκης στην εθνεγερσία.

O ἑλληνικὸς εὐεργετισμὸς ἀποτελεῖ φαινόμενο μὲ ἰδιαίτερη θέση στὴ νεοελληνικὴ ἱστορία, καθὼς συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν πορεία τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους.

Μετά από τό «χαστούκι» πού έφαγε από τόν Μπότσαρη ο Μουσταή πασάς, αναγκάστηκε νά παραμείνει στό Καρπενήσι καί νά περιμένει τήν κάθοδο τού Ομέρ Βρυώνη από τό Μακρυνόρος, ώστε νά ενώσουν τίς δυνάμεις τους γιά μία κοινή πορεία πρός τό Μεσολόγγι. Η ανακήρυξη τού Κώστα Μπότσαρη ως αρχηγού τών Σουλιωτών ερέθισε τόν Ζυγούρη Τζαβέλα μέ αποτέλεσμα νά ξαναρχίσουν οι έριδες μεταξύ τών Σουλιωτών.

Είναι φορές που ο χρόνος σταματάει και αυτομάτως μετατρέπεται σε Ιστορία. Ιστορία που μένει όχι απλά για να θυμίζει το παρελθόν, αλλά για να διδάσκει στο μέλλον. 

«Πρό τής εισόδου τού στενού, τού αποτελούντος μικράν κοιλάδα, εψάλησαν αι συνήθεις τότε εις τόν τουρκικόν στρατόν πρό τής μάχης ευχαί καί ερρίφθησαν ομοβροντίαι καί κανονιοβολισμοί πρός εκφόβισιν τών Ελλήνων. Ο τουρκικός στρατός εβάδισε πρός τό στενόν. Προηγείτο τό πυροβολικόν καί ακολουθούσαν τό πεζικόν καί τό ιππικόν. Ισχυρά δύναμις εφώρμησε κατά πρώτον κατά τών ανιχνευθείσων πρό διημέρου θέσεων τού Κοντοσόπουλου καί τού Καλύβα.

Ο Μπεϋράν πασσάς αντιληφθείς τό ισχυρόν τής θέσεως διηύθυνε κατά τού δεξιού τών Ελλήνων στρατόν εκ τεσσάρων χιλιάδων. Ήρχισε τότε εκεί σφοδρά μάχη, πρός τήν οποίαν έσπευσε καί ο ευρισκόμενος πρός τήν έξοδον τής κοιλάδος Γκούρας. Αλλ’ η ορμή τού πολλού εκείνου τουρκικού στρατού ήτο τόση, ώστε οι εξ αρχής τοποθετημένοι εκεί Έλληνες οπλαρχηγοί υπεχώρησαν πρός τά υψηλότερα τού λόφου καί ο Γκούρας ανήλθε πρός τήν ράχιν τών Βασιλικών. Ο Κοντοσόπουλος είχεν ήδη τραυματισθή πρός τόν γοφόν καί μετεφέρετο από τούς άνδρας του.

Δι’ ολίγην ώραν οι Τούρκοι ανεθάρρησαν, φαντασθέντες ότι διεσκόρπισαν οριστικώς τούς ευρεθέντας πρός αυτών Έλληνας. Αλλ’ ο γοργότατος καί στρατηγικός Γκούρας έσπευσε μέ τούς άλλους οπλαρχηγούς εκ τών πλαγίων πρός τά εμπρός καί κατέλαβε μίαν παλαιάν εκκλησιάν. Εκείθεν ήνοιξε πύρ εναντίον τών προχωρούντων Τούρκων κατά μέτωπον.

Η μάχη ήρχισεν εκ νέου σφόδρα καί πεισματώδης καί από τά δύο μέρη. Μετά μίαν ώραν κατέφθασεν ο Βασίλειος Μπούσγος μέ τόν Μήτρον Τριανταφυλλίναν καί τόν Λάππαν από τήν Λειβαδιάν, μέ πυροβολισμούς εξ αποστάσεως, πού ενεθάρρυναν τούς αμυνόμενους. Κατέφθασε μετ’ ολίγον από τήν Φοντάναν καί ο Παπανδρέας καί εκτύπησε τήν οπισθοφυλακήν τού εχθρού, πού είχε μαζί της αρκετά κανόνια.

Τότε ηκούσθη μία κραυγή:

– «Έρχεται ο Δυσσέας!»

