Ὅπως εἶναι γνωστό σέ ὅλους μας, ἡ ἐποχή μας χαρακτηρίζεται ἔντονα ἀπό μία κυρίαρχη καί διαβρωτική ἀμφισβήτηση∙ ἀπό μία συνολική ἀπαξίωση καί ἀπόρριψη τῶν πάντων. Ζοῦμε στήν Νέα Ἐποχή τῆς ἀλλοίωσης, τῆς μετάλλαξης, τῆς διαστροφῆς καί τοῦ ἀρνητισμοῦ. Ζοῦμε στήν Νέα Ἐποχή τῆς σύγχυσης, τῆς πλάνης, τῆς ἀποστασίας καί τῆς ἀμετανοησίας∙ μιά ἐποχή ἀθεΐας, ἀντιθεΐας, αὐτονομημένης ἰσοθεΐας καί αὐτοθεοποίησης. Ζοῦμε στήν ἐποχή μιᾶς ἐκπληκτικῆς ἐπιστημονικῆς καί τεχνολογικῆς ἀνάπτυξης, πού ὁδήγησαν τόν ἄνθρωπο στήν θεοποίηση τῆς λογικῆς του καί τῶν φυσικῶν του δυνατοτήτων.

Αὐτή ἡ Νέ­α Ἐ­πο­χή ὑ­πάρ­χει καί δρα­στη­ρι­ο­ποι­εῖ­ται στούς ἀ­ντί­πο­δες τοῦ Θε­αν­θρώ­που Κυρίου μας Ἰησοῦ Χρι­στοῦ καί τοῦ σω­τη­ρι­ο­λο­γι­κοῦ Του ἔρ­γου. Ἀρ­νεῖ­ται καί ἀ­ντι­μά­χε­ται τήν ἀ­πο­κεκαλυμμένη ἀ­λή­θει­α τοῦ Εὐ­αγ­γε­λί­ου. Πε­ρι­θω­ρι­ο­ποι­εῖ καί ἀ­πορρί­πτει τόν Θεάνθρωπο Κύριό μας, τήν Παναγία μας, τούς Ἁγίους μας καί ὅλους ὅσους ἀγωνίζονται νά ἐπιτύχουν τόν ἁγιασμό τους, τήν θέωσή τους.

Γευόμαστε καθημερινά καί σέ συλλογικό ἐπίπεδο τόν πό­λε­μο πού γίνεται κα­τά τῆς Ἁγίας μας Ἐκ­κ­λη­σί­ας, κατά τῆς ἑλ­λη­νορ­θο­δό­ξου πα­ρα­δό­σε­ώς μας, τῶν ἀρχῶν, τῶν ἀξιῶν καί τῶν ἰδανικῶν τοῦ λα­οῦ μας. Στήν Ὀρ­θό­δο­ξη Ἑλ­λά­δα μας, τήν ἁγιοτόκο καί ἀ­πα­στρά­πτου­σα πνευματικά πα­τρί­δα μας, κά­ποι­οι ἐ­πηρ­μέ­νοι αὐ­το­α­πο­κα­λού­με­νοι δι­α­φω­τι­στές, γο­η­τευ­μέ­νοι ἀ­πό τά ψευ­δο-σπιν­θη­ρί­σμα­τα τῆς ἀλ­λοι­ω­τι­κῆς νε­οε­πο­χι­κῆς ἰ­δε­ο­λη­ψί­ας τους, ἐ­πι­δι­ώ­κουν νά κα­ταρ­γή­σουν τήν πί­στη, τήν πα­ρά­δο­ση καί τήν ἱ­στο­ρι­κή αὐ­το­συ­νει­δη­σί­α τοῦ εὐλαβοῦς καί πιστοῦ λα­οῦ μας.

Ἀνάλογα φαινόμενα διαπιστώνουμε, δυστυχῶς, καί μεταξύ ἡ­μῶν τῶν ὀρ­θο­δό­ξων χρι­στια­νῶν, μή ἐξαιρουμένων τῶν κληρικῶν καί μοναχῶν, πού πολλές φορές δέν βι­ώ­νου­με γνήσια καί αὐθεντικά τόν εὐαγγελικό τρόπο ζωῆς, ἀλλά ἐπηρεασμένοι ἀπό τήν λογικοκρατία, τήν ἐκλογικευμένη καί ἰδεολογικοποιημένη πίστη, ἀπό τήν διαλυτική ἐκκοσμίκευση καί τόν δυτικό τρόπο ζωῆς, οὐσιαστικά ἀποκλίνουμε καί ἐκτροχιαζόμαστε ἀπό τόν ἴδιο τόν προορισμό μας, τό ἴδιο τό νόημα καί τόν σκοπό τῆς ζωῆς καί τῆς ὑπάρξεώς μας, ὅπως μᾶς δόθηκε ἀπό τόν Θεό καί Δημιουργό μας.

