Από το τέλος του ΙΓ’ αι. γίνεται γνωστή η παρουσία Βάλδιων στις Άλπεις και την γύρω περιοχή, την Dauphiné προς δυσμάς μεταξύ Gap και Briançon,την κεντρική Valle di Susa τον δρόμο προς το Πεδεμόντιο και ανατολικότερα μέχρι τα σύνορα με την Βοσνία. Οι κοιλάδες Chisone και Pellice παρουσιάζουν επίσης ισχυρές κοινότητες Βάλδιων μέχρι τον Νότο στα σύνορα με το μαρκήσιο του Salluzo. Η γεωγραφία και η πολιτική της περιοχής πρόσφεραν το κατάλληλο περιβάλλον για αντίσταση στις προσπάθειες του παπισμού να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς του με αυτές τις κοινότητες. Οι Βάλδιοι των Άλπεων έδειξαν μεγαλύτερη αντοχή από τους ομοϊδεάτες τους στην Languedoc ή την Γερμανία. Μια μεγάλη προσπάθεια για την εξάλειψη της αίρεσης στην Dauphiné το 1487-8 κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία. Οι Βάλδιοι των Άλπεων παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό αλώβητοι μέχρι την εποχή της Μεταρρύθμισης, οπότε και ενσωματώθηκαν στον Καλβινισμό. Στο δουκάτο της Σαβοΐας οι πρώην Βάλδιοι έγιναν η κυρίαρχη προτεσταντική ομάδα και συνεχίζουν ως τέτοιοι μέχρι σήμερα.

8.6 ΟΙ ΒΑΛΔΙΟΙ

Ε’ ΜΕΡΟΣ – ΟΙ ΒΑΛΔΙΟΙ ΣΤΙΣ ΑΛΠΕΙΣ

Από το τέλος του ΙΓ’ αι. γίνεται γνωστή η παρουσία Βάλδιων στις Άλπεις και την γύρω περιοχή, την Dauphiné προς δυσμάς μεταξύ Gap και Briançon,την κεντρική Valle di Susa τον δρόμο προς το Πεδεμόντιο και ανατολικότερα μέχρι τα σύνορα με την Βοσνία. Οι κοιλάδες Chisone και Pellice παρουσιάζουν επίσης ισχυρές κοινότητες Βάλδιων μέχρι τον Νότο στα σύνορα με το μαρκήσιο του Salluzo.

Η γεωγραφία και η πολιτική της περιοχής πρόσφεραν το κατάλληλο περιβάλλον για αντίσταση στις προσπάθειες του παπισμού να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς του με αυτές τις κοινότητες. Οι Βάλδιοι των Άλπεων έδειξαν μεγαλύτερη αντοχή από τους ομοϊδεάτες τους στην Languedoc ή την Γερμανία. Μια μεγάλη προσπάθεια για την εξάλειψη της αίρεσης στην Dauphiné το 1487-8 κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία. Οι Βάλδιοι των Άλπεων παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό αλώβητοι μέχρι την εποχή της Μεταρρύθμισης, οπότε και ενσωματώθηκαν στον Καλβινισμό. Στο δουκάτο της Σαβοΐας οι πρώην Βάλδιοι έγιναν η κυρίαρχη προτεσταντική ομάδα και συνεχίζουν ως τέτοιοι μέχρι σήμερα.

8.6.1 Το πρόβλημα της καταγωγής

Δεν είναι γνωστός ο ακριβής τρόπος μετάδοσης της αίρεσης στις Άλπεις. Δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς εγκαταστάθηκαν Βάλδιες κοινότητες στην περιοχή. Υπάρχουν κάποιες θεωρίες επί του θέματος, οι οποίες, όμως παραμένουν υποθέσεις εφόσον δεν υποστηρίζονται από τις υπάρχουσες πηγές. Κάποιοι ερευνητές[1] θεωρούν σημαντική την απάντηση στο πρόβλημα της καταγωγής για δύο λόγους. Πρώτον, για την εξακρίβωση της ταυτότητας και συνεπώς της αυτοσυνειδησίας της συγκεκριμένης πτέρυγας. Δεύτερον, για την εξακρίβωση της παράδοσης, την οποία συνεχίζουν ιδεολογικά. Εμείς πιστεύουμε, ότι όσο αφορά και τα δύο θέματα από την πλευρά των ίδιων των κοινοτήτων, απαντά και τα καθορίζει ο μύθος της καταγωγής που προτείνουν:

«Λένε επίσης ότι όταν ο Χριστός αναλήφθηκε στον ουρανό, άφησε δώδεκα αποστόλους στον κόσμο για να κηρύξουν την πίστη του. Τέσσερις από αυτούς κράτησαν τα βιβλία του· οι άλλοι οκτώ προτίμησαν να φτιάξουν κήπους και μίλησαν από άλλα βιβλία, χωρίς να τα καταλαβαίνουν. Ωστόσο, οι τέσσερις μίλησαν από τα βιβλία του Χριστού και τα καταλάβαιναν όλα. Μαθαίνοντας αυτό οι οκτώ ήταν ισχυρότεροι και έδιωξαν από την εκκλησία τους τέσσερις. Όταν οι τέσσερις έφυγαν, πήγαν στην πλατεία και μίλησαν εκεί, αλλά οι οκτώ που ήταν ισχυρότεροι τους έδιωξαν από την πλατεία. Τότε οι τέσσερις άρχισαν να περιφέρονται στα κρυφά την νύκτα. Οι Βάλδιοι προσθέτουν· κρατάμε την παράδοση των τεσσάρων στους οποίους παρέμειναν τα βιβλία του Χριστού· οι ιερείς και ο κλήρος ακολουθούν την παράδοση των οκτώ που ήθελαν να κρατήσουν μια ζωή τρυφηλότητας[2].»

Αυτός ο μύθος ξεκαθαρίζει την άποψη των Βάλδιων των Άλπεων για την καταγωγή τους, σε σχέση με την συνέχεια της Εκκλησίας. Εντοπίζουν, δηλαδή, αποστασία του μεγαλύτερου μέρους της εκκλησίας στην αποστολική εποχή. Θεωρούν εαυτούς συνεχιστές της μειονότητας των αποστόλων, οι οποίοι κράτησαν την γνήσια διδασκαλία του Χριστού και τους παπικούς, ως συνεχιστές μια αποστατημένης και εκκοσμικευμένης αποστολικής παράδοσης. Τραγικό είναι επίσης, το ότι αποδίδουν τον δικό τους τρόπο μυστικής διδασκαλίας στους αποστόλους, προφανώς δικαιολογώντας τα αδικαιολόγητα. Ο παραπάνω μύθος είναι ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των Βάλδιων των Άλπεων και δεν βρίσκεται σε καμιά άλλη αιρετική κοινότητα. Προφανώς επρόκειτο για προσπάθεια απάντησης στις κατηγορίες των παπικών για τις καινοτομίες και τον μυστικό τρόπο δράσης τους, αλλά από την απλότητά του φαίνεται ότι προοριζόταν για εσωτερική χρήση εντός της σέκτας. Δεν θα μπορούσε να σταθεί σε μια δημόσια αντιπαράθεση εξαιτίας της έλλειψης ιστορικότητας ή βιβλικής νομιμοποίησης. Η χρήση παρόμοιων μύθων ήταν συνηθισμένη στις παλαιότερες γνωστικές ομάδες και σε μεταγενέστερες, για παράδειγμα στους ροδόσταυρους, όπως θα δούμε σε άλλο κεφάλαιο.

Ενδείξεις για την παρουσία Βάλδιων υπάρχουν από το 1290, στην Val Perosa. Στην καταγεγραμμένη ιστορία οι Βάλδιοι εμφανίζονται στο Πεδεμόντιο από το 1330 και μετά. Μια επιστολή του πάπα Ιωάννη ΧΧΙΙ (1316-1334) στον Jean de Badis, ιεροεξεταστή στη Μασσαλία, μιλά για Βάλδιους στη Luserna. Η ημερομηνία της επιστολής είναι 8 Ιουλίου 1332. Ο Alberto di Castellario, ιεροεξεταστής στο Πεδεμόντιο και την Άνω Λομβαρδία, ανέφερε ότι οι Βάλδιοι της Luserna και της Perosa είχαν αυξηθεί αρκετά, ώστε στις συγκεντρώσεις τους συμμετείχαν περίπου πεντακόσια άτομα κάθε φορά[3].

Την περίοδο που ο Alberto προετοίμαζε μια αποστολή στην περιοχή για την αντιμετώπιση των αιρετικών, οι Βάλδιοι υποπτεύθηκαν ότι τους είχε καταδώσει κάποιος δικός τους, ο Guglielmo της Angrogna και τον δολοφόνησαν. Στην συνέχεια πολιόρκησαν το κάστρο, στο οποίο ήταν εγκατεστημένος ο ιεροεξεταστής, και τον υποχρέωσαν να εγκαταλείψει άπραγος την περιοχή τους.

Εν τω μεταξύ ο Jean de Badis κρατούσε φυλακισμένο τον Martin Pastre, γνωστό επίσης και ως Peyre Martin, τον αρχηγό των αιρετικών, ο οποίος είχε εγκαταλείψει το Πεδεμόντιο εξαιτίας των προσπαθειών των τοπικών ιεροεξεταστών να τον συλλάβουν. Ο πάπας εντέλλονταν στον Jean να διευκολύνει τον Alberto να ανακρίνει τον Martin[4].

Τον Φεβρουάριο του 1335, ο Alberto di Castellario διεξήγαγε ανακρίσεις στην περιοχή του κάστρου του Giaveno, στους αλπικούς πρόποδες του Πεδεμόντιου. Τα αρχεία αυτών των ανακρίσεων σώζονται αποσπασματικά και είναι πρώιμη πηγή για την ιστορία των Βάλδιων των Άλπεων. Αφορούν τις ανακρίσεις σαράντα περίπου ατόμων στα χωριά Giaveno, Coazze, Valgioie και τα περίχωρα. Παρότι αφορούν μια συγκεκριμένη περιοχή φανερώνουν την ύπαρξη της αίρεσης και σε άλλες, διότι οι πάστορες, που επισκέπτονταν τις συγκεκριμένες κοινότητες, είχαν τις έδρες τους σε άλλες περιοχές του Πεδεμόντιου.

Αρχηγός τους ονοματίζεται ο προαναφερθείς Martin Pastre, o οποίος αναφέρεται ως ξένος, δεν καταγόνταν από το Giaveno, αλλά από την Luserna, το κέντρο της αίρεσης τότε και τώρα. Το οικογενειακό όνομα Pastre εμφανίζεται στην αρχηγεία της αίρεσης μεταγενέστερα, στα μέσα του ΙΕ’ αι. Δύο από τα μέλη της οικογένειας έγιναν Προτεστάντες πάστορες[5].

Από τις ανακρίσεις ήρθαν στην επιφάνεια ονόματα και άλλων αρχηγών της αίρεσης, όπως του Francesco από τον Άγ. Γεώργιο της Susa (San Giòrio di Susa) και του συνεργάτη του Peyret από την Coazze[6].  O Johan Valencon από την Usseaux, o Martin από την Laux, o Michel από το Pragelato δρούσαν στην Val Chisone ΝΔ του Giaveno[7]. Στην περιοχή αναφέρονταν στους αρχηγούς τους ως οι «αναγνωρισμένοι» (gentes de recognoscencia), μια έκφραση που θυμίζει την αντίστοιχη των Λολλάρδων της Αγγλίας, οι οποίοι αναφέρονταν ως «οι γνωστοί[8]». Ανέφεραν την αίρεση, ως «ο νόμος μας[9]». Τα μέλη της αίρεσης αναφέρονται ως οι «καλοί άνθρωποι[10]», - ονομασία που την είδαμε και σε προηγούμενο κεφάλαιο και υποθέσαμε ότι προέκυψε από επίδραση των Καθαρών, με τους οποίους είχαν σχέση οι Βάλδιοι αυτής της περιοχής, όπως θα δούμε παρακάτω – ή «οι άνθρωποι των αποστόλων[11]».

Μέχρι το σημείο αυτό οι κοινότητες των Άλπεων παρουσιάζουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τις κοινότητες στην υπόλοιπη Ευρώπη. Περιφερόμενοι πάστορες ταξίδευαν για να κηρύττουν και να ακούν τις εξομολογήσεις των πιστών τους. Υπάρχει, όμως, και ένα ιδιόρρυθμο σημείο των συγκεκριμένων κοινοτήτων. Στα αρχεία των ανακρίσεων εμφανίζονται τοπικοί αρχηγοί των κοινοτήτων στα χωριά, πέρα από τους περιφερόμενους πάστορες. Ένας τέτοιος ήταν ο Palmier από την Villelmeta, ο οποίος ζούσε στην Buffa. Στο σπίτι του γίνονταν οι συγκεντρώσεις των αιρετικών[12]. Ο Palmier Goytrat (προφανώς πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο) στην Buffa, δίδασκε το Πάτερ Ημών στα μέλη της σέκτας, σύμφωνα με την ομολογία της Bonet de Bonet. Σύμφωνα με την ίδια, δεν υπήρχε άλλος επιφορτισμένος στο χωριό, για ν’ ακούει εξομολογήσεις, εκτός από τον Palmier. Αυτός κανόνιζε και τα επιτίμια[13]. Αργότερα, το ίδιο φαινόμενο θα παρατηρηθεί και στους Γερμανούς Βάλδιους. Οι υπόλοιπες πρακτικές και πεποιθήσεις ήταν οι ίδιες.

Κάποιες αναφορές δείχνουν ότι μέλη της αίρεσης αρνούνταν την ενσάρκωση του Υιού του Θεού. Κατά συνέπεια, αρνούνταν και την σωματική παρουσία του Χριστού κατά την Θεία Λειτουργία, δηλαδή τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων. Στην επιστολή του πάπα Ιωάννη ΧΧΙΙ αναφέρεται ότι ο Martin Pastre είχε αυτές τις πεποιθήσεις[14]. O Giovanni Mathei από το Giaveno κατέθεσε ότι οι Βάλδιοι δεν πίστευαν ότι ο Χριστός βρίσκεται στην όστια[15]. Σε μια άλλη περίπτωση, δύο άτομα ταξίδευαν για το Pinerolo. Ένας από αυτούς, ο Nicoleto Bastardo, βρήκε στο χώμα την μύτη μιας λόγχης και την ανασήκωσε, μιμούμενος την κίνηση των παπικών κατά την ύψωση της όστιας. Ο άλλος, ο Giovanni Castaygni, τον επιτίμησε, λέγοντας ότι δεν θα το έκανε αυτό αν ήταν του «νόμου τους», δηλ. της αίρεσής τους[16]. Αυτός ο παρατηρημένος δοκητισμός, είναι σποραδικός χωρίς να μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά αν αποτελεί επίσης ιδιάζουσα πεποίθηση των Βάλδιων της περιοχής. Μπορεί, κάλλιστα να προήλθε από τις επαφές Βάλδιων και Καθαρών.

8.6.2 Οι αναφορές του 1387

Για τις δεκαετίες που ακολούθησαν τις προηγούμενες αναφορές, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ιερά Εξέταση μπόρεσε να ολοκληρώσει επιτυχώς κάποια αποστολή στις Άλπεις κατά των Βάλδιων. Δύο ιεροεξεταστές, οι οποίοι εστάλησαν, ο Tommaso di Casasco και ο Huguet Bergognini, δεν έφεραν αποτελέσματα[17]. Αρκετοί ιεροεξεταστές δολοφονήθηκαν, όταν επιχείρησαν ν’ ασχοληθούν με το θέμα, όπως ο Pietro di Ruffia στην Susa. O Δομινικανός Antonio Pavò του Savigliano δολοφονήθηκε στο Bricherasio λίγο μετά το Πάσχα του 1384. Την ίδια εποχή δολοφονήθηκε και ο Bartolommeo da Cervere, κατά την διάρκεια του ταξιδιού του από το Brà στην έδρα του[18].

Σε κάποιες περιπτώσεις οι αιρετικοί βρήκαν υποστηρικτές στην τοπική αριστοκρατία. Το 1370 ο πάπας Γρηγόριος ΧΙ διαμαρτυρήθηκε στους επισκόπους και τους κοσμικούς άρχοντες για την ευημερία των Βάλδιων των Άλπεων. Συγκεκριμένα, απέστειλε επιστολή στο δούκα της Σαβοΐας, Amadeus VII, διαμαρτυρόμενος για την προστασία που παρείχαν τοπικοί αριστοκράτες στους αιρετικούς, κωλυσιεργώντας το έργο των ιεροεξεταστών[19].

To 1387 ο ιεροεξεταστής Antonio Settimo εγκατέλειψε την προσπάθεια να ανακρίνει τους ύποπτους στην περιοχή της Val Perosa, στα ανατολικά του Πεδεμόντιου. Οι κάτοικοι είχαν έρθει σε συμφωνία με τον θησαυροφύλακα του δούκα Amadeus και του είχαν καταθέσει 500 φλορίνια, υπό τον όρο ο δούκας να εμποδίσει την διεξαγωγή ανακρίσεων στην περιοχή τους. Ενήργησαν υπό την καθοδήγηση του Giovanni de Brayda, συμβούλου του δούκα και του Ysoard de Dominis de Val San Martino. Ο ιεροεξεταστής εγκατέλειψε το Pinerolo απογοητευμένος κι επέστρεψε στο Τορίνο[20].

Από όσες ανακρίσεις κατάφερε να διεξάγει και όσα συμπεράσματα κατάφερε να βγάλει, συνέταξε περιορισμένες αναφορές για το διάστημα Μαρτίου-Μαΐου 1387. Έχουμε, λοιπόν, μια περιορισμένη εικόνα της αίρεσης για την συγκεκριμένη εποχή. Όπως προκύπτει από την εξέταση αυτών των αναφορών, γύρω στο 1380 παρατηρήθηκε μετανάστευση Βάλδιων από την Dauphiné στο Πεδεμόντιο. Αυτή προκλήθηκε από την δράση του φραγκισκανού ιεροεξεταστή Franços Borelli, ο οποίος είχε ως έδρα την Briançon[21]. Έτσι στα αρχεία του Antonio Settimo υπάρχει δείγμα πληθυσμού από τις δύο κύριες περιοχές των Βάλδιων των Άλπεων.

Τα αποτελέσματα αυτών των ανακρίσεων επιβεβαιώνουν όσα έχουν ειπωθεί μέχρι στιγμής. Εκείνο που ξεκαθαρίζει είναι ότι οι ιδιαίτερες πεποιθήσεις, οι οποίες είχαν εντοπιστεί στις προηγούμενες αναφορές, εξακολουθούσαν να υπάρχουν και είχαν αποκρυσταλλωθεί. Δίπλα στους πάστορες, την διδασκαλία και την εξομολόγηση διακονούσαν τοπικοί παράγοντες, μερικοί εκ των οποίων ταξίδευαν στις κοντινές περιοχές για την εξυπηρέτηση των χωρικών. Σε μεγαλύτερη κλίμακα υπήρχαν αρχηγοί που κάλυπταν ολόκληρη την περιοχή. Μερικοί από αυτούς ήταν ο Colet de Famolasco[22], με έδρα το Campiglione, o Guilhem Justin[23] στην Angrogna, o Peyre Pascal[24] στην Val San Martino και ο Turin Rubeus[25] επίσης από την Angrogna. Η μετανάστευση αιρετικών από την Dauphiné είχε ως αποτέλεσμα την προβολή και ξένων, όπως για παράδειγμα του Johan Baridon[26] από την Απουλία. Στην Απουλία είχαν μεταναστεύσει Βάλδιοι από την Dauphiné, το 1353. Η οικογένεια των Baridon καταγόταν από την Freissinières της Dauphiné Και το όνομά τους φιγουράρει στις διώξεις του 1480.

Κάποιοι από τους ντόπιους Βάλδιους δίδασκαν στα σπίτια τους, αυτά που είχαν ακούσει από τους περιφερόμενους πάστορες. Ο Johan Moti πραγματοποιούσε τέτοιες συγκεντρώσεις στο σπίτι του στην Sauze de Cesana[27]. Ο Johan Freyria από την Val San Martino δίδασκε και άκουγε εξομολογήσεις στην οικία του στο San Secondo di Pinerolo[28]. Παρατηρείται, λοιπόν, ότι η πνευματική καθοδήγηση της αίρεσης είναι μοιρασμένη σε δύο φορείς, τους περιφερόμενους πάστορες και τους τοπικούς παράγοντες. Σ’ αυτό οφείλεται και η εμφάνιση διαφορετικών πεποιθήσεων στις τοπικές συναθροίσεις.

Κάποιες ομολογίες μαρτυρούν περί αυτού. Μια μαρτυρία περιγράφει την Perrona de Famolasco ως «διαβολική Βάλδια γυναίκα, που κακολογούσε όσους πίστευαν στο άγιο σώμα του Χριστού[29]», εννοώντας την άποψη περί της Θείας Ευχαριστίας. Ο Cardon de Lauset δίδασκε πίστη μόνο στον Πατέρα και ότι ο Θεός δεν είχε Υιό[30]. Ο Johan Freyria είχε μια θολή τριαδολογία[31], ενώ ο προαναφερθείς Johan Baridon ότι ο Χριστός δεν ήταν Θεός, επειδή ο Θεός δεν μπορούσε να πεθάνει, όπως ο Χριστός[32]. Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι Βάλδιοι των Άλπεων είχαν ξεφύγει από το πλαίσιο της αντιεκκλησιαστικής και αντικληρικαλιστικής ρητορείας και είχαν αναπτύξει και άλλες δογματικές παρεκκλίσεις σε θέματα τριαδικά και χριστολογικά. Μια μαρτυρία αναφέρει ότι ο Johan Freyria λάτρευε τον ήλιο και το φεγγάρι[33].

Είχαν αναπτύξει και κάποιες ιδιάζουσες θρησκευτικές πρακτικές, όπως η ευλογία του άρτου, την οποία ονόμαζαν consolamentum[34]. Το consolamentum ήταν η τελετή μύησης των Καθαρών και σε κάποιες περιπτώσεις η προσφορά τελευταίας παρηγοριάς στους ετοιμοθάνατους. Οι Καθαροί είχαν επίσης τελετή ευλογίας του άρτου, αλλά δεν ονομαζόταν έτσι. Παραμένει, λοιπόν, ακαθόριστο το αν και το πώς εισήχθη αυτή η συνήθεια στους Βάλδιους από τους Καθαρούς. Υπάρχει, βέβαια, αρτοκλασία και στους παπικούς, με την ονομασία panis benedictus, panis lustrates, panis lustralis[35], αλλά δεδομένης της εχθρότητας των αιρετικών προς κάθε τι που προέρχεται από τον παπισμό, η χρήση του όρου «consolamentum» φανερώνει εισαγωγή στοιχείου από την μια αιρετική ομάδα στην άλλη.

Από τους Καθαρούς είχαν περάσει στους Βάλδιους και τα σεξουαλικά σκάνδαλα. Ο Johan Fauvre από την Sauze de Cesana ομολόγησε ότι μετά από μία συγκέντρωση στο σπίτι του Johan Moti, ο τελευταίος έσβησε το φως λέγοντας «qui habeat, teneat - όποιος έχει, ας κρατήσει» και ακολούθησε όργιο. Ο Fauvre συνευρέθηκε με κάποια νέα γυναίκα με το όνομα Μαργαρίτα[36]. Αυτές οι φήμες επιβεβαιώθηκαν και από την μαρτυρία κάποιου Antonio Galosna. Ωστόσο, κάποιος Johan Pruza ισχυρίστηκε ότι ναι μεν ειπώθηκαν τα παραπάνω, αλλά μετά ο κόσμος έφυγε[37].

8.6.3 Βάλδιοι και Καθαροί

Με μια ελαφρά μετατόπιση ανατολικότερα συναντά κανείς μικτές ομάδες Βάλδιων και Καθαρών, στις Val di Viu και Valle di Lanzo. Στις ομάδες αυτές τα διακριτά όρια της ιδεολογίας των Βάλδιων και των Καθαρών έχουν καταργηθεί. Εντοπισμένες κοινότητες Καθαρών υπήρχαν στο Chieri, NA του Τορίνο, στα σύνορα με την Βοσνία και τους Βογομίλους. Στις ομάδες αυτές είχε καταργηθεί και η συνείδηση της υπαγωγής στον ευρύτερο σχηματισμό των Βάλδιων, καθώς εξαρτιόνταν άμεσα από «χαρισματικούς» ηγέτες, μερικοί από τους οποίους έπεσαν στα χέρια της Ιεράς Εξέτασης και εκτελέστηκαν.

Η πρώτη τέτοια ομάδα εντοπίζεται το 1360 με αρχηγό τον Pietro Garigli. To 1366 o Garigli γνωρίστηκε με έναν περιφερόμενο αγύρτη, τον Giacomo Bech. Ο πρώτος ισχυριζόταν ότι ήταν ο Υιός του Θεού και συγκέντρωνε τους δώδεκα αποστόλους. Είχε μαζέψει δίπλα του δέκα και προσκάλεσε τον Bech να τον ακολουθήσει. Ο Bech αρνήθηκε και εντάχθηκε στους Καθαρούς του Chieri[38]. Τον Garigli συνόδευε ο Antonio Provana και μαζί κατάφεραν να μαζέψουν κάποιους ακόλουθους στην περιοχή της Valle di Lanzo, στο Lanzo και το Pessinetto[39]. To 1373 εστάλη στην περιοχή ο ιεροεξεταστής Tommaso di Casasco για ν’ ασχοληθεί μαζί τους, τα αρχεία του οποίου αποτελούν πηγή της ιστορίας αυτών των ομάδων. Την εποχή της δράσης του οι Garigli και Provana είχαν ήδη εκτελεστεί στην Αβινιόν, και ο Garigli είχε πει ότι θ’ αναστηθεί σε τρεις ημέρες[40].

Αυτό φυσικά δεν έγινε και η αρχηγία πέρασε σε δύο από τους ακολούθους του. Ο ένας ήταν ο Fra Angelo de la Marcha, ο οποίος ήταν πρώην μέλος των Fraticelli[41]. Αυτός εμφανιζόταν ως ο προφήτης Ηλίας κι έδρασε στην Καρμανιόλα όπου βρήκε έναν ισχυρό υποστηρικτή στο πρόσωπο του Giacomo Ristolas. Δίδασκε κατ’ οίκον και αναγνώριζε τους προκατόχους του Garigli και Provana ως μάρτυρες, λόγω της εκτέλεσής τους[42].
Ο δεύτερος ήταν ο Martinus de Presbitero ή Martin Prestre, από την πόλη Viu του Πεδεμόντιου, κοντά στην Valle di Lanzo[43]. O Martin ήταν παντρεμένος και διέθετε δικό του σπίτι στην Viu, το οποίο χρησίμευε ως εντευκτήριο. Συνεργάτης του ήταν ο Antonio Galosna και στην συνέχεια συντάχθηκε μαζί τους και ο Giacomo Bech από το Chieri. Το 1385 έκαναν έρανο για να φτιάξουν ένα παρεκκλήσιο και το χειμώνα 1385-6 οι δύο, Bech και Prestre κυκλοφορούσαν γυμνόποδες στα χιόνια[44].

Ο Martin Prestre δημιούργησε μια δικιά του ομάδα στην πόλη Viu και τα γύρω χωριά. Απόκτησε πολλούς ακολούθους, μεταξύ των οποίων και μια γυναίκα, την Fina, πρώην μαθήτρια του Pietro Garigli[45]. Δίδασκε σε ομάδες στο σπίτι του και σε δημόσιους χώρους, δεν ακολουθούσε την μυστικότητα των άλλων αιρετικών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να τραβήξει την προσοχή της Ιεράς Εξέτασης. Αρχικά, ασχολήθηκε μαζί του  ο ιεροεξεταστής Huguet Bergognini το 1373. Τον κάλεσε για εξέταση στην Avigliana. Ο Martin κωλυσιέργησε ζητώντας να συναντηθούν σε άλλη πόλη. Τελικά απαλλάχθηκε από τον επίσκοπο Τουρίνου[46].

Στην συνέχεια ανέλαβε την υπόθεσή του ο Tommaso di Casasco. Ανέκρινε τον ίδιο καθώς και πολλούς από τους ακολούθους του. Στο τέλος ο Martin αποκήρυξε την αίρεση και μπήκε σε μετάνοια, με την υποχρέωση να νηστεύει, να προσεύχεται, να φορά τα ανάλογα ενδύματα και να μην ξανασυζητήσει θεολογικά θέματα. Δεν κράτησε την υπόσχεσή του και σύντομα βρέθηκε να ζει όπως και παλιά, με περισσότερες προφυλάξεις αυτή την φορά. Κάποια στιγμή μετά το 1388 έγειρε και πάλι υποψίες, ανακρίθηκε, δικάστηκε και καταδικάστηκε. Κάηκε στην Avigliana το 1395. Ο Martin συνδεόταν με τις κοινότητες του Chieri, μέσω του Giacomo Bech. Αυτός είχε τη συνήθεια να μεταπηδά από σέκτα σε σέκτα και είχε δικαστεί δύο φορές για αίρεση. Το 1380 τον είχε καταδικάσει ο Tommaso di Casasco και ο λόγος που γλίτωσε την θανατική ποινή ήταν το ότι είχε αποκαλύψει πληροφορίες για άλλους αιρετικούς[47]. Εκείνη την εποχή ήταν μαζί με τους Καθαρούς. Το 1388 τον καταδίκασε ο Antonio Settimo και κάηκε στο Τουρίνο[48].

Ο Bech αποκάλυψε την αλληλογραφία του Martin Prestre με τον Καθαρό Bartolomeo Bocacio. Ο τελευταίος του ζήτησε πολλές φορές να ενταχθεί πλήρως στην αίρεσή τους μαζί με τους οπαδούς του της Valle di Lanzo. Η απάντηση του Martin ήταν ότι κάποιες προϋποθέσεις τον παρότρυναν να συνταχθεί με τους Καθαρούς, ενώ κάποιες άλλες όχι[49]. Ο Martin προτίμησε να βρίσκεται σε μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ των Καθαρών και των Βάλδιων και ο λόγος είναι ευεξήγητος. Με τον τρόπο αυτό οι οπαδοί του βρίσκονταν σε άμεση εξάρτηση από τον ίδιο, όχι από έναν ευρύτερο σχηματισμό ή μια αδελφότητα. Η ομάδα του Prestre είχε το δικό της τυπικό. Ο Antonio Galosna έδωσε την εξής μαρτυρία για την ευλογία του άρτου από αυτόν:

«Όταν ετοιμάστηκε το γεύμα, πήρε ένα καρβέλι, το τοποθέτησε στα γόνατά του κι έκοψε τρεις μπουκιές. Έδωσε την μία στον αδελφό Πέτρο, μία στον αδελφό Αντώνιο [Galosna] και την τρίτη στην γυναίκα του. Μετά έκοψε άλλες δύο μπουκιές κι έδωσε την μία στην υπηρέτρια και την άλλη στον εαυτό του. Μετά έκανε το σημείο του σταυρού στο ψωμί κι όλοι έφαγαν τις μπουκιές τους γονατιστοί. Μετά ήπιαν όλοι, ο ένας μετά τον άλλο[50].»

Αυτή η τελετή ήταν το consolamentum των Βάλδιων και ο Martin την χαρακτήριζε ως:

«...την πρώτη χάρη και το πρώτο μυστήριο, που υπερείχε όλων των άλλων.»

Ο Galosna επανέλαβε την τελετή πολλές φορές, στην Màttie στην Valle di Susa και στην Avigliana[51]. Επίσης ανέφερε ότι την ίδια τελετή επαναλάμβαναν οι Καθαροί προσφέροντας τον άρτο σε ετοιμοθάνατους και την ονόμαζαν επίσης consolamentum[52]. Άλλη μια περίεργη αναφορά του ίδιου για τα γεύματα που παρέθετε ο Martin είναι η εξής:

«Ενώ δειπνούσε με τον Martinus de Presbitero, τον Πέτρο από την Σαρδηνία και τον Φοντανέλλο της Viu, είδε μια σκιά πάνω από την θύρα του σπιτιού του Martinus που τον κατατρόμαξε. Ενώ έτρωγαν, ο Μαρτίνος  είχε μαζί του έναν μαύρο λαγό μεγάλο σαν αρνί και του έδινε να τρώει από το φαγητό τους. Ο Μαρτίνος είπε ότι αυτός ο λαγός ήταν ο καλύτερος φίλος που θα μπορούσε να έχει κάποιος στον κόσμο[53].»

Οι περιγραφές αυτές φανερώνουν εξέταση για θέματα μαγείας και ήταν απόλυτα σύμφωνες με τις στάνταρ ερωτήσεις των ιεροεξεταστών. Ήδη από το 1326 ο πάπας Ιωάννης ΧΧΙΙ είχε εκδώσει την βούλα «Super illius specula», με την οποία η μαγεία καταδικαζόταν ως αίρεση. Δεν πρόκειται για κυνήγι μαγισσών, ήταν στάνταρ διαδικασία. Το κυνήγι μαγισσών ξεκίνησε το 1484 όταν ο πάπας Ιννοκέντιος VIII εξέδωσε την βούλα «Summis desiderantes affectibus», με την οποία καλούσε τους Ιεροεξεταστές να πατάξουν την  μαγεία, ειδικά στη Γερμανία. Δυο χρόνια αργότερα (1486) κυκλοφόρησε το «Malleus maleficarum» (Το σφυρί του μάγου), γραμμένο από δύο ιεροεξεταστές, τους Henry Institoris & Jaques Sprenger, ως εγχειρίδιο των ανακριτών σε θέματα μαγείας. Συνεπώς, στην περίπτωση της ανάκρισης  του Galosna, η εξέταση για θέματα μαγείας είναι μεν καθορισμένη διαδικασία, δεν αποτελούν όμως, μονομερείς επιδιώξεις, άρα οι πληροφορίες του είχαν πραγματική βάση. Παρόμοιες περιπτώσεις δικαιολογούν, ίσως, το γεγονός ότι στην Σαβοϊα οι μάγοι ονομάζονταν Βάλδιοι (Vaudois) και τον επόμενο αιώνα η χρήση του όρου γενικεύθηκε, επικρατώντας και στις υπόλοιπες χώρες[54]. Στην ίδια περιοχή οι μάγοι καλούνταν επίσης «bougres», όνομα που δίδονταν και στους Καθαρούς. «Vauderie» ή «bougrerie» ονομάστηκε το έγκλημα της μαγείας. Στο Freiburg είχαμε πολλές τέτοιες καταδίκες, όταν έδρασε η Ιερά Εξέταση για την περίοδο που είδαμε σε προηγούμενο κεφάλαιο (8.5.7).

Τα σεξουαλικά σκάνδαλα κάνουν την εμφάνισή τους και στην ομολογία του Galosna και σχετίζονται με τις επισκέψεις στα χωριά για την ακρόαση εξομολογήσεων. Το σκηνικό είναι το ίδιο, όπως και στις άλλες περιπτώσεις. Νυχτερινές συναντήσεις μελών, σβήσιμο της λυχνίας, όργιο. Αναφέρει κάποια ματρόνα για τις γυναίκες, την Bilia la Castagna, η οποία, όπως φαίνεται, παρασκεύαζε φίλτρα:

«Η αρχηγός ανάμεσα στις γυναίκες ήταν η Bilia la Castagna, τώρα πεθαμένη, που έδινε σε όλους ποτά όταν κάθονταν στο τραπέζι… Έφερνε το ποτό σε φιάλη, και ήταν αηδιαστικό να το κοιτά κανείς. και όποιος έπινε ένιωθε φούσκωμα, κι ένας που ήπιε πολύ κόντεψε να πεθάνει. Όλοι ήπιαν απ’ αυτό μόλις ξεκίνησε η αναφερθείσα σύναξη. Είχε τέτοιο αποτέλεσμα, ώστε όποιος έπινε δεν μπορούσε πλέον ν’ αφήσει την συναγωγή. Υπήρχε η φήμη ότι κρατούσε ένα φρύνο κάτω από το κρεβάτι, τον οποίο τάιζε κρέας και ψωμί και τυρί[55].»

Ο Galosna συμπλήρωσε την κατάθεσή του με τα τεκταινόμενα στην πόλη Pinerolo. Εκεί οι συναθροίσεις γίνονταν στο σπίτι κάποιας Coleta. Ο Pietro Bermondi από το Pragelato δίδασκε και μοίραζε τον άρτο. Ο Bertino Franco από το Coazze, ο επικαλούμενος “Basterio”, μοίραζε το κρασί. Και οι δύο κατηγορούμενοι αρνήθηκαν την ανάμειξή τους με την αίρεση και αφέθηκαν ελεύθεροι, όχι επειδή ήταν αθώοι, αλλά διότι είχαν σχέσεις με την τοπική αριστοκρατία[56]. Αυτό γίνεται κατανοητό από το εξής περιστατικό. Όταν ο Galosna κατηγόρησε τους δύο αναφερθέντες, ο σύμβουλος του κόμη της Σαβοΐας και ο δικαστής τον πήραν παράμερα και του πρότειναν να τον βοηθήσουν να δραπετεύσει με την προϋπόθεση ν’ αποσύρει την κατηγορία. Όταν αρνήθηκε, τον έκλεισαν στο μπουντρούμι του κάστρου και τον βασάνισαν. Στην συνέχεια τον έφεραν ενώπιον του ίδιου του κόμη, ο οποίος τον απείλησε με στραπάτσο[57]. Στο τέλος συμφώνησε να παραδεχθεί μπροστά στον ιεροεξεταστή ότι είχε κατηγορήσει άδικα  τους Bermondi και Basterio[58].