Ο Οδυσσεύς Ανδρούτσος δέν ευρίσκετο εκεί, αλλ’ η κραυγή εκείνη ήτο σκόπιμος. Τό όνομά του επροκαλούσε εις τήν Ρούμελην τόν φόβον πού ενέπνεεν εις τούς Τούρκους τής Πελοποννήσου τό όνομα τού Κολοκοτρώνη. Επεκράτησε μετά τούτο εις τάς τάξεις τών Τούρκων στρατιωτών μικρά σύγχυσις. Κατά τήν ψυχολογικήν αυτήν στιγμήν ο Γκούρας ενήργησε επιδεξιώτατα στρατηγικήν κίνησιν. Άφησε τούς άλλους νά συνεχίσουν τήν άμυναν απέναντι τού κατά μέτωπον επιτιθέμενου στρατού καί παραλαβών τόν Ρούκην έκαμε γοργόν ελιγμόν πρός τά οπίσω καί προσέλαβε τόν εχθρόν από τά νώτα.»

Διονύσιος Κόκκινος – Ελληνική Επανάστασις

Οι Τούρκοι αρχικά υποτίμησαν τόν εχθρό καί νόμιζαν ότι θά περνούσαν εύκολα από τό πέρασμα τών Βασιλικών. Μέ τό πέρασμα τού χρόνου όμως οι Έλληνες άρχισαν νά τούς κλείνουν τά περάσματα καί νά τούς περικυκλώνουν. Όταν βγήκαν καί τά γιαταγάνια από τίς θήκες, οι Τούρκοι πανικοβλήθηκαν καί άρχισαν νά τρέχουν γιά νά σωθούν μέσα στά δύσβατα καί δασώδη μονοπάτια. Ήταν όμως αργά. Περικυκλωμένοι όπως ήταν από όλες τίς μεριές, αποδεκατίστηκαν. Ζητούσαν οίκτο καί φώναζαν: «Αλλάχ, Αλλάχ ράι (έλεος) καπιτάν!»

Ο Μεμίς πασάς έπεσε νεκρός από τόν ίδιο τόν Γκούρα, ενώ σκοτώθηκε καί ο γιός τού Μπεϋράν πασά. Ο ίδιος ο πασάς εγκατέλειψε τή μάχη, τρέχοντας πρός τό Ζητούνι, ενώ οι νικητές έσφαζαν τά υπολλείματα τού στρατού του. Περίπου 1000 ήταν οι Τούρκοι νεκροί, ενώ όλα τά εφόδια πού είχαν εγκαταλειφθεί στήν Πλατανιά, πέρασαν στά χέρια τών νικητών. Στά χέρια τους έπεσαν επίσης οκτώ κανόνια, εκατοντάδες άλογα, καμήλες, βουβάλια, δεκάδες αραμπάδες, τουρκικές σημαίες καί τό περίφημο μπουγιούκ (μεγάλο) μπαϊράκι, η σημαία τής εφόδου.

Ο Γκούρας έπαθε αγκύλωση στά δάκτυλα από τό πιάσιμο τού σπαθιού καί όταν ζήτησε από τόν Μπαλαούρα νερό γιά νά πιεί, ο τελευταίος δέν μπόρεσε νά βρεί καθαρό νερό στό ποτάμι, καθώς ήταν κόκκινο από τό αίμα τών Τούρκων σκοτωμένων. Μεταξύ τών διακοσίων Τούρκων αιχμαλώτων ήταν καί ο Αλβανός Φράσσαρης. Ο Φράσσαρης είχε ξαναπιαστεί αιχμάλωτος τών Ελλήνων καί τόν είχαν ανταλλάξει μέ τόν Γιώργο Δυοβουνιώτη, ο οποίος κρατείτο από τόν Χουρσίτ. Ο Φράσσαρης τότε είχε ορκιστεί ότι δέν θά ξαναπολεμήσει εναντίον τών Ρωμιών. Γιά αυτή του τήν μπαμπεσιά οι Αγοργιανίτες τόν έγδαραν ζωντανό, μιμούμενοι τίς βάρβαρες συνήθειες τών πασάδων. Ο σουλτάνος δέν μπόρεσε νά χωνέψει αυτή τήν ατιμωτική ήττα από τό στρατηγό του καί λίγο αργότερα έστειλε τούς δήμιους γιά νά τόν εκτελέσουν.