Ὅ­λα αὐ­τά τά φαι­νό­με­να, ἄλλωστε, τῆς σή­ψε­ως καί τῆς δι­α­φθο­ρᾶς, τῆς ἀ­πα­ξι­ώ­σε­ως καί τοῦ ἐκ­μαυ­λι­σμοῦ, πού μᾶς κα­τα­κλύ­ζουν, δέν γεν­ή­θη­καν σή­με­ρα, ξαφ­νι­κά καί ἀ­ναί­τια. Εἶ­ναι ἀ­πό­το­κα τῆς φι­λαυ­τί­ας, τοῦ ἐ­γω­ι­σμοῦ, τῆς ἀ­λα­ζο­νεί­ας, τῆς νοησιαρχίας, τῆς αὐ­τάρ­κειας, τῆς φι­λο­χρη­μα­τί­ας, τῆς ἀπληστίας, τοῦ και­ρο­σκο­πι­σμοῦ, τῆς ἄκρατης εὐ­δαι­μο­νί­ας, πού κυ­ο­φο­ροῦν­ται ἐ­πί μα­κρόν δι­ά­στη­μα μέ­σα στήν κοι­νω­νί­α μας. Εἶ­ναι ἡ ἀ­μαύ­ρω­ση τοῦ κα­τ’ εἰ­κό­να καί ἡ ἀ­προ­σπά­θειά μας γιά τό κα­θ’ ὁ­μοί­ω­σιν, ἡ ἀ­πο­στα­σί­α μας ἀ­πό τόν Θε­ό, ἡ ἄρ­νη­ση τοῦ Θε­οῦ καί ἡ θε­ο­ποί­η­ση τοῦ ἀν­θρώ­που.

Καί ὅλα αὐτά γίνονται, παρότι ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε ἀπό τόν Θεό μέ ἕνα καί μόνο σκοπό, νά θεωθεῖ, νά γίνει, δηλαδή, θεός κατά χάριν.

Ὅπως πολύ εὔστοχα παρατηρεῖ ὁ μακαριστός Γέροντας Γεώργιος Καψάνης, «ἐδόθησαν ἀπὸ τὸν Θεὸ τὰ χαρίσματα τοῦ “κατ᾿ εἰκόνα” στὸν ἄνθρωπο γιὰ νὰ φθάσει πολὺ ὑψηλά, νὰ πετύχει μὲ αὐτὰ τὴν ὁμοίωσή του μὲ τὸ Θεὸ καὶ Πλάστη του, νὰ ἔχει μία ὄχι ἐξωτερική, ἠθικὴ σχέση μαζί Του, ἀλλὰ μία προσωπικὴ ἕνωση μὲ τὸν Δημιουργό του».

»Εἶναι ἴσως πολὺ τολμηρὸ -συνεχίζει ὁ φωτισμένος Γέροντας- ἀκόμη καὶ νὰ λέμε καὶ νὰ σκεπτόμαστε, ὅτι σκοπὸς τῆς ζωῆς μας εἶναι νὰ γίνουμε θεοὶ κατὰ Χάριν. Ὅμως ἡ Ἁγία Γραφὴ καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας δὲν μᾶς τὸ ἀπέκρυψαν. Ὑπάρχει δυστυχῶς ἄγνοια στοὺς ἀνθρώπους ἐκτὸς τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ σὲ πολλοὺς μέσα στὴν Ἐκκλησία. Διότι νομίζουν ὅτι σκοπὸς τῆς ζωῆς μας εἶναι, στὴν καλύτερη περίπτωση, ἁπλῶς ἡ ἠθικὴ βελτίωσή μας, τὸ νὰ γίνουμε καλύτεροι ἄνθρωποι. Ἐνῶ ἀπό τὸ Εὐαγγέλιο, ἀπὸ τὴν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀπὸ τοὺς ἁγίους Πατέρες, μᾶς παραδίδεται ὅτι σκοπὸς τῆς ζωῆς μας δὲν εἶναι αὐτό. Τὸ νὰ γίνει δηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος μόνο καλύτερος ἀπ᾿ ὅ,τι εἶναι, ἠθικώτερος, δικαιότερος, ἐγκρατέστερος, προσεκτικότερος. Ὅλα αὐτὰ πρέπει νὰ γίνουν, ἀλλὰ δὲν εἶναι ὁ μεγάλος σκοπός, ὁ τελικὸς σκοπός, γιὰ τὸν ὁποῖο ὁ Πλάστης καὶ Δημιουργός μας ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο. Ποιὸς εἶναι αὐτὸς ὁ σκοπός; Ἡ θέωσις. Τὸ νὰ ἑνωθεῖ ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸν Θεό, ὄχι μὲ ἕνα ἐξωτερικὸ ἢ συναισθηματικὸ τρόπο, ἀλλὰ ὀντολογικά, πραγματικά»¹ .