8.6.4 Βάλδιοι και Μεταρρυθμιστές

Το τελευταίο κεφάλαιο αυτής της παρουσίασης για τους Βάλδιους θ’ ασχοληθεί με τις πρώτες σχέσεις τους με τους Μεταρρυθμιστές. Παρατρέχουμε πολλά γεγονότα από την ιστορία τους, όχι επειδή δεν είναι σημαντικά, αλλά διότι δεν έχουν να προσθέσουν κάτι περισσότερο στα όσα έχουμε γράψει γι’ αυτούς.

Σε κάποιες περιπτώσεις ο Λούθηρος αναφέρθηκε στους Βάλδιους. Στην συντριπτική πλειοψηφία αναφερόταν στις συναθροίσεις της Βοημίας. Το 1523 έγραψε μια επιστολή στον δούκα της Σαβοΐας ζητώντας του να προστατέψει τους αιρετικούς του Πεδεμόντιου που ήταν υποτελείς του[59].  Οι barbes ήλθαν σε επαφή με τους Μεταρρυθμιστές το 1526, χωρίς να είναι γνωστά περισσότερα στοιχεία. Έγινε μια σύνοδος Βάλδιων στην Laux του Πεδεμόντιου, όπου συγκεντρώθηκαν 140 barbes και αποφάσισαν να στείλουν 2 αντιπροσώπους στην Ελβετία και τη Γερμανία, για να μαζέψουν πληροφορίες για τα εκεί θρησκευτικά δρώμενα.  Οι αντιπρόσωποι ήταν ο Guido από την Καλαβρία και ο Martin Gonin από την Angrogna. Επέστρεψαν φέρνοντας βιβλία μέσω των οποίων μπορούσαν να ενημερωθούν για τις απόψεις των Μεταρρυθμιστών.

Είναι πιθανό στην πρώτη αυτή διερευνητική αποστολή να ήρθαν σε επαφή με τον Guillaume Farel, τον αρχιτέκτονα των διαύλων επικοινωνίας Βάλδιων-Μεταρρυθμιστών. Αυτός καταγόταν από την Dauphine και γνώριζε την ρομανική διάλεκτο, οπότε ήταν το πλέον ενδεικνυόμενο πρόσωπο για τις συζητήσεις από πλευράς Μεταρρυθμιστών.

Το 1530 συγκλήθηκε νέα σύνοδος των Βάλδιων στο Mérindol της Προβηγκίας. Εκεί αποφασίσθηκε να στείλουν δύο από τους πλέον μορφωμένους διδασκάλους, τους Georges Morel και Pierre Masson. Αυτοί γνώριζαν καλά λατινικά και θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν απ’ ευθείας με τους Γερμανούς σε μια κοινά κατανοητή γλώσσα. Οι δύο απεσταλμένοι κατευθύνθηκαν αρχικά στο Neuchâtel, το Morat και τη Βέρνη. Από τη Βέρνη πήγαν στη Βασιλεία και συνάντησαν τον Oecolampadius[60]. Στον Oecolampadius o Morel παρουσίασε ένα memorandum, στο οποίο περιγραφόταν η ζωή των barbes. Στο τελευταίο κεφάλαιο περιγραφόταν η ζωή και τα έθιμά τους. Στο τέλος ζητούσαν συμβουλές σε μια σειρά ηθικών και δογματικών θεμάτων.

Η πρώτη γραπτή απάντηση του Oecolampadius ολοκληρώθηκε στις 13 Οκτωβρίου του 1530 και απαντούσε όχι μόνο στις ερωτήσεις που του είχαν τεθεί, αλλά περιλάμβανε και ειδικές κρίσεις επί την παρουσίαση της ζωής των barbes[61]. Λίγες μέρες αργότερα ολοκλήρωσε κι ένα addendum αναφερόμενος και σε άλλα θέματα. Έδωσε τις απαντήσεις του στους Morel και Masson, μαζί με μια συστατική επιστολή προς τον Martin Bucer, όπου του ζητούσε να εξετάσει τις απαντήσεις του και να προσθέσει ότι θεωρούσε απαραίτητο. Αν ο ίδιος αδυνατούσε ας τους κατεύθυνε στον Wolfgang Capito. Οι δύο απεσταλμένοι πήγαν στο Στρασβούργο και συναντήθηκαν με τον Bucer, δίνοντάς του συν τοις άλλοις και μια επιστολή του Morel με συμπληρωματικά ερωτήματα. Ο Bucer ολοκλήρωσε την απάντησή του μέχρι το τέλος Οκτωβρίου. <υ δεν έχει εκδοθεί, όπως του Oecolampadius. Σώζεται στο Thomassarchiv στο Στρασβούργο.

Στον δρόμο της επιστροφής ο Masson συνελήφθη. Ο Morel κατάφερε να φτάσει στην Προβηγκία, όπου ετοίμασε μια ρομανική μετάφραση των λατινικών επιστολών των Oecolampadius και Bucer, καθώς και της λίστας των ερωτημάτων του. Το λατινικό κείμενο εκδόθηκε από τον Valdo Vinay, ενώ το ρομανικό χειρόγραφο βρίσκεται στην βιβλιοθήκη του Trinity College, στο Δουβλίνο[62](MS 259).

Από την μελέτη των παραπάνω κειμένων μπορεί να πληροφορηθεί κάποιος τις πεποιθήσεις των Βάλδιων λίγο πριν τον μετασχηματισμό και την ένωσή τους με τους Προτεστάντες:

α) Αποδέχονταν την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου, συνεπώς αναγνώριζαν ότι τα καλά έργα συντελούσαν στην σωτηρία.

β) Αναγνώριζαν τα επτά μυστήρια και το παπικό δόγμα της μετουσίωσης.

γ) Δεν αναγνώριζαν τις μεσιτείες της Παναγίας και των αγίων, συνεπώς ούτε τις εορτές τους.

δ) Δεν αποδέχονταν την παπική αίρεση περί πουργατορίου.

ε) Δεν δέχονταν τον αγιασμό, τις νηστείες, τις αγρυπνίες, τα συγχωροχάρτια και τις προσφορές για τους νεκρούς.

στ) Αναγνώριζαν μόνο τη Βίβλο ως αυθεντία σε θέματα πίστεως.

Η λίστα των ερωτημάτων που απηύθυναν οι Βάλδιοι στους Μεταρρυθμιστές ήταν η εξής:

1) Αν οι βαθμοί της ιεροσύνης μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους Βάλδιους πάστορες, εφόσον μέχρι στιγμής δεν τους χρησιμοποιούσαν και αν μπορούσαν αυτοί να εκφέρουν κρίσεις.

2) Εάν ήταν θεμιτή η θανατική ποινή.

3) Αν οι κοσμικοί νόμοι είχαν αξία ενώπιον του Θεού.

4) Αν οι barbes είχαν το δικαίωμα να διατάζουν την θανάτωση όσων τους πρόδιδαν στις παπικές αρχές.

5) Μπορούσε κάποιος να πάρει πίσω από μόνος του τα αγαθά που του είχαν αφαιρεθεί άδικα ή έπρεπε ν’ απευθυνθεί στο νόμο;

6) Μπορούσε η μητέρα ορφανών από πατέρα παιδιών να κληρονομήσει την περιουσία κατά παρέκκλιση του Αριθμ. 27.8-11;

7) Συνιστούσε τοκογλυφία η οποιαδήποτε προσθήκη στο αρχικό κεφάλαιο ενός δανείου; Ήταν το επικερδές εμπόριο αμαρτία, όταν δεν συνδυαζόταν με κατεργασία;

8) Θεωρούνταν κάθε όρκος θανάσιμη αμαρτία;

9) Ήταν έγκυρος ο διαχωρισμός της αμαρτίας σε προπατορική, ασύγγνωστη και θανάσιμη; Ήταν ο διαχωρισμός σε εξ αγνοίας και εξ αμελείας σωστός;

10) Ήταν νόμιμες οι προσευχές για τους νεκρούς;

11) Αν σώζονται από την χάρη του Χριστού, όλα τα παιδιά παντού, που πεθαίνουν χωρίς να έχουν φτάσει σε ηλικία να καταλαβαίνουν. Αν καταδικάζονται όσοι δεν πιστεύουν στο Χριστό και πεθάνουν σε ηλικία που μπορούν να καταλάβουν.

12. Αν όσες νέες γυναίκες θέλουν ν’ αφιερωθούν, μπορούν να το κάνουν.

13) Αν επιτρέπεται ο γάμος σε βαθμούς συγγένειας πέρα από αυτούς που καθορίζονται στο Λευιτικό 18.6-20.

14) Τι συμπεράσματα προκύπτουν από την λογομαχία Λούθηρου - Έρασμου σε θέματα ελεύθερης βούλησης και απόλυτου προορισμού;

15) Αν το τυπικό και νομικό καθεστώς της Παλαιάς Διαθήκης καταργήθηκαν με την έλευση του Χριστού.

16) Αν επιτρεπόταν η αλληγορική ερμηνεία της Γραφής και αν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη διδασκαλία.

17) Ποια είναι τα κανονικά βιβλία της Αγίας Γραφής;

18) Ποια μέθοδος έπρεπε ν’ ακολουθείται στη διδασκαλία του κόσμου[63];

Η λογομαχία του Λούθηρου και του Έρασμου, η οποία αναφέρεται στο 14ο ερώτημα αφορά το εξής περιστατικό. Το 1524 ο Έρασμος κυκλοφόρησε το «De libero arbitrio» (Περί ελευθέρας βουλήσεως) και την επόμενη χρονιά ο Λούθηρος απάντησε δριμύτατα με το «De servo arbitrio» (Περί δούλης βουλήσεως). Το θέμα της ελευθέρας βουλήσεως, όπως και αυτό του απόλυτου προορισμού, ήταν από τα θεμελιώδη της διαφωνίας Μεταρρυθμιστών και παπικών. Ταυτόχρονα η μακρά παράδοση των Βάλδιων έδειχνε ότι μέχρι στιγμής συμφωνούσαν στα ζητήματα αυτά με τους παπικούς, ακολουθώντας όλες τις απορρέουσες πρακτικές.

Η απάντηση του Oecolampadius επί του θέματος ήταν σύμφωνη με την γνώμη του Λούθηρου, ότι δηλαδή δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση, ωστόσο δεν έφτασε στο σημείο να πει ότι η αμαρτία ήταν αναγκαία. Επιβεβαίωσε τον προορισμό θεωρώντας ότι είναι μυστήριο, εφόσον δεν μπορεί κάποιος να πει ότι ο Θεός είναι άδικος. Ο Bucer αφιέρωσε περισσότερο χρόνο στην εξέταση του συγκεκριμένου θέματος, καθώς η απάντησή του καλύπτει κοντά τριάντα σελίδες. Εξήγησε τα βιβλικά εδάφια που προσκόμισαν οι Βάλδιοι ως αντίθετα, θεωρώντας ότι σ’ αυτά αρμόζει η αλληγορική και όχι κυριολεκτική ερμηνεία. Υπερασπίστηκε επίσης τον απόλυτο προορισμό. Στο addendum ο Oecolampadius έθιξε τα εξής θέματα:

1) Εάν οι άγιοι βρήκαν χάρη ενώπιον του Θεού.

2) Εάν είναι νόμιμος ο φόνος ως αυτοάμυνα.

3) Εάν κάποιος μπορεί να εργάζεται κατά την διάρκεια των εορτών.

4) Ποια ήταν η εξουσία των κλειδιών που δόθηκαν στον Πέτρο[64].

Στο χειρόγραφο καταγράφονται και κάποια άλλα θέματα, τα οποία συζητήθηκαν με τους Μεταρρυθμιστές, αλλά οι απαντήσεις δεν περιελήφθησαν στις επιστολές. Αυτά ήταν:

i) Αν οι πάστορες που διάγουν κακή και διεφθαρμένη ζωή μπορούν να διδάσκουν τον λαό, ακόμη και αν η διδασκαλία τους είναι ορθή[65].

ii) Αν οι πάστορες μπορούν να διδάσκουν μόνο με το παράδειγμα της ζωής τους και όχι με κήρυγμα[66].

iii) Αν οι πάστορες μπορούν να έχουν ατομική περιουσία.

iv) Ποια ήταν η διαφορά μεταξύ των λειτουργών στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη[67];

v) Αν μπορούν να χρησιμοποιηθούν όλα τα χωρία της Αγίας Γραφής στο κήρυγμα, ακόμη και αυτά που περιελάμβαναν σκανδαλιστικές λεπτομέρειες για τους ακροατές, όπως ο αριθμός των γυναικών του Σολομώντα[68].

vi) Αν μπορούν ν’ αρραβωνιάζονται παιδιά κάτω από την ηλικία που μπορούν να καταλάβουν[69].

vii) Μια σειρά θεμάτων σχετικά με τον γάμο και την ηθική: μπορεί μια γυναίκα να ξαναπαντρευτεί αν δεν ξέρει επί μακρό χρονικό διάστημα, αν ο άντρας της είναι ζωντανός ή νεκρός; Ποιοι είναι οι κανονικοί λόγοι του γάμου; Μπορεί μια γυναίκα να πουλήσει κάτι από την περιουσία του άντρα της χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει[70];

viii) Υπάρχουν εντολές και συμβουλές στην Αγία Γραφή[71];

ix) Μπορούν οι barbes να τελούν μυστήρια[72];

x) Πως συνδυάζεται η δικαίωση από μόνη την πίστη με τα εδάφια που παρακινούν τον κόσμο στα καλά έργα[73];

xi) Μπορεί ένας πιεσμένος αγρότης να παρακρατήσει μέρος του υπεσχημένου ενοικίου[74];

xii) Η άγνοια απαλλάσσει από την αμαρτία[75];

xiii) Μόνο το πάθος του Χριστού ακύρωσε την προπατορική αμαρτία; Ωφελεί το πάθος του Χριστού όσους επιμένουν στην αμαρτία; Ωφελούνται αυτοί οι άνθρωποι από τα καλά έργα[76];

xiv) Πώς να συμβουλεύσει κάποιος έναν άνθρωπο που έπεσε σε θανάσιμο αμάρτημα, όπως ο φόνος, ή το ν’ αφήσει έγκυο την γυναίκα κάποιου άλλου;

xv) Αν ωφελεί η μετάνοια του ετοιμοθάνατου που προέρχεται από φόβο;

xvi) Πώς να συμβουλεύσει κάποιος αυτόν που βρήκε χαμένη περιουσία και δεν γνωρίζει τον νόμιμο ιδιοκτήτη;

Αυτές οι απορίες συμπληρώνουν το πρώτο στάδιο των επαφών του Morel με τους Μεταρρυθμιστές.

Οι Μεταρρυθμιστές απάντησαν στις περισσότερες των ερωτήσεων του Morel, ειδικά σ’ αυτές που αφορούσαν τα θέματα των παστόρων, σύμφωνα πάντα με το πνεύμα της Μεταρρύθμισης, δίνοντας και ως γενική οδηγία την αποκοπή των επαφών των Βάλδιων με τα μυστήρια των παπικών, πρακτική που ακολουθούσαν οι Βάλδιοι μέχρι τότε. Ωστόσο απέφυγαν  ν’ απαντήσουν με σχολαστικό τρόπο στις ερωτήσεις που αφορούσαν περιστασιακά ηθικά ζητήματα, λέγοντας ότι αυτά πρέπει ν’ αντιμετωπίζονται με φιλανθρωπία και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος. Αυτός που είχε δεχθεί την σωτηρία με μόνη την πίστη, δεν είχε ανάγκη τον νόμο να τον καθοδηγεί, επειδή το Άγιο Πνεύμα τον δίδασκε πώς να ζει σύμφωνα με τον νόμο της αγάπης, όπως κήρυττε ο Λούθηρος[77].

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Δεν είναι γνωστό τι ακριβώς συνέβη στην ετήσια σύνοδο των barbes του 1531, όταν πια είχαν στα χέρια τους τις απαντήσεις των Μεταρρυθμιστών. Συμπεραίνοντας από τις συνόδους που ακολούθησαν, ειδικά από αυτήν του 1532, που έγινε στην La Serre, στην Luserna του Πεδεμόντιου, το πιο πιθανό είναι ότι υπήρξε διαφωνία μεταξύ αυτών που ήθελαν να παραμείνουν στην παλαιά τάξη και σ’ αυτούς που ήθελαν ν’ ακολουθήσουν την νέα τάξη της Μεταρρύθμισης. Στην σύνοδο του 1532 συμμετείχαν και Μεταρρυθμιστές, όπως ο Guillaume Farel και ο Antoine Saunier, οι οποίοι είχαν έρθει από την Βέρνη, η καταγωγή τους όμως ήταν από την Dauphine.  Με την σύνοδο αυτή ξεκινά ουσιαστικά η νεώτερη ιστορία των Βάλδιων, μια διαδρομή συνοδοιπορίας με τον Προτεσταντισμό, η οποία δεν μπορεί να εξεταστεί εδώ, εφόσον ξεφεύγει από τους σκοπούς της μελέτης μας.

* * * * * *

[1] Euan Cameron, Waldenses: Rejections of the Holy Churchin Medieval Europe, Oxford 2000, p. 154.

[2] G. G. Merlo, Eretici e inquisitori nella società piemontese del trecento, Turin 1977, p. 220.

[3] Και οι δύο αναφορές στο Euan Cameron, Waldenses…, p. 155.

[4] Marc’ Aurelio Rorengo de’ Conti di Lucerna, Memorie Historiche dell’ introduttione dell’ heresie nelle valli di Lucerna, Marchesato di Saluzzo, e alter di Piemonte, Turin 1649, 16-17, παραθέτει την επιστολή.

[5] Alessio, Luserna e l’ interdetto di Giacomo Buronzo, in Bollettino storico-bibliografico subalpino, vol. 8 no. 6 (1903), pp. 413-4.

[6] G. G. Merlo, Eretici…, p. 190, 234.

[7] Ο. π. 16-7, 198, 201, 204, 206, 230, 233.

[8] Ο. π. 178,189, 210, 218, 232. Για τους Λολλάρδους A. Hudson, The Premature Reformation: Wycliffite Texts and Lollard History, Oxford 1988, pp. 143, 478, 482-3.

[9] Ο. π. 168, 184-5, 192-3, 195-6, 199.

[10] Ο. π. 169, 189.

[11] Ο. π. 193.

[12] Ο. π. 169.

[13] Ο. π. 167-9, 224.

[14] Marc’ Aurelio Rorengo de’ Conti di Lucerna, Memorie Historiche…, p. 16.

[15] G. G. Merlo, Eretici…, p. 166.

[16] Ο. π. 168.

[17] Τα σωζόμενα αρχεία στο G. Boffito, Eretici in Piemonte al tempo del Gran Scisma, in Studi e Documenti di Storia e DIritto 18 (1897).

[18] G. Amati, Processus Contra Valdenses in Lombardia Superiori, Anno 1387, in Archivio Storico Italiano, series 3 (1865), vol. 1 pt. 2, pp. 23-4, 29-30.

[19] H. C. Lea, History of the Inquisition of the Middle Ages, New York-London 1888, vol. 2 pp. 153-6.

[20] G. Amati, Processus…, vol. 1 pt. 2 p. 51.

[21] O. π. 33, 35, 48-9.

[22] Ο. π. 25, 36, 44-5.

[23] Ο. π. 24, 44.

[24] Ο. π. 34, 44.

[25] Ο. π. 32, 44-5.

[26] Ο. π. 39-40.

[27] O. π. 18.

[28] O. π. 22.

[29] Ο. π. 46.

[30] Ο. π. 21.

[31] Ο. π. 23.

[32] Ο. π. 39-40.

[33] Ο. π. 22: “adoravit solem et lunam”.

[34] O. π. 22: “comedit…pluries et post alia panem bnedictum quem vocabant consolamentum”.

[35] Λήμμα ‘Liturgical Use of Bread’, New Catholic Encyclopedia, vol 2. p. 779.

[36] G. Amati, Processus…, vol. 1 pt. 2 p. 18.

[37] Ο. π. 40: “in fine precipiebant extingui lumina dicento: qui habeat teneat, et recedebant postmodum transact aliquot spacio sine lumine”.

[38] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 p. 50.

[39] G. G. Merlo, Eretici…, pp. 263-4, 267, 270, 276-7, 279.

[40] Ο. π. 265, 276, 279.

[41] Οι Fraticelli ήταν μια ομάδα που προήλθε από τους Φραγκισκανούς. Κηρύχθηκαν αιρετικοί το 1296 από τον πάπα Βονιφάτιο VIII. Σχετ. D. L. Douie, The Nature and Effect of the Heresy of the Fraticelli, Manchester 1932. Για την παρουσία τους στο Marche σσ. 243-5.

[42] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 p. 60.

[43] G. G. Merlo, Eretici…, p. 276.

[44] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 p. 4-5.

[45] G. G. Merlo, Eretici…, p. 263-5.

[46] Ο. π. 280.

[47] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 p. 48-9.

[48] Malcolm Lambert, The Cathars, Oxford 1998, p. 291.

[49] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 p. 51.

[50] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 p. 4.

[51] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 p. 6, 8.

[52] Ο. π. 15-16.

[53] Ο. π. 5.

[54] G. Audisio, The Waldenses, pp. 75-76.

[55] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 p. 12-3.

[56] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 pp. 30-2.

[57] Στραπάτσο είναι μια μορφή μεσαιωνικού βασανιστηρίου, όπου το θύμα δένεται πισθάγκωνα και στη συνέχεια σηκώνεται με σχοινί ψηλά στον αέρα. Το σχοινί είναι δεμένο στους καρπούς με αποτέλεσμα την εξάρθρωση των χεριών.

[58] G. Amati, Processus…, vol. 2 pt. 1 pp. 33-5.

[59] Τα περισσότερα  στοιχεία αυτού του κεφαλαίου προέρχονται από το αντίστοιχο του G. Audisio, The Waldensian Dissent, pp. 162-179.

[60] V. Vinay, Le Confessioni di fidei dei Valdesi riformati, con I documenti del dialogo fra la ‘prima’ e la ‘seconda’ riforma, in Collana della Facoltà Valdese di teologia 12 (Turin 1975), pp. 72-3.

[61] Η απάντηση εκδόθηκε αρχικά στο J. Oecolamadius-H. Zuinglius, Epistolarum libri iv, Basel 1536, fos 2r-3v. Βλ. V. Vinay, Le Confessioni…, pp. 52-62.

[62] Το ότι το χειρόγραφο προέρχεται από την γραφίδα του Morel είναι συμπέρασμα του εκδότη της λατινικής μετάφρασης V. Vinay, Mémoires de Georges Morel, Bolletino della Società di Studi Valdesi 132 (1972), pp. 35-48.

[63] V. Vinay, Le Confessioni…, pp. 44-48. Ακολουθώ την αρίθμηση του Euan Cameron, Waldensnes…, pp. 234-5 σε συνδυασμό με αυτή του G. Audisio, The Waldensian Dissent, p. 167. Κανένας από τους δύο δεν χρησιμοποιεί ακριβώς την αρίθμηση του V. Vinay.

[64] V. Vinay, Le Confessioni…, pp. 64-9.

[65] Trinity College MS 259 f. 58.

[66] Ο. π.

[67] Ο. π. 61.

[68] Ο. π. 64.

[69] Ο. π. 66.

[70] Ο. π. 67-71.

[71] Ο. π. 71.

[72] Ο. π.

[73] Ο. π. 81-3.

[74] Ο. π. 101.

[75] Ο. π. 106.

[76] Ο. π.

[77] Βλ. M. Luther, Werke: Kritische Gesamtausgabe, Weimar 1883, vol. 7 p. 53.

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

Ελληνισμός και Χριστιανισμός σταδιακά συνδέονταν ολοένα και πιο στενά στην ιστορία -όχι χωρίς φιλοσοφικο-θρησκευτικές αντιδικίες στην αρχή- και δημιούργησαν τελικά το αθάνατο μόρφωμα ιδιαίτερα της ΕλληνΟρθοδοξίας. Από τα χρόνια ήδη της Ρωμανίας-Βυζαντίου, η Εκκλησία οικειοποιήθηκε την πνευματική κληρονομιά της αρχαίας φιλοσοφίας και χρησιμοποίησε την ορολογία της για τη διαμόρφωση της χριστιανικής δογματικής διδασκαλίας (Αλ. Σαββίδη, «Ιστορία του Βυζαντίου», τ. α΄, εκδ. Πατάκη, έκδ. γ΄, Αθ. 2001, σελ. 67). Για τον Ρώσο  ιστορικό Ostrogorsky «ο ελληνικός πολιτισμός παρέμεινε πάντα το θεμέλιο της πνευματικής ζωής» στο Βυζάντιο (Ανδρέα Κεφαλληνιάδη, «Μια τάξη γεμάτη απορίες», εκδ. Φωτοδότες, σελ. 63).

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το Πατριαρχείο ήταν που φρόντιζε για την παιδεία του Γένους. Οι Τούρκοι δεν ήθελαν να μορφώνονται οι υποδουλωμένοι Έλληνες ώστε να χάσουν έτσι σιγά σιγά την εθνική και εκκλησιαστική τους ταυτότητα. Οι νεομάρτυρες όμως τόνωσαν την εκκλησιαστική συνείδηση των υπόδουλων ρωμιών. Ήσαν καθημερινοί άνθρωποι, που όταν όμως τούς ζητήθηκε, δεν αρνήθηκαν την πίστη τους και προτίμησαν να πεθάνουν «για του Χριστού την πίστη την αγία» και την εθνική τους υπερηφάνεια, ιδιότητες αξεδιάλυτες. Ο άγιος Ιωάννης ο Ράπτης π.χ., νέο παιδί από τη Θάσο, δεν δέχτηκε να γίνει Τούρκος και να αλλαξοπιστήσει, όπως ο Βεζύρης τον παρότρυνε γιατί τον λυπήθηκε, αλλά προτίμησε τον αποκεφαλισμό (1652). Η δε αγία Χρυσή, για να μη γίνει θύμα αρπαγής και βιασμού από έναν Τούρκο και εξισλαμιστεί, προτίμησε το θάνατο (1795).

Με το Ψαλτήρι και την Οκτώηχο, μέσα από αμέτρητες δυσκολίες, και εκεί που επέτρεπαν οι περιστάσεις, στο «κρυφό σχολειό», με το ζήλο των μοναχών και ιερέων, η Εκκλησία κατάφερε να κρατήσει τις παραδόσεις, την χριστιανική πίστη και το φρόνημα των Ελλήνων. Πράγματι, τη σκοτεινή περίοδο 1480-1530, οπότε δεν λειτουργούσαν σχολεία στις υπό των Τούρκων εξαρτώμενες ελληνικές περιοχές, οι κληρικοί ήσαν εκείνοι που πήραν την πρωτοβουλία και μόρφωσαν όσα παιδιά μπορούσαν (βλ. Χρ. Κάτσικα- Κ. Θεριανού, ‘Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης’, εκδ. Σαββάλας, 2004, σελ. 19). Ο ακαδημαϊκός Δ. Κόκκινος γράφει: «Ο παπάς κάτω από το ράκος του ράσου του κρατεί το Ψαλτήρι και πηγαίνει να μάθη τα παιδιά να διαβάζουν …. Ο κλήρος υπήρξεν καί ο οδηγός του Έθνους καί το στήριγμά του» (‘Ελληνική Επανάσταση’, τ. Α΄, Αθ. 1956, σελ. 25,37). Ο μαρξιστής ιστορικός Νίκος Σβορώνος, για το εθνικο-ανυψωτικό έργο της Εκκλησίας, γράφει: «Η Εκκλησία… θα συνεχίσει το έργο της ανασυγκρότησης της πνευματικής ζωής των Ελλήνων …. Υπήρξε η κατευθυντήρια γραμμή του Έθνους. Επικεφαλής της εθνικής αντίστασης σ’ όλες τις μορφές της, εργαζόμενη για το σταμάτημα των εξισλαμισμών, συμμετέχοντας σ’ όλες τις εξεγέρσεις, ακόμη και διευθύνοντάς τες …. ρυθμίζει επίσης την πνευματική ζωή» (‘Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας’, εκδ. Θεμέλιο, σελ. 49).

Η εν Χριστώ ελευθερία που μετέδιδε η Εκκλησία, και κράτησε Τριαδοκεντρικά ενωμένους τους Έλληνες σε τόσο αντίξοες περιστάσεις, εκφραζόταν δια πλήθους εκδηλώσεων της καθημερινής ζωής, όπως τα πανηγύρια, το χορό, το κοινοτικό πνεύμα γενικά, τις γιορτές. Οι διδαχές ακόμη φωτισμένων ιερέων (οι οποίοι σπούδασαν στην Ευρώπη, αρκετοί και τις φυσικές επιστήμες), όπως του Ηλία Μηνιάτη, του Ευγένιου Βούλγαρη, του Νικηφόρου Θεοτόκη κ.α. βοήθησαν τον ελληνικό λαό να εγκολπωθεί την ειρήνη, την ενότητα, την εντιμότητα, την ενάρετη ζωή. Ο Ν. Σάθας δηλώνει ότι από τους 1.500 λόγιους της εποχής εκείνης, πάνω από τους 1.000 ήσαν κληρικοί (Ιω. Αλεξίου, ‘Πνοές πίστεως’, Αθ. 1971, σελ. 16). Οι άνθρωποι αυτοί καλλιέργησαν στους συμπατριώτες τους πύρινη αγάπη προς την πατρίδα και εξίσου προς ελευθερία και χριστιανική ζωή. Αξίως λοιπόν ο σοφός Σπ. Ζαμπέλιος δηλώνει: «Άνευ του Χριστιανισμού το όνομα της Ελλάδος δεν ήθελεν ίσως υπάρχει σήμερον ή εντός βιβλιοθηκών» (‘Οικοδόμοι πολιτισμού’, σελ. 304).  Και ο σπουδαίος ιστορικός Κάρολος Ντιλ έγραψε ότι η Εκκλησία «μαζί με την Ορθοδοξίαν διεφύλαξε καί την ελληνική εθνικότητα καί την ελληνικήν παιδείαν» (‘Οικοδόμοι’, σελ. 306). Στο κήρυγμά του ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, που μετέδιδε φλόγα πίστεως και εθνικού φρονήματος σ’ όλη την Ελλάδα, παρακινούσε τη χρηματοδότηση σχολείων και ναών, καθώς και σε μυστηριακή ζωή και θύμηση των γενναίων προγόνων μας.

Όχι μόνο 49 ονόματα κληρικών γνωρίζουμε που ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας, αλλά και ο Σαλώνων Ησαΐας, ο Παπαφλέσσας, ο Αθανάσιος Διάκος, οι φυλακισμένοι κληρικοί της Τριπολιτσάς, της Λάρισας και της Κρήτης, καθώς και αμέτρητοι κληρικοί που έλαβαν μέρος στην Επανάσταση μαζί με το λαό, οδήγησαν τον αγώνα για ανεξαρτησία σε δρόμο ανόδου και ελευθερίας. Σε 11 προεπαναστάσεις, πριν την κορυφαία του ‘21, ο Ορθόδοξος κλήρος παρέσχε την έναρξη και τους πεσόντες μάρτυρες. Από όλους τους πατριάρχες που «ενθρονίστηκαν από την Άλωση και ως τον Αγώνα, μόνο 13 έκλεισαν ήρεμα τα μάτια τους. Όλοι οι άλλοι πέθαναν πνιγμένοι, μαχαιρωμένοι, κρεμασμένοι, φυλακισμένοι, εξόριστοι» (Μιχ. Περάνθη, «Το Εικοσιένα», εκδ. Εστίας, σελ. 72). Ο Πουκεβίλ, γάλλος πρόξενος, σημειώνει ότι 6.000 ρασοφόροι έπεσαν στον αγώνα για ελευθερία. Αλλά και ο Πρόξενος της Ιταλίας, Ντομένικο Οριγκόνο, αναφέρει ότι οι Τούρκοι προσπαθούσαν να συλλάβουν τους περισσότερους ιερείς, θεωρώντας τους εμψυχωτές της επανάστασης.

Πρώτος εξάλλου ύψωσε τη σημαία της Επαναστάσεως ο Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός. Διακριθέντες στον αγώνα κληρικοί υπήρξαν οι Βρεσθένης Θεοδώρητος, Άνθιμος Γαζής, Νεόφυτος Βάμβας, Κύπρου Κυπριανός, Γρηγόριος ο Ε΄. «Η θηλιά του πατριάρχη» ήταν και είναι εξοχότατο παράδειγμα αυτοθυσίας υπέρ του έθνους του. Διότι αν και του δόθηκε η δυνατότητα, ο πατριάρχης Γρηγόριος δεν εγκατέλειψε το ποίμνιό του, αλλά όπως διέσωσε ο Τερτσέτης, απάντησε στους προκρίτους: «Μη με προτρέπετε να φύγω… Ο θάνατός μου θα ωφελήση περισσότερον παρά η ζωή μου… Μετά τινας ημέρας, ίσως τα ψάρια θα φάνε εμάς» (ήτο τότε Κυριακή των Βαΐων) (βλ. Ν. Νευράκη, ‘25 Πανηγυρικοί Λόγοι’, Αθ. 1975, σελ. 68-72). Ο Κολοκοτρώνης, σε ένα του λόγο στην Πνύκα, αναφέρει: «Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να τη στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ Πίστεως και έπειτα υπέρ Πατρίδος» (Τερτσέτης, Άπαντα, τόμ. Γ΄, Αθ. 1953, σελ. 255-256). Ο Έλληνας άλλωστε ποτέ δεν ξεχώρισε ιστορικά τη θρησκεία του από τη ζωή του, αρχής γενομένης από τον αθάνατο Όμηρο. Γι’ αυτό και η Ελληνική Επανάσταση έγινε «στο όνομα του Χριστού και της Ελλάδας». Μάλιστα ο γενναίος Κανάρης και ο ατρόμητος Μιαούλης έπαιρναν δύναμη για τους ηρωικούς αγώνες τους από την εικόνα της Θεοτόκου και τον Τίμιον Σταυρόν, όπως εκείνοι δήλωσαν και έδειχναν στη ζωή τους. Ο δε Ρήγας βροντοφώνησε: «Ελάτε μ’ ένα ζήλο σε τούτο τον καιρό, να κάμωμεν τον όρκο επάνω στο Σταυρό».

Ο ακαδημαϊκός Σπ. Μελάς, αλλά και ο πολύς Σπ. Ζαμπέλιος και ο μεγάλος Κ. Παπαρρηγόπουλος, προσυπέγραψαν στα έργα τους ότι μοναδική υπήρξε πάντοτε η σύνδεση  Ελληνισμού-Χριστιανισμού και η σωτηρία δια της Εκκλησίας (βλ. Ε. Πρωτοψάλτη, όπου ανωτέρω, σ. 102). Η Εκκλησία παρέλαβε από τον Ελληνισμό τα πλουσιότερα στοιχεία, τα επεξέτεινε, τα μεταστοιχείωσε, τα εκχριστιάνισε, τα έκανε τρόπο ζωής και φαίνονται πράγματι έντονα στη ζωή και το θάνατο των μαρτύρων, των αγίων, των Ομολογητών της πίστεως, στη διδασκαλία των Πατέρων, αλλά και των πιστών χριστιανών επί Τουρκοκρατίας, που δεν τα πρόδωσαν παρά προτίμησαν να πεθάνουν, προβάλλοντας δια της ζωής και της θυσίας τους ότι τα αθάνατα ιδανικά της χριστιανικής πίστης και του πατριωτισμού, αν ενωθούν συνειδησιακά -όπως άλλωστε βιώθηκαν και απ’ τους αγωνιστές του 1821- κάνουν θαύματα και αλλάζουν ουσιαστικά τον κόσμο και την ιστορία.

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

Παρθένε Δέσποινα Θεοτόκε, εσύ που κυοφόρησες τον Σωτήρα Χριστό και Θεό μας, σ’ εσένα αναθέτω όλη την ελπίδα μου, και σ’ εσένα, την υψηλότερη από όλες τις ουράνιες αγγελικές Δυνάμεις, έχω την εμπιστοσύνη μου.

Εσύ, Πανάχραντη, φρούρησέ με με τη θεία χάρη σου. Κυβέρνησε τη ζωή μου και οδήγησέ με στο άγιο θέλημα του Υιού σου και Θεού μας. Εσύ δώρισέ μου τη συγχώρηση των αμαρτιών μου. Γίνε για μένα καταφύγιο, προστασία και βοήθεια και οδηγός, που με μεταφέρει στην αιώνια ζωή. Τη φοβερή μάλιστα ώρα του θανάτου μου, Δέσποινά μου, μη με εγκαταλείψεις, αλλά σπεύσε να με βοηθήσεις, και άρπαξέ με και σώσε με από την πικρή εξουσία των δαιμόνων· διότι έχεις στη θέλησή σου τη δυνατότητα, ως αληθινή Μητέρα του Θεού και Κυρία όλων.