Πηγή: Αγία Σοφία, Αβέρωφ

Τα μεσάνυχτα 8 προς 9 Αυγούστου του 1823, πέντε ώρες μετά το βασίλεμα του ήλιου, ο Μάρκος Μπότσαρης με 350 μπαρουτοκαπνισμένους Σουλιώτες, εκ των οποίων οι 20 Ευρυτάνες, χωρισμένοι σε μικρές ομάδες, εισβάλουν στο στρατόπεδο του Κεφαλόβρυσου από την ποταμιά.

Οι κάτοικοι τής Σάμου μέ αρχηγό τόν Λυκούργο Λογοθέτη ήταν αποφασισμένοι νά υπερασπιστούν τό νησί τους μέχρι θανάτου. Εγκατέλειψαν τά παράλια καί οχύρωσαν τίς ορεινές θέσεις περιμένοντας τήν άφιξη τού ελληνικού στόλου.

Στίς 30 Ιουλίου 1824 ο ελληνικός στόλος μέ αρχηγούς τόν Γεώργιο Σαχτούρη καί τόν Ανδρέα Μιαούλη πλέοντας δυτικά τής Σάμου αντελήφθη τουρκικά πλοιάρια γεμάτα στρατεύματα νά ετοιμάζονται γιά απόβαση στό Καρλόβασι.

Ο Σαχτούρης διέταξε τά ελληνικά πλοία νά τόν ακολουθήσουν καί κυνήγησε τά τουρκικά αποβατικά σκάφη μέ αποτέλεσμα νά βυθίσει τά περισσότερα από αυτά παρασύροντας στό βυθό καί τό μεγαλύτερο μέρος τών Τούρκων στρατιωτών. Τά υπόλοιπα τουρκικά πλοιάρια έτρεξαν νά σωθούν στά μικρασιατικά παράλια μεταφέροντας καί τήν πληροφορία ότι πλέον η Σάμος ήταν υπό τήν προστασία τού ελληνικού στόλου καί ότι θά ήταν δύσκολη κάθε προσπάθεια κατάληψής της.

Εν τώ μεταξύ, η χερσόνησος τής Μυκάλης είχε πλημμυρίσει από οθωμανικά στρατεύματα, τά οποία ο Χοσρέφ σχεδίαζε νά μεταφέρει απέναντι στή Σάμο. Τά ελληνικά πλοία πλησιάσαν στά λιμανάκια τής Μυκάλης, όπου βρίσκονταν αραγμένες οι τουρκικές σακολέβες, καί τίς κανονιοβόλισαν, σκορπίζοντας ταυτόχρονα καί τούς στρατιώτες πού είχαν στρατοπεδεύσει κοντά στήν παραλία.

Ο Τούρκος ναύαρχος βλέποντας ότι δέν υπάρχει περίπτωση νά αποβιβάσει στρατεύματα στή Σάμο, έδωσε διαταγή στό στόλο του γιά επίθεση. Ο Σαχτούρης μέ τή σειρά του έδωσε τήν εντολή νά μήν υποχωρήσει κανένα ελληνικό πλοίο, αλλά όλα μαζί νά κτυπήσουν ταυτόχρονα τόν εχθρό μέ τά κανόνια τους. Πυκνοί κανονιοβολισμοί άρχισαν νά πέφτουν καί από τίς δύο πλευρές, ενώ τά δύο πυρπολικά τών Ρομπότση καί Τσάπελη, πού προσπάθησαν κρυμμένα μέσα στούς καπνούς νά προσβάλουν δύο τουρκικές κορβέτες ανάγκασαν τόν Χοσρέφ νά διατάξει υποχώρηση.

Οι κάτοικοι τής Σάμου μέσα στίς εκκλησίες δοξολογούσαν τόν Θεό γιά τή σωτηρία τους. Η συντονισμένη δράση τών στόλων τής Ύδρας καί τών Σπετσών τούς είχαν σώσει από τό θάνατο καί τήν αιχμαλωσία. Στίς 4 Αυγούστου 1824, ο καπουδάν πασάς επιχείρησε νέα έφοδο κατά τού ελληνικού στόλου, ο οποίος απάντησε μέ εύστοχες βολές τών κανονιών του, έχοντας καί τήν κάλυψη από τά πυροβόλα πού είχαν στήσει οι Σάμιοι στίς ακτές τους. Αυτή τή φορά ήταν τό πυρπολικό τού Κανάρη πού προσπάθησε μέσα στόν καπνό τής μάχης νά πλησιάσει τήν τουρκική ναυαρχίδα.