Γιά νά φθάσει, ὅμως, ἀδελφοί, σέ αὐτή τήν ὀντολογική ἕνωση μέ τόν Θεό, ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά στρέψει τόν νοῦ, τήν καρδιά καί τήν ἀγάπη του ἀπό τά κτίσματα στόν Κτίστη, ὥστε φωτισμένος πλέον ὁ νοῦς καί μέ κεκαθαρμένη καρδιά νά δεῖ καί νά γνωρίσει τόν Θεό, νά φθάσει δηλαδή στήν θέωση. Δυστυχῶς, ὅμως, ἡ ἐποχή μας χαρακτηρίζεται ἔντονα ἀπό τήν ἄγνοια ἤ τήν περιθωριοποίηση τοῦ νοῦ καί τῆς καρδιᾶς, ἀκόμη καί ἀπό ἐμᾶς τούς πιστούς, δίνοντας ἀποκλειστική σημασία στήν λογική, στήν θεοποίηση τῆς λογικῆς καί τήν ἀναγόρευσή της σέ ὑπέρτατη αὐθεντία καί μοναδικό ρυθμιστή τῶν κρίσεων καί τῶν ἐπιλογῶν. Κυριαρχεῖται, δηλαδή, ἀπό τόν ὀρθολογισμό, πού εἶναι ἡ ὑπερβολική ἐμπιστοσύνη στήν λογική μας· εἶναι ἡ ἀναγωγή της σέ ἀπόλυτη καί κυρίαρχη ἀξία. Μέ τήν λογική, ὅμως, ὅπως θα δείξουμε στήν συνέχεια, δέν μποροῦμε νά γνωρίσουμε σέ καμμία περίπτωση τόν Θεό, γι’ αὐτό καί ὁ ὀρθολογισμός εἶναι ἐσφαλμένη ὁδός θεογνωσίας, ὅπως ἀναφέρεται καί στόν τίτλο τοῦ ἀποψινοῦ μας θέματος. Τόν Θεό τόν γνωρίζουμε μέ τόν νοῦ καί τήν καρδιά. Ὁ φωτισμένος νοῦς καί ἡ κεκαθαρμένη ἀπό τά πάθη καρδιά φθάνουν στήν γνώση τοῦ Θεοῦ· βιώνουν ἐμπειρικά τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ· μετέχουν στίς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ καί βλέπουν τό ἄκτιστο Φῶς τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ὅπως τό εἶδαν καί οἱ τρεῖς ἀπόστολοι καί μαθητές τοῦ Χριστοῦ μας στό ὄρος Θαβώρ.

Ὅπως εἶναι γνωστό, ὁ νοῦς καί ἡ λογική εἶναι γνωστικές δυνάμεις τῆς ψυχῆς. Γιά τόν λόγο αὐτό καί γιά τήν εὐχερέστερη κατανόηση τοῦ θέματός μας, εἶναι ἀπαραίτητο νά κάνουμε μία εἰσαγωγή καί νά ἀναφερθοῦμε συνοπτικά στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, μέ ἀπλανή ὁδηγό τήν ἑρμηνεία καί τήν ἐμπειρία τῶν Ἁγίων Πατέρων² . Εἶναι πολύ σημαντικό νά γνωρίζουμε τί εἶναι ἡ ψυχή, ποιές εἶναι οἱ ἰδιότητες καί τά γνωρίσματά της, πότε καί πῶς δημιουργεῖται, ποιά εἶναι ἡ σχέση της μέ τό ἀνθρώπινο σῶμα καί τί συμβαίνει μέ τόν ἀποχωρισμό της ἀπό τό σῶμα, ὅταν ἐπέρχεται, δηλαδή, ὁ βιολογικός θάνατος τοῦ ἀνθρώπου.

Εἰσαγωγικά περί ψυχῆς

Θά πρέπει νά σημειώσουμε ὅτι ἡ ψυχή εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ καί ὡς δημιούργημα εἶναι κτιστή. Εἶναι «οὐσία γεννητὴ», ὅπως μᾶς λέει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης³ . Ἡ ψυχή, λοιπόν, εἶναι κτιστή, δημιουργημένη καί ὄχι ἄκτιστη, ἀφοῦ Ἄκτιστος εἶναι μόνον ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἄναρχος, ἀΐδιος, ἀπερινόητος, ἀπερίγραπτος, ἀνεξιχνίαστος, ἀθέατος, ἀνείδεος, ἄρρητος, ἀπρόσιτος, ἀνόμοιος, ἀφιλοσόφητος, ἀνέκφραστος, ἀχώρητος, καί πάντων ἐπέκεινα.

Κάθε κτιστό, κάθε δημιούργημα ἔχει ἀρχή καί τέλος. Ἄρα κανένα κτίσμα δέν εἶναι αἰώνιο καί ἀθάνατο. Εἰδικά, ὅμως, ἡ ψυχή, ἐνῶ ἔχει ἀρχή καί θά ἔπρεπε, ὡς κτίσμα, νά ἔχει καί τέλος, κατά θεία βούληση, ὄχι ἐκ τῆς φύσεώς της, ἀλλά ἐπειδή ἔτσι θέλησε ὁ Θεός, δέν ἔχει τέλος, εἶναι ἀθάνατη. Εἶναι, δηλαδή, ἡ ψυχή θνητή κατά τήν φύση, ἀλλά ἀθάνατη κατά χάριν.