Δέξου, πανευμενέστατη Παναγία Δέσποινα Θεομήτωρ, από μας τους ανάξιους δούλους σου, δώρα πολύτιμα και πρέποντα σ’ εσένα μόνο, εσύ που είσαι διαλεγμένη από όλες τις γενεές, εσύ που φάνηκες ανώτερη από κάθε δημιουργία των ουρανίων και των επιγείων, επειδή με τη μεσολάβησή σου γνωρίσαμε τον Υιό του Θεού, και με τη μεσολάβησή σου ο Κύριος των ουρανίων Δυνάμεων παρουσιάσθηκε ανάμεσά μας, και γίναμε άξιοι να λάβουμε το άγιο σώμα και αίμα του. Είσαι μακάρια εσύ στις γενεές των γενεών, Θεομακάριστη, εσύ που είσαι λαμπρότερη από τα Χερουβείμ, και ενδοξότερη από τα Σεραφείμ.

Και τώρα, πανύμνητη Παναγία Θεοτόκε, μην παύσεις να μεσιτεύεις για μας τους ανάξιους δούλους σου, για να σωθούμε από κάθε επιβουλή του Πονηρού και από κάθε δυσκολία, και να φυλαχθούμε άτρωτοι από κάθε επίθεση προερχόμενη από τα φαρμακερά βέλη του· αλλά και ως το τέλος φύλαξέ μας, με τις ικεσίες σου ακατάκριτους, ώστε σωζόμενοι με τη δική σου βοήθεια και αρωγή να αναπέμπουμε δοξολογία και αίνεση και ευχαριστία και προσκύνηση πάντοτε στον μόνο Τριαδικό Θεό και Δημιουργό όλων των δημιουργημάτων.

Αγαθή Δέσποινα και πανευγενέστατη Μητέρα του αγαθού και πανάγαθου και υπεράγαθου Θεού, ρίξε το βλέμμα σου στην προσευχή του ανάξιου και αχρείου δούλου σου με το σπλαχνικό σου μάτι, και πρόσφερε τη βοήθειά σου σ’ εμένα σύμφωνα με το πολύ έλεος της ανέκφραστης ευσπλαχνίας σου, και παράβλεψε τα αμαρτήματά μου, αυτά που έπραξα με λόγια και αυτά που έπραξα με έργα, αυτά που έπραξα με κάθε αίσθηση, τα εκούσια και τα ακούσια, αυτά που έπραξα συνειδητά και από άγνοια, και κάνε με όλον καινούριο άνθρωπο, με το να με καταστήσεις ναό του παναγίου και ζωοποιού και εξουσιαστικού Πνεύματος, που κατοίκησε και έριξε τη σκιά του στην πανάχραντη μήτρα σου, και που είναι η δύναμη του ύψιστου Θεού· διότι εσύ είσαι βοηθός εκείνων που εξαντλήθηκαν από τους κόπους, προστάτης εκείνων που κινδυνεύουν, σωτήρας εκείνων που βρέθηκαν σε κακοκαιρία, λιμάνι εκείνων που έπεσαν σε τρικυμία, ενίσχυση και βοηθός εκείνων που περικυκλώθηκαν από δυσκολίες.

Δώρισε στο δούλο σου κατάνυξη, γαλήνη των λογισμών, σταθερότητα του νου, συνετό νου, προσοχή της ψυχής, ταπεινό φρόνημα, αγιοπρεπή και ήρεμη κατάσταση, συνετό και συγκρατημένο ήθος, που φανερώνει ως αποδείξεις της εσωτερικής κατάστασης την τάξη της ψυχής και την ειρήνη, την οποία ο Κύριός μας χάρισε στους μαθητές του. Ας φθάσει η δέησή μου στον άγιο ναό σου και στο κατοικητήριο της δόξας σου. Ας χύσουν τα μάτια μου άφθονα δάκρυα, για να με καθαρίσεις από το ρύπο με τα δάκρυά μου, και να με σφουγγίσεις με τα νάματα των δακρύων, καθαρίζοντάς με από το ρύπο των παθών.

Διάγραψε το χρεόγραφο των αμαρτημάτων μου. Διασκόρπισε τα σύννεφα της λύπης μου, την ομίχλη και την ταραχή των λογισμών. Απομάκρυνε από μένα την καταιγίδα και τη θύελλα των παθών, και φύλαξέ με μέσα σε αταραξία και γαλήνη. Πλάτυνε την καρδιά μου με πνευματικό πλατυσμό. Εύφρανε και χαροποίησέ με με ανέκφραστη χαρά και με παντοτινή ευφροσύνη, ώστε να διανύσω σωστά τους ίσιους δρόμους των εντολών του Υιού σου, και να βαδίσω με ακατάκριτη συνείδηση και με άμεμπτη συμπεριφορά.

Χάρισε επίσης και καθαρή προσευχή σ’ εμένα που προσεύχομαι σ’ εσένα, ώστε με αθόλωτο νου και απερίσπαστο λογισμό να μελετώ αδιάκοπα με αχόρταγη ψυχή, νύχτα και μέρα, τα λόγια των θείων Γραφών, και να ψάλλω με ευχαριστία, και να προσεύχομαι με αγαλλίαση της καρδιάς μου, για να δοξάσω και να τιμήσω και να επαινέσω τον μονογενή σου Υιό και Κύριό μας Ιησού Χριστό, στον οποίο πρέπει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

Πηγή: (Από το βιβλίο: Οσίου Εφραίμ του Σύρου Έργα, τ. ΣΤ’, «Προσευχές». Εκδόσεις «Το Περιβόλι της Παναγίας», Θεσσαλονίκη 1998, σελ. 358), Κοινωνία Ορθοδοξίας, Η άλλη όψη

Τά Ὀρθόδοξα Χριστιανικά Σωματεῖα Ἀθηνῶν χαιρετίζουμε μέ ἐνθουσιασμό τήν ἀπόφαση πού ἐξέδωσε ἡ ὁλομέλεια τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας στίς 20/3/2018 σχετικά μέ τά Νέα Προγράμματα τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν.

Θεωροῦμε ὅτι ἡ ἐν λόγῳ ἀπόφαση τοῦ ἀνωτάτου δικαστηρίου τῆς Χώρας μας συνιστᾶ δικαίωση τῶν ἀγώνων τῶν γονέων τῶν μαθητῶν και τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ γενικά, προκειμένου νά ἀποτραπεῖ ἡ ἀντισυνταγματική καί ἀνισόνομη μεταχείριση τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων μαθητῶν ὡς πρός τό ἀναφαίρετο δικαίωμά τους νά διδάσκονται τήν πίστη τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τήν ἐπικρατοῦσα θρησκεία τῆς Χώρας μας. Τό μεγάλο συλλαλητήριο τῆς 4ης Μαρτίου 2018 στά Προπύλαια τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κατέδειξε πρός ὅλες τίς κατευθύνσεις αὐτή τήν εὔλογη ἀπαίτηση τῶν γονέων γιά τήν παιδεία τῶν παιδιῶν τους.

Ζητοῦμε ἀπό τήν Κυβέρνηση νά δείξει στοιχειώδη δημοκρατική εὐαισθησία καί νά συμμορφωθεῖ μέ τήν ἀπόφαση τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας. Κάθε προσπάθεια παρακάμψεως καί μή ἐφαρμογῆς τῆς ἀποφάσεως μέ τή χρήση σοφιστειῶν, μομφῶν καί ἀθέσμων ἐπεμβάσεων στή Δικαστική ἐξουσία, τίποτε ἄλλο δέν ἐπιτυγχάνει, ἀπό τό νά πλήξει ἀνεπανόρθωτα τήν ἀξιοπιστία της ἔναντι τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ, νά ἀναδείξει τό σοβαρότατο δημοκρατικό ἔλλειμμά της, νά προκαλέσει γιά μία ἀκόμη φορά την δίκαιη ὀργή τοῦ κυρίαρχου Ἑλληνικοῦ Λαοῦ καί να ἐπισύρει ἀμείλικτες τίς νόμιμες κυρώσεις (ἀστικές, ποινικές, πειθαρχικές) στούς ὑπευθύνους .

Παράλληλα, θεωροῦμε ὅτι τώρα εἶναι ἡ ὥρα εὐθύνης τῆς σεπτῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τήν ὁποία μέ σεβασμό καλοῦμε νά προβεῖ σέ ἐνέργειες, βασιζόμενη καί στήν ἀπόφαση τῆς ἀνωτάτης δικαστικῆς Ἀρχῆς τοῦ τόπου, προκειμένου νά καταστήσει σέ ὅλους γνωστό ὅτι ἡ διδασκαλία τῶν Θρησκευτικῶν στά σχολεῖα γιά τά δικά της μέλη, εἶναι ἀνάγκη νά ἔχει ἀπόλυτη συνάφεια μέ τή δική της ἐκκλησιαστική διδασκαλία καί νά ἀποσκοπεῖ στήν ἀνάπτυξη καί καλλιέργεια τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς συνειδήσεως τῶν μαθητῶν.

Ἐμεῖς, ὡς Ὀρθόδοξα Χριστιανικά Σωματεῖα, δηλώνουμε ὅτι θά συνεχίσουμε τόν ἀγώνα μας, ἀφουγκραζόμενοι τήν ἀγωνία τῆς συντριπτικῆς πλειοψηφίας τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ, μέχρι τήν τελική δικαίωσή του.

Τά Ὀρθόδοξα Χριστιανικά Σωματεῖα Ἀθηνῶν

Να ‘τανε το ‘21...

Την 25η Μαρτίου γιορτάζουμε την καταστατική πράξη της ίδρυσης του ελληνικού κράτους. Για να συνταχθεί αυτό το καταστατικό χρειάστηκαν η παρουσία του Θεού, των ανθρώπων, τα όπλα μας, οι σημαίες μας και η θέλησή μας να ζήσουμε ελεύθεροι, χωρίς να φοβόμαστε την αυθαιρεσία του εχθίστου των εχθίστων: Του Οθωμανού δυνάστη, που είχε εγκαταστήσει τη φρίκη και τη βαρβαρότητά του επί αιώνες στα εδάφη μας.

Το 1821, η Επανάσταση δεν ήταν ούτε κοινωνική ούτε ταξική. Εθνική ήταν. Πλούσιοι και φτωχοί, λαϊκοί και κληρικοί, λόγιοι κι αγράμματοι ρίσκαραν τα λίγα ή τα πολλά τους, τη σωματική ακεραιότητα και την ίδια τη ζωή τους για να λάβουν ως αντιμίσθιο την ελευθερία. Υπ’ όψιν ότι ο σκλάβος γίνεται ελεύθερος από την πρώτη στιγμή που ορθώνει το ανάστημά του σε όποιον του στερεί την ελευθερία. Οι Ελληνες ελευθερώθηκαν μόλις έριξαν την πρώτη τουφεκιά, μόλις ξεθηκάρωσαν και επέστρεψαν ματωμένο το ξίφος στο θηκάρι. Σκλάβοι, δούλοι και δύσμοιροι παρέμειναν όσοι δεν είχαν τα ψυχικά αποθέματα να τα βάλουν με τον ενσαρκωμένο εφιάλτη της Τουρκιάς.

Και ενώ η γνώση της ισορροπίας των δυνάμεων Ελλήνων - Τούρκων καθιστούσε καθαρή τρέλα τον ξεσηκωμό, οι Ελληνες ξεσηκώθηκαν. Και τα δύο πρώτα χρόνια, που πολεμούσαν ενωμένοι, νικούσαν, και άρχισε μάλιστα να διαγράφεται στον πνευματικό ορίζοντα το όραμα της Πόλης.

Οι Ελληνες ποτέ δεν αποποιήθηκαν την κληρονομιά της αρχαιότητας και του Βυζαντίου. Χαρακτηριστικά είναι όσα είχε πει ο Γέρος του Μοριά στον Χάμιλτον, που του ζητούσε συμβιβασμό με τη βαρβαρότητα: «Εμείς, καπετάν Αμιλτον, ποτέ συμβιβασμό δεν εκάμαμε με τους Τούρκους. Αλλους έκοψε, άλλους εσκλάβωσε με το σπαθί εις γενεάς. Ο βασιλεύς μας εσκοτώθη, καμμία συνθήκη δεν έκαμε, η φρουρά του είχε παντοτινό πόλεμο με τους Τούρκους και δύο φρούρια ήτον πάντοτε ανυπότακτα. [...] Η φρουρά του βασιλέως μας είναι οι λεγόμενοι Κλέφται, τα φρούρια η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά».

Βασιλέας για τον Κολοκοτρώνη, αλλά και για αναρίθμητους άλλους Ελληνες εδώ και αιώνες είναι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Και στόχος του έθνους είναι η πολιτισμική, πνευματική, πληθυσμιακή, οικονομική, αλλά και εδαφική αποκατάστασή του.

Αυτό μπορεί να γίνει εφικτό αν ταξιδέψουμε νοερά μέχρι το 1821 και πάρουμε στα σοβαρά τα διδάγματά του: Ενωμένοι νικάμε τους πάντες. Διχασμένοι (εν μέσω Επανάστασης κάναμε και εμφύλιες συγκρούσεις) ηττώμεθα και χρειαζόμαστε τις παρεμβάσεις των ξένων, τύπου Ναυμαχίας του Ναυαρίνου, για να «σωθούμε».

Η Τουρκία είναι υπολογίσιμη αντίπαλος, αλλά, σε κάθε περίπτωση, πιο εύκολη υπόθεση από την αντιμετώπιση του αληθινά επικίνδυνου εχθρού: Του κακού εαυτού μας.

Ζήτω το 1821!

Πηγή: Δημοκρατία, Ακτίνες

Το τελευταίο διάστημα με αφορμή την έξαρση της έντασης γύρω από σοβαρά εθνικά θέματα, παρατηρείται μια οργανωμένη επίθεση από διάφορους κύκλους, εναντίον βασικών πυλώνων της χώρας, που είναι το έθνος και η θρησκεία.

Σε αυτή την επίθεση, δυστυχώς, συμμετέχει και η σημερινή ελληνική κυβέρνηση, η οποία έχει ανοίξει πόλεμο με την Εκκλησία και τα θρησκευτικά πιστεύω των Ελλήνων, αλλά και όσων τολμούν να διακηρύξουν ότι πάνω από όλα είναι Έλληνες, και πάνω από όλα βάζουν την πατρίδα, το εθνικό συμφέρον, και το Ελληνικό έθνος.

Τελευταίο σοβαρό επεισόδιο, σε αυτή την εκστρατεία εξαφάνισης και σπίλωσης αυτών των βασικών συστατικών του DNA, της Ελλάδας, η σφοδρή επίθεση του Υπουργείου Παιδείας και στελεχών του κυβερνώντος κόμματος εναντίον του Συμβουλίου Επικρατείας, και της απόφασής του, να κηρύξει αντισυνταγματικές τις αλλαγές του νόμου Φίλη, στο μάθημα των Θρησκευτικών. Η επίθεση αυτή έρχεται να προστεθεί στους προκλητικά υβριστικούς χαρακτηρισμούς, στο υψηλότερο επίπεδο, από την κυβέρνηση εναντίον, των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων που κατέβηκαν στους δρόμους για τα συλλαλητήρια γύρω από την υποτιθέμενη διαπραγμάτευση για την ονομασία των Σκοπίων, και την άρνησή τους να αποδεχθούν την παραχώρηση του όρου, Μακεδονία, στα Σκόπια.

Για πάρα πολύ καιρό, στα κείμενά μου, ασχολούμαι και κάνω σφοδρή κριτική στη στρεβλή παγκοσμιοποίηση, που έχει ως αποκλειστικό στόχο, να ισοπεδώσει και να εξαφανίσει, την ιστορία των εθνών, τις παραδόσεις, τη θρησκεία, και οτιδήποτε συνδέεται με τις έννοιες, πατρίδα, έθνος-κράτος, εθνική κυριαρχία, και εθνικό συμφέρον. Και αυτό για να μπορέσει να επικρατήσει μια λογική στρογγυλοποίησης των πάντων, η οποία θα καταστήσει εύκολη την επικράτηση των συμφερόντων αυτών που νοιάζονται μόνο για το κέρδος και τη διατήρηση του συστήματος της στρεβλής παγκοσμιοποίησης.

Είναι πλέον ξεκάθαρο, ότι η λογική αυτή, ο ιός αυτός, έχει πλήξει ή τουλάχιστον προσπαθεί να πλήξει και την Ελλάδα, με αποτέλεσμα να απειλείται η ίδια η επιβίωση του Ελληνικού Έθνους. Και στην Ελλάδα πλέον, έχουμε σύγκρουση, μεταξύ της στρεβλής παγκοσμιοποίησης και του Ελληνικού έθνους-κράτους.

Σε μια στιγμή που το σύνολο το έθνους θα έπρεπε να είναι ενωμένο σαν γροθιά απέναντι σε αυτούς που αμφισβητούν και απειλούν την εδαφική ακεραιότητα και τα εθνικά συμφέροντα της πατρίδας, η κυβέρνηση της χώρας, επιλέγει την επίθεση, την σπίλωση, και τις απειλές, εναντίον των βασικών πυλώνων της χώρας, του έθνους και της δημοκρατίας, που είναι η Ορθοδοξία, η δικαιοσύνη και το Σύνταγμα, μόνο και μόνο επειδή δεν συμφωνούν με τον πολιτικό σχεδιασμό της και τις ιδεοληψίες της.

Ουδείς στη μέχρι σήμερα ιστορία, της χώρας και του έθνους δεν είχε αποτολμήσει κάτι τέτοιο, και μάλιστα σε εθνικά κρίσιμη στιγμή. Ακόμα και σε στιγμές σφοδρής εσωτερικής σύγκρουσης κανείς δεν είχε τολμήσει να επιτεθεί και να αμφισβητήσει την Ορθοδοξία, την δικαιοσύνη, το έθνος, την ίδια την Ελλάδα. Και όμως σήμερα αυτό έγινε και συνεχίζει να γίνεται.

Όποιος τολμήσει να πει ότι είναι Έλληνας, Χριστιανός Ορθόδοξος, και υπερασπιστεί τις αξίες και παραδόσεις του έθνους, αυτόματα δέχεται σφοδρή επίθεση ως ακροδεξιός, εθνικιστής, ρατσιστής και πατριδοκάπηλος. Η υπεράσπιση της πατρίδας, η πίστη στις αξίες και τις παραδόσεις της, η περηφάνεια του να είσαι Έλληνας, αντιμετωπίζεται ως ύβρις και κυρίως ως απειλή.

Μόνο αυτό δεν είναι. Το αντίθετο. Η υπεράσπιση, των εθνικών αξιών, της Ορθοδοξίας, των παραδόσεων, και της ιστορίας, είναι η μοναδική ασπίδα και ελπίδα για την αντιμετώπιση κάθε είδους απειλής, και ο μόνος δρόμος για την επιβίωση της πατρίδας.

Δεν είναι δυνατόν χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ρωσία, και τόσες άλλες, να έχουν βασίσει τα Συντάγματα τους και τα συστήματα τους πάνω στις αξίες της Ελληνικής Δημοκρατίας, στον Ελληνικό πολιτισμό, και σήμερα η ηγεσία της χώρας που έδωσε στον κόσμο αυτές τις αξίες και αυτές τις ιδέες, να τις πυροβολεί και να τις απειλεί.

Υπάρχουν και όρια στο πολιτικό συμφέρον. Είναι καιρός όλοι και κυρίως η αντιπολίτευση, να το ξεκαθαρίσουν αυτό, με απόλυτη σαφήνεια και δυναμικότητα. Διότι από ένα σημείο και μετά η παθητικότητα, καθίσταται συνυπευθυνότητα.

Η Ελλάδα δεν είναι ντροπή.

Πηγή: Hellas Journal, Ακτίνες, Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

Ο δυναμικός μητροπολίτης μιλά για την απόφαση του ΣτΕ και προαναγγέλλει ακύρωση και των διατάξεων Γαβρόγλου

Tο «γάντι» πετά στον Κώστα Γαβρόγλου ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, προαναγγέλλοντας ακύρωση και των δικών του υπουργικών αποφάσεων για τη διδασκαλία των Θρησκευτικών.

Ο δυναμικός μητροπολίτης, που πρωτοστάτησε στον δικαστικό αγώνα κατά του τρόπου διδασκαλίας του μαθήματος, σε συνέντευξή του στη «δημοκρατία» υποστηρίζει ότι «η απόφαση του ΣτΕ είναι θέμα δημοκρατίας, ισονομίας και συνταγματικής τάξης, και όλα τα υπόλοιπα που ακούγονται περί αναχρονισμών και σκοταδισμού είναι υπεκφυγές».

Επίσης, δίνει το στίγμα της πολιτικής που πρέπει να ακολουθήσει η Ιερά Σύνοδος, λέγοντας ότι «η Εκκλησία πρέπει να συγγράφει η ίδια το μάθημα των Θρησκευτικών και βέβαια να επιλέγει η ίδια τους καθηγητές θεολόγους που θα διδάσκουν τα μαθήματα αυτά στα παιδιά μας».

Νιώθετε δικαιωμένος μετά την απόφαση του ΣτΕ, που ακύρωσε την υπουργική απόφαση του Νίκου Φίλη για τη διδασκαλία των Θρησκευτικών;

Εγώ, ως πρόσωπο, δεν θεωρώ ότι πέτυχα κάτι για να νιώθω δικαιωμένος. Εκανα το καθήκον μου. Τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο. Κυρίως προσπάθησα να υπερασπιστώ την ισονομία, τη δημοκρατική τάξη και τη συνταγματική πρόβλεψη. Δηλαδή, ως Ελλην πολίτης υπερασπίστηκα το Σύνταγμά μας, όπως προβλέπει στο άρθρο 120 το ίδιο το Σύνταγμα. Τι λέει το Συνταγμά μας; Οτι όλοι οι Ελληνες είναι ίσοι απέναντι του Νόμου, απέναντι της Πολιτείας και, επειδή παραβίασε η Πολιτεία αυτή την ισότητα, καταστρατηγώντας τη δημοκρατική ισονομία, γι’ αυτό και απευθυνθήκαμε, μαζί με την Πανελλήνια Ενωση Θεολόγων, την Εστία Πατερικών Μελετών και κάποιους άλλους ανησυχούντες γονείς, στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο για να αποκατασταθεί η τρωθείσα έννομη τάξη και κυρίως για να αποκατασταθεί η συνταγματική πρόβλεψη για τη διακράτηση της πνευματικής ιδιοπροσωπίας των ορθόδοξων Ελλήνων.

Την ίδια στιγμή που οι αγαπητοί κύριοι Φίλης και Γαβρόγλου -και η κυβέρνηση βέβαια- νομοθετούν με τον τρόπο που νομοθετούν για το μάθημα των Θρησκευτικών των ορθόδοξων Ελληνοπαίδων, την ίδια στιγμή αναγνωρίζουν το έννομο δικαίωμα των Ρωμαιοκαθολικών, των μουσουλμάνων και των Εβραίων Ελληνοπαίδων να απολαμβάνουν ένα ομολογιακό μάθημα το οποίο συντάσσουν οι θρησκευτικές ηγεσίες τους, το ΚΙΣ, η Ρωμαιοκαθολική Ιεραρχία και οι μουσουλμανικές μουφτείες, με καθηγητές και δασκάλους που επιλέγουν προσεκτικά. Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν απολαμβάνει αυτή την αναγνώριση και την τιμή. Απάντηση σε αυτό έδωσε η πολύ σπουδαία απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, που επιλύει συνταγματικά και νομικά θέματα γύρω από το μάθημα των Θρησκευτικών. Γιατί δεν μπορεί η ίδια η Πολιτεία να μεταχειρίζεται διαφορετικά τους πολίτες της όταν ανήκουν στις μειοψηφίες, και με διακρίσεις εις βάρος τους τους πολίτες όταν ανήκουν στην πλειοψηφία. Χρησιμοποιούν αυτόν τον αφοριστικό, χυδαίο, απαράδεκτο και υβριστικό προσδιορισμό για να καλύψουν τη δημοκρατική ασυνέπειά τους. Γιατί άλλη μεταχείριση στους Εβραίους, Ρωμαιοκαθολικούς και τους μουσουλμάνους Ελληνες, και άλλη στους ορθοδόξους; Γιατί θα πρέπει τα ορθόδοξα παιδιά να διδάσκονται με τη μέθοδο του σχετικού γραμματισμού, που είναι μια αλλοπρόσαλλη μέθοδος; Επέρχεται μοιραία και αναπόδραστα μια σύγχυση, την οποία επιδιώκουν ασφαλώς όλοι αυτοί που συνέταξαν αυτά τα άθλια προγράμματα για να οδηγηθεί το παιδί στην εκκοσμίκευση, στον συγκρητισμό και στην αθεΐα. Αλλωστε, αυτό το επεσήμανε και ο μακαριότατος Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος στην περιώνυμη επιστολή του προς τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα.

Εδώ λοιπόν είναι θέμα δημοκρατίας, ισονομίας και συνταγματικής τάξης. Αυτά επισημείωσε η απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, και όλα τα υπόλοιπα που ακούγονται περί αναχρονισμών, σκοταδισμού είναι υπεκφυγές για να μην αναγκαστούν να συγκρουστούν με την αδυσώπητη αλήθεια, που είναι ότι καταστρατηγούν τα δικαιώματα των ορθόδοξων Ελλήνων και φέρονται στην Ορθόδοξη Εκκλησία με εμπάθεια, μίσος και κακότητα.

Ο κ. Γαβρόγλου υποστήριξε ότι η απόφαση του ΣτΕ δεν έχει καμιά πρακτική επίπτωση στη συνέχιση της διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών…

Ο κ. Γαβρόγλου -λυπούμαι που το λέω- δεν είναι νομικός και δεν γνωρίζει το Διοικητικό Δίκαιο ή, αν το γνωρίζει, προσπαθεί να θολώσει τα πράγματα. Τον ενημερώνω ότι έχουμε προσφύγει και εναντίον των δικών του αποφάσεων, και ότι εντός των επόμενων ημερών θα καταθέσουμε επίσης προσφυγές στην Επιτροπή Αναστολών και την Επιτροπή Συμμόρφωσης του ΣτΕ, διότι, επειδή είναι ομοειδείς οι καταργηθείσες αποφάσεις Φίλη και οι δικές τους, θα εκπέσουν και αυτές σε λίγο χρονικό διάστημα. Αυτό που θα πρέπει ο δημοκράτης κ. Γαβρόγλου να απαντήσει είναι το γιατί άλλη μεταχείριση για τους ορθοδόξους και άλλη για τους ρωμαιοκαθολικούς, τους Εβραίους και τους μουσουλμάνους.

Ας τολμήσει ο πολύ δημοκράτης κ. Γαβρόγλου, ο οποίος έχει αυτή την παρρησία και τη δύναμη, να κάνει το ίδιο για τους μουσουλμάνους ή για τους ρωμαιοκαθολικούς και τους Εβραίους. Τον προκαλώ δημόσια και περιμένω την απάντησή του. Γιατί τα περί σκοταδισμού και λοιπά είναι εξόχως υβριστικά και απαράδεκτα για έναν επιστήμονα και πανεπιστημιακό, όπως είναι ο κ. Γαβρόγλου.

Η απόφαση του ΣτΕ πυροδότησε πάλι τη συζήτηση για τον χωρισμό κράτους – Εκκλησίας. Ποιο είναι το σχόλιό σας;

Αυτό είναι ακόμα ένα μεγάλο παραμύθι και ένα μεγάλο ψέμα που λέγεται. Βέβαια, οι δημοσιολογούντες έχουν μια περιουσία οι περισσότεροι, το θράσος της άγνοιας, και χωρίς να ξέρουν τα πράγματα ομιλούν ως ex cathedra, ως Πάπες.

Ο χωρισμός ο πολυθρύλητος έχει γίνει με το Σύνταγμα του 1975. Η Εκκλησία έχει την ίδια νομική θέση που έχουν οι εβραϊκές κοινότητες και οι τρεις μουσουλμανικές μουφτείες της Θράκης, δηλαδή ΝΠΔΔ. Η χώρα μας δεν είναι θεοκρατική, δεν είχε ποτέ θεοκρατικό καθεστώς, ούτε η Ορθόδοξη Εκκλησία επέβαλε στους άλλους τις απόψεις της.

Τι επιζητούν, λοιπόν, οι δημοσιολογούντες; Να πάψει να είναι η Εκκλησία ΝΠΔΔ; Διότι μόνο αυτό υπάρχει στην περίφημη έννοια του χωρισμού. Να γίνει ένωση προσώπων ή σωματείο και να παραμείνουν οι εβραϊκές κοινότητες ΝΠΔΔ και οι μουσουλμανικές μουφτείες δημόσιες υπηρεσίες; Ιδού, λοιπόν, το δίλημμα το μεγάλο. Γι’ αυτό κυβερνήσεις που λένε πομφόλυγες κατά καιρούς, όταν δουν τα πράγματα εκ του σύνεγγυς, ανακρούουν πρύμναν, διότι η πραγματικότητα είναι αδήριτη και τα ονειροπολήματα δεν οδηγούν στην πραγματικότητα. Είναι απλώς εξαρτήματα του θράσους της άγνοιας ή της συγκάλυψης.

«Η Εκκλησία πρέπει να γράφει τα Θρησκευτικά»

Η Εκκλησία της Ελλάδος ποιον δρόμο πρέπει να ακολουθήσει;

Η Εκκλησία πρέπει να διεκδικήσει αυτό που απολαμβάνουν οι άλλες θρησκευτικές κοινότητες και ενότητες στη χώρα: Να συγγράφει η ίδια η Εκκλησία τα βιβλία του μαθήματος των Θρησκευτικών που διδάσκονται στη δημόσια εκπαίδευση -δεν είναι κάποια προνομιακή πράξη- και βέβαια να επιλέγει η ίδια τους καθηγητές θεολόγους. Αυτά πρέπει να ζητήσει η Εκκλησία, τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο απ’ ό,τι συμβαίνει και ισχύει με το νομικό πλαίσιο που υφίσταται στη χώρα για τους μουσουλμάνους, τους Εβραίους και τους ρωμαιοκαθολικούς. Αυτό ζητούμε. Εδώ, τα πράγματα συντρίβονται και όλη η δήθεν ευπρέπεια των δημοσιολογούντων καταλύεται, γιατί είναι συγκλονιστικό το ερώτημα, που αποδεικνύει δυστυχώς εμπάθεια και κακότητα μόνο έναντι της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Πηγή: Δημοκρατία, Αβέρωφ

Εις το Όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.

Ιδού η πέμπτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Κυριακή [που σφραγίζει την εβδομάδα] των μεγάλων αγρυπνιών και των μεγάλων ασκήσεων, την εβδομάδα των μεγάλων θρήνων και αναστεναγμών, η Κυριακή της πιο μεγάλης μεταξύ των αγίων γυναικών Αγίας, της οσίας μητρός ημών Μαρίας της Αιγυπτίας.

Σαράντα επτά χρόνια έκανε στην έρημο, και ο Κύριος της έδωσε εκείνο που σπάνια δίνει σε κάποιον από τους Αγίους. Χρόνια ολόκληρα δεν γεύθηκε ψωμί και νερό. Στην ερώτηση του αββά Ζωσιμά εκείνη απάντησε: «Ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος» (Ματθ. 4, 4). Ο Κύριος την έτρεφε με έναν ιδιαίτερο τρόπο και την οδηγούσε στην ερημητική ζωή, στους ερημητικούς της αγώνες.

Και ποιό ήταν το αποτέλεσμα; Η Αγία μετέτρεψε την κόλασή της σε παράδεισο! Νίκησε το διάβολο και ανέβηκε ψηλά στον Θεό! Πώς, με τι; Με τη νηστεία και την προσευχή, με νηστεία και προσευχή! Διότι η νηστεία, η νηστεία μαζί με την προσευχή, είναι δύναμη που νικά τα πάντα. Ένας θαυμάσιος ύμνος της Μ. Τεσσαρακοστής λέει: «ακολουθήσωμεν τω διά νηστείας ημίν, την κατά του διαβόλου νίκην υποδείξαντι, Σωτήρι των ψυχών ημών». Με τη νηστεία μας έδειξε τη νίκη κατά του διαβόλου… Δεν υπάρχει άλλο όπλο, δεν υπάρχει άλλο μέσον.

Νηστεία! Ιδού το μέσον για να νικήσεις το διάβολο, τον κάθε διάβολο. Παράδειγμα νίκης, η αγία Μαρία η Αιγυπτία. Τι θεία δύναμη η νηστεία!Νηστεία δεν είναι τίποτε άλλο παρά να σταυρώνεις το σώμα, να σταυρώνεις ο ίδιος τον εαυτό σου.

Εφόσον υπάρχει σταυρός, η νίκη είναι σίγουρη. Το σώμα της πρώην πόρνης της Αλεξάνδρειας, της Μαρίας, με την αμαρτία παραδόθηκε στη δουλεία του διαβόλου. Αλλά όταν αγκάλιασε το Σταυρό του Χριστού, όταν πήρε αυτό το όπλο στα χέρια της, νίκησε το διάβολο. Νηστεία είναι η ανάσταση της ψυχής εκ νεκρών. Η νηστεία και η προσευχή ανοίγουν τα μάτια του ανθρώπου, ώστε να αντικρύσει και να καταλάβει πραγματικά τον εαυτό του, να δει τον εαυτό του. Βλέπει τότε ότι κάθε αμαρτία στη ψυχή του είναι ο τάφος του, ο θάνατός του. Καταλαβαίνει ότι η αμαρτία μέσα στη ψυχή του δεν κάνει τίποτε άλλο από το να μετατρέπει σε πτώματα όλα όσα ανήκουν στη ψυχή: τους λογισμούς της, τα συναισθήματά της και τις διαθέσεις της· σειρά από τάφους. Και τότε…, τότε ξεχύνεται θρηνητική κραυγή από τη ψυχή: «Πριν εις τέλος απόλωμαι, σώσόν με». Αυτή είναι η κραυγή μας κατά την αγία αυτή εβδομάδα: Κύριε, προτού χαθώ τελείως, σώσέ με. Έτσι προσευχηθήκαμε αυτή την εβδομάδα στον Κύριο, τέτοιες προσευχητικές αναβοήσεις μας παρέδωσε στο Μ. Κανόνα του ο μεγάλος άγιος πατήρ ημών Ανδρέας Κρήτης.

«Κύριε, πριν εις τέλος απόλωμαι, σώσόν με». Αυτή η κραυγή μας αφορά όλους, όλους όσοι έχουμε αμαρτίες. Ποιός δεν έχει αμαρτίες; Είναι αδύνατον αν κυττάξεις τον εαυτό σου να μή βρεις κάπου, σε κάποια γωνιά της ψυχης σου, να μη εντοπίσεις σε κάποια άκρη της μία ξεχασμένη ίσως αμαρτία. Και… κάθε αμαρτία, για την οποία δεν έχεις μετανοήσει, ειναι ο τάφος σου, είναι ο θάνατός σου. Και εσύ, για να μπορέσεις να σωθείς και να αναστήσεις τον εαυτό σου από τον τάφο σου, κράζε με τις προσευχητικές θρηνητικές κραυγές της Μ. Τεσσαρακοστής: «Κύριε, πριν εις τέλος απόλωμαι, σώσόν με».

Ας μη ξεγελάμε τον εαυτό μας, αδελφοί, ας μη απατώμεθα. Και μία μόνο αμαρτία αν έμεινε στη ψυχή σου, και συ δεν μετανοείς και δεν την εξομολογείσαι αλλά την ανέχεσαι μέσα σου, αυτή η αμαρτία θα σε οδηγήσει στο βασίλειο της κολάσεως. Για την αμαρτία δεν υπάρχει τόπος στον παράδεισο του Θεού. Για την αμαρτία δεν υπάρχει τόπος στη Βασιλεία των Ουρανών. Για να αξιωθείς της Βασιλείας των Ουρανών, φρόντισε να διώξεις από μέσα σου κάθε αμαρτία, να ξεριζώσεις από μέσα σου με τη μετάνοια κάθε αμαρτία. Διότι, τίποτε δεν γλυτώνει από τη μετάνοια του ανθρώπου. Τέτοια δύναμη έδωσε ο Κύριος στην Αγία Μετάνοια.

Κοίταξε! Αφού η μετάνοια μπόρεσε να σώσει μία τόσο μεγάλη άσωτη γυναίκα, όπως ήταν κάποτε η Μαρία η Αιγυπτία, πως να μη σώσει και άλλους αμαρτωλούς, τον κάθε αμαρτωλό, και τον πιο μεγάλο αμαρτωλό και εγκληματία; Ναι, η Αγία και Μ. Τεσσαρακοστή είναι το πεδίο της μάχης, επί του οποίου εμείς οι Χριστιανοί με τη νηστεία και την προσευχή νικάμε το διάβολο, νικάμε όλες τις αμαρτίες, νικάμε όλα τα πάθη και εξασφαλίζουμε στον εαυτό μας την αθανασία και την αιώνιο ζωή. Στη ζωή των αγίων και αληθινών Χριστιανών υπάρχουν αναρίθμητα παραδείγματα που δείχνουν ότι όντως μόνο με την προσευχή και τη νηστεία εμείς οι Χριστιανοί νικάμε τους δαίμονες, όλους εκείνους που μας βασανίζουν και θέλουν να μας παρασύρουν στο βασίλειο του κακού, στην κόλαση. Αυτή η Αγία Νηστεία…! είναι νηστεία των αγίων αρετών μας. Κάθε αγία αρετή ανασταίνει τη ψυχή μου και τη ψυχή σου εκ των νεκρών.