Ο ατρόμητος Κανάρης, ανάμεσα στίς σφαίρες πού σφύριζαν καί στίς βολές τών κανονιών πού έπεφταν δίπλα από τό πυρπολικό του, προχωρούσε ακάθεκτος. Τελικά δέν κατάφερε νά προσκολλήσει τό μπουρλότο του σέ κάποιο πλοίο, αλλά ο εχθρικός στόλος υπό τόν φόβο τών πυρπολικών απομακρύνθηκε όταν έπεσε η νύκτα.

Τήν επόμενη ημέρα ο οθωμανικός στόλος επανήλθε. Ο Σαχτούρης όμως αγρυπνούσε καί έχοντας καταλάβει τή σημασία τών πυρπολικών, είχε δώσει διαταγές νά ετοιμαστούν έξι πυρπολικά μέ συνοδεία πολεμικών καί νά επιτεθούν μέ τήν πρώτη ευκαιρία. Ο πρώτος πού όρμησε εναντίον τών μεγάλων τουρκικών πλοίων ήταν ο Υδραίος πυρπολητής Δημήτριος Τσάπελης, ο οποίος προσπάθησε νά κολλήσει τό μπουρλότο του στήν φρεγάτα «Μπρουλότ κορκμάζ» (τό πλοίο πού δέν φοβάται τά μπουρλότα).

Ενώ αγωνιζόταν νά δέσει τό μπουρλότο του, τέσσερεις βάρκες τού εχθρού τόν πλησίασαν γιά νά τόν συλλάβουν. Ο Τσάπελης, ο οποίος είχε εγκαταληφθεί από τούς άνδρες του, βιάστηκε νά βάλει φωτιά στήν πυρίτιδα μέ αποτέλεσμα ο ίδιος νά πάθει βαριά εγκαύματα στό πρόσωπο καί τό πυρπολικό νά καεί αναίτια. Ο πανικός όμως πού επικράτησε στήν τουρκική φρεγάτα τήν ανάγκασε νά προσαράξει στά μικρασιατικά παράλια, καθώς οι άνδρες της, τό μόνο πού είχαν στό νού τους ήταν πώς νά σώσουν τούς εαυτούς τους.

Τότε ο Κωνσταντίνος Κανάρης άρδαξε τήν ευκαιρία καί πλησίασε τό δικό του πυρπολικό στήν παγιδευμένη φρεγάτα. Αφού κόλλησε τό πυρπολικό πάνω στό εχθρικό πλοίο, τού μετέδωσε τό πύρ καί σέ λίγο ακούστηκε σέ ολόκληρη τή Σάμο μία τρομερή έκρηξη. Από τήν υπερήφανη φρεγάτα είχαν απομείνει μόνο κομμάτια πού έπλεεαν πάνω στή θάλασσα μαζί μέ τά πτώματα τών εξακοσίων μουσουλμάνων ναυτών της. Ο Κανάρης κινδύνεψε σοβαρά από τήν παράτολμη επιχείρηση καί έχασε δύο από τούς άντρες του.

Μετά τήν επιτυχία τού Κανάρη, ο ελληνικός στόλος ξεκίνησε αντεπίθεση μέ πρώτο τό πλοίο τού Ανάργυρου Λεμπέση. Ο πυρπολητής Βατικιώτης τίναξε ένα τυνήσιο μπρίκι καί οι Ραφαλιάς καί Λέκας Ματρόζος μία φρεγάτα από τήν Τρίπολη τής Λιβύης. Ο καπετάν πασάς, βλέποντας τήν υπεροχή τού ελληνικού στόλου, οπισθοχώρησε πρός τό Αγαθονήσι καί τήν επομένη εγκατέλειψε τή Σάμο μέ κατεύθυνση τήν Κώ, όπου θά παρέμενε αραγμένος αναμένοντας τήν άφιξη τού αιγυπτιακού στόλου.

.

Πηγή: Αγία Σοφία, Αβέρωφ

Σαν σήμερα, 4 Αυγούστου 1865, «Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν» καθιερώθηκε ως εθνικός ύμνος, όλων των Ελλήνων.