Ἡ ψυχή εἶναι ἐθελότρεπτη, αὐτεξούσια, ἔχει, δηλαδή, ἐλεύθερη βούληση, ἐλεύθερη προαίρεση καί ἐλεύθερη ἐπιλογή. Τό αὐ­τε­ξού­σιο εἶ­ναι ἡ δυ­να­τό­τη­τα τοῦ ἀν­θρώ­που νά ἐ­ξου­σιά­ζει τόν ἑ­αυ­τό του, νά ἐ­πι­λέ­γει ἐ­λεύ­θε­ρα καί ἀ­βί­α­στα τόν τρό­πο τῆς ζω­ῆς του καί τῆς δρα­στη­ρι­ό­τη­τάς του. Τό­σο πο­λύ, μά­λι­στα, σέ­βε­ται ὁ Θε­ός τήν ἐ­λευ­θε­ρί­α τοῦ ἀν­θρώ­που, πού, ὅ­πως μᾶς ἀ­να­φέ­ρει τό πα­τε­ρι­κό λό­γιο, «ὁ ἄ­νευ σοῦ πλά­σας σε (Θε­ός) οὐ δύ­να­ται ἄ­νευ σοῦ σῶ­σαί σε»· δη­λα­δή ὁ Θε­ός, πού χω­ρίς τήν δι­κή σου συμ­με­το­χή σέ ἔ­πλα­σε, δέν μπο­ρεῖ, χω­ρίς τήν δι­κή σου συμ­με­το­χή, νά σέ σώ­σει. Τό αὐτεξούσιο εἶναι πραγματικά μοναδική καί μεγαλειώδης δωρεά τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο, ἀφοῦ τοῦ παρέχει τήν δυνατότητα καί τό δικαίωμα ἀκόμη καί νά Τόν ἀρνεῖται. Γι’ αὐτό καί οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας χαρακτηρίζουν τό αὐτεξούσιο καί ὡς ἰσόθεο, φυσικά κατά χάριν. «Ἰ­σό­θε­ον γὰρ ἔ­στι τὸ αὐ­τε­ξού­σιον»⁴ , μᾶς λέγει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης.

Ἕνα καίριο ἐρώτημα, τό ὁποῖο ἀνέκαθεν ἀπασχολοῦσε τόν ἄνθρωπο καί τό ὁποῖο δέν ἀπαντήθηκε ποτέ ἐπαρκῶς οὔτε ἀπό τήν φιλοσοφία οὔτε ἀπό τήν ἰατρική ἐπιστήμη, εἶναι τό πῶς καί πότε δημιουργεῖται ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ Ἐκκλησία, ὅμως, καί ἡ ὀρθόδοξη διδασκαλία τό ἔχουν ἀπαντήσει σαφέστατα. Ἡ ψυχή δημιουργεῖται ταυτόχρονα μέ τό ἀνθρώπινο σῶμα, οὔτε πρίν οὔτε μετά τήν δημιουργία τοῦ σώματος.

Δημιουργεῖται, ὅπως μᾶς διδάσκουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες, «ἐξ ἄκρας συλλήψεως»· μέ τήν σύλληψη, δηλαδή, τοῦ ἀνθρωπίνου ἐμβρύου ἔχουμε ταυτόχρονα, θείᾳ βουλήσει, καί τήν δημιουργία τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία φανερώνεται καί ἐκφράζεται, καθώς ἀναπτύσσεται τό ἔμβρυο καί ὁ ἄνθρωπος. Ὅπως παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἡ ψυχή εἶναι ἐξ ἀρχῆς ὁλοκληρωμένη, δέν μπορεῖ, ὅμως, νά ἐκδηλώσει τίς ἐνέργειές της ἐξ ἀρχῆς λόγῳ τοῦ μή ἀνεπτυγμένου ἀνθρωπίνου σώματος. Οἱ ἐνέργειές της, δηλαδή, ἐμφανίζονται σταδιακά μέ τήν πρόοδο τῆς σωματικῆς ἀναπτύξεως. Κατά τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Σιναΐτη, τόν συγγραφέα τῆς Κλίμακος, «κατ’ αὔξησιν γὰρ τὴν τοῦ σώματος καὶ αὕτη τὰς οἰκείας ἐνεργείας διαδείκνυσι»⁵ , ὅσο, δηλαδή, αὐξάνεται τὸ (ἀνθρώπινο) σῶμα, τόσο φανερώνει καὶ ἡ ψυχή τὶς ἐνέργειές της.

Τό τονίζουμε αὐτό διότι κυκλοφοροῦν ποικίλες λανθασμένες ἀπόψεις καί θεωρίες γιά τό θέμα. Κάποιες ἀπό αὐτές ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ ψυχή δημιουργεῖται τούς πρώτους μῆνες τῆς ζωῆς τοῦ ἐμβρύου καί συγκεκριμένα μετά τόν τρίτο μήνα τῆς κυήσεως. Μέ τόν τρόπο αὐτό μάλιστα ἀπενοχοποιοῦν τίς ἀμβλώσεις, πού δέν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπό πραγματικοί ἠθελημένοι φόνοι καί μάλιστα κατά ἀνυπεράσπιστων νηπίων.

Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ὑπάρχουν καί οἱ θεωρίες, πού εἶναι ἐπηρεασμένες ἀπό τήν ἀρχαία ἑλληνική φιλοσοφία καί ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ ψυχή προϋπάρχει τοῦ σώματος. Εἶναι ἡ γνωστή θεωρία τῆς προϋπάρξεως τῶν ψυχῶν, παράγωγο τῆς ὁποίας εἶναι καί αὐτή τῆς μετεμψυχώσεως. Κατά τόν μέγιστο Ἕλληνα φιλόσοφο Πλάτωνα, ἡ ψυχή, ἔχοντας ἁμαρτήσει στόν χῶρο τῶν ἰδεῶν, τιμωρεῖται ἀπό τόν Θεό καί ἐγκλωβίζεται στό ἀνθρώπινο σῶμα, τό ὁποῖο ἀποτελεῖ τήν φυλακή τῆς ψυχῆς.⁶