Προσευχή! Τι είναι η προσευχή; Είναι η μεγάλη αρετή που σε ανασταίνει και με ανασταίνει. Σηκώθηκες μήπως για προσευχή, έκραξες προς τον Κύριο να καθαρίσει τη ψυχή σου από τις αμαρτίες, από το κάθε κακό, από κάθε πάθος; Τότε οι τάφοι σου και οι τάφοι μου ανοίγουν και οι νεκροί ανασταίνονται. Ό,τι είναι αμαρτωλό φεύγει, ό,τι σύρει προς το κακό εξαφανίζεται. Η αγία προσευχή ανασταίνει τον καθένα από μας, όταν είναι ειλικρινής, όταν φέρνει όλη τη ψυχή στον ουρανό, όταν εσύ με φόβο και τρόμο λες στον Κύριο: « Δες, δες τους τάφους μου, αναρίθμητοι είναι οι τάφοι μου, Κύριε! Μέσα σε κάθε ένα από αυτούς τους τάφους, νάτην η ψυχή μου, νάτην νεκρή, μακρυά από Σένα, Κύριε! Ειπέ λόγον και ανάστησον πάντας τους νεκρούς μου! Διότι, Συ, Συ, Κύριε, μας έδωσες πολλές θείες δυνάμεις να μας ανασταίνουν διά της αγίας Αναστάσεως, να μας ανασταίνουν από τον τάφο της ραθυμίας».

Ναι, με την αμαρτία, με τα πάθη μας, πεθαίνουμε ψυχικά. Η ψυχή πεθαίνει, όταν χωρίζεται από τον Θεό. Η αμαρτία είναι δύναμη που χωρίζει τη ψυχή από τον Θεό. Και εμείς, όταν αγαπάμε την αμαρτία, όταν αγαπάμε τις αμαρτωλές ηδονές, στην πραγματικότητα αγαπάμε τον θάνατό μας, αγαπάμε τους τάφους, τους βρωμερούς τάφους, μέσα στους οποίους η ψυχή μας αποσυντίθεται.

Αντίθετα, όταν ανανήψουμε, όταν με τον κεραυνό της μετανοίας χτυπήσουμε την καρδιά μας, τότε…, τότε οι νεκροί μας ανασταίνονται. Τότε η ψυχή μας νικά όλους τους φονείς της, νικά τον κατεξοχή δημιουργό όλων των αμαρτιών, το διάβολο, νικά με τη δύναμη του Αναστάντος Κυρίου Ιησού Χριστού.

Γι’ αυτό, για μας τους Χριστιανούς δεν υπάρχει αμαρτία πιο ισχυρή από μας. Να είσαι βέβαιος ότι πάντοτε είσαι δυνατότερος από κάθε αμαρτία που σε βασανίζει, πάντοτε είσαι δυνατότερος από κάθε πάθος που σε βασανίζει. Πώς; -ρωτάς. Με τη μετάνοια! Και τι είναι ευκολότερο απ’ αυτήν; Πάντοτε μπορείς μέσα σου, μέσα στη ψυχή σου, να κραυγάζεις: «Κύριε, πριν εις τέλος απόλωμαι, σώσόν με». Η βοήθεια του Θεού δεν θα σε παραβλέψει. Θα αναστήσεις τον εαυτό σου από τους νεκρούς και θα ζεις σ’ αυτόν τον κόσμο σαν κάποιος που ήρθε από εκείνον τον κόσμο, που αναστήθηκε και ζει μία νέα ζωή, τη ζωή του Αναστάντος Κυρίου, που υπάρχουν μέσα του όλες οι θείες δυνάμεις, έτσι ώστε καμμία αμαρτία πλέον δεν μπορεί να σε φονεύσει. Ίσως να ξαναπέφτεις, αλλά πλέον γνωρίζεις, γνωρίζεις το όπλο, γνωρίζεις τη δύναμη με την οποία ανασταίνεσαι εκ των νεκρών. Αν πενήντα φορές την ημέρα αμαρτήσεις, αν πενήντα φορές ντροπιασθείς, αν πενήντα τάφους σκάψεις σήμερα, μόνο φώναξε: «Κύριε, δος μου μετάνοια. Πριν εις τέλος απόλωμαι, σώσόν με».

Ο Αγαθός Κύριος, ο οποίος γνωρίζει την ασθένεια και αδυναμία της ανθρώπινης ψυχής και της ανθρώπινης θελήσεως, είπε: Έλα, αδελφέ. Ακόμη κι αν εβδομηκοντάκις την ημέρα αμαρτήσεις, πάλι έλα και πες: ήμαρτον (Ματθ. 18,21-22). Αυτή την εντολή δίνει ο Κύριος σε εμάς τους ανθρώπους, τους ασθενείς και αδυνάτους. Συγχωρεί τους αμαρτωλούς. Γι’ αυτό και δήλωσε ότι χαρά μεγάλη γίνεται στον ουρανό για κάθε αμαρτωλό που μετανοεί στη γη (πρβλ. Λουκ. ιε΄ 7). Όλος ο ουράνιος κόσμος κοιτάζει εσένα, αδελφέ και αδελφή, πως ζεις στη γη. Πέφτεις στην αμαρτία και δεν μετανοείς; Να, οι Άγγελοι κλαίνε και θλίβονται στον Ουρανό εξαιτίας σου. Μόλις αρχίσεις να μετανοείς, να, οι Άγγελοι στον Ουρανό χαίρονται, και σαν ουράνιοι αδελφοί σου χορεύουν…

Να η σημερινή μεγάλη αγία, η Μαρία η Αιγυπτία. Πόσο αμαρτωλή! Απ’ αυτήν ο Κύριος έκανε μία αγία ύπαρξη σαν τα Χερουβίμ. Με τη μετάνοια έγινε ισάγγελη· με τη μετάνοια κατέστρεψε την κόλαση, στην οποία βρισκόταν, και ανέβηκε ολόκληρη στον παράδεισο του Χριστού. Δεν υπάρχει Χριστιανός αδύνατος σ’ αυτόν τον κόσμο, έστω κι αν του επιτίθενται οι φρικωδέστερες αμαρτίες και πειρασμοί αυτού του κόσμου. Αρκεί μόνο ο Χριστιανός να μη ξεχάσει τα μεγάλα του όπλα: τη μετάνοια, την προσευχή, τη νηστεία· να επιδοθεί σε κάποια ευαγγελική άσκηση, σε κάποια αρετή: είτε στην προσευχή, είτε στη νηστεία, είτε στην ευαγγελική αγάπη, είτε στην ευσπλαχνία. Ας θυμηθούμε τους μεγάλους Αγίους του Θεού, ας θυμηθούμε την εορταζομένη σήμερα μεγάλη Αγία, την Οσία Μητέρα μας Μαρία την Αιγυπτία, και ας είμαστε βέβαιοι ότι ο Κύριος θα είναι άμεσος βοηθός μας. Η αγία Μαρία βίωσε τόσο θαυμαστή βοήθεια από την Υπεραγία Θεοτόκο και σώθηκε από τη φοβερή της κόλαση, από τους φοβερούς της δαίμονες. Η Υπεραγία Θεοτόκος και σήμερα και πάντοτε μας βοηθεί σε όλες τις ευαγγελικές μας αρετές: στην προσευχή, και στη νηστεία, και στην αγρυπνία, και στην αγάπη, και στους οικτιρμούς, και στην υπομονή, και σε κάθε άλλη αρετή. Εύχομαι να μας βοηθεί πάντα και να μας καθοδηγεί…

Γι’ αυτό, ποτέ να μην αποκάμεις στον αγώνα και στον πόλεμο με τις αμαρτίες σου… Σε όλες τις δυσκολίες σου και στις πιο μεγάλες πτώσεις σου να θυμάσαι την κραυγή αυτής της αγίας εβδομάδας, που έχει τη δύναμη να σε αναστήσει: «Κύριε, πριν εις τέλος απόλωμαι, σώσόν με».

Πηγή: (Μετάφραση αδελφών της Ι. Μ. Οσίου Γρηγορίου Αγ. Όρους, από το βιβλίο: Πασχαλινές Ομιλίες (Pashalne Besede), Βελιγράδι 1998), Η άλλη όψη

Στον 104ό ψαλμό γίνεται λόγος για την απελευθέρωση των Εβραίων από την δουλεία της Αιγύπτου μετά από 430 χρόνια («Βίοι παράλληλοι» με μας τους Έλληνες). Καλούνται λοιπόν όλοι οι Ιουδαίοι, με τον θεόπνευστο ψαλμικό λόγο, μικροί και μεγάλοι, να ενθυμούνται πάντοτε τα θαυμάσια του Θεού και να Τον ευγνωμονούν γι΄ αυτά και να τα διαλαλούν στα ειδωλολατρικά έθνη για να βλέπουν τι Μεγάλο και Αληθινό Θεό έχει ο Ισραηλιτικός λαός προστάτη και βοηθό στο πλευρό του. Μάλιστα να θυμούνται ότι την βραδιά της Εξόδου δεν υπήρχε ανάμεσα σε δύο εκατομμύρια περίπου κόσμο κανένας άρρωστος!

Ερώτηση πρώτη: – Δεν θα μπορούσε ο Θεός να τους σώσει επί τόπου; Εκεί στην Αίγυπτο; Τόσες πληγές έδωσε στον Φαραώ και τους Αιγυπτίους; Ασφαλώς και θα μπορούσε. Αλλά χρειαζόταν και οι Αιγύπτιοι τον τόπο τους και τη χώρα τους, αλλά και οι Εβραίοι έπρεπε να γυρίσουν επιτέλους στον τόπο τους να ζήσουν με τον τρόπο τους, τον ευσεβή μονοθεϊστικό τρόπο και τη ζωντανή σχέση με τον ζώντα και αληθινό Θεό στη Γη της Επαγγελίας και της αφετηρίας τους.

Ερώτηση δεύτερη: – Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ο Θεός καθόρισε τις οροθεσίες – οριοθεσίες των εθνών και τους χρόνους ζωής και παρακμής τους, όπως αναφέρεται στο Δευτερονόμιο και στις Πράξεις των Αποστόλων (κεφ. ιζ΄ 26). Μάλιστα ο Ίδιος ο Θεός διέσπειρε μετά τη Βαβέλ  (Σύγχυση των γλωσσών) τα αρχικά ενωμένα σε ένα σύνολο φύλα και όρισε για κάθε έθνος και από ένα φύλακα άγγελο. Αυτό δεν αλλάζει λοιπόν «εις αιώνας αιώνων».

Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η ύπαρξη και διασφάλιση της πατρίδας και των συνόρων είναι αγιογραφικά κατοχυρωμένο, ιστορικά διαπιστωμένο, ψυχολογικά συμβατό με τον άνθρωπο και κοινωνικά αποδεκτό γεγονός σε παγκόσμια κλίμακα και μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια. Μέσα στην Εκκλησία βέβαια αναστέλλονται όλα αυτά και ενώπιον του Θεού σταματούν οι διακρίσεις, χωρίς όμως και να καταργούνται, όπως φαίνεται και από το αποστολικό ανάγνωσμα της Πεντηκοστής (Πράξ. β΄ 8-11).
Μας χρειάζονται λοιπόν τρία χρόνια μέχρι τη Μεγάλη Εθνική Επέτειο για τον διακοσιοστό εορτασμό από την Επανάσταση της Εθνικής Παλιγγενεσίας του 1821 (1821 – 2021) και πρώτη και καλύτερη η Ορθόδοξη Ελλαδική Εκκλησία, μετά προφανώς και η Πολιτεία, αλλά και πολλοί άλλοι φορείς, ετοιμάζονται να τιμήσουν μεγαλόπρεπα με ό,τι καλύτερο μπορούν και διαθέτουν, αυτή την επέτειο. Πλήν όμως «σκορδαλιά χωρίς σκόρδο, δεν γίνεται». Δηλαδή;

Που είναι το Τάμα του Έθνους; Είναι δυνατόν να γιορτάσουμε αυτό το μεγαλειώδες γεγονός χωρίς να έχουμε εκπληρώσει το Τάμα των προγόνων μας; Το υπεσχημένο και «ταμένο» Τάμα; Το ίδιο θα ήταν αυτός ο Εορτασμός, αν είχαμε ένα μεγαλόπρεπο Ναό, όπως εξάλλου έφτιαξαν όλοι οι Ορθόδοξοι Λαοί των Βαλκανίων – Σλάβοι και μη, εκπληρώνοντας τα αντίστοιχα τάματά τους – και εκεί μέσα όλοι οι Ορθόδοξοι με κορυφαίους του χορού τους Έλληνες πρωταγωνιστές της αποτίναξης του οθωμανικού ζυγού αναπέμπαμε Ουράνια δοξολογία και προσφέραμε θεία Ευχαριστία στον Ελευθερωτή και Σωτήρα Χριστό; Το ίδιο θα ήταν αν μετά τους πανηγυρικούς κανονιοβολισμούς εκείνης της Ημέρας – όπως γίνεται σε κάθε εθνική επέτειο – αντηχούσαν για πρώτη φορά οι Μεγάλες Χαρμόσυνες Καμπάνες της Μεγάλη Ορθόδοξης Εκκλησίας του Σωτήρος Χριστού, μιας και η Αγιά – Σοφιά σιγεί θρηνούσα την αιχμαλωσία της μεγάλης Εκκλησίας; Δε θα ήταν εκείνη η εύσημος ημέρα μια Ημέρα Κυρίου, επιφανής και μεγάλη; Ημέρα του Λαού του Θεού;

Τον ίδιο συμβολισμό και την ίδια απήχηση θα είχε στις γενεές και στους αιώνες αυτό το γεγονός; Στις ψυχές ακόμη και των πιο σκεπτικιστών και αθέων; Κάτι καλό θα άφηνε  ένα τέτοιο λαμπρό συλλείτουργο και πανηγύρι στις ψυχές όλων. Ούτε στα πιο λαμπρά όνειρά μας δεν θα την είχαμε φανταστεί αυτή την Πανήγυρη των Ορθοδόξων Ελλήνων και δυστυχώς τώρα θα την στερηθούμε από την  αμέλεια και τη ραθυμία των ιθυνόντων. Των μέν απιστούντων των δε κωλυομένων και κωλυόντων με ελαφρά την καρδία, τη στιγμή που έχουν κτισθεί και κτίζονται τόσα άλλα κτίσματα φιλανθρωπικά και ιεραποστολικά, εκκλησιαστικά και μοναστηριακά.

Το Τάμα λοιπόν του Έθνους εκκρεμεί επικίνδυνα για την Ορθοδοξία και μάλιστα για τον Ελληνισμό. Η αθέτηση όμως ενός Τάματος δεν είναι απλό πράγμα. Ξανάρχονται ένα – ένα όσα διά του τάματος αποφύγαμε και γλυτώσαμε. Ξανάρχονται οι μουσουλμάνοι, οι δυνάμεις κατοχής, οι κεφαλικοί φόροι των μνημονίων, οι αλλότριοι νόμοι ξενικής προέλευσης, ο νόμος της σαρία, άλλο δίκαιο, το αγγλικό λένε, ορδές μεταναστών και προσφύγων και βιώνουμε μια νέα «τουρκοκρατία» στην ουσία του πράγματος. Μια νέα «αιχμαλωσία». Μια νέα καθημερινή απειλή κι έναν διαρκή ακρωτηριασμό της ακεραιότητας και μια απομείωση της ολοκληρίας και παράδοσης του Έθνους μας.

Το Τάμα του Έθνους δεν το προλαβαίνουμε με τίποτε. Δυστυχώς. Θα δούμε τι θα αποφασίσουν άλλο να κάνουμε «εν εκείνη τη Ημέρα» στη θέση του. Μέχρι τότε όμως θα πρέπει κάθε φορά να το φέρνουμε στο μυαλό μας και να αναμοχλεύουμε την εθνική μας συνείδηση, τις συνειδήσεις μας, «από το χρέος μη κινούντες». Ασφαλώς αυτό πρέπει να κάνουμε προσευχόμενοι συγχρόνως να αναδείξει ο Σωτήρας μας ένα άνθρωπο, που θα το πάρει πάνω του και μαζί με τους άρχοντες, τον κλήρο και το λαό, θα το φέρει εις πέρας και θα ξεπλύνει την ντροπή μας. Αυτό πρέπει να κάνει ένας λαός που σέβεται τον εαυτό του και αγαπά τον Θεό του.

Μέχρι τότε όμως, τουλάχιστο ας υψώνει την Ελληνική Σημαία, ας εκκλησιάζεται στις εθνικές επετείους, ας διδάσκει τα παιδιά του, ας παρακολουθεί τις κατά τόπους παρελάσεις, ας στοχάζεται και ας θυμάται, ας διαβάζει και ας διηγείται «τα θαυμάσια» του Θεού, για να ευχαριστεί τον Πανάγαθο Κύριο για όλα τα καλά που μας έδωσε.

Είναι όμως και κάτι άλλο. Ο απόστολος Παύλος συνιστά στους Χριστιανούς και λέγει: «Στήκετε και κρατείτε τας παραδόσεις, ας εδιδάχθητε διά λόγου ή δι΄ επιστολής». Σε ένα κατακλυσμό οπαδών του «προφήτη» που δέχεται η χώρα μας τα τελευταία χρόνια, στοιχειώδης υποχρέωσή μας είναι να κρατάμε τις παραδόσεις μας, όχι μόνο για να επιβιώσουμε στην ελληνική «κοινωνία των εθνών», αλλά και για να μαθητεύσουμε – ει δυνατόν – «πάντα τα έθνη», που μέσα στο σχέδιο του Θεού ήλθαν κοντά μας.

Σε λίγα χρόνια πολλά πράγματα θα αλλάξουν στην πατρίδα μας, λόγω της πληθυσμιακής αλλαγής που υφίσταται η ελληνική κοινωνία. Πιθανόν θα είμαστε ακόμη η πλειοψηφία εμείς οι Ελληνορθόδοξοι, αλλά δεν θα είμαστε τίποτε, αν είμαστε σκιώδεις Έλληνες και εντελώς τυπικοί Ορθόδοξοι.

Ένα παράδειγμα: Τελευταία πληθαίνουν πολύ και παντού οι «μαντήλες». Οι μουσουλμανικοί γυναικείοι κεφαλόδεσμοι. Σε κάθε δρόμο της Αθήνας, σε κάθε γειτονιά και σε κάθε μεγαλούπολη της Πατρίδας μας. Αυτές όμως οι μαντήλες στην απόλυτη πλειοψηφία τους συνοδεύονται. Από παιδιά. Μικρά παιδιά «αγκαλοφορούμενα» ή συρόμενα. Από ολόκληρες απαρτισμένες και διαρκώς αυξανόμενες οικογένειες σε πλήρη σύνθεση. Αντίθετα ο ακάλυπτος ντόπιος θηλυκός πληθυσμός ή οδεύει μόνος του ή σέρνει σκυλιά!

Αν δεν πάρουμε λοιπόν – από χθές, ει δυνατόν – την απόφαση ως Έλληνες και Ελληνίδες να αφήσουμε επιτέλους τη στείρα συναισθηματική επιπολαιότητα μιας παρατεταμένης μεσογειακής εφηβείας και δεν δούμε κατάματα την πραγματική ζωή, σε λίγο θα σέρνουν εμάς τα σκυλιά στους δρόμους, αδύναμους και άκαρπους ηλικιωμένους, απλούς και ανόητους παρατηρητές της ευδοκίμησης των επήλυδων μέσα στις ίδιες κοινωνικές συνθήκες της ευρωπαϊκής Ελλάδας μας και τον δικό μας γεροντικό μαρασμό και αφανισμό.

Πηγή: Χριστιανική Εστία Λαμία

Τη σχολική χρονιά 2016-17, εφαρμόστηκε η «Θεματική Εβδομάδα» στα Γυμνάσια της χώρας. Φέτος προβλέπεται η διδασκαλία της για δεύτερη χρονιά. Ανάμεσα στα άλλα θέματά της, περιλαμβάνεται η ενότητα «Έμφυλες Ταυτότητες»

Το δεύτερο μισό του ΙΔ’ αι. χαρακτηρίζεται από τους μελετητές της αίρεσης των Βάλδιων, ως περίοδος κρίσης. Η αιτιολόγηση βρίσκεται σε μια σειρά γεγονότων αποστασίας και προδοσίας μέσα στους κόλπους της αίρεσης για την περίοδο από το 1360 ως το 1400. Η φιλολογία που προέκυψε από τις εσωτερικές αντιπαραθέσεις, επιτρέπει την διερεύνηση της υπόθεσης με την χρήση κειμένων των ίδιων των Βάλδιων, όχι των πολεμίων τους. Από την πρώτη μεταρρύθμιση της αίρεσης περί το 1230, οπότε και τελείωσε το φλερτάρισμα με τον παπισμό και ξεκαθαρίστηκε ότι οι σχέσεις Βάλδιων-παπικών θα ήταν πλέον εχθρικές, το κυρίαρχο στοιχείο στην νοοτροπία των πρώτων ήταν η πολεμική έναντι των πνευματικών αξιώσεων των δεύτερων. Αυτή η τακτική δοκιμάστηκε από τους ιεροεξεταστές, αλλά τέθηκε σε κρίση από τους ίδιους τους Βάλδιους και πιο συγκεκριμένα από τους διανοούμενους της σέκτας. Οι τελευταίοι, κάτοχοι καλύτερης γνώσης των Γραφών και γνώστες της λατινικής γλώσσας - εξ ου και η παράγωγη φιλολογία είναι γραμμένη στα λατινικά - δεν μπορούσαν να περιοριστούν σε μια ιδεολογία με μοναδικό αντικείμενο την αντίδραση στον παπισμό. Επιχείρησαν να στήσουν ένα ισχυρότερο πνευματικό οικοδόμημα.

ΟΙ ΒΑΛΔΙΟΙ

Δ’ ΜΕΡΟΣ – ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΡΙΣΗΣ (Β’ ΜΙΣΟ ΙΔ’ ΑΙ.)

Το δεύτερο μισό του ΙΔ’ αι. χαρακτηρίζεται από τους μελετητές της αίρεσης των Βάλδιων, ως περίοδος κρίσης. Η αιτιολόγηση βρίσκεται σε μια σειρά γεγονότων αποστασίας και προδοσίας μέσα στους κόλπους της αίρεσης για την περίοδο από το 1360 ως το 1400. Η φιλολογία που προέκυψε από τις εσωτερικές αντιπαραθέσεις, επιτρέπει την διερεύνηση της υπόθεσης με την χρήση κειμένων των ίδιων των Βάλδιων, όχι των πολεμίων τους.

Από την πρώτη μεταρρύθμιση της αίρεσης περί το 1230, οπότε και τελείωσε το φλερτάρισμα με τον παπισμό και ξεκαθαρίστηκε ότι οι σχέσεις Βάλδιων-παπικών θα ήταν πλέον εχθρικές, το κυρίαρχο στοιχείο στην νοοτροπία των πρώτων ήταν η πολεμική έναντι των πνευματικών αξιώσεων των δεύτερων. Αυτή η τακτική δοκιμάστηκε από τους ιεροεξεταστές, αλλά τέθηκε σε κρίση από τους ίδιους τους Βάλδιους και πιο συγκεκριμένα από τους διανοούμενους της σέκτας. Οι τελευταίοι, κάτοχοι καλύτερης γνώσης των Γραφών και γνώστες της λατινικής γλώσσας - εξ ου και η παράγωγη φιλολογία είναι γραμμένη στα λατινικά - δεν μπορούσαν να περιοριστούν σε μια ιδεολογία με μοναδικό αντικείμενο την αντίδραση στον παπισμό. Επιχείρησαν να στήσουν ένα ισχυρότερο πνευματικό οικοδόμημα.

8.5.1 Η αλληλογραφία με τους Γερμανούς αποστάτες – Liber Electorum

Οι δύο κύριες πηγές προέρχονται από την Ιταλία. Η πρώτη είναι η «Βίβλος του Εκλεκτού» («Liber Electorum»), μια λατινική σύνοψη της υποτιθέμενης ιστορίας της αίρεσης. Η δεύτερη, η «Επιστολή των Ιταλών Αδελφών», είναι μια απαντητική ανοικτή επιστολή στις κατηγορίες όσων είχαν αποκηρύξει την αίρεση και είχαν επιστρέψει στον παπισμό. Μέσα στο σώμα της επιστολής, η οποία είναι γραμμένη το 1368, διασώζεται μια άλλη επιστολή, το «κατηγορώ» των παστόρων της Αυστρίας που επέστρεψαν στον παπισμό, συνταγμένη από κάποιον Johannes Leser. Η συνημμένη αυτή επιστολή έρχεται ως απάντηση σε μία προγενέστερη, βγαλμένη από την γραφίδα των συντακτών της «Επιστολής των Ιταλών Αδελφών». Η πρώτη αυτή χαμένη επιστολή επιτίθετο στα κίνητρα της μεταστροφής των παστόρων στον παπισμό.

Ένα ακόμη σχετικό κείμενο είναι γραμμένο από κάποιον άγνωστο κατά τ’ άλλα Seyfridus και επιτίθεται και αναιρεί τους ισχυρισμούς των Ιταλών, όπως έχουν καταγραφεί στην «Βίβλο του Εκλεκτού». Ένα πέμπτο κείμενο είναι γραμμένο από τον προηγούμενο Joannes Leser. Πρόκειται για μια μισοτελειωμένη πραγματεία, η οποία συγκρίνει την συνέχεια της παπικής «εκκλησίας» σε αντίθεση με την υποτιθέμενη ιστορία των Βάλδιων, όπως καταχωρείται στο πρώτο κείμενο. Όλα αυτά τα κείμενα έχουν διασωθεί σε γερμανικές βιβλιοθήκες. Το τέταρτο κατά σειρά κείμενο σώζεται σε χειρόγραφο του μοναστηριού στο Windberg της Κάτω Βαυαρίας, ενώ το πέμπτο σε μοναστήρι στο Klosterneuburg κοντά στη Βιέννη. Ένα αντίγραφο της «Βίβλου του Εκλεκτού» προέρχεται από την Προβηγία, σε μετάφραση στην Οξιτανική διάλεκτο[1].

Τα κύρια θέματα που συζητιούνται στα παραπάνω κείμενα είναι δύο:

α) από πού προέρχονται οι Βάλδιοι;

β) ποια η πηγή της πνευματικής εξουσίας των παστόρων τους;

Στην «Βίβλο του Εκλεκτού» η καταγωγή των Βάλδιων συνδεόταν με έναν δημοφιλή μεσαιωνικό μύθο, τον σχετικό με την Κωνσταντίνεια Δωρεά.

Σύμφωνα με την εκδοχή των Βάλδιων, τους πρώτους τρεις αιώνες η Εκκλησία ήταν μία, αγία, καθολική, μα πάνω απ’ όλα φτωχή και ακτήμων. Αυτό άλλαξε την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου. Αυτός προσβλήθηκε από λέπρα και κάλεσε τον πάπα Σιλβέστρο Α’ για να τον βαπτίσει. Μετά το βάπτισμά του θεραπεύθηκε από την λέπρα, παραχώρησε στον πάπα την εξουσία της Δυτικής Ευρώπης και αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη. Μέχρι το σημείο αυτό οι Βάλδιοι συμφωνούσαν με τους παπικούς. Στην δική τους εκδοχή, όμως, μια μερίδα της εκκλησίας αρνήθηκε την Δωρεά, αποσχίσθηκε από την υπόλοιπη εκκλησία και διατήρησε την προηγούμενη ακτήμονα κατάσταση. Οκτώ αιώνες μετά εμφανίστηκε ο Πέτρος Βάλδος, ένας εύπορος, ο οποίος για ν’ ακολουθήσει το Ευαγγέλιο πούλησε την περιουσία του, μοίρασε την αξία της στους φτωχούς και αντιτάχθηκε στον αιρεσιάρχη πάπα. Περιήλθε την Ιταλία και συγκέντρωσε γύρω του αρκετούς υποστηρικτές. Ο πάπας τον αφόρισε κι έτσι ξεκίνησε ο διωγμός των Βάλδιων[2].

Είναι φανερό ότι με την εκδοχή αυτή οι Βάλδιοι προσπαθούν να προσδώσουν αρχαίες ρίζες στην αίρεσή τους και να την συνδέσουν με την πρώτη εκκλησία. Γνωρίζουμε αυτή την άποψη λόγω της υιοθέτησής της από τους Μεταρρυθμιστές. Ανακαλύπτουμε τώρα ότι οι Μεταρρυθμιστές δεν επινόησαν την άποψη περί αποστασίας της εκκλησίας, αλλά επανέλαβαν την προγενέστερη εκδοχή των Βάλδιων . Εκείνο που πρέπει να τονιστεί είναι ότι στήριξαν την καταγωγή τους σε έναν μύθο, αλλά ο μύθος αυτός την εποχή εκείνη είναι αδιαμφισβήτητη αλήθεια. Η καταγωγή των Βάλδιων στηρίχθηκε σε μια κοινά αποδεκτή και ευρέως διαδεδομένη ιστορία, ωραιοποιημένη και προσαρμοσμένη στην ιδεολογία τους. Όταν, λοιπόν, ο Λορέντζο Βάλλα αρνήθηκε την ιστορικότητα της διήγησης κι απέδειξε ότι η Κωνσταντίνεια Δωρεά ήταν πλαστή, ανέτρεψε όχι μόνο την κοσμοθεωρία των παπικών, αλλά και των αιρετικών, ακόμα και αυτού του Λούθηρου, όπως είπαμε σε προηγούμενο κεφάλαιο (8.1.2) . Εφόσον η Δωρεά δεν είχε γίνει ποτέ, ούτε αποστασία υπήρξε, ούτε απόσχιση μειονότητας, από την οποία ήλκαν την καταγωγή τους οι αιρετικοί. Οι συναγωγές τους ήταν καινοφανείς, χωρίς αρχαίες ρίζες.

Σύμφωνα με αυτό τον μύθο των Βάλδιων, η πραγματική και φτωχή εκκλησία παρέμεινε μια μειονότητα για το διάστημα των οκτώ αιώνων μέχρι την εμφάνιση του Πέτρου Βάλδου. Οι συντάκτες της «Βίβλου του Εκλεκτού» αγνοούσαν την καταγωγή του αιρεσιάρχη τους από την Λυών. Για να εξηγήσουν την ονομασία «Pauperes Ludinenses – Φτωχοί Λυωνιστές» έδωσαν έναν σύντροφο στον Πέτρο, τον Johannes Ludinensis[3]. Συνεπώς, τοποθετούν την ιστορία τους αποκλειστικά στην Ιταλία. Οι Ιταλοί Βάλδιοι ήταν ενήμεροι για την έλλειψη ακρίβειας της εκδοχής τους και απολογούμενοι έγραψαν:

«Ο λόγος για τον οποίο δεν μπορούμε ν’ απαντήσουμε ή να δώσουμε αποδείξεις, κατά τον ίδιο θετικό τρόπο που γίνεται στα άλλα χρονικά … είναι διπλός. Πρώτον λόγω της απουσίας μαρτύρων, διότι δεν υπάρχει κάποιος σήμερα, ο οποίος να άκουσε ή να άκουσε την αληθινή καταγωγή του θέματος, εξ αιτίας του μεγάλου χρονικού διαστήματος που πέρασε. Ο δεύτερος και πιο σημαντικός λόγος είναι οι αμέτρητοι διωγμοί, τους οποίους υποφέρουμε και λόγω αυτών τα βιβλία μας έχουν εξαφανιστεί, ώστε δεν θα μπορούσαμε να διατηρήσουμε ούτε μία ιερή σελίδα[4].»

Η ίδια δικαιολογία, παντού και πάντα.

Οι Γερμανοί αναίρεσαν ανελέητα την άποψη των Ιταλών Βάλδιων. Την ανέτρεψαν με ιστορικά και θεολογικά επιχειρήματα. Έδειξαν την αοριστία του ισχυρισμού περί «μερίδας της εκκλησίας» που διαφώνησε με τον Σίλβεστρο, την αδυναμία των Βάλδιων να κατονομάσουν συγκεκριμένα άτομα, την στιγμή που πολλοί γνωστοί επίσκοποι συντάχθηκαν με τον πάπα στις Συνόδους ενάντια στους Αρειανούς[5]. Καμιά αναφορά σε Βάλδιους δεν υπάρχει στην προγενέστερη εκκλησιαστική ιστορία, την στιγμή που ονοματίζονται πλήθος αιρέσεων[6]. Ο Johannes Leser στην απάντησή του παραθέτει την παπική διαδοχή μέχρι τον Γρηγόριο ΙΑ’ και την αντιπαραβάλει με το κενό της Βάλδιας εκδοχής[7]. Τους θυμίζει ότι δεν είναι χιλιάδες, αλλά εκατοντάδες μόνο, και βέβαια δεν είναι εκκλησία, παρά σέκτα[8].

Στην επιστολή τους οι Ιταλοί Βάλδιοι προσπαθούν ν’ απαντήσουν στο θέμα της προέλευσης της πνευματικής εξουσίας των παστόρων τους. Ισχυρίζονται, λοιπόν, ότι ο Πέτρος Βάλδος ανήκε στην ιερατική τάξη. Αποδέχονται εμμέσως ότι χρειαζόταν ν’ αποδείξουν κάποιο είδος αποστολικής διαδοχής, για να δικαιολογήσουν την ύπαρξη των παστόρων. Συνεχίζοντας τους ισχυρισμούς τους, έλεγαν ότι και ο υποτιθέμενος σύντροφος του Πέτρου, ο Ιωάννης, ήταν επίσης ιερέας[9]. Στην συνέχεια αναφέρουν γνωστούς αιρετικούς, οι οποίοι ήταν υποτιθέμενοι ιερείς, όπως ο Ιωάννης της Βουργουνδίας[10] και ο «επίσκοπος της Lescar», πιθανόν ο Raymond de Benac, ο οποίος ανακρίθηκε το 1218[11]. Ωστόσο κανένας δεν ήταν αποδεδειγμένα ιερέας και Βάλδιος ταυτόχρονα. Έτσι ο ισχυρισμός τους έμεινε μετέωρος.

Οι Γερμανοί δεν αντέκρουσαν ούτε επιβεβαίωσαν τον ισχυρισμό περί της ιεροσύνης του Βάλδου. Στήριξαν τις αντιρρήσεις τους σε διαφορετικό σκεπτικό. Είπαν, λοιπόν, ότι ακόμη και αν ήταν ιερέας, δεν θα μπορούσε να χειροτονήσει άλλους, εφόσον απαιτούνταν επίσκοπος γι’ αυτό. Εφόσον αφορίσθηκε από την εκκλησία, δεν θα μπορούσε να τελεί ιερατικές πράξεις. Το ότι συνέχισε να κηρύττει μετά τον αφορισμό του τον καθιστά αντικανονικό και σχισματικό[12]. Οι Γερμανοί αναίρεσαν εύκολα τους ισχυρισμούς των Βάλδιων, επειδή οι πρώτοι αναγνώρισαν ότι απαιτούνταν η αποστολική διαδοχή για την χειροτονία ιερέα, οπότε υπέπιπταν στην δικαιοδοσία των κανόνων, τους οποίους είχαν καταπατήσει.

Στην συνέχεια της αλληλογραφίας οι Ιταλοί επικαλέστηκαν το θέμα της μόρφωσης, ως προϋπόθεση για την πνευματική καθοδήγηση των ακόλουθών τους από τους πάστορες. Σίγουροι για την γνώση των Γραφών, παρέθεσαν αποσπάσματα από Πατέρες, όπως ο Αυγουστίνος και ο Ιερώνυμος, καθώς και από έργα του Βερνάρδου, του Πέτρου Λομβαρδού και από το «Opus Imperfectum in Matthaeum», το οποίο τότε αποδιδόταν στον αγ. Ιωάννη τον Χρυσόστομο[13]. Και πάλι έκαναν μοιραίο λάθος διότι έτσι αναγνώριζαν τα στάνταρ μορφώσεως που έθεταν οι παπικοί.

Οι Γερμανοί δεν επέμειναν σ’ αυτό, ούτε τους κατηγόρησαν ως αμόρφωτους, εφόσον γι’ αυτούς το θέμα της μόρφωσης δεν ήταν ουσιαστικό για την πνευματική καθοδήγηση. Αντίθετα, θεώρησαν ότι απαραίτητη προϋπόθεση ήταν η τέλεση των μυστηρίων και πάνω σ’ αυτό οι Βάλδιοι υστερούσαν. Ο Johannes Leser τους έψεξε έτσι:

«Αλίμονο σας, που θέλετε να φαίνεστε ως γιατροί, αλλά δεν έχετε τα φάρμακα να γιατρεύετε πληγές[14]»,

κατηγορώντας τους για την έλλειψη μυστηρίων. Ο Seyfridus τους κορόιδεψε ότι προσφέρουν μόνο μισό μυστήριο, την εξομολόγηση, χωρίς άφεση αμαρτιών. Εξομολογούσαν κι έστελναν τους ακόλουθούς τους στους παπικούς για άφεση[15].