Τό σῶμα, ὅμως, σύμφωνα μέ τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία, δέν ἀποτελεῖ σέ καμμία περίπτωση τήν φυλακή τῆς ψυχῆς, ἀλλά κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο εἶναι ναός τοῦ ἐν ἡμῖν Ἁγίου Πνεύματος⁷ . Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός μᾶς λέγει ὅτι «Δέν εἶναι ἡ ψυχή στό σῶμα, ἀλλά τό σῶμα μέσα στήν ψυχή»⁸ . Καί σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, ἡ ψυχή βρίσκεται σέ κάθε σημεῖο τοῦ σώματος· συνέχει τό ἀνθρώπινο σῶμα, τό περιέχει, τό συγκροτεῖ, τό συγκρατεῖ καί τό ζωοποιεῖ⁹ . Εἶναι, δηλαδή, καί μέσα σέ ὁλόκληρο τό σῶμα, ἀλλά ταυτόχρονα περιβάλλει ἐξωτερικά καί ὁλόκληρο τό σῶμα. Ἡ ψυχή εἶναι αὐτή πού μεταδίδει στά ὄργανα καί τίς αἰσθήσεις τοῦ σώματος δύναμη ζωῆς καί ἀντίληψη τῶν αἰσθητῶν πραγμάτων.¹⁰

Ὁ ἄνθρωπος, στήν ὁλότητά του, ἀποτελεῖται καί ἀπό ψυχή καί ἀπό σῶμα. Οὔτε ἡ ψυχή ἀπό μόνη της, οὔτε τό σῶμα ἀπό μόνο του συνιστοῦν τόν ὅλο ἄνθρωπο, ἀλλά τό συναμφότερο. Ψυχή καί σῶμα συνιστοῦν στόν ἄνθρωπο μία ἀδιάρρηκτη ψυχοσωματική ἑνότητα. Ἡ διάρρηξη αὐτῆς τῆς ψυχοσωματικῆς ἑνότητας σηματοδοτεῖ τόν βιολογικό θάνατο τοῦ ἀνθρώπου.

Μετά τόν φυσικό θάνατο τοῦ ἀνθρώπου καί τήν διάρρηξη τῆς ψυχοσωματικῆς ἑνότητας, ἡ ψυχή ἀναχωρώντας πρός τόν οὐρανό ἀναμένει καί ποθεῖ τήν ἐπανασύνδεσή της μέ τό σῶμα κατά τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν στήν Δευτέρα Παρουσία, μέ τό δικό της σῶμα μέ τό ὁποῖο ἔζησε στήν γῆ. Τό σῶμα, πού θά ἔχει πεθάνει, μέ ὁποιοδήποτε τρόπο, στήν γῆ, θά ἀναστηθεῖ, θά ἀναπλασθεῖ καί θά ἀνακαινιστεῖ κατά τήν μέλλουσα κρίση. Θά εἶναι πνευματικό καί ἄφθαρτο, ὄχι ὅμως καί ἄϋλο, ἀφού ἄϋλος εἶναι μόνο ὁ Θεός. Ὡς κτιστό, θά ἔχει κάποια ὑλικότητα. Θά ἔχει διαστάσεις, ἀλλά ὄχι βαρύτητα. Θά εἶναι διακριτό, θά ἔχει, δηλαδή, σχῆμα ἀναγνωρίσιμο (θά ἀναγνωρίζεται, δηλαδή, ποιός εἶναι ὁ καθένας). Ἡ ψυχή, πού δέν πεθαίνει ποτέ ὀντολογικά, γιατί εἶναι κατά χάριν ἀθάνατη, θά συνδεθεῖ ξανά μέ τό δικό της ἀνακαινισμένο πλέον σῶμα καί θά ἀνασυγκροτηθεῖ, ἔτσι, καί πάλι ὁ ὅλος ἄνθρωπος. Καί, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ πολύ γνωστός καί πολυγραφότατος θεολόγος, φιλόλογος καί συγγραφέας τῆς ἐποχῆς μας, μακαριστός Νικόλαος Βασιλειάδης στό θαυμάσιο καί κλασικό του βιβλίο «Τό Μυστήριο τοῦ Θανάτου», «τό σῶμα ἐκεῖνο θά εἶναι τό “αὐτό καί οὐκ αὐτό”, ὅπως σημειώνει ὁ θεῖος Χρυσόστομος. Δηλαδή, θά εἶναι αὐτό τοῦτο τό σῶμα, πού ὑπῆρξεν ἐπί τῆς γῆς, ἀλλά μέ ἰδιότητες διαφορετικές»¹¹ .

Τό ἀναστημένο καί ἀνακαινισμένο, λοιπόν, ἀνθρώπινο σῶμα θά εἶναι ἄφθαρτο καί πνευματικό καί ὄχι θνητό καί φθαρτό, ὅπως ἦταν στήν βιολογική ζωή του.

Στήν αἰώνια ζωή, λοιπόν, μετά τήν τελική Κρίση, αὐτός ὁ ἄφθαρτος καί ἀνακαινισμένος πλέον ἄνθρωπος, εἴτε σεσωσμένος εἴτε κολασμένος, θά βλέπει τό ἴδιο πρᾶγμα, δηλαδή τήν ἄκτιστη δόξα τοῦ Θεοῦ. Ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Ἰωάννης Ρωμανίδης: «Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θά δοῦν τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, καί ἀπό αὐτῆς τῆς ἀπόψεως ἔχουν τό ἴδιο τέλος. Ὅλοι βέβαια θά δοῦν τή δόξα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μέ μία διαφορά: Οἱ μέν σεσωσμένοι θά δοῦν τήν δόξα τοῦ Θεοῦ ὡς Φῶς γλυκύτατον καί ἀνέσπερον, οἱ δέ κολασμένοι, θά δοῦν τήν ἴδια δόξα τοῦ Θεοῦ ὡς πῦρ καταναλίσκον, σάν φωτιά πού θά τούς [κατα]καίη... Ἡ βίωσις, δηλαδή, αὐτοῦ τοῦ Φωτός θά εἶναι διαφορετική στούς μέν ἀπό τούς δέ».

»Ὁπότε τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν παπάδων –συνεχίζει- δέν εἶναι νά μᾶς βοηθήσουν νά δοῦμε αὐτήν τήν δόξα, διότι αὐτό θά γίνη ὁπωσδήποτε. Τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας ἑστιάζεται στό πῶς θά δῆ ὁ κάθε ἄνθρωπος τόν Θεόν... Δηλαδή τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά κηρύττη στούς ἀνθρώπους ὅτι ὑπάρχει Θεός ἀληθινός, ὅτι ὁ Θεός ἀποκαλύπτεται εἴτε ὡς Φῶς εἴτε ὡς πῦρ καταναλίσκον, ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι κατά τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ θά δοῦμε τόν Θεόν, καί νά προετοιμάζη [ἡ Ἐκκλησία] τά μέλη της, ὥστε νά δοῦν τόν Θεόν ὄχι σάν φωτιά, ἀλλά σάν Φῶς. Αὐτή ἡ προετοιμασία τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, καθώς καί ὅλων τῶν ἀνθρώπων, πού θέλουν νά δοῦν τόν Θεόν ὡς Φῶς, εἶναι στήν οὐσία της μία θεραπευτική ἀγωγή, ἡ ὁποία πρέπει νά ἀρχίση καί νά τελειώση σ’ αὐτήν τή ζωή. Πρέπει σ’ αὐτήν τή ζωή νά γίνη ἡ θεραπεία καί νά περατωθῆ. Διότι μετά θάνατον οὐκ ἔστι μετάνοια»¹² .

Γι’ αὐτό καί εἶναι τελείως ἐσφαλμένη ἡ ἀντίληψη τῶν κατηγόρων τοῦ χριστιανισμοῦ ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀσχολεῖται μόνο μέ τήν μετά θάνατο ζωή ἤ ὅτι ὁ χριστιανισμός εἶναι θρησκεία πού ἐνδιαφέρεται μόνο γιά κάποια ἄλλη ζωή, γιά ἕναν μακρυνό δηλαδή Παράδεισο. Ὁ χριστιανισμός κατ’ ἀρχήν δέν εἶναι θρησκεία, δέν εἶναι φιλοσοφικό σύστημα, δέν εἶναι ἀξιακό σύστημα, δέν εἶναι κοινωνικό σύστημα· δέν εἶναι μιά σειρά ἀπό ἐντολές καί ἀπό κανόνες, πού ἡ τήρησή τους θά μᾶς ἐξασφαλίσει μιά θέση στόν Παράδεισο. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἕνα σύνολο ἐναρέτων καί ἠθικῶν ἀνθρώπων, πού ἐπιτελοῦν καλές πράξεις, ὥστε νά ἀνταμειφθοῦν γιά αὐτές στήν ἄλλη ζωή. Ὁ χριστιανισμός εἶναι ἀποκάλυψη, εἶναι ἡ ἀποκεκαλυμένη Ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ φανέρωση τοῦ Θεοῦ στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Θεός δέν ἀνακαλύπτεται, ἀλλά ἀποκαλύπτεται στούς ἀνθρώπους, πού ἔχουν ἁπλή, ταπεινή καί καθαρή καρδιά.

Ὁ Χριστός δέν εἶναι οὔτε κοινωνικός ἐργάτης, οὔτε φιλόσοφος καί ὅσοι τόν ἀντιμετωπίζουν ἤ τόν ἀποδέχονται μόνο ὡς στοχαστή, ἐπαναστάτη ἤ κοινωνικό μεταρρυθμιστή ἤ ὅσοι ἀναγνωρίζουν ὡς Θεό μία ἀπρόσωπη ἀνώτερη δύναμη καί μόνο, ὅσοι δηλαδή δέν ἀναγνωρίζουν στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τό Θεανδρικό Πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ (τέλειος Θεός καί τέλειος Ἄνθρωπος), αὐτοί δέν μποροῦν οὐσιαστικά νά εἶναι χριστιανοί καί μάλιστα ὀρθόδοξοι, ἄν δέν ἐνεργοποιοῦν τήν ἐν Χριστῷ ταυτότητά τους.