Ένα ακόμη δριμύ κατηγορώ των Γερμανών προς τους Βάλδιους αφορούσε την μυστικότητα της οργάνωσής τους. Αν κήρυτταν το αληθινό ευαγγέλιο, γιατί το έκαναν στα κρυφά; Γιατί κάλυπταν το μήνυμά τους όσο καλύτερα μπορούσαν; Γιατί το αποκάλυπταν μόνο στους πολύ έμπιστους; Η ανάγκη εξαιτίας των διωγμών δεν ήταν δικαιολογία, αν οι Βάλδιοι ήθελαν να πείσουν ότι ήταν η αληθινή εκκλησία. Οι Γερμανοί έθεταν ιδεολογικές αντιρρήσεις με αφετηρία την πρακτική των Βάλδιων, η οποία ήταν καταφανώς αντίθετη με την πρακτική της πρώτης εκκλησίας , οπότε οι Ιταλοί αδυνατούσαν ν’ απαντήσουν. Ο Seyfridus ήταν αδίστακτος στις κατηγορίες του επί του θέματος. Οι Βάλδιοι πάστορες συμπεριφέρονταν σαν μισθωτοί και όχι σαν αληθινοί ποιμένες. Κήρυτταν στα κρυφά και την ώρα του κινδύνου εγκατέλειπαν το ποίμνιο τους[16]. Αν η πίστη τους ήταν αληθινή θα την κήρυτταν δημόσια. Με την τακτική τους λοιδορούσαν τους προηγούμενους ομολογητές και μάρτυρες[17]. «Η αλήθεια», έγραψε ο Seyfridus, «δεν προσπαθεί να κρυφτεί στις γωνίες, αλλά το αντίθετο[18]».

Η κατακλείδα της αντιρρητικής των Γερμανών ήταν η αντι-δονατιστική ρητορεία για την αξία του παπικού κλήρου. Είπαν ότι δεν είναι δυνατό η συμπεριφορά ορισμένων κακών κληρικών, να αμαυρώνει την υπόληψη όλων. Η αποδοχή της ύπαρξης ανάξιων κληρικών δεν ήταν αρκετή για να οδηγήσει σε αποσκίρτηση από την εκκλησία[19]. Αν η κατοχή ιδιοκτησίας από τον κλήρο ήταν αντίθετη με την αποστολική πτωχεία, όπως ισχυρίζονταν οι Βάλδιοι, τότε οι τελευταίοι ήταν τουλάχιστον υποκριτές, διότι και οι ίδιοι κατείχαν κρυμμένους θησαυρούς, από χρυσό και ασήμι[20].

Η παραπάνω αλληλογραφία έδειξε τις αδυναμίες της αίρεσης. Οι Βάλδιοι δεν γνώριζαν την ιστορία τους και προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους με μύθους. Δεν μπορούσαν να στηρίξουν εκκλησιολογικά και ιστορικά τους ισχυρισμούς τους περί της αληθινής εκκλησίας, ούτε να βρουν πηγή πνευματικής αρμοδιότητας για τους «ποιμένες». Τέλος, δεν μπορούσαν να σταθούν σε ανοικτή συζήτηση με τους παπικούς, ειδικά με όσους είχαν επιστρέψει στον παπισμό μέσα από την σέκτα τους, οι οποίοι είχαν εκ των έσω πληροφόρηση . Ωστόσο, η αντιπαράθεση αυτή πρόσφερε πολύτιμα μαθήματα στους μεταγενέστερους αιρετικούς, για τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους. Προς το παρόν έγινε φανερό ότι θα έπρεπε ν’ ακολουθήσουν κάποιοι μετασχηματισμοί στον σκεπτικό και την δράση των αιρετικών και τις αφορμές έδωσε η δίωξή τους από την Ιερά Εξέταση.

8.5.2. Η αντιμετώπιση των Βάλδιων στο β’ μισό του ΙΔ’ αι.

 Η πληροφόρησή μας για την δράση των ιεροεξεταστών στις γερμανόφωνες περιοχές την περίοδο αυτή είναι ελλιπής. Μεταξύ των ετών 1360 και 1370, ο δούκας Αλβέρτος Γ’ της Αυστρίας ζήτησε από τον ιεροεξεταστή Ερρίκο του Olomouc να διεξάγει μια σειρά από δίκες στην Steyr[21]. Τα πρακτικά δεν σώζονται, ωστόσο έχουμε μια μικρή πληροφόρηση γι’ αυτή την δραστηριότητα[22]. Οι δίκες αυτές είχαν ως αποτέλεσμα την επιστροφή πολλών Βάλδιων στον παπισμό, κάτι που συμφωνεί με την όλη διαδικασία της αντιπαράθεσης που είδαμε προηγουμένως. Οι πρώην magistri των Βάλδιων εργάσθηκαν μέσα στις κοινότητές τους για την επιστροφή και άλλων[23].

Μια δεύτερη αποστολή σχετίζεται με την ανάληψη των καθηκόντων του Georg von Hohenlohe, ως επισκόπου στο Passau (1388-1423)[24]. Ούτε από αυτήν την αποστολή σώζονται πρακτικά. Μαθαίνουμε γι’ αυτήν από ένα περιστατικό, το οποίο συνέβη το 1393[25]. Στις 8 Σεπτεμβρίου της χρονιάς εκείνης κάποιοι Βάλδιοι έβαλαν φωτιά σε έναν αχυρώνα, ως αντίδραση στον ερχομό ιεροεξεταστή. Στην συνέχεια κρέμασαν στην πύλη της πόλης ένα μισοκαμμένο κλαδί κι ένα μαχαίρι, ως απειλητική προειδοποίηση.

Εν μέσω της αβεβαιότητος που δημιουργήθηκε στους κόλπους των Βάλδιων και τις αντιπαραθέσεις τους με τους μετανοημένους πρώην αδελφούς, εμφανίστηκε ο Peter Zwicker, ένας Κελεστίνος ιεροεξεταστής. Η διαφορά του με τους προκατόχους του ήταν ότι αυτός προσπαθούσε να πείσει τους Βάλδιους για τις πλάνες τους και όχι να τους τιμωρήσει[26]. Για τον σκοπό αυτό έγραψε μια πραγματεία, το «Cum dormirent homines» [27] (ἐν δὲ τῷ καθεύδειν τοὺς ἀνθρώπους – Ματθ. 13.25, Παραβολή των ζιζανίων), ένα έργο που για πολλά χρόνια παραβλεπόταν από τους ιστορικούς. Ο λόγος ήταν η αδυναμία του εντοπισμού του συγγραφέα και όσοι γνώριζαν το έργο, το απέδιδαν σε κάποιον Peter Pilichdorf, από το πανεπιστήμιο της Βιέννης[28]. Τελικά ο εκδότης του κειμένου Peter Biller, συγκέντρωσε στοιχεία από τα 45 χειρόγραφα, όπως και από άλλες πηγές και απέδειξε ότι ο συγγραφέας ήταν ο Peter Zwicker, γεγονός που προκάλεσε το ενδιαφέρον της έρευνας.

Το έργο συντάχθηκε το 1395 και δίνει σίγουρες πληροφορίες για την γεωγραφική διασπορά των Βάλδιων από τον Δούναβη μέχρι την Βαλτική και την δραστηριότητα της Ιεράς Εξέτασης την ίδια εποχή. Παραθέτει επίσης μια λίστα με τα δόγματα των Βάλδιων και την αναίρεσή τους. Είναι σημαντικό ότι στον τρόπο γραφής του Zwicker δεν κυριαρχούν τα συνήθη στερεότυπα για τους Βάλδιους. Αυτό συμβαίνει διότι οι πληροφορίες του προέρχονται από άμεση μαρτυρία και δεν ακολουθεί κάποιο παλαιότερο εγχειρίδιο. Βέβαια, το 1395 ο Zwicker μόλις ξεκινούσε ως ιεροεξεταστής στην Αυστρία, αλλά είχε δράσει από το 1390 στην Πομερανία και το Βραδεμβούργο, οπότε είχε αποκομίσει και την σχετική πείρα. Έπειτα, ο τρόπος προσέγγισης του ζητήματος, δείχνει ότι ήταν αρκετά οξυδερκής. Όπως ήδη ειπώθηκε, δεν επιδίωκε την τιμωρία των αιρετικών, αλλά τον συνετισμό τους.

Κεντρικό σημείο της επιχειρηματολογίας του ήταν η άποψη ότι η διδασκαλία της αληθινής πίστης έπρεπε να γίνεται στα φανερά και όχι στα κρυφά, όπως έπρατταν οι Βάλδιοι. Γι’ αυτό ο παπισμός είχε το πλεονέκτημα σε αυτό το σημείο[29]. Η διδασκαλία των Βάλδιων magistri αφορούσε μόνο τους ακολούθους τους και δεν επιχειρούσαν να ευαγγελίσουν τους παπικούς. Ταξίδευαν με μυστικότητα, βρίσκονταν συνέχεια σε κίνηση κι εμπιστεύονταν μόνο τους δικούς τους credentes. Αυτά δεν ήταν χαρακτηριστικά ποιμένων[30]. Την ίδια ακριβώς επιχειρηματολογία είχαν χρησιμοποιήσει οι Γερμανοί μετανοημένοι στην αναμέτρησή τους με τους Ιταλούς Βάλδιους. Απ’ ότι φαίνεται ήταν αρκετά αποδοτική.

Ο Peter Zwicker ήταν ένας Κελεστίνος μοναχός από το Wormditten της Πρωσσίας. Κατάφερε να γίνει ηγούμενος στο μοναστήρι στο Oybin της Άνω Λουσατίας και τομεάρχης του τάγματος στη Γερμανία[31]. Ξεκίνησε την καριέρα του ως ιεροεξεταστής στην Ερφούρτη το 1391 και την συνέχισε στο Stettin όπου διεξήγε μεγάλης κλίμακας ανακρίσεις για την εύρεση των Βάλδιων στο Βρανδεμβούργο και την Πομερανία, μεταξύ των ετών 1392-4. Χαρακτηριστικό των προθέσεών του είναι ότι ενώ διεξήγαγε 443 δίκες υπόπτων κανέναν δεν οδήγησε στην πυρά[32], εκείνη την εποχή. Το 1395 προσκλήθηκε από τον δούκα Αλβέρτο Γ’ της Αυστρίας για ν’ αντιμετωπίσει το εκεί πρόβλημα. Διέμεινε στην Αυστρία μέχρι τον θάνατό του. Στις αρχές του ΙΕ’ αι. έδρασε στις Sorpon (1401), Hartberg (1401-4), Βιέννη (1403) και στη Βούδα (1404)[33]. Η διαφορά των Γερμανών ιεροεξεταστών της περιόδου, όπως ο Martin von Amberg & Heinrich Angermeier, έγκειτο στο ότι ήταν αυτόκλητοι, δεν διορίζονταν από τον πάπα. Για τον λόγο αυτό ενεργούσαν αυτοβούλως, πήγαιναν όπου τους καλούσαν οι τοπικές αρχές και δεν απευθύνονταν στις εκκλησιαστικές αρχές, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις .

Ο Peter Zwicker έστησε την έδρα του στην Steyr, στην Άνω Αυστρία. Εκεί συνεργάστηκε με τις τοπικές κοσμικές αρχές για την διοργάνωση των δικών. Συνεργάτες του ήταν ο καστελλάνος της πόλης, Heinrich von Jelkingen και ένας Βενεδικτίνος ιερέας ο Frederick, στο σπίτι του οποίο έμενε ο Zwicker. Συνέταξε το έργο του στη βιβλιοθήκη ενός μοναστηριού Βενεδικτίνων στο Garsten, κοντά στην πόλη που έμενε[34].

Στις 29 Αυγούστου του ίδιου χρόνου πέθανε ο δούκας Αλβέρτος Γ’ με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η έναρξη της αποστολής. Στα τέλη του 1395 ο Zwicker έγραψε μια ανοικτή επιστολή που την απηύθυνε στο νέο δούκα Αλβέρτο Δ’ και τα ξαδέλφια του, δούκες William και Leopold Δ’. Στην επιστολή αυτή τους εφιστούσε την προσοχή στον κίνδυνο που απέρρεε από την πολυετή δράση της αίρεσης των Βάλδιων στην περιοχή τους[35]. Αρχικά τους ενημέρωσε ότι τον Σεπτέμβριο του 1395, λίγο μετά τον θάνατο του δούκα Αλβέρτου Γ’, οι Βάλδιοι έβαλαν φωτιές στην περιοχή, μια πράξη που θα μπορούσε να θεωρηθεί εξέγερση[36]. Στην συνέχεια παραθέτει μια λίστα με τις πεποιθήσεις των αιρετικών, μεταξύ των οποίων ήταν η άρνηση της εξουσίας των κοσμικών αρχόντων[37].

Η επιστολή είχε το αναμενόμενο αντίκτυπο και η δράση του Zwicker ξεκίνησε. Από το Χρονικό του Prevenhuber[38] μαθαίνουμε ότι για την αναφερθείσα βιαιότητα συνελήφθησαν το 1397 περί τα 1000 άτομα και καταδικάστηκαν να φορούν τον κίτρινο σταυρό. Οι αρχηγοί της εξέγερσης καταδικάστηκαν είτε σε φυλάκιση, είτε σε εκτέλεση. Ένα άλλο χρονικό, όμως, αυτό του Veit Arnpeck αναφέρει ότι στην Steyr κάηκαν πάνω από 100 άτομα, ως αποτέλεσμα της δράσης του ιεροεξεταστή[39].

8.5.3 Το αντίκτυπο της δράσης του Peter Zicker

Στην αρχή της δράσης του στην Αυστρία, ο Zwicker απολογούμενος για τα πεπραγμένα των προηγούμενων ετών, έγραψε:

«Σε διάστημα δύο ετών στην Θουριγγία, το Μαρκ (σσ. Βρανδεμβούργο), τη Βοημία και τη Μοραβία, γύρω στους χίλιους Βάλδιους αιρετικούς μεταστράφηκαν στην Καθολική πίστη.»

Κι έλπιζε ότι στην Αυστρία και την Ουγγαρία μεγαλύτερο αριθμό αιρετικών θα μπορέσει να σώσει:

«... από τα σαγόνια του Λεβιάθαν[40].»

Ένα άλλο έργο της ίδιας περιόδου σημείωσε ότι:

«... ο αδελφός Πέτρος [Zwicker] ανακάλεσε στην πίστη 600 από αυτούς τους αιρετικούς σε διάστημα ενός χρόνου[41].»

Αυτοί οι μετανοημένοι αποκάλυψαν στην συνέχεια τα ονόματα και άλλων μελών, και οι ανακριτές επιδίωκαν περισσότερο να πληροφορηθούν για τους αρχηγούς ή τους εξομολόγους των Βάλδιων. Η αιτία είναι απλή. Ένας πιστός μπορούσε να δώσει πληροφορίες μόνο για το τοπικό τμήμα της σέκτας. Αντίθετα, ένας εξομολόγος γνώριζε πληροφορίες για περισσότερα τμήματα, στα οποία ταξίδευε. Έπειτα, η μαρτυρία ενός απλού πιστού μπορούσε ν’ αμφισβητηθεί ευκολότερα. Αντίθετα, στην περίπτωση που κάποιος αρνούνταν την συμμετοχή του στην σέκτα, οι ανακριτές του αντέτειναν ότι:

«κάποιοι μυστικοί αρχηγοί, τους οποίους εμπιστευθήκατε από απλότητα και σας οδήγησαν στην πλάνη[42]»,

έδωσαν την πληροφορία. Αυτό είχε ισχυρό αντίκτυπο στην ψυχολογία του ανακρινόμενου.

Ακόμη μεγαλύτερο αντίκτυπο είχε η μεταστροφή των αρχηγών της αίρεσης. Πέντε από αυτούς οι Johannes από τη Βιέννη, Nicolaus Gottschalck από το Βρανδεμβούργο, Friedrich από το Hardeck, Heinrich από το Engellstadt και Peter από το Siebenbürgen έγιναν παπικοί ιερείς. Η μεταστροφή του Nicolaus Gottschalck από το Königsberg του Βρανδεμβούργου ήταν μια μεγάλη επιτυχία για τον Zwicker. Αυτό συνέβη λίγο πριν τον Δεκέμβριο του 1392 στην Πράγα. Με τις πληροφορίες που έδωσε ως εξομολόγος στο Uckermark, ο ιεροεξεταστής μπόρεσε να εξαλείψει τον αιρετικό πυρήνα της περιοχής. Από τους πέντε μετανοημένους αρχηγούς οι τέσσερις δολοφονηθήκαν[43].

Ωστόσο, η εχθρότητα των περισσότερων Βάλδιων ήταν δεδομένη. Όταν ο αντιπρόσωπος του Zwicker, Fikke από το Gross-Wubiser, έφτασε στο χωριό Klein-Wubiser, φέροντας μια επιστολή του εντολέα του για τον ενοριακό ιερέα, βρήκε μια ομάδα Βάλδιων να τον περιμένει με απειλητικές διαθέσεις. Ο προεστός του χωριού Jacob Hokman ανέθεσε στον αρχηγό των Βάλδιων, Sybert Curaw να προσέχει τον αγγελιοφόρο[44]. Η επίσκεψη του ίδιου του Zwicker στο χωριό, τον Φεβρουάριο του 1393, άλλαξε το κλίμα υπέρ του. Η Gydrud Melsaw κατέθεσε ότι ο Sybert Curaw και άλλοι απέτρεπαν τους χωρικούς από το να πάνε στον ιεροεξεταστή, αλλά αυτή τον συμπαθούσε τόσο ώστε θα μπορούσε να του κάνει παιδί. Θα μπορούσε ακόμη και να χωρίσει τον άντρα της για χάρη του[45]. Οι μέθοδοι του ανακριτή διαίρεσαν την κοινότητα των Βάλδιων. Όσοι τον επισκέπτονταν έφευγαν εντυπωσιασμένοι από την ευγένεια και την επιείκεια του.

Η επιείκεια του Zwicker ξεπερνούσε τα όρια του κανονικού δικαίου των παπικών. Οι αμετανόητοι αιρετικοί έπρεπε κανονικά να παραδίδονται στις κοσμικές αρχές για εκτέλεση[46]. Κάποια Σοφία είχε προσηλυτισθεί πριν πολλά χρόνια. Ο άνδρας της Hans Myndeke είχε εκτελεστεί στο Angermünde. O Zwicker την άφησε ελεύθερη επειδή ήταν έγκυος στις 9 Φεβρουαρίου του 1394[47]. Σε πολλές περιπτώσεις προτιμούσε να τους επιτιμά με τις λεγόμενες ποινές μετανοίας, παρά να τους εκτελεί[48]. Είναι ξεκάθαρο ότι δεν προσπαθούσε να τρομοκρατήσει τους ανακρινόμενους, προβάλλοντας σκληρότητα, όπως άλλοι συνάδελφοί του, για παράδειγμα ο Bernard Gui.

O Peter Zwicker προτιμούσε την πειθώ και την κατήχηση. Όπως προκύπτει από το Cum Dormirent γνώριζε πολύ καλά την διδασκαλία των Βάλδιων και είχε όλα τα πνευματικά εφόδια για να την αναιρέσει. Προέβαλε την επιχειρηματολογία όχι μόνο στο θεολογικό επίπεδο, αλλά και στο ιστορικό. Αν, σύμφωνα με την εκδοχή των Βάλδιων του «Liber Electorum», η εκκλησία αποστάτησε επί Σιλβέστρου Α’, ποιος χειροτόνησε ιερέα των Πέτρο Βάλδο; Αυτή ήταν μια απλή ερώτηση, στην οποία δεν μπορούσαν ν’ απαντήσουν ούτε οι διδάσκαλοι των Βάλδιων[49]. Στον υποτιθέμενο αποστολικό τρόπο ζωής των διδασκάλων επιτίθονταν για την μυστικότητα της δράσης τους. Αν, όπως ισχυρίζονταν οι αιρετικοί διδάσκαλοι, μόνο όσοι ανήκαν στην σέκτα επρόκειτο να σωθούν, τότε γιατί κρατούσαν μυστικά από τους ακόλουθούς τους, εφόσον έτσι τους καταδίκαζαν, σύμφωνα με την διδασκαλία τους; Γιατί δεν ακολουθούσαν το παράδειγμα των αποστόλων στο να διδάσκουν φανερά; Γιατί έφευγαν σε περίοδο διώξεων, αφήνοντας έκθετο το ποίμνιό τους; O Zwicker ήξερε να θέτει καίρια ερωτήματα που έπλητταν την αξιοπιστία των αρχηγών της σέκτας .

Επίσης, δεν φοβόταν ν’ αντιπαρατεθεί μαζί τους ανοικτά σε δογματικό επίπεδο. Διέλυε εύκολα τα αντικληρικαλιστικά επιχειρήματά τους προβάλλοντας την ιερότητα των μυστηρίων, η οποία ήταν ανεξάρτητη από την ποιότητα του ιερέα. Έπειτα τους προκαλούσε να παραδεχθούν ότι εκτός από τους κακούς ιερείς, για τους οποίους οι Βάλδιοι μιλούσαν συνέχεια, υπήρχαν και καλοί ιερείς, για τους οποίους οι Βάλδιοι δεν μιλούσαν ποτέ. Όπως δεν μιλούσαν ποτέ για τους δικούς τους κακούς αρχηγούς ή πιστούς[50]. Είναι χαρακτηριστική η φράση του:

«Ένα τριαντάφυλλο λάμπει το ίδιο στα χέρια ενός αυτοκράτορα, όπως και μιας κοινής γυναίκας[51]»

Εφαρμόζοντας απλή λογική και επικαλούμενος πολλά αγιογραφικά χωρία, μπορούσε να παρουσιάσει τις θέσεις του και να πείθει τελικά τους Βάλδιους. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι καταλάβαινε το σκεπτικό τους, γνώριζε πολύ καλά τις ιδέες τους και έτσι μπορούσε να επιχειρηματολογεί με οικείο προς αυτούς τρόπο και να γίνεται πειστικός. Παρουσίαζε τις αντιρρήσεις του με απλό τρόπο, όχι ότι του έλειπε η ρητορεία, αλλά μπορούσε να πλήξει κατευθείαν τον πυρήνα της αιρετικής πεποίθησης. Από την άλλη, το όλο ιδεολογικό σύστημα των Βάλδιων εξαρτιόνταν άμεσα από την παπική εκκλησιολογία, οπότε μπορούσε πολύ εύκολα να αναιρεθεί από τους παπικούς. Πέραν αυτού, οι Βάλδιοι είχαν σαφώς στραμμένη την οπτική τους προς την παπική εκκλησία, οπότε ο Zwicker το μόνο που έκανε ήταν να τους προσφέρει την οδό της επιστροφής, απαλύνοντας τις όποιες τύψεις θα μπορούσαν να δημιουργηθούν από την εγκατάλειψη της σέκτας, αμαυρώνοντας την αξιοπιστία των διδασκάλων τους. Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο το ότι η δράση του είχε ως αποτέλεσμα την επιστροφή πολλών στον παπισμό. Οι Προτεστάντες απέφυγαν να κάνουν τα ίδια λάθη .

8.5.4 Οι γερμανόφωνοι Βάλδιοι τον ΙΕ’ αι.

Ο Peter Zwicker ήταν μοναδική περίπτωση ιεροεξεταστή. Τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι η προσπάθειά του δεν βρήκε συνεχιστή. Παρότι κατάφερε σοβαρά πλήγματα στην αίρεση δεν στάθηκε δυνατό να δοθεί ένα τέλος σ’ αυτήν. Ανακρίσεις στο Βρανδεμβούργο το 1458 αποκάλυψαν Βάλδιους στα ίδια χωριά και στις ίδιες οικογένειες. Το ίδιο και οι ανακρίσεις του 1461[52].

Η αλλαγή στους κόλπους των γερμανόφωνων Βάλδιων ήρθε με την εμφάνιση της αίρεσης των Χουσσιτών και της επανάστασης που την συνόδευσε το 1420. Πολλοί από αυτούς μετανάστευσαν στις πιο ανεκτικές περιοχές των δεύτερων. Έγιναν προσπάθειες για ένωση των δύο αιρετικών κινημάτων, αρχικά με την επαναστατική πτέρυγα των Χουσσιτών, τους Θαβωρίτες, και όταν αυτές δεν απέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, λόγω του σκληροπυρηνικού χαρακτήρα τους, με την πιο διαλλακτική πτέρυγα, την Unita Fratrum[53]. Το θέμα της επίδρασης της ιδεολογίας των Βάλδιων επί του Χουσσιτισμού δεν μπορεί να συζητηθεί εδώ, διότι δεν έχουμε υπεισέλθει ακόμη σε θέματα αυτής της αίρεσης. Αναγκαστικά, θα γίνει αργότερα στα σχετικά κεφάλαια. Εδώ θα περιγραφούν απλώς κάποια ιστορικά γεγονότα, τα οποία αφορούν τις καταγεγραμμένες σχέσεις των δύο ομάδων. Το πόσο ανεπτυγμένες ήταν αυτές οι σχέσεις είναι ακόμη υπό συζήτηση και το πρόβλημα μπορεί να παρατηρηθεί από διάφορες οπτικές γωνίες στον βαθμό που ο ιστορικός δέχεται η όχι επίδραση των Βάλδιων στην διαμόρφωση του Χουσσιτισμού. Θα προσπαθήσουμε ν’ αφήσουμε την παρουσίαση όσο το δυνατόν ανεξάρτητη προς το παρόν.

Πρωτεργάτης των προσπαθειών για ένωση με τους Θαβωρίτες ήταν ο Friedrich Reiser (1402-1458), ηγετικό στέλεχος των Βάλδιων, από το Donauwörth[54]. Τα σχετικά μ’ αυτόν γίνονται γνωστά μέσα από τα αρχεία της δίκης του[55]. Ήταν γιος ενός ευκατάστατου έμπορου της πόλης, του Konrad Reiser, επίσης Βάλδιου, ο οποίος είχε γνωριστεί με τον Peter Payne, έναν Άγγλο οπαδό του John Wycliff. Ο Friedrich γνωρίστηκε επίσης με τον Payne στην Νυρεμβέργη το 1418, λίγο πριν την Χουσσιτική επανάσταση. To 1420 μετακόμισε στην Ελβετία και εκεί άσκησε το επάγγελμα του εμπόρου, όντας ταυτόχρονα και Βάλδιος πάστορας. Το 1429 μετακόμισε στην Πράγα, το κέντρο του Χουσσιτισμού. Εκεί έγινε Χουσσίτης ιεραπόστολος.

Ο Friedrich Reiser εγκατέλειψε την Ελβετία για τον εξής λόγο. Η επιτυχία των Χουσσιτών στην Τσεχία, σήμανε συναγερμό στις παπικές αρχές και ξεκίνησε διωγμός κατά των Βάλδιων, τους οποίους θεωρούσαν ως πέμπτη φάλαγγα, ειδικά στις γειτονικές των Χουσσιτών περιοχές, όπως το Freiburg στην Uechtland της Ελβετίας. Το 1429 εστάλη εκεί ένας ιεροεξεταστής, ο Ulric de Torrenté από την Λωζάννη. Η ανάκριση 70 περίπου ατόμων έδειξε ότι οι Βάλδιοι ήταν συγκεντρωμένοι σε ομάδες οικογενειών εμπόρων , όπως οι Praroman, οι Bonvisin, οι Struder και οι ακόμα πλουσιότεροι Mossus. Δέχονταν επισκέψεις από γερμανόφωνους αιρετικούς πάστορες, προερχόμενους από τις ακρώρειες της Γερμανίας στο βασίλειο της Βοημίας. Ο Friedrich ήρθε σε επαφή μαζί τους μέσω του Mermet Hugo το 1420. Το 1429 στάλθηκε στην Πράγα για να λειτουργήσει ως ενδιάμεσος και να ανοίξει τους διαύλους επικοινωνίας που θα μετέφεραν το επαναστατικό πνεύμα στην Ελβετία[56], με σκοπό την αποκήρυξη της αρμοδιότητας και εξουσίας του παπισμού.

Ο Friedrich ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος γι’ αυτή την δουλειά. Ήδη από την προγενέστερη δράση του είχε επιδείξει συγκρητιστικό και οικουμενιστικό πνεύμα. Το πρώτο του όραμα ήταν μια μεγάλη ένωση των Γερμανών και Ιταλών Βάλδιων και για το σκοπό αυτό είχε ξεκινήσει να μαθαίνει τις απαραίτητες γλώσσες. Από το εγχείρημα τον απέτρεψε ένας πλούσιος φίλος του ο Hans von Plauen στην Νυρεμβέργη και τον έπεισε να επικεντρωθεί στα καθήκοντα του πάστορα στην Γερμανία. Αναπλήρωσε επιτυχώς τα κενά που είχαν δημιουργήσει οι καταδίκες Βάλδιων παστόρων, επιδεικνύοντας την ενεργητικότητά του.

Στην Πράγα όπου μετακόμισε ήρθε σε επαφή με τον Nicholas Pehlrimov, «επίσκοπο» των Θαβωριτών και θεολόγο. Το 1431 ο Nicholas τον έχρισε «ιεραπόστολο» μαζί με τον Johan από την Βλαχία. Το 1433 ο Friedrich διορίστηκε ως είδος «επισκόπου», κατά την διάρκεια του ταξιδιού του στην Βασιλεία. Έκτοτε χρησιμοποιούσε τον τίτλο «επίσκοπος των πιστών της Ρωμαϊκής Εκκλησίας που αποκηρύσσουν την Δωρεά του Κωνσταντίνου» . Αυτός ο τίτλος φανερώνει και την κεντρική πεποίθησή του, ότι η εκκλησία εκκοσμικεύθηκε με την αποδοχή πλούτου και εξουσίας και μια μειονότητα πιστών παρέμενε πιστή στην διδασκαλία του Ευαγγελίου .

Η ήττα των Θαβωριτών στην μάχη του Lipany το 1434 και η υπαγωγή τους στο κύριο κίνημα των Χουσσιτών έφερε εμπόδια στην συνέχιση του έργου του Friedrich Reiser. Μέχρι το 1450 εργάσθηκε για την οργάνωση της δικής του ενοποιημένης σέκτας, στην οποία «χειροτόνησε» έξι ακόμη πάστορες με ιεραποστολικές προοπτικές. Με βάση στην Βοημία επισκέφτηκαν πολλές περιοχές της Γερμανίας από τις Άλπεις μέχρι την Βαλτική. Ταξίδευαν ως έμποροι και με αυτή την ιδιότητα εμφανίζονταν στις πόλεις, παρουσιάζοντας ένα αντιφατικό πρόσωπο. Δίδασκαν την φτώχεια της εκκλησίας, την στιγμή που οι ίδιοι οι «φτωχοί αδελφοί» ήταν ευκατάστατοι. Η ενεργητικότητα που επέδειξε ο Reiser (= ταξιδιώτης) αιτιολογούσε το όνομά του.

Ακολουθούσαν τις ίδιες τακτικές μυστικότητας με τους προηγούμενους Βάλδιους κατά τις μετακινήσεις τους. Ωστόσο, διέφεραν από αυτούς σε δύο βασικά σημεία. Ο Friedrich και οι απεσταλμένοι του ήταν θεολόγοι της χουσσιτικής παράδοσης του Nicholas Biskupec, σε αντίθεση με τους προηγούμενους Βάλδιους, οι οποίοι ήταν κατά συντριπτική πλειοψηφία αθεολόγητοι. Δεύτερον, οι Γερμανοί Χουσσίτες ήταν υποστηρικτές του ευχαριστηριακού κινήματος του Ύστερου Μεσαίωνα. Ο ίδιος ο Friedrich «λειτουργούσε» και πρόσφερε την «κοινωνία» στα μέλη και των δύο αιρέσεων, Βάλδιων και Χουσσιτών. Οι προηγούμενοι Βάλδιοι δεν το έκαναν, εκτός περιπτώσεων. Έπειτα ο Friedrich είχε αναπτύξει ένα σύστημα για την διανομή της Βίβλου στην καθομιλουμένη στους ακολούθους του[57].

Κάνοντας έναν απολογισμό του έργου του Friedrich Reiser, διαπιστώνει κανείς ότι δεν βρήκε καθολική αποδοχή σε καμιά από τις δύο αιρέσεις. Οι Θαβωρίτες μετά την ήττα τους δεν είχαν πλέον την ίδια δύναμη με την εποχή που ο Friedrich ξεκίνησε την προσπάθειά του. Είχαν τα δικά τους προβλήματα και πολύ λίγη διάθεση για ν’ ασχοληθούν με μια ενοποιητική προσπάθεια στην παρούσα φάση. Από την άλλη οι γερμανόφωνοι δυσκολεύονταν ν’ αποδεχθούν τον Τσέχικο Χουσσιτισμό, ειδικά σε περίοδο κατά την οποία οι σχέσεις Γερμανών και Τσέχων ήταν τεταμένες. Οι ιεροεξεταστές από την άλλη ήταν ακόμη αρκετά ικανοί ν’ αγρεύουν αιρεσιάρχες. Ο Matthäus Hagen, από τους ιεραποστόλους του κινήματος, συνελήφθη και εκτελέστηκε στο Βερολίνο το 1457[58]. Ο ίδιος ο Reiser συνελήφθη κι εκτελέστηκε στο Στρασβούργο το 1458. Ο διάδοχός του Stefan από τη Βασιλεία, συνελήφθη κι εκτελέστηκε στην Βιέννη το 1467[59].

8.5.6. Η Unitas Fratrum

Ωστόσο, το κίνημα αυτό που θεωρείται πλέον ανανεωτικό για τους Βάλδιους, ύστερα από μια βαθειά κρίση και που προσπάθησε να λύσει κάποια εκκλησιολογικά προβλήματά τους, άφησε τα ίχνη του στην ιστορία τους. Σε μια δίκη χωρικών στην περιοχή του Zwickau το 1462, η Μαργαρίτα Meissen εμφάνισε απόψεις που συνδύαζαν την παραδοσιακή βάλδια διδασκαλία με ευχαριστιριακές απόψεις που είχε διατυπώσει ήδη ο Friedrich, κοινές και στους Χουσσίτες[60]. Εξαιτίας της ενδιάμεσης οικουμενιστικής κατάστασης της ιδεολογίας που σφυρηλάτησε, πολλοί Βάλδιοι ήρθαν σε επαφή με το αναθεωρητικό τμήμα των Χουσσιτών, την Unitas Fratrum - Ένωση Αδελφών, η οποία δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1450. Ο Gregory Krajci, ένας από τα ιδρυτικά μέλη της Ένωσης, ανέφερε το 1471 ότι γνώριζε τον Stefan από την Βασιλεία, που σημαίνει ότι γνώριζε και την ενοποιητική προσπάθεια του Friedrich. Δεν είναι ξεκάθαρο, όμως, αν η ίδρυση της Unitas σχετιζόταν άμεσα. Είναι γνωστό ότι ένας ακόλουθος του Reiser «χειροτόνησε» τους πρώτους «ιερείς» της Ένωσης το 1467[61].

Τι ήταν, όμως, η Unitas Fratrum; Οπωσδήποτε δεν ήταν εκκλησία, όσο και αν θέλουν σήμερα να την βλέπουν ως τέτοια οι ιδεολογικοί συγγενείς Βάλδιων και Χουσσιτών. Αν θέλει κάποιος να παραμείνει σε αυτή την συλλογιστική μπορεί να την θεωρεί ως υποκατάστατο εκκλησίας. Για την ακρίβεια ήταν μια οργάνωση και μάλιστα μια μυστική οργάνωση, κατά τα πρότυπα των Βάλδιων, γι’ αυτό και θεωρείται ότι δανείστηκε από αυτούς την ιεραρχία. Ποια ιεραρχία; Οι Βάλδιοι δεν είχαν ιεραρχία. Είχαν μυστική ιεράρχηση για να μπορούν να κινούνται και να λειτουργούν χωρίς να γίνονται αντιληπτοί από τις αρχές. Το σημαντικό είναι ότι η Unitas Fratrum είχε πολιτική ατζέντα. Σκοπός της ήταν η αποδόμηση των θεσμών του παπισμού, στις περιοχές που αυτή δρούσε, με απώτερη επιδίωξη την κατάλυση της παπικής εξουσίας . Αυτό το στοιχείο το δανείστηκε από τους Χουσσίτες. Η Unitas Fratrum είναι η πρώτη μυστική οργάνωση που συναντούμε στην έρευνά μας και είχε μικτό, θρησκευτικό και πολιτικό χαρακτήρα. Αν θέλουμε να εξετάσουμε το υπόβαθρο των μελών της, πρέπει να ρίξουμε μια ματιά στο πλησιέστερο σχετικό υλικό που παρέχουν τα αρχεία του Freiburg.