Ὁ χριστιανισμός, λοιπόν, δέν εἶναι θρησκεία, ἀλλά ἀπεναντίας εἶναι ἡ «θεραπεία ἀπό τήν ἀρρώστια τῆς θρησκείας», ὅπως πολύ εὔστοχα παρατηρεῖ ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός καί συνεχίζει λέγοντας πώς «ἡ Ὀρ­θο­δο­ξί­α εἶναι ἕ­να ἀνοικτό νοσοκομεῖο  μέσα στήν ἱστορία (“ἰατρεῖον πνευματικόν” κατά τόν Ἰ. Χρυσόστομο), πού προσφέρει τή θεραπεία τῆς καρδίας (κάθαρση) γιά νά προχωρήσει κανείς στόν “φωτισμό” της ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί τελικά νά φθάσει στή “θέωση”, τόν μοναδικό προορισμό τοῦ ἀνθρώπου»¹³ . Γι’ αὐτό καί ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης τόνιζε συνεχῶς καί μέ ἐπιμονή ὅτι «ἡ Ἐκ­κλη­σί­α δέν εἶ­ναι ἕ­να πρα­κτο­ρεῖ­ο πού κό­βει εἰ­σι­τή­ρια γιά τόν Πα­ρά­δει­σο, ἀλ­λά εἶ­ναι νο­σο­κο­μεῖ­ο πού θε­ρα­πεύ­ει τόν ἄν­θρω­πο, ὥ­στε, ὅ­ταν ὁ ἄν­θρω­πος δῆ τόν Θε­ό, τό­τε ὁ Θε­ός νά γί­νη Πα­ρά­δει­σος γι’ αὐ­τόν. Οἱ ἅ­γιοι εἶ­ναι ἐ­κεῖ­νοι, οἱ ὁ­ποῖοι θε­ρα­πεύ­θη­καν καί γι’ αὐ­τό βί­ω­σαν τό ἔ­λε­ος καί τήν ἀ­γά­πη τοῦ Θε­οῦ. Θε­ρα­πεύ­θη­κε ἡ ψυ­χή τους καί τό σῶ­μα τους, γι’ αὐ­τό καί τά σώ­μα­τα ἔ­γι­ναν ἱ­ε­ρά λεί­ψα­να, πού ἔ­χουν μέ­σα τους τήν Χά­ρη τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος»¹⁴ .

Τί εἶναι, ὅμως, τό ἄκτιστο φῶς, θά ρωτοῦσε κάποιος, γιά τό ὁποῖο τόσος πολύς λόγος γίνεται καί ἡ θέα καί ἡ μέθεξη τοῦ ὁποίου εἶναι ὁ κύριος σκοπός τῆς ζωῆς μας καί θά εἶναι αὐτό πού θά ἀπολαμβάνουμε στήν ἄλλη ζωή;

«Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου, μᾶς διαβεβαιώνει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ' ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς»¹⁵ . Καί ὁ ἅγιος εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, στήν πρώτη του ἐπιστολή, ἐπαναλαμβάνει αὐτή τήν μαρτυρία τοῦ Χριστοῦ: «Καί αὕτη ἐστίν ἡ ἐπαγγελία ἥν ἀκηκόαμεν ἀπ' αὐτοῦ [τοῦ Χριστοῦ] καί ἀναγγέλλομεν ὑμῖν, ὅτι ὁ Θεός φῶς ἐστι καί σκοτία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία»¹⁶ . Δηλαδή: Σᾶς ἀναγγέλλουμε αὐτήν τήν ἀγγελία, τήν ὁποία ἀκούσαμε ἀπό τόν ἴδιο τόν Χριστό, ὅτι δηλαδή ὁ Θεός εἶναι φῶς καί δέν ὑπάρχει σ’ Αὐτόν καθόλου σκοτάδι.

Ἡ θέα καί ἡ θεωρία τοῦ ἀκτίστου φωτός -ὅπως τήν εἶδαν καί στήν ὁποία μετεῖχαν οἱ τρεῖς ἀπόστολοι καί μαθητές τοῦ μεταμορφωθέντος Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ στό ὄρος Θαβώρ- δέν μπορεῖ, βεβαίως, νά περιγραφεῖ μέ λόγια. Δέν μποροῦν τά κτιστά λόγια νά περιγράψουν τήν ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου. Γι’ αὐτό καί θά μεταφέρουμε, στό μέτρο τοῦ δυνατοῦ, βέβαια, τήν ἐμπειρία τῶν Ἁγίων Πατέρων, τῶν θεοπτῶν δηλαδή, ἔτσι ὅπως τήν βίωσαν καί τήν καταγράφουν οἱ ἴδιοι, ὥστε νά λάβουμε μία ἐλάχιστη γνώση.

Τό ἄκτιστο φῶς, κατά τήν ἁγιοπνευματική ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μας, εἶναι ἡ ἄκτιστη καί θεοποιός ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Τό θεῖο αὐτό φῶς εἶναι ἀνέσπερο, γλυκύτατο, χαριέστατο καί ἀκραιφνές (καθαρό) φῶς, ἄναρχον καὶ ἀΐδιον, πού πληροῖ τόν ἀνακαινιζόμενο ἄνθρωπο ψυχοσωματικά μέ ὑπερκόσμια καί ἀκατάληπτη εὐφροσύνη καί ἀνέκφραστη ἡδονή, εἰρήνη καί χαρά καί ἱλαρότητα καί εἶναι πηγή ὑπερφυῶν χαρισμάτων καί ἀποκάλυψη οὐρανίων μυστηρίων. Εἶναι ὁμοιόμορφο, ἀκέραιο καί γεμάτο ἀπό μιά βαθειά εἰρήνη.