8.5.7 Οι Βάλδιοι του Freiburg

Η εξέταση των αρχείων της δράσης της Ιεράς Εξέτασης σε αυτή την πόλη αποκαλύπτει ότι τον κύριο ρόλο στην αίρεση τον είχαν οι μεγαλοαστοί[62]. Επίκεντρο τη σέκτας ήταν οι πλούσιες οικογένειες των Praroman, των Bonsivins, των Mossus, των Struders. Πατρόνας του Friedrich Reiser ήταν ο Hans von Plauen. Αυτοί ανήκαν και στην διοικητική ιεραρχία της πόλης. Κατά την έκφραση του Peter Biller, σημαντικοί Βάλδιοι ανήκαν στην:

«... αφρόκρεμα της αριστοκρατίας, στις οικογένειες μεγαλοαστών, που κατείχαν καίριες θέσεις στην διοίκηση και σημαντικό πλούτο, που προερχόταν από εμπορικές δραστηριότητες στο χώρο της ένδυσης και των δερμάτινων ειδών[63].»

Η περίπτωση των Mossus του Freiburg, θυμίζει την αντίστοιχη μεγαλοαστική οικογένεια εμπόρων, των Zur Bircken στο Στρασβούργο, οι οποίοι ήταν επίσης Βάλδιοι.

Δεν είναι ξεκάθαρο πως προέκυψε η αίρεση σε αυτή την πόλη. Το Freiburg βρίσκεται στις ακρώρειες των γερμανόφωνων περιοχών. Την εποχή που αποκαλύφθηκε η αιρετική δραστηριότητα εκεί δεν υπήρχε σύνδεση, ούτε ανάμνηση σχέσεων με τους Ιταλούς Βάλδιους και το πιθανότερο είναι ότι τέτοιου είδους σχέσεις δεν υπήρξαν ποτέ. Πιθανολογείται ότι την αίρεση έφεραν περιπλανώμενοι από την Βοημία, μεταμφιεσμένοι ως έμποροι, κατά τη συνήθεια. Μια μάρτυρας θυμάται ότι η Greda “mit der Nase” ανάγγειλε «ελάτε, ελάτε, ήρθαν οι Καλοί Άνθρωποι», κατά την άφιξή τους[64]. Η προσφώνηση «Καλοί Άνθρωποι» θυμίζει άμεσα Καθαρούς. Μια άλλη μαρτυρία, της Greda Lappen κατηγορούσε τους κήρυκες ότι δίδασκαν στα κρυφά, στο σκοτάδι και στις γωνίες. Όταν η Greda Otschina της απάντησε ότι είναι καλοί κήρυκες, τότε η Lappen αντέτεινε:

«Γιατί τότε φιλάνε την γάτα κάτω από την ουρά[65];»

Η αναφορά στο «φίλημα της γάτας» παραπέμπει στο έργο του Κορράδου του Marbourg και στην «Vox in Rama» του πάπα Γρηγορίου Θ’. Ωστόσο από τη συγγραφή των δύο αυτών έργων είχε παρέλθει διάστημα δύο αιώνων και η διαφορά γλώσσας – ήταν γραμμένα στα λατινικά – καθιστά μάλλον απίθανο να το γνώριζαν οι δύο γυναίκες. Η πληροφόρησή τους είναι πιθανόν να οφείλεται σε φήμες, όχι ανυπόστατες.

Γεννάται λοιπόν, το ερώτημα, επέζησαν στους Βάλδιους στοιχεία Καθαρών, οι οποίοι γενικά θεωρούνται εξαφανισμένοι αυτή την εποχή; Είναι γνωστό ότι μικτές κοινότητες προσπαθούσαν να επιβιώσουν στα σύνορα της Ιταλίας με την Βοσνία. Αυτό εξηγεί γιατί ο όρος «Καλοί Άνθρωποι» χρησιμοποιείται στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και όχι στις αντίστοιχες κοινότητες των λεγομένων ρομανικών χωρών. Εκεί χρησιμοποιείται ο όρος “barbes”, «μπάρμπας». «Μπάρμπας» σε αυτές τις περιοχές δεν σημαίνει μόνο «θείος», αλλά είναι επίσης όρος σημαντικός της σεβάσμιας ιδιότητας ενός μέλους της γερουσίας. Σε μια αντίστοιχη περίπτωση στην Tourettes, μια μικρή πολίχνη κοντά στην Apt, ο αντίστοιχος αγγελιοφόρος ενημέρωσε τον Jean Tasquier ότι είχαν φτάσει οι «μπαρμπάδες». Αυτές είναι μερικές μόνο επισημάνσεις ενός θέματος που δεν μπορεί να εξεταστεί εδώ.

Η μυστικότητα ήταν και στην περίπτωση του Freiburg το κύριο χαρακτηριστικό της δράσης των Βάλδιων. Η Κατερίνα, σύζυγος του Rolet Bulen κατέθεσε ότι άκουσε μια γυναίκα να λέει:

«Οι κήρυκες αυτής της σέκτας διδάσκουν στις κρυμμένες γωνίες και μυστικά[66].»

Η Surera η Χοντρή ανέφερε μια συζήτηση που είχε με την Anguilla, διαμαρτυρόμενη ότι:

«Δεν έπρεπε να διδάσκουν στα κρυφά και στις γωνίες, διότι απαγορεύεται και οι άγιοι απόστολοι μαρτύρησαν επειδή δίδασκαν στα φανερά[67].»

Η προαναφερθείσα Greda “mit den Nase” ήταν επιφορτισμένη με το καθήκον της αναγγελίας της άφιξης των διδασκάλων στους άμεσα ενδιαφερόμενους.

Οι Βάλδιοι του Freibourg ήταν αρκετά ισχυροί ώστε να επιβάλλουν την τρομοκρατία της σιωπής. Μπορούσαν να κλείσουν τα στόματα πιθανών μαρτύρων. Σε μια περίπτωση συγκέντρωσαν το ποσό των £50 που απαιτούνταν για την δολοφονία ενός αποστάτη διδάσκαλου[68]. Ωστόσο δεν κατάφεραν ν’ αποτρέψουν την σύλληψη και εκτέλεση του Friedrich Reiser. Ο λόγος γι’ αυτό ήταν ότι ο τελευταίος έδρασε σε μεγάλη ακτίνα και έξω από τα όρια της σφαίρας επιρροής των πατρώνων του. Οι ισχυρές Βάλδιες οικογένειες είχαν μόνο τοπική ισχύ στα αστικά κέντρα που ήταν έδρα τους. Η ισχύ τους δεν έφθανε στην ύπαιθρο, όπου κυρίαρχη δύναμη εξακολουθούσε να είναι ο παπισμός σε συνεργασία με την φεουδαρχική αριστοκρατία. Έτσι, λοιπόν, έγινε φανερό, ότι αν οι αιρετικοί μεγαλοαστοί ήθελαν να κυριαρχήσουν σε μεγαλύτερη κλίμακα, έπρεπε να ακολουθήσουν ένα διαφορετικό τύπο οργάνωσης και να δώσουν έμφαση στη συνεργασία με τις κοινότητες άλλων πόλεων και περιοχών, όπου επίσης είχαν την πρωτοκαθεδρία, ώστε η δράση τους να ξεφύγει από τον στενό τοπικό χαρακτήρα. Αυτή την ανάγκη ήρθαν να καλύψουν οι μυστικές οργανώσεις τύπου Unitas Fratrum .

Με αυτή την πρακτική οι Βάλδιοι εξαφανίζονται από το προσκήνιο, όπως συνέβη και με τους Καθαρούς, λίγο καιρό πριν. Γίνονται μια underground σέκτα. Έτσι, όταν αργότερα οι Μεταρρυθμιστές συζητούσαν με τους Βάλδιους του Πιεντεμοντε δεν γνώριζαν ότι υπήρχαν και αλλού. Ο Oecolampadius δεν γνώριζε για τους Βάλδιους της Βασιλείας ούτε ο Martin Bucer γνώριζε την ύπαρξη των Βάλδιων του Στρασβούργου. Πρόκειται για έναν εσωτερικό μετασχηματισμό της αίρεσης, με σκοπό την συγκάλυψη και όχι για νίκη και επικράτηση της Ιεράς Εξέτασης.

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση του Oecolampadius το 1530, οι Βάλδιοι συνομιλητές Georges Morel και Pierre Masson είπαν:

«Ο άνθρωποί μας έχουν διασπαρθεί σε πολλές χώρες, εξαιτίας των συχνών διώξεων. Σίγουρα δεν τολμάμε να εμφανιστούμε δημόσια σε κάθε μέρος[69].»

Ο Καλβίνος στιγμάτισε την συγκεκριμένη συμπεριφορά και την αποκάλεσε «Νικοδημισμό» το 1540, αναφερόμενος κυρίως σε Προτεστάντες που για τους ίδιους λόγους προσπαθούσαν να φαίνονται ως παπικοί.

* * * * * *

[1] Όλα έχουν εκδοθεί στο Peter Biller, Aspects of the Waldenses in Fourteenth Century including an Edition of their Correspodence, διδακτορική διατριβή Οξφόρδη 1974 (κριτική έκδοση). Αποσπάσματα είχαν ήδη εκδοθεί παλαιότερα στo:

- J. J. Ignaz von Döllinger, Beiträge zur Sektengeschichte des Mittelalters, Munich 1890, Band 2, Dokumente vornehmlich zur Geschichte der Valdesier und Katharer, ss. 351-62.

Ο εντοπισμός των χειρογράφων στο:

- J. Gonnet- A. Molnar, Les Vaudois au moyen âge, Turin 1974, pp. 448-50.

[2] P. Biller, Aspects of the Waldenses…, 264-7.

[3] P. Biller, Aspects of the Waldenses…, 286.

[4] Ο. π. 289.

[5] Ο.π. 347.

[6] Ο. π. 328-9.

[7] Ο. π. 349.

[8] Ο.π. 317.

[9] Ο.π. 290.

[10] Αναφέρονται μάλλον στον Ιωάννη της Λωρραίνης, majoralis της σέκτας τους, ο οποίος λειτουργούσε χωρίς ωστόσο να είναι κανονικός ιερέας. Τα σχετικά μ’ αυτόν προέρχονται από το εγχειρίδιο του ιεροεξεταστή Bernard Gui, γραμμένο το ΙΓ’ αι. Βλ. σχετ. W. L. Wakefield- A. P. Evans, Heresies of the High Middle Ages, New York 1969, p.757 και το κεφ. 8.3.4.

[11] P. Biller, Aspects of the Waldenses…, 290.

[12] Ο. π. 325-6, 351.

[13] Ο. π. 277-297.

[14] Ο.π. 305.

[15] Ο.π. 326-7.

[16] Ο.π. 137.

[17] Ο.π. 306-7, 312-3, 315-6.

[18] Ο.π. 330-1.

[19] Ο.π. 310-2, 333-5, 351-3.

[20] Ο. π. 329, 332, 349.

[21] Paul Bernard, Heresy in Fourteenth Century Austria, Medievalia et Humanistica 10 (1956), 58.

[22] Hermann Haupt, Waldenserthum und Inquisitio im südöstlichen Deutschland bis zur Mitte des 14. Jarhunderts, in Deutsche Zeitschrift für Geschichtswissenschaft 3 (1890), 404.

[23] Richard Kieckhefer, Repression of Heresy in Medieval Germany, Pennsylvania 1979, p. 58.

[24] H. Haupt, Waldenserthum…, 372-3.

[25] Ο H. C. Lea το τοποθετεί το 1395, A History of the Inquisition of the Middle Ages, New York 1900, vol. 2 p. 399, αλλά σήμερα γίνεται αποδεκτό ότι συνέβη το 1393.

[26] Euan Cameron, Waldenses: Rejections of the Holy Churchin Medieval Europe, Oxford 2000, p. 125.

[27] Peter Biller, The Anti-Waldensian Treatise ‘Cum dormirent homines’ of 1395 and its Author, στο The Waldenses, 1179-1530, Between a Religious Order and a Church, 2001.

[28] Ο. π. 243, 247-251.

[29] Ο. π. 258-261.

[30] Ο. π. 181.

[31] Ο.π. 254-5.

[32] R. Kieckhefer, Repression of Heresy…, p. 64.

[33] Peter Segl, Die Waldenser in Österreich um 1400: Lehren, Organisationsform, Verbeitung und Bekämpfung, in Friedrich Reiser und die waldensisch-hussittische Internationale: Akten der Tagung Ötisheim-Schönenberg, 2. bis 4. Oktober 2003, (ed) Albert de Lange und Kathrin Utz Tremp, Heidelberg 2006, 161-188.

[34] R. Kieckhefer, Repression of Heresy…, pp. 55-6.

[35] J. J. Ignaz von Döllinger, Beiträge…, 305-11.

[36] Ο. π. 305: “contumaciter incepit cum violentiis incendiorum et terroribus homicidiorum non tam occulte dilate stare quam contemptibiliter et temerarie dominari maxime post obitum dolentissimum serenissimi principis et domini domni Alberti”.
[37] Ο. π. 306-11.

[38] Valentin Prevenhuber, Annales Styrenses, Nürnberg 1740, 73.

[39] Hieronymus Petz (ed), Scriptores Rerum Austriacarum, Leipzig 1721, Bd 1.1244.

[40] J. Gretser, Lucae Tudensis, in Maxima Bibliotheca Veterum Patrum vol. 13, p.315.

[41] Ο. π. 335.

[42] Ο. π. 341.

[43] Malcolm Lambert, Medieval Hersy: Popular Movements from the Gregorian Reform to the Reformation, Oxford 2002 (3rd ed.), 175.

[44] Dietrich Kurze (ed), Quellen zur Ketzergeschichte Brandnrburgs und Pommerns, Veröffentlichungen der Historischen Kommision zu Berlin 45, Quellenwerke 6, Berlin 1975, ss. 233-4.

[45] Ο. π. 167-8.

[46] B. Hamilton, The Medieval Inquisition, London 1981, pp. 54-6.

[47] D. Kurze (ed), Quellen…, 255.

[48] J. J. Ignaz von Döllinger, Beiträge…, 346-51.

[49] J. Gretser, Lucae Tudensis…, vol. 13, pp. 312-3.

[50] Ο.π. 316.

[51] Ο. π.

[52] D. Kurze (ed), Quellen…, 288-314.

[53] F. Šmahel, Crypto et semi-vaudois dans la Bohème hussite, Revue de l’ histoire des religions 217 (2000), pp.101-120.

[54] S. K. Treesh, Europe ‘s peasant heretics: the Waldensians 1375-1550, Univ. Rutgers 1988, p. 65-6.

[55] J. Gonnet- A. Molnar, Les Vaudois…, 239-253.

[56] Για τους Βάλδιους του Freiburg:

- G. F. Ochsenbein, Aus dem schweizerischen Volksleben des 15. Jahrhunderts. Der Inquisitionsprozess wider die Waldenser zu Freiburg im Jahre 1430 nach den Akten dargestellt, Bern 1881.

- Kathrin Utz Tremp (ed), Quellen zur Geschichte der Waldenser in Freiburg im Uechtland (1399-1439), MGH Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters 18, Munich 2000. Σύγχρονη έκδοση των πηγών.

- Της ιδίας, Waldenser, Widergänger, Hexen und Rebellen: Biographen zu den Waldenserprozessen von Freiburg im Uechtland (1399-1430), Freiburg 1999. Βιογραφίες των εμπλεκομένων.

[57] Euan Cameron, Waldenses.., p. 149.

[58] Τα πρακτικά της δίκης του στο D. Kurze (ed), Quellen…, 288-302.

[59] J. Gonnet- A. Molnar, Les Vaudois…, 249-59.

[60] S. K. Treesh, Europe ‘s peasant heretics…, p. 162-3.

[61] J. Gonnet- A. Molnar, Les Vaudois…, 259-262.

[62] M. Lambert, Medieval Heresy, p. 179.

[63] P. Biller, German Money and medieval heresy: the wealth of the German Waldenses, in The Waldenses, 1179-1530, Between a Religious Order and a Church, 2001, pp. 111-123 & του ιδίου, Thesaurus abscnditus: the treasure of the medieval Waldensians, στο ίδιο, pp 97-110.

[64] Kathrin Utz Tremp, Les Vaudois de Fribourg (1399-1430), RHR 217 (2000), pp. 121-138.

[65] S. K. Treesh, Europe ‘s peasant heretics…, p. 47 παραπέμπει στο G. F. Ochsenbein, Aus dem schweizerischen Volksleben…, p. 328.

[66] Kathrin Utz Tremp (ed), Quellen…, p. 564: “quod predicators dicte secte predicaberant in cornetis et in occulto”.

[67] Ο. π. 326.

[68] M. Lambert, Medieval Heresy, p. 181.

[69] Gabriel Audisio, The Waldensian Dissent, p. 88.

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

- Γέροντα, γιατί κατήργησαν τοὺς τόνους ἀπὸ τὴν γραμματική;

- Τώρα, ὅπως οἱ ἄνθρωποι δὲν σηκώνουν τίποτε καὶ τὰ πετοῦν ὅλα, ἔτσι καὶ τὰ γράμματα δὲν σηκώνουν τίποτε, οὔτε ὀξεῖες οὔτε περισπωμένες! Καὶ ὅπως ὅλοι τρέχουν, δὲν βάζουν οὔτε τελεία! Βλέπω μία γλώσσα ποὺ γράφουν μερικοί! Διάβαζα σὲ μία μετάφραση τῆς Καινῆς Διαθήκης: «Ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο κάλεσα τὸν γιό μου»[1]. Δὲν ταιριάζει, βρὲ παιδί! Δὲν ξεχωρίζει τὸ ἱερὸ ἀπὸ τὸ ἀνίερο! Γράφουν ἔτσι, δῆθεν γιὰ νὰ εἶναι ὅλα ἴδια, νὰ ὑπάρχη ὁμοιομορφία στὴν γλώσσα. Ποιός, ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὸ πιὸ τελευταῖο χωριό, δὲν θὰ καταλάβαινε, ἂν ἔγραφε «τὸν υἱόν μου»; Ἄκουσα μία φορὰ στὸ Ἅγιον Ὅρος σὲ μία ἀνάγνωση: «Τὸ ψωμὶ καὶ τὸ κρασὶ ποὺ κάνουν τὴν Μεταλαβιά». Δὲν ταιριάζει· πῶς νὰ τὸ κάνουμε; Ποιὸς δὲν ξέρει τί θὰ πῆ «ἄρτος» καὶ «οἶνος»;

- Λένε, Γέροντα, ὅτι θὰ ἀντικαταστήσουν τὸ ἑλληνικὸ ἀλφάβητο μὲ τὸ λατινικό.

- Ἂσ' τά, δὲν θὰ σταθοῦν αὐτά· δὲν θὰ σταθοῦν. Εὐτυχῶς ποὺ ὁ Θεὸς καὶ ἀπὸ τὸ στραβὸ καὶ ἀπὸ τὸ κακὸ βγάζει καλό, ἀλλιῶς θὰ ἤμασταν χαμένοι. Δὲν χάθηκε ἡ Παράδοση, ἡ γλώσσα τότε ποὺ τὰ εἶχαν ὅλα σὲ χειρόγραφα καὶ δὲν ὑπῆρχαν οὔτε φωτοτυπικὰ οὔτε τίποτε καὶ θὰ χαθῆ τώρα ποῦ βγῆκαν τόσα μέσα; Ὄχι, δὲν πρόκειται νὰ χαθῆ, ὅ,τι καὶ νὰ κάνουν οἱ ἄνθρωποι. Βλέπετε καὶ οἱ Ρῶσοι πρόσφυγες πὼς κράτησαν τὰ ἔθιμά τους! Αὐτὸ ποὺ τοὺς βοήθησε ἦταν ποὺ ἤξεραν τὴν ποντιακὴ γλώσσα. Κράτησαν ἔτσι τὴν Παράδοση μέσα τους. Ἀλλά, παρ' ὅλο ποὺ τοὺς δόθηκε λίγη ἐλευθερία, ἔφυγαν ἀπὸ τὴν Ρωσία, γιὰ νὰ βροῦν ἐλευθερία, γιατί καὶ πάλι ἦταν σὰν ἕνα πουλάκι ποὺ τὸ ἔβγαλαν ἀπὸ τὸ κλουβὶ καὶ τὸ ἄφησαν μέσα στὸ δωμάτιο ἐλεύθερο. Δὲν θὰ στενοχωριόταν καὶ ἐκεῖ; Φαντασθῆτε πὼς ἦταν πρὶν οἱ καημένοι!

Εἶναι καὶ μερικοὶ ποὺ πᾶνε νὰ κάνουν μία νέα γλώσσα. Ἡ ἑλληνικὴ ὅμως γλώσσα ἔχει «γλώσσα» ἀπὸ τὶς πύρινες Γλῶσσες τῆς Πεντηκοστῆς! Τὸ δόγμα τῆς πίστεώς μας καμμιὰ γλώσσα δὲν μπορεῖ νὰ τὸ ἀποδώση. Γι' αὐτὸ οἰκονόμησε ὁ Θεὸς καὶ ἡ Παλαιὰ Διαθήκη μεταφράσθηκε ἀπὸ τοὺς Ἑβδομήκοντα στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα καὶ τὸ Εὐαγγέλιο γράφτηκε στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα. Ἂν δὲν ξέρη Ἀρχαία Ἑλληνικὰ κανεὶς καὶ ἀσχολῆται μὲ τὸ δόγμα, μπορεῖ νὰ πλανηθῆ.  Καὶ ἐμεῖς καταργήσαμε τὰ Ἀρχαία ἀπὸ τὰ σχολεῖα! Μετὰ ἀπὸ λίγο θὰ ἔρχωνται Γερμανοὶ νὰ διδάσκουν Ἀρχαία στὰ δικά μας Πανεπιστήμια. Τότε θὰ καταλάβουν οἱ δικοί μας τὴν ἀξία ποὺ ἔχουν τὰ Ἀρχαία Ἑλληνικά, ἀφοῦ πρῶτα γίνουν ρεζίλι, καὶ θὰ ποῦν: «Γιὰ δὲς ἡ Ἐκκλησία ποὺ κρατοῦσε τὰ Ἀρχαία»!

Πᾶνε νὰ ἐξαφανίσουν ἕνα ὀρθόδοξο ἔθνος. Ξέρετε τί σημαίνει αὐτό; Ἕνα ὀρθόδοξο ἔθνος σήμερα εἶναι μεγάλη ὑπόθεση! Παλιὰ εἴχαμε τὴν φιλοσοφία. Ἡ Ἁγία Αἰκατερίνη μὲ βάση τὴν φιλοσοφία ἀποστόμωσε τοὺς φιλοσόφους. Οἱ φιλόσοφοι ἑτοίμασαν τὸν δρόμο γιὰ τὸν Χριστιανισμό. Τὸ Εὐαγγέλιο γράφτηκε στὰ ἑλληνικὰ καὶ διαδόθηκε στὸν κόσμο. Μετὰ οἱ Ἕλληνες προχώρησαν νὰ φωτίσουν καὶ τοὺς Σλάβους. Σὲ μερικοὺς δὲν συμφέρει νὰ ὑπάρχη ἡ Ἑλλάδα. «Μᾶς κάνει κακό, λένε. Πρέπει νὰ τὴν ἐξαφανίσουμε».

Πηγή: Ἤγγικεν, Ῥωμαίϊκο Ὁδοιπορικό

Συγχαίρουμε τοὺς Δικαστὲς τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας, οἱ ὁποῖοι ὁμόφωνα ἀπέρριψαν τὰ τρισάθλια ἀνθελληνικὰ καὶ ἀντίχριστα νέα σχολικὰ βιβλία τῶν Θρησκευτικῶν.

Ὅμως δὲν ἀρκεῖ μόνον αὐτό. Πρέπει γονεῖς, κηδεμόνες, δάσκαλοι καὶ καθηγητὲς - ἐκπαιδευτικοὶ ὅλων τῶν βαθμίδων νὰ ἐπαγρυπνοῦν καὶ νὰ συνεργάζωνται, διότι πέραν τῶν βιβλίων ὑπάρχουν καὶ στρατιὲς ψευδοδιανοουμένων ποὺ ἐκαιδεύονται ἀπὸ τὶς ἀπάνθρωπες, ἀντίχριστες, ἀνθελληνικὲς ὀργανώσεις καὶ καλλιεργοῦν παντοιοτρόπως συστηματικὰ τὴν ἀθεϊα, τὸν ἀμοραλισμὸ καὶ τὸν ἐκμαυλισμό. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς διδασκάλους – διδάσκοντας εἶναι ἐξομῶτες καὶ μισθοφόροι τῶν καταχθονίων σκοτεινῶν δυνάμεων. Αὐτοὶ οἱ δῆθεν Διαφωτιστές, στὴν οὐσία σκοταδιστὲς καὶ ἀπαίσιοι διαστροφεῖς τῆς Ἱστορίας, αὐτοὶ οἱ νέοι Γενίτσαροι τοῦ Πνεύματος, τεχνηέντως χύνουν δηλητήριο στὶς ψυχὲς τῶν ἀθώων ἑλληνοπαίδων καὶ προσπαθοῦν νὰ ἐμφανίζωνται καὶ νὰ πολλαπλασιάζωνται εἰς τὴν ἑλληνικὴ κοινωνία οἱ ἀναρχικοί, οἱ «μπαχαλάκηδες» καὶ οἱ χαοτικοί. Ὅλοι αὐτοὶ πρέπει νὰ καταγγέλωνται ὄχι μόνον εἰς τὰ ἠλεκτρονικὰ καὶ ἔντυπα ΜΜΕ, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν Ἑλληνικὴ Ἀστυνομία, τὶς Εἰσαγγελίες, τὰ Δικαστήρια, ἀλλὰ καὶ εἰδικοὶ Ἐπιστήμονες πρέπει μὲ ἀδιάσειστα στοιχεῖα νὰ κονιορτοποιοῦν αὐτοὺς τοὺς ἐκμαυλιστὲς ποὺ μετατρέπουν τὴν ὅλη κοινωνία μας καὶ τὰ σχολεῖα μας, τὰ ἐκπαιδευτήριά μας, τοὺς διάφορους ψυχαγωγικοὺς χώρους εἰς ἄντρα φρικτότατης ἀκολασίας.

Πρέπει δὲ κατὰ τὶς ἐπικείμενες ἐκλογὲς νὰ δοθοῦν τὰ ὀνόματα ὅλων αὐτῶν ποὺ πρωτοστατοῦν νὰ προστατεύωνται οἱ ἀνώμαλοι, ψυχοπαθεῖς, ναρκωμανεῖς καὶ λοιποὶ.

Ὑποψήφιοι Βουλευτὲς καὶ ἰθύνοντες τῆς κοινωνίας, ποὺ τάσσονται ὑπὲρ τῶν ἄντρων ἀκολασίας, τῆς ἐλευθέρας διακινήσεως ναρκωτικῶν καὶ λοιπῶν ἀπάνθρωπων, ἀντίχριστων καὶ σατανικῶν νόμων νὰ μαυρίζωνται καὶ νὰ μὴ ἀτιμάζουν τὸν Τίμιον Σταυρὸν οἱ ἀφελεῖς, εὐλαβεῖς Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ καὶ οἱ ἑλληνόψυχοι, θέτοντας τὸν Τίμιον Σταυρὸν μπροστὰ ἀπὸ τὸ ὄνομά των.

Πρέπει νὰ ψηφίζωνται πρόσωπα ἁγνὰ μἐ ἦθος, χαρακτῆρα, ἀγάπη καὶ θυσία γιὰ τὰ σύμβολα καὶ τὶς πνευματικὲς καὶ ἠθικὲς ἀξίες – τὰ ἱερὰ καὶ ὅσια τῆς φυλῆς μας καὶ ὄχι παθιασμένοι ἀριστεροὶ καὶ ἐθνοκάπηλοι. Διαφορετικὰ θὰ πηγαίνωμε ἀπὸ τὸ κακὸ στὸ χειρότερο.

Τὸ περιοδικὸν Φωτεινὴ Γραμμή, ἡ ἱστοσελὶς www.fotgrammi.gr, τὸ Σωματεῖον «Οἱ Φίλοι τοῦ Τάματος τοῦ Ἔθνους» καὶ τὸ Ἵδρυμα Προασπίσεως Ἠθικῶν καὶ Πνευματικῶν Ἀξιῶν (ΙΠΗΠΑ) εὔχονται σὲ ὅλους τοὺς εὐλαβεῖς καὶ ταπεινοὺς ὀρθοδόξους χριστιανοὺς καὶ ἑλληνόψυχους καλὸ καὶ εὐλογημένο ὑπόλοιπο Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, διότι ὁ πολυχαϊδεμένος «φίλος» Σουλτάνος μας βρυχᾶται καὶ τὰ κολοβὰ φίδια «φίλοι» μας ἀναισχύντως καὶ ἀλαζονικῶς μᾶς συνιστοῦν νὰ τὰ εὕρωμε μὲ τὸν σύγχρονον Ναζιστὴ καὶ ψυχοπαθῆ νέον Χίτλερ,

ἐπαναλαμβάνοντες τοὺς στίχους τοῦ ποιητοῦ:

«ὅλοι μᾶς γέλασαν φοβερά,

μᾶς σπάσαν τῆς ψυχῆ τὰ φτερά.

Ἕνας μονάχα μᾶς μένει πιὰ

ἐλπίδα καὶ χαρά.»

Ἐὰν ἀκολουθήσωμε τὶς προτροπὲς Αὐτοῦ:

α. «Ἐγὼ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή» (Ἰωάν. 14, 6)

β. «γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ἰωάν, 8, 32)

γ. «Ἑως θανάτου ἀγώνισαι περί τῆς ἀληθείας καὶ Κύριος ὁ Θεός πολεμήσει ὑπέρ σου» (Σοφία Σειρὰχ 4, 28)

Τότε, ἐὰν καθαρίσουμε ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους, ἐπανέλθωμε στὶς ρίζες μας καὶ ἐπικαλεσθῶμε τὸ θεῖον ἔλεος, τότε πραγματοποιῶντας τὸ Τάμα τοῦ Ἔθνους, τὸ ὁποῖον μισοῦν «θεοὶ» καὶ Δαίμονες, τότε θὰ ἀναπτερωθῇ καὶ θὰ ἀναζωογονηθῇ τὸ κατατρωθὲν ἠθικὸ καὶ ἐθνικὸ σθένος τῶν Ἑλλἠνων καὶ θὰ ἐπανευαγγελίσωμε τόσον τοὺς ἑαυτούς μας καὶ τὴν Ἑλλάδα μας, ὅσον καὶ ὁλόκληρον τὴν παλιμβάρβαρον ἀνθρωπότητα, ἐφαρμοζομένων τῶν στίχων τοῦ χριστιανοῦ ποιητοῦ Γεωργίου Βερίτη:

«Ὅπως ἔδωσες, θὰ δώσῃς, θὰ ζητήσουν, ὡς ζητεῖς, θὰ γενῇς καὶ πάλι φώτων καὶ πολιτισμοῦ κοιτίς»!!!...»

Ἂμὴν γένοιτο.

ΦΩΤΕΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ τηλ. 210-3254321

Πηγή: Φωτεινὴ Γραμμή

Λίγες ουσίες προκαλούν τόσο έντονη συζήτηση όσο η κάνναβη. Βαρύγδουποι ισχυρισμοί[1] σχετικά με τη θεραπευτική της δύναμη κυκλοφορούν ταχύτατα και ανεξέλεγκτα στο διαδίκτυο και συχνά γίνονται σημείο αναφοράς από τους υποστηρικτές της θεραπευτικής μαριχουάνας. Μια γρήγορη αναζήτηση στο Google για τις «θεραπείες κάνναβης»[2] φέρνει στην επιφάνεια ανεπιβεβαίωτες ιστορίες θαυματουργικής αποτελεσματικότητας για κάθε πιθανή νόσο, και ιδιαίτερα για τον καρκίνο. Όμως, παρά τις ενθουσιώδεις συναισθηματικές μαρτυρίες, αυτό το επίμονο αφήγημα της κάνναβης ως γενικής πανάκειας είναι σαφώς αντίθετο προς τα πραγματικά στοιχεία.

Σε μία έκθεση[3], η οποία δημοσιεύτηκε φέτος και εξέτασε περισσότερες από 10.000 μελέτες, οι ερευνητές βρήκαν αξιόπιστα στοιχεία για τρεις ξεχωριστές εφαρμογές της κάνναβης. Κατ᾿ αρχάς, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η τετραϋδροκανναβινόλη (THC), το κύριο ψυχοδραστικό συστατικό της κάνναβης, μπορεί να μειώσει τη ναυτία και τον εμετό που σχετίζονται με καρκινικές θεραπείες. Αυτές οι αντιεμετικές ιδιότητες αξιοποιούνται εδώ και δεκαετίες στην κλινική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του καρκίνου.

Ωστόσο, υπάρχει μία επιφύλαξη σ᾿ αυτό το θέμα. Η THC δεν είναι εξίσου ανεκτή από όλους, και σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να επιδεινώσει αντί να καταπραΰνει τους εμετούς. Δεδομένου ότι υπάρχουν πιο ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα[5], τα ιατρικά σκευάσματα με βάση την THC τείνουν να χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό μόνο όταν έχουν αποτύχει άλλες παρεμβάσεις[6].

Η έκθεση βρήκε επίσης αξιόπιστα στοιχεία, τα οποία υποστηρίζουν τη χρήση της θεραπευτικής κάνναβης σε περιπτώσεις χρόνιου πόνου και στην αντιμετώπιση σπασμών που σχετίζονται με τη σκλήρυνση κατά πλάκας.

Τέτοια οφέλη είναι συγκριτικά περιορισμένα, αλλά σίγουρα όχι αμελητέα. Τι συμβαίνει όμως με τους άλλους ισχυρισμούς των υποστηρικτών της κάνναβης, όσον αφορά τη θεραπευτική ισχύ της; Η ίδια έκθεση έδειξε ότι, παρά τις υπερβολές, τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της κάνναβης σε άλλες συνθήκες ήταν ελάχιστα και καθόλου πειστικά.

Συγκεκριμένα, δεν προέκυψαν ισχυρές αποδείξεις ότι η κάνναβη ωφέλησε στη θεραπεία της επιληψίας, στη ρύθμιση της όρεξης ασθενών με AIDS, στους πάσχοντες από ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας), από τη Νόσο του Πάρκινσον ή το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Όπως είπε ο Δρ Sean Hennessy, ένας από τους συντάκτες της μελέτης[7]: «οι περισσότεροι από τους θεραπευτικούς λόγους για τους οποίους ο κόσμος κάνει χρήση της θεραπευτικής μαριχουάνας δεν συνιστούν τεκμηριωμένες ευεργετικές επιδράσεις του φυτού».

Και όμως, παρ᾿ όλα αυτά, οι ιστορίες θαυμάτων δεν έχουν τέλος. Ειδικότερα ο αυτισμός μπαίνει συχνά στο στόχαστρο[8] εκείνων που πουλάνε κομπογιαννίτικα ελιξίρια, και η κάνναβη πλασάρεται συστηματικά ως θεραπεία, παρά την έλλειψη αποδείξεων της ωφελιμότητάς της[9].

Οι ισχυρισμοί αυτοί γίνονται εξόχως επικίνδυνοι, όταν αφορούν τον καρκίνο. Οι καρκινοπαθείς γίνονται συχνά στόχος γυρολόγων που προωθούν φάρμακα αμφίβολης αξίας ως πανάκεια[10], με την κάνναβη να αποτελεί ίσως το συνηθέστερο παράδειγμα. Δεν υπάρχει καμμία απολύτως ένδειξη ότι η κάνναβη έχει οποιαδήποτε θεραπευτική επίδραση στους καρκίνους, όπως επισημαίνουν διάφοροι ιατρικοί οργανισμοί, μεταξύ αυτών το Βρετανικό Ερευνητικό Ινστιτούτο για τονΚαρκίνο (Cancer Research UK)[11] και το Εθνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ[12]. Αυτό τείνει να αγνοείται παντελώς. Μια πρόσφατη περίπτωση που αναπαράγεται μαζικά, αφηγείται τη θαυμαστή ιστορία ενός άνδρα που θεράπευσε τον καρκίνο του με έλαιο κάνναβης. Οι ενθουσιώδεις οπαδοί της κάνναβης τη διέδωσαν ευρύτατα, αγνοώντας, όπως φαίνεται, ότι ο εν λόγω άνθρωπος στην πραγματικότητα είχε υποκύψει στον καρκίνο του μήνες πριν[13].

Είναι σύνηθες ο κόσμος να μοιράζεται τέτοιες διαδόσεις περί θαυμαστών γεγονότων και να τις δέχεται ως απόδειξη, χωρίς να πολυεξετάζει την εγκυρότητά τους. Ένας άλλος συχνός ισχυρισμός είναι ότι σε υψηλές δόσεις η THC μπορεί να σκοτώσει καρκινικά κύτταρα σε τρυβλίο εργαστηρίου, κάτι που είναι αληθές – αλλά άσχετο. Ο οξυδερκής αναγνώστης θα παρατηρήσει ότι οι άνθρωποι δεν είναι τρυβλία εργαστηρίου και ότι η καταστροφή των κυττάρων μπορεί να επιτευχθεί με πολλά άλλα μέσα, από τη θερμότητα μέχρι τα οξέα και τη χλωρίνη. Το να σκοτώσουμε τα κύτταρα είναι εύκολο – ένας αποτελεσματικός αντικαρκινικός παράγοντας πρέπει να στοχεύει επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα, αφήνοντας άθικτα τα υγιή, και δεν υπάρχει καμμία απόδειξη[14] ότι η κάνναβη μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο. Στην καλύτερη περίπτωση πρόκειται για κατ᾿ επίφασιν επιστήμη, ένα επιφανειακό επίχρισμα αξιοπιστίας για απόψεις που αντιβαίνουν στα πραγματικά στοιχεία.

Αυτό είναι καταστροφικό για διάφορους λόγους. Εν πρώτοις, προάγει τη δυσπιστία προς την ιατρική και επιστημονική κοινότητα. Για να διαφυλάξουν την πίστη τους, οι αληθινοί πιστοί παραβλέπουν την έλλειψη αποδείξεων των θέσεών τους, αποδίδοντάς την στις μηχανορραφίες των μεγάλων φαρμακευτικών εταιριών. Έτσι, γιατροί και ερευνητές προβάλλονται ως οι «κακοί» της υπόθεσης και γίνονται στόχος επιθέσεων (όπως μπορώ να επιβεβαιώσω ο ίδιος). Το ακόμα χειρότερο είναι ότι το μήνυμα περνάει με τέτοιο ζήλο, ώστε πείθει πολλούς ασθενείς να σταματήσουν τις συμβατικές θεραπείες τους. Αυτό κόστισε, κοστίζει και θα συνεχίσει να κοστίζει ζωές.

Οι υποστηρικτές της κάνναβης δεν είναι και τόσο πρόθυμοι να εξετάσουν την πιθανότητα ανεπιθύμητων ενεργειών. Κατά κανόνα, οτιδήποτε έχει μια βιολογική επίδραση είναι πιθανό να έχει κάποια δυνητική παρενέργεια, και η κάνναβη δεν αποτελεί εξαίρεση. Αν και είναι σχετικά ασφαλής, οι τακτικοί χρήστες της έχουν αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν ψυχικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της σχιζοφρένειας[15]. Οι παρενέργειες αυτές είναι πολύ πιο έντονες στα παιδιά και τους εφήβους, με αρνητικές συνέπειες για τις σχολικές και κοινωνικές επιδόσεις τους[16]. Σε αντίθεση με την επικρατούσα λανθασμένη αντίληψη, ο εθισμός και η χρήση σε βαθμό δημιουργίας προβλημάτων είναι συχνά φαινόμενα[17] και τείνουν να εκδηλώνονται περισσότερο σε άτομα που κάνουν εντατική χρήση και σε όσους ξεκινούν από μικρή ηλικία[18].

Με τα παραπάνω δεν θέλουμε επ᾿ ουδενί να υποβαθμίσουμε την αποτελεσματικότητα των προϊόντων κάνναβης για ορισμένες παθήσεις, ούτε εμπλεκόμαστε στη συζήτηση για τη νομιμοποίησή της. Ίσως να υπάρχουν ικανά επιχειρήματα για τη νομιμοποίηση της κάνναβης – αλλά η υπερβολική έμφαση στις δυνατότητες χρήσης της στην ιατρική δεν είναι μεταξύ αυτών των επιχειρημάτων.

Αν το πραγματικό ζητούμενο είναι η ιατρική χρήση, τότε η νομοθετική ρύθμιση της κάνναβης δεν θα έπρεπε να είναι αμφιλεγόμενη. Το γεγονός ότι κάποιοι ακτιβιστές πιέζουν για «ιατρική» χρήση ενώ καταφέρονται εναντίον της νομοθετικής ρύθμισης, δείχνει ότι τα πραγματικά τους κίνητρα σχετίζονται με την ευφορική χρήση της κάνναβης. Το σχετικό μάντρα, ότι η κάνναβη είναι φυσική και ως εκ τούτου ασφαλής, αποτελεί τυπικό λογικό σφάλμα, που εξισώνει το φυσικό με το ωφέλιμο. Το υδροκυάνιο και το πλουτώνιο επίσης απαντώνται στη φύση, αλλά κανένας εχέφρων άνθρωπος δεν θα τα κατανάλωνε ανεξέλεγκτα.

Η πραγματικότητα δείχνει ότι οι περισσότεροι ισχυρισμοί γύρω από τα οφέλη της κάνναβης στην υγεία είναι εσφαλμένοι και στερούνται τεκμηρίωσης. Απειλούν να θέσουν σε κίνδυνο τις ζωές αυτών ακριβώς των ασθενών που υποτίθεται ότι βοηθούν.

__________________

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

[1]. https://imgur.com/a/6O8CN

[2]. https://www.google.co.uk/search?q=cannabis+cures&cad=h

[3]. http://www8.nationalacademies.org/onpinews/newsitem.aspx?RecordID=24625

[4]. https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a607054.html

[5]. http://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/coping/physically/sickness/treatment/types-anti-sickness-drugs?_ga=1.227889118.254428721.1493316286

[6]. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22491047

[7]. https://www.theguardian.com/society/2017/jan/12/marijuana-study-benefits-chemotherapy-pain-multiple-sclerosis

[8]. https://www.theguardian.com/science/blog/2015/jul/15/autism-how-unorthodox-treatments-can-exploit-the-vulnerable

[9]. https://respectfulinsolence.com/2015/08/06/medical-marijuana-for-autism-and-autism-biomed-quackery-one-in-the-same-and-on-the-verge-of-approval-in-michigan/

[10]. https://www.theguardian.com/science/blog/2017/jan/24/cancer-treatment-myths-clean-eating-cannabis-homeopathy-alternative

[11]. http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2012/07/25/cannabis-cannabinoids-and-cancer-the-evidence-so-far/

[12]. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/cam/hp/cannabis-pdq

[13]. http://www.dailymail.co.uk/health/article-3658305/Father-claimed-cannabis-oil-cured-cancer-dies-year-later-aged-just-34.html

[14]. http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2012/07/25/cannabis-cannabinoids-and-cancer-the-evidence-so-far/comment-page-1/%23comment-36791

[15]. http://www8.nationalacademies.org/onpinews/newsitem.aspx?RecordID=24625

[16]. http://www8.nationalacademies.org/onpinews/newsitem.aspx?RecordID=24625

[17]. https://www.drugabuse.gov/publications/research-reports/marijuana/marijuana-addictive

[18]. http://www8.nationalacademies.org/onpinews/newsitem.aspx?RecordID=24625

Πηγή: health.spectator.co.uk, Ιερά Μητρόπόλη Γλυφάδας, Ελληνικού, Βούλας, Βουλιαγμένης, Βάρης και Βαρκίζης, Η άλλη όψη

Υποψίες και ανησυχία προκαλεί το γεγονός πως δύο χρόνια πριν, τον Οκτώβριο του 2016 ο τότε Υπουργός Παιδείας Ν. Φίλης, δίχως κάποια αιτιολογία ή προφανή λόγο, απέστειλε εγκύκλιο στους εκπαιδευτικούς της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, με την οποία τους ζητούσε να μην εξετάζονται στο εξής στην Α’ Λυκείου τα κεφάλαια της αρχαίας ελληνικής Ιστορίας που αφορούν, μεταξύ άλλων στον Μ. Αλέξανδρο και τους Περσικούς Πολέμους. Ιδιαίτερα προβληματικό ήταν το γεγονός πως η απόφαση αυτή ελήφθη εν μέσω αυξημένης Σκοπιανής προπαγάνδας στα βόρεια σύνορα της χώρας μας και ιμπεριαλιστικών σχεδίων κατά της Ελλάδας.

Συγκεκριμένα, το Υπουργείο με την εν λόγω εγκύκλιο του κ. Φίλη αφαίρεσε από την ύλη της Ιστορίας τα εξής κεφάλαια:

Ο Πρώτος και ο Δεύτερος Ελληνικός Αποικισμός, Η σημασία των Περσικών Πολέμων, Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, Ο Φίλιππος Β’ και το Οικουμενικό Κράτος του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Εύλογα διερωτάται κανείς, ποιος ο λόγος και σε τι ακριβώς αποσκοπούσε αυτή η εξαφάνιση του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τη διδακτέα ύλη; Τι σκοπούς εξυπηρετούσε αυτή η κίνηση του κ. Φίλη ο οποίος να σημειωθεί, ήταν και προσωπική επιλογή του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα;

Πηγή: Newsbomb, Μαύρο Κουτί, Ινφογνώμων Πολιτικά

Ο Σμηναγός Ιπτάμενος της 335 Μοίρας Βασίλης Καλογερίδης ανακηρύχθηκε ως ο καλύτερος πιλότος του ΝΑΤΟ.

Συγκεκριμένα ψηφίστηκε ως ο καλύτερος εκπαιδευόμενος της σειράς, «Course Warrior», που μεταφράζεται ως ο Ιπτάμενος που θα επέλεγα να πετάξω μαζί του σε πολεμικές επιχειρήσεις.

Course Warrior ο Ελληνας σμηναγός Βασίλης Καλογερίδης 

Ο Σμηναγός Βασίλειος Καλογερίδης ονομάστηκε «Course Warrior» στο Νατοϊκό «Top Gun». Δηλαδή ο πιλότος που θα ήθελαν όλοι οι νατοϊκοί ιπτάμενοι να τον είχαν στο πλάι τους στο σχηματισμό σε μια πραγματική επιχείρηση.

Σύμφωνα με το onalert.gr η διάκριση αυτή ήρθε στην χώρα μας, στα Ελληνικά φτερά, από την 335 Μοίρα «Τίγρης» της 116 Πτέρυγας Μάχης του Αράξου.
Ποιο συγκεκριμένα, η 335 Μοίρα συμμετείχε στην 1η Εκπαιδευτική Σειρά Αέρος για το 2018 του Tactical Leadership Programme (TLP), στην Αεροπορική Βάση Albacete στην Ισπανία.

Για το σκοπό αυτό, μεταστάθμευσαν από την 116 ΠΜ τέσσερα από τα τελευταίας γενιάς αεροσκάφη της χώρας μας, F-16 BLK 52+ ADV. Στην αποστολή συμμετείχαν ως εκπαιδευόμενοι δύο Ιπτάμενοι σε ρόλο Blue, δυο Ιπτάμενοι ως «External Fighters – Red Air», δύο Αξιωματικοί της ειδικότητας του Ελεγκτή Αεράμυνας, ένας εκ των οποίων από την 343 Μοίρα και μια Υπαξιωματικός Πληροφοριών από την 335 Μοίρα.

Συμμετείχαν, επίσης, αεροσκάφη και εκπαιδευόμενοι από Νατοϊκές χώρας: 4 F-16 από την Ολλανδία, 4 Γαλλικά Mirage 2000D και 2 Rafale του Γαλλικού Ναυτικού, 2 Ιταλικά και 4 Γερμανικά EF-2000 (Eurofighter) και 4 Ισπανικά F-18. Επίσης, για την υποστήριξη των αποστολών συμμετείχαν 2 Γαλλικά Rafale, 2 Ισπανικά EF-2000 (Eurofighter) και 2 Ισπανικά F-18, ελικόπτερα από την Ισπανία και Ιταλία, Αεροσκάφος υποστήριξης ναυτικών επιχειρήσεων P-3, Αεροσκάφη Ηλεκτρονικού Πολέμου, ΝΑΤΟ AWACS και το Ιταλικό AWACS, τύπου Phoenix.

Τα στελέχη της 335 Μοίρας απέσπασαν εξαιρετικές κριτικές για το επίπεδο της εκπαίδευσής τους, την τακτική αντίληψη και την αποτελεσματικότητά τους στο σύνολο των Αποστολών που κλήθηκαν να εκτελέσουν. Συγκεκριμένα, ο Ελληνικός σχηματισμός «Βέλος» πέτυχε τα υψηλότερα ποσοστά μεταξύ των υπολοίπων συμμετεχόντων υπό την αρχηγία του Σμηναγού Γεώργιου Σκουργιά. 

Ποια είναι η 335 Μοίρα «Τίγρης»

«Είναι η παλαιότερη Μοίρα της Πολεμικής Αεροπορίας, αφού συγκροτήθηκε όταν η Ελλάδα ήταν υπό κατοχή από τους Γερμανούς τον Οκτώβριο του 1941 στο αεροδρόμιο Ακίρ της Παλαιστίνης, δηλαδή λίγους μήνες μετά την ολοκληρωτική κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς.
Οι πρώτοι πιλότοι της Μοίρας ήταν στελέχη της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας που είχαν σταλεί στο Ιράκ από το 1940 για να εκπαιδευτούν από τους Βρετανούς, καθώς και αρκετοί πιλότοι που κατέφυγαν στην περιοχή μετά την κατάληψη της Ελλάδας, για να συνεχίσουν τον αγώνα ως την απελευθέρωση της χώρας.

Η Μοίρα εφοδιάστηκε με τα μαχητικά αεροσκάφη Hurricane-IIB στην αρχή, και μετά με τα Hurricane-IIC και υπαγόταν στην 339 Πτέρυγα Μάχης της RAF. Με τα αεροσκάφη αυτά επιχειρεί έως τον Δεκέμβριο του 1943, οπότε και τα αντικαθιστά με τα σύγχρονα Spitfire VB και VC […]
Από το 2009 όμως ξεκινά μία νέα εποχή τόσο για την 335Μ όσο και για την Π.Α. γενικότερα. 

Η Μοίρα σταματά πλέον να πετά με τα Α-7 Ε και αρχίζει να παραλαμβάνει τα ολοκαίνουρια Α/Φ τέταρτης γενιάς F-16 BLK 52 (Advanced), στις καινούριες της εγκαταστάσεις που κατασκευάστηκαν στο χώρο της 116ΠΜ. Η παραλαβή τους ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2010 ενώ από τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου η Μοίρα αναλαμβάνει να εντάξει στην οπλοστάσιο της Π.Α. το πλέον σύγχρονο Α/Φ τέταρτης γενιάς, συμπεριλαμβανομένου όπλων όπως το JSOW-JDAM, του συστήματος LINK-16 , καθώς και του καινούριου RECCE POD. 

Πλέον οι χειριστές της 335Μ αναλαμβάνουν να εκτελέσουν όλη την γκάμα Αεροπορικών αποστολών μέρα και νύχτα και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, αφού το Α/Φ με το οποίο είναι εξοπλισμένη η Μοίρα είναι ικανό να εκτελέσει με την ίδια αποτελεσματικότητα όλες τις αποστολές της Π.Α. και του ΝΑΤΟ. Έτσι οι χειριστές της 335Μ συνεχίζουν την ένδοξη ιστορία της πετώντας σε όλα τα μήκη και τα πλάτη τόσο του Ελληνικού εναέριου χώρου , όσο και του Ευρωπαϊκού ουρανού με τα Α/Φ F-16 BLK 52.

Πηγή: iefimerida.gr

Η προσπάθεια, πριν από καιρό, του δικηγορικού συλλόγου Αγγλίας - Ουαλίας να ενσωματώσει στο αγγλικό δίκαιο τον ισλαμικό νόμο μπορεί προσωρινά να βρήκε αντιστάσεις, αλλά φαίνεται ότι είναι ένα θέμα που θα κάνει και πάλι την εμφάνισή του σχετικά σύντομα. Στις οδηγίες που είχε στείλει τότε ο δικηγορικός σύλλογος ήταν, για παράδειγμα, πώς να φτιάξετε μια διαθήκη που θα δίνει μικρότερο μερίδιο στις γυναίκες της οικογένειας ή πώς να αποκλείσετε από την κληρονομιά κάποιον που πλέον δεν ασπάζεται τη μουσουλμανική θρησκεία.

Αυτή η πρωτοβουλία του δικηγορικού συλλόγου ήταν αυτό που λέμε «μπροστά από την εποχή της», γιατί η ισλαμοποίηση της Ευρώπης προχωρά με γοργούς ρυθμούς. Δείτε, για παράδειγμα, το τελευταίο σκάνδαλο σεξουαλικής κακοποίησης, όπου «Περισσότερες από 1.000 υποθέσεις βιασμών, σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, δολοφονιών και ναρκωτικών από αδίστακτες συμμορίες εδώ και 40 χρόνια συγκλονίζουν την πόλη Τέλφορντ της Αγγλίας». Μία από τις πιο εξοργιστικές περιπτώσεις «ήταν αυτή της Λούσι Λόου. Το 1997 ο 26χρονος τότε οδηγός ταξί Αζχάρ Αλί Μεχμούντ βίασε τη 14χρονη Λούσι, η οποία γέννησε το παιδί του. Δύο χρόνια αργότερα έβαλε φωτιά στο σπίτι της, σκοτώνοντας τη Λούσι, τη μητέρα της και τη 17χρονη αδερφή της Σάρα».

Μόλις το 2014 αποκαλύφθηκε η περίπτωση της πόλης Ρόδερομ στη βόρεια Αγγλία, όπου ο αριθμός των θυμάτων βιασμού ήταν τουλάχιστον 1.400. Και στις δύο περιπτώσεις, Τέλφορντ και Ρόδερομ, οι θύτες ήταν μουσουλμάνοι έποικοι. Και στις δύο περιπτώσεις, οι Αρχές έκαναν τα στραβά μάτια, γιατί δεν ήθελαν η αλήθεια να διαταράξει την πολυπολιτισμική ειρήνη. Τη λειτουργό που πρώτη προσπάθησε να αποκαλύψει τα εγκλήματα στο Ρόδερομ τελικά την έστειλαν σε ειδική εκπαίδευση, προκειμένου να γίνει πιο ευαίσθητη στη... διαφορετικότητα.

Μακροπρόθεσμα το θέμα με τα παραπάνω γεγονότα είναι ότι αποκτούν μια κανονικότητα στον δυτικό κόσμο, τα συνηθίζουμε. Η καθημερινότητα αποκτά όλο και περισσότερο τριτοκοσμικά χαρακτηριστικά και, αν σε αυτό κάποιος προβάλει αντιρρήσεις, τότε αμέσως διώκεται ως ρατσιστής και ξενοφοβικός. Για εμάς στην Ελλάδα όλα τα παραπάνω έχουν ιδιαίτερη σημασία, λαμβάνοντας υπ' όψιν το γεγονός ότι ο κ. Σκουρλέτης θα «ελληνοποιήσει» 800.000 αλλοδαπούς με διαδικασίες-εξπρές. Το γεγονός των μαζικών, και παρεμπιπτόντως αντισυνταγματικών, ελληνοποιήσεων θα αλλάξει ριζικά την πολιτισμική πορεία της χώρας μας. Η επιστροφή πολιτικά και πολιτισμικά στον χώρο της Μέσης Ανατολής είναι κάτι περισσότερο από βέβαιο, αν οι υπάρχουσες τάσεις και πολιτικές δεν αντιστραφούν. Η πολιτική τάξη που οδήγησε την Ελλάδα σε χρεοκοπία θα έχει κάνει ακόμη ένα μοιραίο έγκλημα, καταργώντας ουσιαστικά όλα όσα μπορέσαμε να οικοδομήσουμε από τον Μάρτιο του '21 και μετά.

Πηγή: Δημοκρατία

Η εξάπλωση των Βάλδιων στην γερμανόφωνη Κεντρική Ευρώπη παραμένει ένα ακαθόριστο ιστορικό γεγονός. Στα μέσα του ΙΓ’ αι. εμφανίζονται ισχυρές κοινότητες στην κοιλάδα του Δούναβη στην ΝΑ γωνιά της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους. Μέχρι τις αρχές του ΙΔ’ αι. οι κοινότητες εξαπλώνονται βορειότερα, στην Βοημία, την Μοραβία και φτάνουν μέχρι την Βαλτική θάλασσα. Τον ΙΕ' αι. εξασθενούν αισθητά, αλλά δεν εξαφανίζονται. Τον ΙΣΤ’ αι. οι κοινότητες της Βοημίας συμμετέχουν στο Τσέχικο αιρετικό κίνημα των Χουσιτών. Για την ερμηνεία του φαινομένου της ανόδου και της πτώσης των Βάλδιων, χρησιμοποιείται το μοντέλο της διαφωνίας με τον καθολικισμό[1]. Ωστόσο το θέμα δεν είναι τόσο απλό, όπως θα δούμε. Μπορεί οι Βάλδιοι να μην εμφάνισαν ισχυρή διαφωνία θεολογικά, αλλά πρακτικά δεν είχαν λιγότερη αυτοσυνειδησία ή αποστασιοποίηση από τις άλλες αιρέσεις.

8.4 ΟΙ ΒΑΛΔΙΟΙ

Γ’ ΜΕΡΟΣ – Η ΑΙΡΕΣΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Η εξάπλωση των Βάλδιων στην γερμανόφωνη Κεντρική Ευρώπη παραμένει ένα ακαθόριστο ιστορικό γεγονός. Στα μέσα του ΙΓ’ αι. εμφανίζονται ισχυρές κοινότητες στην κοιλάδα του Δούναβη στην ΝΑ γωνιά της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους. Μέχρι τις αρχές του ΙΔ’ αι. οι κοινότητες εξαπλώνονται βορειότερα, στην Βοημία, την Μοραβία και φτάνουν μέχρι την Βαλτική θάλασσα. Τον ΙΕ' αι. εξασθενούν αισθητά, αλλά δεν εξαφανίζονται. Τον ΙΣΤ’ αι. οι κοινότητες της Βοημίας συμμετέχουν στο Τσέχικο αιρετικό κίνημα των Χουσιτών. Για την ερμηνεία του φαινομένου της ανόδου και της πτώσης των Βάλδιων, χρησιμοποιείται το μοντέλο της διαφωνίας με τον καθολικισμό[1]. Ωστόσο το θέμα δεν είναι τόσο απλό, όπως θα δούμε. Μπορεί οι Βάλδιοι να μην εμφάνισαν ισχυρή διαφωνία θεολογικά, αλλά πρακτικά δεν είχαν λιγότερη αυτοσυνειδησία ή αποστασιοποίηση από τις άλλες αιρέσεις.

8.4.1 Οι πρώτες αναφορές

Οι ενδείξεις για την ύπαρξη Βάλδιων στις γερμανόφωνες χώρες κοντά στο τέλος του ΙΒ’ και αρχές του ΙΓ’ αι. είναι σχετικά σπάνιες και διάσπαρτες. Το 1199 ο επίσκοπος Metz έγραψε σε μια επιστολή του στον πάπα Ιννοκέντιο Γ’ μια αναφορά για μια ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι διάβαζαν τις Γραφές και τα Moralia του αγίου Γρηγορίου Α’ πάπα Ρώμης (590-604) στην καθομιλουμένη. Ο Ιννοκέντιος απάντησε με συγκρατημένο τρόπο. Ενέκρινε τον ζήλο των πιστών για την ανάγνωση των Γραφών, αλλά προειδοποίησε να μην προβαίνουν σε ιδιωτικές συναντήσεις. Διέταξε τον επίσκοπο και στην συνέχεια τρεις Κιστερκιανούς να εξετάσουν την μετάφραση[2]. Μερικοί ηγούμενοι έκαψαν παρόμοιες μεταφράσεις την ίδια εποχή[3].

Από τον Καισάριο του Heisterbach μαθαίνουμε ότι ο ίδιος επίσκοπος αφόρισε τους αρχηγούς ενός κινήματος που είχε ως κύρια δράση το κήρυγμα. Η αντίδραση του κόσμου εναντίον του δεν του επέτρεψε να προβεί σε άλλες ενέργειες για την αντιμετώπιση των αιρετικών[4]. Το πιο πιθανό είναι ότι οι αιρετικοί των παραπάνω περιπτώσεων ήταν Βάλδιοι από την Languedoc[5]. Σε καμιά από τις δύο περιπτώσεις η αίρεση δεν ρίζωσε, ούτε δημιούργησε τοπικές σέκτες.

Στην καρδιά της Γερμανίας υπάρχουν επίσης σποραδικές αναφορές για την δράση Βάλδιων πριν το 1230. Σύμφωνα με το (χαμένο σήμερα) χρονικό του Daniel Specklin († 1589) από το Στρασσβούργο, στο αββαείο του St. Arbogast (μάλλον σε κάποιο επίσης χαμένο χρονικό) υπήρχε καταγεγραμμένο ένα περιστατικό, που αφορούσε μια ομάδα αιρετικών. Ο επιχώριος επίσκοπος μετά από εξέταση ανακάλυψε ότι είχαν τρεις αρχηγούς. Ο πρώτος έδρευε στο Μιλάνο, ο δεύτερος ήταν ιερέας στο Στρασβούργο και ο τρίτος κάπου στην Βοημία.

Η μαρτυρία του Specklin δεν είναι καθοριστική. Ως χρονογράφος του ΙΣΤ' αι. είχε κάθε λόγο να κάνει τους παρατηρημένους αναχρονισμούς και ήταν συνήθεια της εποχής του η «ανακάλυψη» ανύπαρκτων χειρογράφων για την επιβεβαίωση της θέσεως του καθενός. Πρώτοι διδάξαντες σ’ αυτό ήταν οι ίδιοι οι Παπικοί, οπότε οι αιρετικοί δεν είχαν και πολλούς ενδοιασμούς, εφόσον επρόκειτο με ένα πλαστό έγγραφο ν’ αναιρέσουν κάποιο άλλο εξίσου πλαστό[6].

Πηγή για τον Specklin ήταν οπωσδήποτε η επιστολή «Rescriptum». Στην επιστολή αυτή επιβεβαιώνεται έγκυρα η παρουσία Βάλδιων στην Γερμανία το 1218. Η φρασεολογία της (χρησιμοποιούνται οι όροι «αιρεσιάρχες», «Λεονιστές») δείχνει ότι οι αντιγραφείς της επιστολής ήταν παπικοί, και η αντιγραφή του κειμένου έγινε στα μέσα του ΙΓ' αι. Εξάγεται, λοιπόν, το συμπέρασμα ότι αυτή την εποχή η παρουσία των Βάλδιων στην Γερμανία ήταν αρκετά εμφανής, ώστε να ανησυχήσει τις παπικές αρχές και να ξεκινήσουν την συλλογή πληροφοριών γι’ αυτούς.

Είναι σίγουρο ότι περί το 1230 υπήρχε έντονη δράση αιρετικών στην κεντρική Γερμανία, όχι μόνο Βάλδιων αλλά κυρίως Καθαρών. Πάλι οι πληροφορίες είναι λιγοστές, όσες εξάγονται από την επιστολή του πάπα Γρηγορίου Θ’ (1227-1241), την γνωστή ως «Vox in Rama»[7], και τα τότε χρονικά. Σύμφωνα με το κλίμα ανοχής που επικράτησε τότε στις σχέσεις πάπα-αυτοκράτορα επετράπη ο διορισμός ιεροεξεταστή και η ανάληψη καθηκόντων στη Γερμανία. Την θέση έλαβε ο διαβόητος για την σκληρότητά του Κορράδος του Marburg (1180-1233).

Ο Κορράδος ξεκίνησε την καριέρα του μια εικοσαετία νωρίτερα, ως απεσταλμένος το πάπα για να κηρύξει σταυροφορία και να μαζέψει σταυροφόρους στην αυτοκρατορία. Σύντομα κέρδισε την εμπιστοσύνη των τοπικών αρχών κι έφτασε να γίνει εξομολόγος της Ελισάβετ της Ουγγαρίας, συζύγου του Λουδοβίκου IV της Θουριγγίας (1217-1227). Διορίστηκε ιεροεξεταστής στις 11 Οκτωβρίου του 1231[8]. Στο έργο του συνεπικουρούνταν από δύο πρώην αιρετικούς, τον Tors και τον Johannes.

Ο Κορράδος θεωρούσε δεδομένη την ενοχή όσων έπεφταν στα χέρια του. Δυο επιλογές τους πρόσφερε, είτε να ομολογήσουν την ενοχή τους και να λάβουν ταπεινωτικές μόνο ποινές, όπως το ξύρισμα της κόμης, είτε να καούν στην πυρά. Κάποια στιγμή, όμως, υπερέβαλλε και κατηγόρησε για αίρεση τον Ερρίκο ΙΙ, κόμη της Sayn. Ο αρχιεπίσκοπος του Mainz, Siegfried III, τον συμβούλευσε να συγκρατήσει το ζήλο του και ν’ ανακαλέσει, αλλά ο Κορράδος αρνήθηκε. Λίγο καιρό αργότερα δολοφονήθηκε από κάποιους αιρετικούς κοντά στο Marburg, στις 30 Ιουλίου του 1233. Κατηγορήθηκε ο κόμης Ερρίκος και άλλοι αριστοκράτες, Την ανάκριση διενήργησε ο αρχιεπίσκοπος, και οι κατηγορούμενοι βρέθηκαν αθώοι[9].

Οι Βάλδιοι δεν ονοματίζονται στις πηγές τις σχετικές με την δράση του Κορράδου. Κάποιοι από τους αιρετικούς που καταδικάστηκαν φέρουν, ωστόσο,  ανάλογα χαρακτηριστικά. Προσπερνώντας τις γενικές παρατηρήσεις περί αντικληρικαλιστικών και αντιμυστηριακών πεποιθήσεων, κοινών σε πολλές αιρέσεις, μένει κανείς στις αναφορές για γερμανικές μεταφράσεις των Γραφών. Μια από τις πηγές αναφέρει ότι αιρετικοί έστελναν ετήσια εισφορά στο Μιλάνο, όπου κατοικοέδρευε ο αρχηγός τους[10]. Αν όντως επρόκειτο για Βάλδιους, φαίνεται ότι αυτοί σχετίζονταν με το τμήμα της Λομβαρδίας, όχι τους Λεονιστές.

8.4.2 Οι Βάλδιοι στην Αυστρία

Ο Ανώνυμος χρονογράφος του Passau δίνει το στίγμα της ταυτότητας των αιρετικών στις γερμανόφωνες περιοχές, μετά τα μέσα του ΙΓ’ αι. Αναφέρει, ότι εκεί που πριν υπήρχαν περί της εβδομήντα αιρέσεις, την εποχή του απέμειναν οι Καθαροί (αναφέρει τρεις κλάδους) και οι Βάλδιοι[11]. Ο ίδιος καταγράφει την παρουσία των Βάλδιων στην κοιλάδα του Δούναβη, μεταξύ Passau και Βιέννης[12]. Την εποχή αυτή ισχυρός πυρήνας εντοπίζεται στην Βοημία, την Μοραβία και επεκτείνεται βορειότερα στην Πομερανία και το Βρανδεμβούργο.

Ο πυρήνας αυτός αποδείχτηκε ο πιο ισχυρός στην διάρκεια του χρόνου και στις διώξεις της Ιεράς Εξέτασης. Είναι άγνωστο το πώς διαδόθηκε η αίρεση στην περιοχή. Απ’ ότι φαίνεται σχετιζόταν επίσης με τον κλάδο της Λομβαρδίας. Υπάρχουν επίσης αναφορές για τις προσφορές των αιρετικών στους επισκόπους τους στο Μιλάνο[13].

Από τις πηγές προκύπτει ότι η αίρεση βρήκε υποστήριξη στον τοπικό πληθυσμό. Ο Ανώνυμος του Passau τονίζει το θέμα αυτό:

«Σε όλες τις πόλεις της Λομβαρδίας και την επαρχία της Προβηγκίας, και σε άλλα βασίλεια και χώρες, υπάρχουν πιο πολλές σχολές των αιρετικών, παρά των θεολόγων κι έχουν περισσότερους ακροατές· κάνουν δημόσιο διάλογο και καλούν τον κόσμο σε επίσημες λογομαχίες στους αγρούς και τις αγορές. Διδάσκουν σε οικίες και δεν υπάρχει κανείς που θα μπορούσε να τους σταματήσει, εξαιτίας της δύναμης και του πλήθους αυτών που τους υποστηρίζουν. Εγώ ο ίδιος παραβρέθηκα πολλές φορές στην ανάκριση και την εξέταση αιρετικών και υπολογίζεται ότι στην επαρχία του Passau υπάρχουν σαράντα εκκλησίες που έχουν μολυνθεί από την αίρεση. Και στην ενορία του Kemanaten μόνο υπάρχουν δέκα σχολές αιρετικών, και ο ιερέας αυτής της ενορίας δολοφονήθηκε από αυτούς, και κανένας δεν τιμωρήθηκε[14].»

Με βάση αυτή την πληροφορία καταρτίσθηκε μια λίστα των σαράντα εκκλησιών της Αυστρίας, που είχαν μολυνθεί από την αίρεση, περίπου το 1260. Από την λίστα αυτή έχουν σωθεί αρκετά αντίγραφα[15]. Σύμφωνα με αυτή την λίστα, αυξημένος αριθμός αιρετικών συγκεντρώσεων βρίσκονταν στην Άνω Αυστρία, ενώ αρκετές υπήρχαν και στα περίχωρα της Βιέννης. Σε αρκετές περιπτώσεις είχαν ιδρυθεί σχολές αιρετικών, όπως στις περιοχές Einzinspach, St. Peter an der Au, Steyr, Kammer και Kematen.

Η διάδοση της αίρεσης στην Αυστρία σε τέτοιο βαθμό την υπό εξέταση εποχή, επιβεβαιώνεται και από άλλη πηγή. Στις αρχές του ΙΔ’ αι. καταδικάστηκε στην Βιέννη ένας αρχηγός των αιρετικών με το όνομα Neumeister. Αυτός ομολόγησε ότι υπήρξε «επίσκοπός» τους για πάνω από σαράντα χρόνια και ότι υπήρχαν 80.000 Βάλδιοι στην Αυστρία και άπειροι στην Βοημία και Μοραβία[16].

Χαρακτηριστικό των Βάλδιων της Αυστρίας είναι η αγριότητα με την οποία αντιμετώπιζαν τους παπικούς. Εκτός από τον ιερέα που δολοφονήθηκε στο Kematen, σύμφωνα με τον Ανώνυμο, άλλη μια παρόμοια περίπτωση αναφέρεται και για έναν δολοφονημένο από τους αιρετικούς ιερέα στην Traunkreis[17]. Η εχθρότητα των αιρετικών, που σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις θύμιζε στάση[18], φαίνεται και στην παρακάτω περίπτωση:

«Η έβδομη αιτία (σσ. ο Ανώνυμος αναφέρει τις εφτά αιτίες που οδηγούσαν τους ανθρώπους στην αίρεση) είναι το μίσος που έχουν ενάντια στην Εκκλησία. Έχω ακούσει από το στόμα αιρετικών, ότι σκοπεύουν να υποβαθμίσουν τους ιερείς στην κατάσταση των σκαπανέων με το να τους αφαιρέσουν τις δεκάτες και την περιουσία τους, με την δύναμη και το πλήθος των πιστών και των υποστηρικτών τους. Όταν κάποιος αιρεσιάρχης επ’ ονόματι Hainricus, κάποιος κατασκευαστής γαντιών από την Thewin, οδηγήθηκε στην εκτέλεση, δήλωσε ενώπιον όλων:

› Καλά κάνετε και μας καταδικάζετε με αυτό τον τρόπο, διότι, αν δεν ήμασταν μειονότητα ανάμεσά σας, την θανατική ποινή που εφαρμόζετε σε μας, θα την εφαρμόζαμε εμείς στους ιερείς, στον κλήρο και τον λαό σας[19].»

Εδώ ο Hainricius αποκάλυψε τις πραγματικές προθέσεις των αιρετικών για την Εκκλησία· ξεκλήρισμα, αφαίρεση της εκκλησιαστικής περιουσίας με έμφαση στην κατάργηση της ιδιοκτησίας, δολοφονίες ιερέων και πιστών. Τα σχέδια αυτά πραγματοποιήθηκαν σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες οι αιρετικοί προέβησαν σε ένοπλες εξεγέρσεις (Χουσίτες, επανάσταση των χωρικών υπό την καθοδήγηση του Thomas Müntzer), όπως και στις περιοχές όπου επικράτησε ο Προτεσταντισμός.

Ένας άλλος Βάλδιος από το Grafenschlag δήλωσε κατά παρόμοιο τρόπο, ότι αν είχε λίγο χρόνο ακόμα στην διάθεσή του θα είχε ισχυροποιήσει τόσο πολύ την αίρεση στην περιοχή που δρούσε, ώστε θα μπορούσε όχι μόνο να κηρύττει δημόσια, αλλά και να την επιβάλει με την βία[20]. Ο βίαιος χαρακτήρας της εξάπλωσης της αίρεσης, όσες φορές δεν μπόρεσε να εκφρασθεί έμπρακτα, περιοριζόταν σε ανάλογη μορφή κηρύγματος. Το προηγούμενο συναινετικό κήρυγμα είχε παραμερισθεί, εφόσον το επέτρεπαν οι συνθήκες και το πλήθος των υποστηρικτών. Το προσωπείο των αιρετικών είχε πέσει και τα πραγματικά αισθήματά τους εκφράζονταν ανοικτά. Το αντιεκκλησιαστικό και αντικληρικαλιστικό περιεχόμενο του κηρύγματός τους είχε την ίδια φρασεολογία και επιχειρηματολογία με παρόμοια κηρύγματα των Καθαρών και άλλων αιρετικών. Για τον λόγο αυτό δεν χρειάζεται να επαναληφθεί εδώ.

Άξια μνείας είναι η αιτιολόγηση της αιρετικής αποστασιοποίησης από τον Ανώνυμο, διότι δείχνει τα αδιέξοδα, στα οποία είχε οδηγήσει τον κόσμο ο παπισμός. Μερικές παρατηρήσεις του είναι ενδεικτικές:

«Η έκτη αιτία είναι η ασέβεια την οποία επιδεικνύουν κάποιοι λειτουργοί της Εκκλησίας προς τα μυστήρια[21].»

«Η Εκκλησία φτιάχνει κανόνες για χάρη του εαυτού της και για να στηρίξει τις εκκλησιαστικές ελευθερίες. Οι εντολές του Χριστού είναι συγκεκριμένες, ενώ της Εκκλησίας δείχνουν να είναι ατέλειωτες[22].»

Στο σημείο αυτό ο Ανώνυμος αναφέρει ότι η διάσταση του παπισμού από την Ορθοδοξία ήταν απόδειξη των αιρετικών για την φαυλότητα του πρώτου:

«Η Εκκλησία της Ανατολής δεν δίνει σημασία στους κανόνες [της Εκκλησίας της Δύσης][23].»

Εν ολίγοις ο Ανώνυμος παραδέχεται ότι ο παπισμός ζητούσε τον σεβασμό των πιστών, χωρίς να μπορεί ο ίδιος να παρουσιάσει ένα αξιοσέβαστο πρόσωπο.

Οι Βάλδιοι στηρίζονταν στην γνώση της Αγίας Γραφής για να κερδίσουν την προσοχή του ακροατηρίου τους. Ο Ανώνυμος αναφέρει ότι οι περισσότεροι γνώριζαν απ’ έξω την Καινή Διαθήκη. Ωστόσο, βρίσκει λάθη στις μεταφράσεις τους καθώς δεν γνώριζαν το λατινικό κείμενο, αλλά δικές τους μεταφράσεις. Αρνητική εικόνα στο θέμα παρουσιάζει ο David του Augsburg. Ισχυρίζεται ότι οι Βάλδιοι απέρριπταν την Παλαιά Διαθήκη. Χρησιμοποιούσαν, όμως, όσα αποσπάσματα από τους Πατέρες μπορούσαν με αντιρρητικό σκοπό[24]:

«Δεν δέχονται την Παλαιά Διαθήκη λόγω πίστεως, αλλά μαθαίνουν μόνο συγκεκριμένα αποσπάσματα από αυτήν, με σκοπό να μας επιτίθενται και να υπερασπίζονται τους εαυτούς τους, λέγοντας ότι, όταν ήρθε το Ευαγγέλιο, τα παλιά περάσανε. Κατά παρόμοιο τρόπο επιλέγουν λόγια του αγ. Αυγουστίνου, του Ιερώνυμου, του Γρηγορίου, του Αμβροσίου, του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, του Ισιδώρου, και μικρά αποσπάσματα από τα βιβλία τους, με σκοπό ν’ αποδείξουν τις πλάνες τους και να μας αντικρούσουν. Πολύ εύκολα παραπλανούν τους αμόρφωτους, ντύνοντας το ανίερο δόγμα τους με εδάφια από τους αγίους· αποσιωπούν, όμως, εκείνα τα εδάφια από τους αγίους που τους εναντιώνονται και αναιρούν τα λάθη τους[25].»

Ο ίδιος συγγραφέας στιγματίζει την έπαρσή τους, καθώς επιδεικνύονταν και περνιούνταν για μορφωμένοι, επειδή συναναστρέφονταν με αγράμματους χωρικούς, απαγγέλλοντας αποσπάσματα του Ευαγγελίου στην καθομιλουμένη και προκαλώντας τον θαυμασμό ενός ακροατηρίου που δεν γνώριζε και επομένως δεν μπορούσε ν’ αντιληφθεί τις πλάνες τους:

«Όλη η έπαρσή τους στηρίζεται στην απλότητα (σσ εννοεί την απλότητα των ακροατών τους)· διότι φαίνονται περισσότερο μορφωμένοι από τους άλλους ανθρώπους, επειδή έμαθαν να απαγγέλλουν απέξω κάποια λόγια των Ευαγγελίων και των Επιστολών στην καθομιλουμένη. Για το λόγο αυτό θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους από τους πιστούς μας, όχι μόνο τους λαϊκούς, αλλά και τους μορφωμένους· διότι είναι ανόητοι και δεν καταλαβαίνουν ότι ένα δωδεκάχρονο σχολιαρόπαιδο γνωρίζει περισσότερα από έναν εβδομηντάχρονο αιρετικό· διότι ο τελευταίος γνωρίζει μόνο όσα έχει μάθει απ’ έξω, ενώ ο πρώτος, έχοντας μάθει την γραμματική, μπορεί να διαβάσει χίλια λατινικά βιβλία, και ως ένα βαθμό να καταλάβει τη κυριολεκτική σημασία τους[26].»

Ο Ανώνυμος του Passau διαπίστωσε ότι ήταν η επίφαση της ευσέβειας που τους έκανε τόσο επικίνδυνους. Αυτό το έχουμε ξαναδεί. Εδώ πρέπει να συμπληρωθεί ότι για να διατηρηθεί η συγκεκριμένη επίφαση, ενάντια στα πραγματικά τους αισθήματα, χρησιμοποιούσαν κάποια κωδικοποιημένη ορολογία. Κάποιοι συγγραφείς είχαν παρατηρήσει τους κώδικες των Βάλδιων[27]. Χρησιμοποιούσαν συνθηματικές λέξεις για να μιλήσουν για την εκκλησία και τον κλήρο. Με αυτό τον συγκεκαλυμμένο τρόπο απέφευγαν τον εντοπισμό. Είχαν κωδικοποιημένους χαιρετισμούς. Όταν πήγαιναν σε μια συνάθροιση ρωτούσαν αν παραβρισκόταν κανένα «στραβόξυλο», εννοώντας κάποιον μη-Βάλδιο[28]. Εντέλει αυτή η κωδικοποιημένη συμπεριφορά, ενώ αρχικά σκόπευε στην συγκάλυψη, με το χρόνο μετατράπηκε σε αναγνωριστικό στοιχείο μεταξύ τους. Σε μεταγενέστερους αιώνες, παρόμοια συνθηματολογία ανέπτυξαν οι Γάλλοι Προτεστάντες (γλώσσα της Χαναάν[29]), οι Πουριτανοί, οι Γιανσενίτες και οι Μασόνοι.

8.4.3 Οι Βάλδιοι σε Βοημία και Μοραβία

Από την Αυστρία μεταδόθηκε η αίρεση στις εν λόγω περιοχές και μάλιστα σε τέτοια κλίμακα, ώστε μέχρι το 1330 είχε ιδρυθεί μόνιμο γραφείο της Ιεράς Εξέτασης, με έδρα την Πράγα. Το γραφείο αυτό διέθετε δικό του οικοδόμημα, βιβλιοθήκη και μεγάλη συλλογή αρχείων. Η πεμπτουσία της εμπειρίας των τοπικών ιεροεξεταστών καταγράφηκε σε εγχειρίδιο, το οποίο αποτελεί πηγή πληροφόρησης για τα εκεί τεκταινόμενα[30].

Στο Εγχειρίδιο αναφέρονται τα ονόματα των σημαντικότερων ιεροεξεταστών της περιόδου, των Colda von Colditz, Hartmann von Pilsen και του πιο δραστήριου Gallus von Neuhaus[31]. Κάποια διάσπαρτα αποσπάσματα από τα πρακτικά του τελευταίου βοηθούν να συμπληρωθούν τα κενά που αφήνει το Εγχειρίδιο, ειδικά όσον αφορά τις πεποιθήσεις των Βάλδιων της περιοχής[32].

Η πρώτη μαρτυρία για την ύπαρξη Βάλδιων στην Βοημία και την Μοραβία, βγήκε από το στόμα του Neumeister, όπως είδαμε παραπάνω. Αυτός μίλησε για αμέτρητους Βάλδιους, αλλά σύγχρονοι υπολογισμοί μπορούν να προσεγγίσουν τον πραγματικό αριθμό. Υπολογίζεται, λοιπόν, ότι στο βασίλειο της Βοημίας στις αρχές του ΙΔ’ αι. υπήρχαν περί τις 100.000 γερμανόφωνοι κάτοικοι. Επίσης, εκτιμάται ότι η αίρεση ήταν διαδεδομένοι αποκλειστικά μεταξύ των Γερμανών της περιοχής[33]. Οπωσδήποτε δεν ήταν όλοι οι Γερμανοί Βάλδιοι, όπως δεν ήταν και όλοι οι αιρετικοί στην περιοχή Βάλδιοι. Αναφέρεται για παράδειγμα, ένας άλλος αιρεσιάρχης με το όνομα Ricciardino της Pavia[34].

Στα πρακτικά του Gallus καταγράφονται 180 άτομα ύποπτα για αίρεση, εκ των οποίων οι 15 καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν. Δεδομένου ότι μόνο τμήμα του αρχείου του Gallus έχει διασωθεί, για το υπόλοιπο χαμένο τμήμα εκτιμάται ότι πρέπει να περιέχει ένα σύνολο 2600 ανακρίσεων με περίπου 200 εκτελέσεις. Τα νούμερα είναι υποθετικά, ωστόσο η αλήθεια δεν πρέπει να είναι πολύ διαφορετική. Η δράση του εν λόγω ιεροεξεταστή τοποθετείται στην εικοσαετία 1330-1350.

Οι Βάλδιοι της Βοημίας ήταν σε συνεχή επαφή με το τμήμα της κοιλάδας του Δούναβη. Εντοπίζονται στις πόλεις Budweis, Jareschau, Königgrätz, Namesz, Olesna (η οποία χωριζόταν σε γερμανικό και τσέχικο τμήμα), Prachactice, Wilhelmsdorf, Zahlenicz και Znojmo[35]. Εφόσον ήταν αστοί ασκούσαν και τα ανάλογα επαγγέλματα, με τους περισσότερους να είναι υφαντές ή κάτι παρεμφερές. Αναφέρεται ένας μεγαλοαστός, ο «πλούσιος» Ulrich στο Budweis, και ένας δικαστής στην Olesna, ο αδελφός του Dytlin[36].

Πραγματοποιούσαν μυστικές συναντήσεις σε κτίρια με αποκλειστική χρήση. Τέτοια κτίρια εντοπίστηκαν στο Budweis και Jareschau. Σε όσες πόλεις δεν διέθεταν παρόμοια κτίρια, οι συναντήσεις γίνονταν σε στοές, όπως στο Bernharcz[37]. Ένας μόδιστρος στο Budweis, ο Merthlin, διέθετε το κελλάρι του γι’ αυτό τον σκοπό[38]. Αυτό το μοντέλο δείχνει μια κλειστή μυστική αδελφότητα. Για την διατήρηση της μυστικότητας γίνονταν επιγαμίες μεταξύ των μελών, αποκλειστικά. Οι επιγαμίες αυτές, και οι συσχετισμοί που δημιουργούνταν επέτρεπαν στα μέλη να μετακομίζουν από μια πόλη σε μια άλλη, όταν στην πρώτη εμφανιζόταν ιεροεξεταστής. Παρόμοιο μοντέλο μυστικότητας βρίσκουμε μεταξύ των Λολλάρδων της ανατολικής Αγγλίας και του Chiltern Hills (NA Αγγλία)[39].

Στα αρχεία αναφέρονται και κατονομάζονται ξεκάθαρα πάστορες. Σώζονται τα ονόματα μερικών, όπως Albrecht, Gottfried, Johannes, Peter και Ulrich von Donaudorf[40]. Από αυτούς μόνο ένας ασκούσε τέχνη, ο Henzlin o κατασκευαστής μαχαιριών[41]. Ένας άλλος, ο Rudin, ήταν πανδοχέας και ανύπαντρος. Μπήκε στην σέκτα περί το 1295, έμεινε μαθητευόμενος επί δωδεκαετία και μετά έγινε πάστορας και μάλιστα ανήλθε στην αρχηγεία της σέκτας, λόγω του ότι ήταν ανύπαντρος[42].

Οι πάστορες ήταν συνήθως περιπλανώμενοι. Ταξίδευαν από πόλη σε πόλη, φιλοξενούνταν σε σπίτια πιστών και άκουγαν εξομολογήσεις, συνήθως την νύχτα. Κήρυτταν επίσης σε σπίτια πιστών. Λόγω του πλήθους του ακροατηρίου απαιτούνταν μεγάλες αίθουσες, οπότε οι ανάλογες συγκεντρώσεις γίνονταν στα σπίτι των πλέον ευκατάστατων, κάποιες φορές σε κελλάρια[43]. Η ομολογία του Heinrich, ενός σιδηρουργού από το Παλατινάτο, ο οποίος ζούσε περί το 1345 στο Jareschau, δείχνει την μυστικότητα αυτών των συναντήσεων, εξαιτίας του φόβου της ανακάλυψης:

«Τώρα δεν είναι όπως ήταν παλιά, διότι τώρα έρχονται με μυστικότητα και φεύγουν με μυστικότητα· δεν έχει σημασία πόσο στενός φίλος είναι κάποιος, δεν επιτρέπεται να γνωρίζει την άφιξη των εν λόγω εξομολόγων. Ως εκ τούτου, όταν έρχονται σε μια οικία ή φεύγουν από αυτή, το κάνουν με μυστικότητα και συγκάλυψη, και δεν επιτρέπουν σε κανένα να γνωρίζει από πού έρχονται ή πού πάνε. Έτσι, δεν γνωρίζω να σας πω τα σχετικά με την άφιξη ή την αναχώρησή τους[44].»

Πέραν της διδασκαλίας και της εξομολόγησης, οι πάστορες είχαν και άλλα καθήκοντα. Ένας Βάλδιος πάστορας, ο Albrecht, τέλεσε γάμο στο Hedreinsdorf, μεταξύ του Heynczlin Zaumer και της Elizabeth, οι οποίοι αργότερα εγκαταστάθηκαν στην Olesna[45]. Ένας άλλος στο Neuhaus παραβρέθηκε στις τελευταίες στιγμές μιας άρρωστης γυναίκας από την σέκτα, αλλά δεν είναι εξακριβωμένο τι ακριβώς έκανε[46].

Το διάτρητο σημείο της όλης μυστικότητας ήταν η εκ πεποιθήσεως δυσκολία των Βάλδιων να ορκιστούν, όπως συνέβαινε και με τους Καθαρούς. Ένας έμπειρος ιεροεξεταστής, όπως ο Gallus, μπορούσε να φέρει με τρόπο την ανάκριση στο θέμα αυτό και να διακρίνει το ποιόν του ανακρινόμενου προσώπου, ακόμα και όταν ορκιζόταν συμβατικά. Σε κάποιες περιπτώσεις ο Gallus δείχνει να ευχαριστιέται την δυσφορία τους, όταν αναφέρονταν στο θέμα ή όταν τους πίεζε να δώσουν τον όρκο του μάρτυρα. Είχε διακρίνει, μάλιστα, και την απεγνωσμένη προσπάθεια ν’ αποφεύγουν να πουν «treuen». Έξοχο παράδειγμα το παρακάτω απόσπασμα από την ανάκριση της Μαργαρίτας, της συζύγου του Hertlin, ενός ράφτη από το Budweis. Η Μαργαρίτα αρνήθηκε την εμπλοκή της στην αίρεση και ο ιεροεξεταστής την ρωτά αν προτίθεται να επιβεβαιώσει την αθωότητά της ένορκα:

› Μαργαρίτα: Θα ορκιστώ πρόθυμα, όπως μου πείτε.

› Ιεροεξεταστής: Δεν σε διατάζω να ορκιστείς, αλλά ρωτώ αν το επιθυμείς.

› Μαργαρίτα: Βεβαίως το επιθυμώ, αλλά δεν ξέρω το πώς.

› Ιεροεξεταστής: Ορκίσου όπως γνωρίζεις.

Το λεπτό σημείο στον παραπάνω διάλογο ήταν το ότι οι Βάλδιοι αιτιολογούσαν εξ ανάγκης τον όρκο, ως επανάληψη του τύπου που υποδείκνυε ο ανακριτής, και όχι δια της εκφοράς δικών τους λόγων. Έτσι πίστευαν ότι δεν ορκίζονταν πραγματικά. Αυτό ο Gallus το γνώριζε. Σ’ αυτήν την στιχομυθία, λοιπόν, παρακολουθούμε την προσπάθεια του Gallus να υποδείξει στην Μαργαρίτα πώς να ορκιστεί και την προσπάθεια της Μαργαρίτας να τον αναγκάσει να το κάνει. Ο Gallus αποφεύγει να την εξαναγκάσει, την στιγμή που η Μαργαρίτα, αφενός δηλώνει ότι επιθυμεί να ορκιστεί, αφετέρου δεν το κάνει, αλλά προσπαθεί να επαναλάβει λόγια του Gallus που εν τέλει δεν τα λέει. Μπορούμε να φανταστούμε ότι όσο ευχάριστο ήταν αυτό για τον Gallus, τόσο δυσάρεστο θα πρέπει να ήταν για την Μαργαρίτα, η οποία εμφανώς ήταν αιρετική. Αφού ο Gallus διαπίστωσε το αιρετικό υπόβαθρό της, της πρόσφερε μια μορφή όρκου και αυτή ορκίστηκε με φανερή δυσκολία. Ωστόσο, το θέμα δεν τελείωσε εκεί, διότι την πίεσε να ορκιστεί και σε άλλες περιπτώσεις· μια φορά όταν την ρώτησε για τις σχέσεις της με τον Κορράδο τον γουναρά, ο οποίος κάηκε στο Budweis. Η Μαργαρίτα είχε γνωριστεί μαζί του στην Πράγα. Ο Gallus της ζήτησε να ορκιστεί ότι δεν σχετίζονταν και αυτή απάντησε:

«Μα, πόσες φορές πρέπει να ορκιστώ; Δεν έχω ορκιστεί ήδη τρεις φορές[47];»

Η άρνηση να ορκισθούν δεν ήταν το μοναδικό χαρακτηριστικό που πρόδιδε τους Βάλδιους. Οι καταθέσεις των μαρτύρων δείχνουν ότι είχαν υιοθετήσει και ιδιαίτερο τρόπο συνομιλίας, όπως είχε συμβεί και με άλλες αδελφικές κοινότητες στις γερμανόφωνες περιοχές. Υποψίες εγέρθηκαν εναντίον των Heynczlin του πιλοπώλη, του Pezold του ζωγράφου και του Johlin του ράφτη, εξαιτίας του ιδιαίτερου «conversacio[48]» τους και του γενικού life style τους. Ο Gruczczo ο γουναράς τράβηξε τις υποψίες των γειτόνων του λόγω του κλειστού τρόπου ζωής του[49]. Οι Βάλδιοι στο Budweis, ενώ παραβρίσκονταν στις ακολουθίες των παπικών, αντί να κατασιγάσουν τις υποψίες εναντίον τους, τραβούσαν την προσοχή πάνω τους. Κατά την διάρκεια της παπικής λειτουργίας απέφευγαν να ατενίσουν την όστια και γυρνούσαν αλλού το βλέμμα τους. Κάποιος Herbord επεδείκνυε προκλητική αντιεκκλησιαστική συμπεριφορά[50]. Παρατηρείται, λοιπόν, το εξής αντιφατικό· από τη μια τηρούσαν κάθε προφύλαξη στο να κρατήσουν μυστική την ύπαρξη και τις δραστηριότητες της αίρεσης και από την άλλη προδίδονταν από την κοινωνική συμπεριφορά τους.

Οι Βάλδιοι έκαναν παρόμοιες προσπάθειες με τους Καθαρούς να στήσουν συνομωσίες σιωπής. Ο Heynlin ο νεώτερος, δημοτικός σύμβουλος στο Budweis, συγκάλεσε το δημοτικό συμβούλιο και τους είπε:

«Κύριοι, πρέπει όλοι να μιλήσουμε με μία φωνή ενώπιον του ιεροεξεταστή και να του πούμε ότι δεν γνωρίζουμε κανέναν αιρετικό εδώ. Αν επιθυμείτε να το κάνουμε πείτε μου[51].»

Προφανώς, η συνομωσία σιωπής απέτυχε, εφόσον καταγράφηκε στα πρακτικά και γνωρίζουμε γι’ αυτήν. Οπωσδήποτε οι επιτυχημένες προσπάθειες δεν έφθασαν σ’ εμάς. Εδώ είναι και το αδύνατο σημείο της ιστορικής έρευνας επί του θέματος. Τα γεγονότα, τα οποία συγκαλύφθηκαν με επιτυχία, δεν καταχωρήθηκαν στις πηγές, ειδικά στα αρχεία της Ιεράς Εξέτασης, οπότε δεν είναι δυνατόν να εξεταστούν από τον ιστορικό. Στην έρευνα της αίρεσης και των μυστικών αδελφοτήτων που δημιουργήθηκαν σε αυτή και την επόμενη περίοδο, το πρόσκομμα είναι αξεπέραστο, καθώς υπάρχουν μεγάλα κενά και δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν μόνο με την χρήση των υπαρχουσών πηγών. Το ότι οι μυστικές εταιρείες οργανώθηκαν και έδρασαν με επιτυχία φαίνεται από το πόσα λίγα γνωρίζουμε σήμερα γι’ αυτές. Ο μελετητής της ιστορίας μπορεί να ενημερωθεί για την ύπαρξη ή την δραστηριότητά τους μόνο μέσα από κάποιο αποτυχημένο σχέδιο, το οποίο ήρθε στο φως, όπως για παράδειγμα η αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του Gallus του Neuhaus καθ’ οδόν προς το Iglau, από τους γιους του Hermann von Neuchof το 1338[52].

Έχοντας ως μόνα διαφωτιστικά στοιχεία στην διάθεσή μας τα αρχεία της Ιεράς Εξέτασης, αναγκαστικά συναντούμε μπροστά μας αδιαπέραστο σκοτάδι, μετά τον τερματισμό της δράσης του Gallus. Οι σχέσεις των Γερμανών με τον πάπα βρίσκονταν τις περισσότερες φορές στο χειρότερο διπλωματικό επίπεδο και αυτό είχε ως αποτέλεσμα των τερματισμό της δράσης των απεσταλμένων του δεύτερου. Χωρίς ιεροεξεταστές δεν υπάρχουν στοιχεία. Μόνο κάποια διαλλείματα στην ένταση των σχέσεων των δύο έδωσαν χρόνο και ευκαιρία στους ανακριτές να ερευνήσουν τα θέματα τις αίρεσης και προσφέρουν στοιχεία σε μας. Οι έρευνες του Κορράδου του Marburg, του Gallus του Neuhaus και ελάχιστων ακόμη, διενεργήθηκαν κατά την διάρκεια αυτών των διαλειμμάτων.

Κάποιοι θέλουν να ερμηνεύουν την σιωπή των πηγών ως πάταξη της αίρεσης. Δεν είναι έτσι. Τα χρόνια μετά τον τερματισμό της δράσης των ιεροεξεταστών στην περιοχή το 1355, είναι οι δεκαετίες της πανούκλας. Η περιοχή κατακλύσθηκε από αίρεση, η οποία έφθασε μέχρι το πανεπιστήμιο της Πράγας. Οι δρόμοι και οι πλατείες γέμισαν αυτόκλητους κήρυκες και το 1420 έχουμε την γέννηση του κινήματος των Χουσσιτών. Το πιο δραστήριο και επαναστατικό τμήμα αυτών, οι Ταβορίτες εξαπλώθηκαν στις περιοχές των Βάλδιων. Πολύ ύποπτο για να είναι σύμπτωση και ακατανόητο αν υιοθετηθεί η άποψη ότι οι Βάλδιοι εξέλιπαν με την δράση του Gallus. Είναι λογικότερο να ειπωθεί ότι το νέο κίνημα βρήκε πρόσφορο το έδαφος και καλά προετοιμασμένο από την δράση των Βάλδιων, ώστε ο ευαγγελισμός μιας συναινετικής προς την αίρεση κοινωνίας να είναι ευκολότερος. Όπως θα δούμε στα σχετικά κεφάλαια ο Χουσσιτισμός προκάλεσε την αντίδραση των αρχών εξαιτίας της επαναστατικής του φύσης και όχι της αντιδραστικής προς τον παπισμό, αφήνοντας έτσι παράδειγμα προς αποφυγή στους Προτεστάντες.

* * * * * *

[1] Euan Cameron, Waldenses: Rejections of the Holy Churchin Medieval Europe, Oxford 2000, pp. 96-7.

[2] PL 214.695-9 & 793.

[3] Chronica Albrici Monachi Trium Fontium, ed. P. Scheffer- Boichorst, MGH SS 23.878. Αγγλική μετάφραση W. L. Wakefield- A. P. Evans, Heresies of the High Middle Ages, New York-London 1969, p. 729.

[4] W. L. Wakefield- A. P. Evans, Heresies…, p. 257-8.

[5] Το θέμα συζητιέται στα:

-H. Haupt, Waldenserthum und Inquisition im südöstlichen Deutschland bis zu Mitte des 14. Jahrhunderts, in Deutsche Zeitschrieft  für Geschichtswissenschaft 1 (1889), ss. 285-6.

- H. Grundmann, Relidiöse Bewegungen im Mittelalter: Untersuchungen über die geschichtlichen Zusammenhange zwischen der Ketzerei, den Bettelorden und der religiöse Frauenbewegung im 12. und 13. Jarhundert und über die geschichtlichen Grundlagen der deutschen Mystik, 2nd ed. Hildesheim 1961,  ss.97-100.

[6] Η πηγή αναλύεται στο H. Haupt, Waldenserthum…, ss. 320-2.

[7] MGH Epistolae Saeculi XIII Selectae 1, no 537 pp. 432-5.

[8] Για τον Κορράδο:

- R. Kieckhefer, Repression of Heresy in Medieval Germany, Liverpool 1979, pp. 14-5.

- M. Lambert, The Cathars, Oxford 1998, pp. 118-122.

[9] Πηγές:

- Gesta Trevorum Continuatio IV, ed. G. Waitz, MGH SS 24. 400-2.

- Chronica Albrici Monachi Trium Fontium, ed. P. Scheffer- Boichorst, MGH SS 23.931-2.

- Cronica S. Petri Erfordensis Moderna, ed. O. Holder-Egger, MGH SS 30.391.

[10] Annales Marbacenses, ed. R. Wimans, MGH SS 17.176.

[11] Ed. J. Gretser, in Maxima Bibliotheca Veterum Patrum vol. 13, p. 299: “De quarto nota, quod sectae haereticorum fuerunt plures quam lxx, quae omnes, per Dei gratiam deletae sunt, praeter sectas Manichaeorum, Arianorum, Runcariorum et Leonistarum, quae Alemanniam infecerunt”.

ΠΡΟΣΟΧΗ. Ο Ανώνυμος του Passau είναι μια από τις κύριες πηγές για τν ιστορία των Βάλδιων, στον τόπο και χρόνο που αναφέρεται. Πρόκειται ουσιαστικά για το έργο του Rainerius Sacconi, Summa de Catharis et Pauperibus de Lugduno, στο οποίο έχει προστεθεί υλικό, που αφορούσε τους Βάλδιους της περιοχής. Την προσθήκη έκανε κάποιος Γερμανός ιεροεξεταστής πιθανότατα και αναφέρεται συνήθως ως ψευδο-Rainerius. Ο Jacob Gretser το εξέδωσε πρώτος στο όνομα του Rainerius και υπάρχει σε διάφορες εκδόσεις της Bibliotheca, εκτός από τον τόμο 13 (π.χ. υπάρχει και στην έκδοση της Λυών του 1677 στον τόμο 25.262-77.

Για τον Ανώνυμο και το έργο του:

- A. Patschovsky, Der Passauer Anonymus: Ein Sammelwerk über Ketzer, Juden, Antichrist aus der Mitte des 13. Jahrhunderts, in Schrieften der MGH, Deutsches Institut für Erforschung des Mittelalters, Band 22, Stuttgart 1968.

- W. Preger, Beiträge zur Geschichte des Waldensier im Mittelalter, in Abhandlungen der historischen Classe der königlich bayerischen Akademie der Wissenschaften 13 (1877), 184-86.

- Franz Unterkircher, “Pseudo-Reinerius” und “Passauer Anonymus”, in Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung 63 (1955), 41-6.

Αγγλική μετάφραση, Edward Peters, Heresy and Authority in Medieval Europe: documents in translation, University of Pensylvania Press 1980,  pp. 150-164.

[12] P. Segl, Ketzer in Österreich im 13. und beginnenden 14. Jahrhundrt, Quellen und Forschungen aus dem Gebiet der Geschichte, Neue Folge, Heft 5, Paderborn 1984.

[13] Ed. J. Gretser, in Maxima Bibliotheca Veterum Patrum vol. 13, p. 308.

[14] Edward Peters, Heresy…, 152.

[15] Αποσπάσματα στα:

- M. Nickson, The “Pseudo-Reinerius” Treatise, the Final Stage of a Thirteenth Century Work on Heresy from the Diocese of Passau, in Arcives d’ Histoire Doctrinale et Litteraire du Moyen-Age 34 (1967), 294-5, 308-9, 314.

- W. Preger, Beiträge zur Geschichte der Waldensier in Mittelalter, in Abhandlungen der historischen Classe königlich bayerischen Akademie der Wissenschaften 13 pt2 , 241-2.

[16] M. Nickson, The “Pseudo-Reinerius” Treatise…, p. 307.

[17] M. Nickson, The “Pseudo-Reinerius” Treatise…, p. 294.

[18] Euan Cameron, Waldenses…, 102.

[19] Edward Peters, Heresy…, 152.

[20] M. Nickson, The “Pseudo-Reinerius” Treatise…, p.308, 313.

[21] Edward Peters, Heresy…, 152.

[22] Edward Peters, Heresy…, 157.

[23] Ο.π.

[24] W. Preger, Tractat des David von Augsburg über die Waldesier, in Abhandlungen der historischen Classe königlich bayerischen Akademie der Wissenschaften 14 pt.2 (1879), p. 209.

[25] Αγγλική μετάφραση Ε. Peters, Heresy…, 149-150.

[26] Ε. Peters, Heresy…, p.150.

[27] W. Preger, Tractat des David von Augsburg…, p. 212.

[28] M. Nickson, The “Pseudo-Reinerius” Treatise…, p. 307.

[29] Παρμένο από το Ησ. 19.18: «Τῇ  ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἔσονται πέντε πόλεις ἐν τῇ Αἰγύπτῳ λαλοῦσαι τῇ γλώσσῃ τῇ Χαναανίτιδι …», για το οποίο σχολιάζει ο πρεσβυτεριανός  σχολιαστής Matthew Henry (1662-1714): “They shall speak the language of Canaan, the holy language, the scripture-language· they shall not only understand it, but they shall use it· they shall introduce that language among them, and converse freely with the people of God, and not, as they use to do, by an interpreter. Converting grace, by changing the heart, changes the language”, An Exposition of the Old and New Testament, London 1827, vol. 2 p. 715.

Ο Καλβίνος εξελάμβανε την «Χαναανίτιδα γλώσσα», ως την ομολογία της αληθινής (κατ’ αυτόν) θρησκείας. Βλ. Joseph Alexander, Commentary on Isaiah, New York 1867, p. 356.

Ο Johannes Cocceius (Ολλανδός καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Leiden, 1603-1669) θεωρούσε ότι η «Χαναανίτιδα γλώσσα» αφορούσε την μελέτη των Γραφών. Ο.π.

[30] Tο Εγχειρίδιο έχουν εκδοθεί από τον A. Patschovsky, Die Anfänge einer Ständingen Inquisition in Böhmen; Ein Prager Inquisitioner-Handbuch aus der ersten Hälfte des 14. Jahrhunderts, in Beiträge zur Geschichte und Quellenkunde des Mittelalters, Band 3 Berlin 1975 (το Εγχειρίδιο στις σσ 93-231, έκδ. του MS 311 της Herzog-August-Bibliothek). Βλ. επίσης του ιδίου, Quellen zur bömischen Inqusition im 14. Jarhundrt, MGH Quellen zur Geistesgeschicte des Mittelalters, Band 2 Weimar 1979, s. 115 ff.

[31] A. Patschovsky, Die Anfänge…, 15-29.

[32] Τα αποσπάσματα είναι διασκορπισμένα σε διάφορες βιβλιοθήκες· τέσσερα βρίσκονται στο Heiligenkreuz, ένα στο Gottweig και ένα ακόμη στ Brno. Συγκεντρωμένα στο A. Patschovsky, Quellen zur bömischen Inquisition, ss 11-18.

[33] A. Patschovsky, Quellen zur bömischen Inquisition, ss 21-2.

[34] A. Patschovsky, Die Anfänge…, ss. 30-46.

[35] A. Patschovsky, Quellen…, 181-2, 188 ff, 193ff, 201-2.

[36] O.π. 197-8.

[37] Ο. π. 197, 232, 238.

[38] Ο. π. 182-3.

[39] Βλ. σχ. J. A. F. Thompson, The Later Lollards 1414-1520, Oxford 1965 & N. P. Tanner, Heresy Trials in the Diocese of Norwich 1428-1431, Royal Historical Society Camden 4th series, vol 20 (London 1977).

[40] A. Patschovsky, Quellen…, 189, 192, 202, 210, 235, 238.

[41] A. Patschovsky, Quellen…, 212-3.

[42] A. Patschovsky, Quellen…, 250.

[43] A. Patschovsky, Quellen…, 234.

[44] A. Patschovsky, Quellen…, 211.

[45] A. Patschovsky, Quellen…, 191-2.

[46] A. Patschovsky, Quellen…, 235.

[47] A. Patschovsky, Quellen…, 233.

[48] Ο. π. 177-8.

[49] Ο.π. 182.

[50] Ο. π. 176.

[51] Ο. π. 176-7.

[52] Ο. π. 192-3.

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου

Γιὰ νὰ παρακινήσῃς τὴ θέλησί σου μὲ περισσοτέρη εὐκολία, νὰ θέλῃς σὲ ὅλα τὴν εὐχαρίστησι καὶ τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ, θυμήσου συχνά, ὅτι αὐτὸς προτύτερα μὲ διαφόρους τρόπους σὲ τίμησε καὶ σὲ ἀγάπησε· σὲ δημιούργησε ἀπὸ τὸ τίποτα, κατ᾿ εἰκόνα καὶ ὁμοίωσι δική του καὶ ὅλα τὰ ἄλλα κτίσματα τὰ ἔκανε στὴν δική σου ὑπηρεσία· σὲ λύτρωσε ἀπὸ τὴ σκλαβιὰ τοῦ διαβόλου, στέλνοντας ὄχι ἕναν Ἄγγελο, ἀλλὰ τὸν Υἱόν του τὸν Μονογενῆ γιὰ νὰ σὲ ἐξαγοράση, ὄχι μὲ φθαρτὴ τιμὴ χρυσοῦ καὶ ἀργύρου, ἀλλὰ μὲ τὸ πολύτιμο αἷμα του καὶ θάνατο τὸν πιὸ πολὺ βασανιστικὸ καὶ ἄτιμο καὶ πάλι μετὰ ἀπὸ αὐτά, κάθε ὥρα καὶ κάθε στιγμή, σὲ φυλάει ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς· πολεμεῖ γιὰ σένα μὲ τὴ θεία του χάρι ἔχει ἕτοιμο γιὰ τροφή σου καὶ τιμή σου, τὸν ἀγαπητό του Υἱὸ στὰ ἄχραντα Μυστήρια.

Αὐτὸ εἶναι ἕνα σημάδι μιᾶς ὑπέροχης τιμῆς καὶ ἀγάπης, ποὺ ἔχει γιὰ σένα ὁ Θεός, τόσο μεγάλη, ποὺ δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ καταλάβη πόση τιμὴ κάνει ἕνας τόσο μεγάλος Βασιλιὰς στὴν μηδαμινότητα καὶ ταλαιπωρία μας καὶ ἀντίθετα, πόση τιμὴ καὶ σεβασμὸ χρωστᾶμε νὰ κάνουμε ἐμεῖς, στὴν τόσο σημαντικὴ αὐτοῦ μεγαλειότητα, ὁ ὁποῖος ἔκανε γιὰ μᾶς τόσα καὶ τόσα θαυμάσια πράγματα.

Καὶ ἐὰν οἱ ἐπίγειοι βασιλεῖς, ὅταν τιμῶνται ἀπὸ ἀνθρώπους καὶ τοὺς πιὸ ἀσήμαντους καὶ εὐτελεῖς, εἶναι ὀφειλέτες νὰ τοὺς κάνουν τὴν ἀνταπόδοσι, πόσο περισσότερο πρέπει νὰ κάνουμε ἐμεῖς οἱ τιποτένιοι στὸν ὑπέρτατον Βασιλιὰ τοῦ σύμπαντος, ἀπὸ τὸν ὁποῖον εἴμαστε τόσο πολὺ τιμημένοι καὶ ἀγαπημένοι; Ἐκτὸς ἀπὸ αὐτὸ ποὺ εἴπαμε, ἔχε πάντα στὴν θύμησί σου περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλο, ὅτι, ὅπως εἴπαμε πρίν, ἡ θεία μεγαλειότητα ἀπὸ μόνη της εἶναι ἀπεριόριστα ἄξια νὰ τιμᾶται καὶ νὰ ὑπηρετῆται καθαρὰ ἀπὸ ὅλους κατὰ τὸν τρόπο ποὺ τῆς ἀρέσει.

Πηγή: (Ἀόρατος Πόλεμος - Μέρος 1ον - Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης), Ορθόδοξοι Πατέρες