Τό ἄκτιστο φῶς, κατά τόν ἁγιασμένο Γέροντα Σωφρόνιο τοῦ Ἔσσεξ, εἶναι ὡς πρός τήν φύση του θεία [ἄκτιστη, δηλαδή,] ἐνέργεια, κάτι τελείως διαφορετικό ἀπό τό φυσικό φῶς. Κατά τή θέα του ἐπικρατεῖ προπαντός ἡ αἴσθηση τοῦ ζωντανοῦ Θεοῦ, πού ἐμπλουτίζει ὁλόκληρο τόν ἄνθρωπο¹⁷ . Τό θεῖο φῶς εἶναι ἄνωθεν δωρεά, εἶναι ἀκτινοβολία τῆς ὑπερκοσμίου δόξης, ἡ δόξα του πληροῖ τά πάντα. Εἶναι ἡ δόξα τῆς θείας φύσεως, ἡ καλλονή τοῦ μέλλοντος καί μένοντος αἰῶνος, ἡ ἄναρχος καί ἀδιάδοχος βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἄκτιστο, ἀνονόμαστο, ἀκράτητο, ἀκατάληπτο, ἄϋλο. Κάποτε γίνεται ὁρατό καί μέ τά σωματικά μάτια [ἐφόσον, βεβαίως, ἐνισχυθοῦν καταλλήλως ἀπό τήν χάρη τοῦ Θεοῦ]. Εἶναι ἱλαρό καί τρυφερό, ἑλκύει πρός αὐτό καί τήν καρδιά καί τόν νοῦ οὕτως, ὥστε νά ἐπιλανθάνεταί τις τῆς γῆς [νά ξεχνᾶ κανείς τά γήινα], ἁρπαζόμενος εἰς ἄλλον κόσμον»¹⁸ .

Ἐδῶ, ἀδελφοί, κλείνουμε τήν εἰσαγωγή περί τῆς ψυχῆς καί εἰσερχόμαστε στό κυρίως θέμα. Ἴσως κάποια ἀπό αὐτά πού ἀναφέρθηκαν, καί ὅσα θά ἀναφερθοῦν καί στήν συνέχεια, θεωροῦνται κάπως δύσκολα, καί ὄντως εἶναι δύσκολα στήν κατανόησή τους, ὅταν μάλιστα ἐλάχιστα ἔχουμε ἐντρυφήσει σέ αὐτά. Συγχωρέστε μας, ἀλλά θά ἐπιμείνουμε σέ αὐτά, κι ἄς εἶναι δύσκολα, καθώς θεωροῦμε πολύ σημαντικό νά ἀσχολούμαστε καί μέ τέτοια θεολογικά καί δογματικά ζητήματα. Δυστυχῶς, οἱ περισσότεροι χριστιανοί μας, τολμῶ νά πῶ καί μεῖς οἱ κληρικοί καί μοναχοί, εἴμαστε ἀδαεῖς καί ἀπληροφόρητοι γιά τά καίρια καί σωτηριολογικῆς καί αἰώνιας σημασίας ζητήματα τῆς ζωῆς μας. Γι’ αὐτό καί εἶναι μεγάλη ἀνάγκη νά μελετᾶμε συχνά βιβλία ἑρμηνευτικά τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῆς πίστεώς μας καί νά ἀκοῦμε ἀνάλογα κηρύγματα καί διαλέξεις. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας πάντοτε στίς ὁμιλίες τους καί στά κείμενά τους ἀναφέρονταν, εὐκαίρως - ἀκαίρως, στίς δογματικές ἀλήθειες καί τήν θεολογία τῆς πίστεώς μας καί γι’ αὐτό οἱ χριστιανοί τῶν παλαιότερων ἐποχῶν ἦταν γνῶστες αὐτῶν τῶν θεμάτων καί συμμετεῖχαν ἐνεργά στήν ἐκκλησιαστική ζωή. Ἔτσι ὁ πιστός λαός, ὡς ἐνημερωμένος, ὑπῆρξε πάντοτε καί ὁ φύλακας τῆς πίστεώς μας.

Ὁ νοῦς ὡς ὄργανο Θεογνωσίας

Ἡ εἰσαγωγική ἀναφορά μας στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου ἦταν ἀπαραίτητη, θέλουμε νά πιστεύουμε, γιά τήν κατανόηση τοῦ ἀποψινοῦ μας θέματος, καθώς ὁ νοῦς καί ὁ λόγος (ἡ λογική) εἶναι, ὅπως εἴδαμε, δύο ἀπό τίς γνωστικές δυνάμεις τῆς ψυχῆς, συνιστοῦν, δηλαδή, τήν νοερά καί λογική ἐνέργειά της.

Ἡ νοερά ἐνέργεια τοῦ νοῦ, σύμφωνα μέ τούς Πατέρες, προσιδιάζει στήν γνώση καί ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου (τό ὁποῖο εἶναι καί ὑπέρλογο), δηλαδή τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ ἡ λογική ἐνέργεια στήν γνώση τοῦ κτιστοῦ, τοῦ φυσικοῦ δηλαδή κόσμου, πού μᾶς περιβάλλει.

Ἴσως λεκτικά νά ἠχεῖ ὡς πλεονασμός, ὅταν μιλᾶμε γιά λογική καί νοερά ἐνέργεια τῆς ψυχῆς. Κι αὐτό γιατί ἡ χρήση τῆς γλώσσας καί οἱ ὅροι εἶναι ἐπηρεασμένα σέ μεγάλο βαθμό ἀπό τήν ἑλληνική φιλοσοφία, ὅπου οἱ λέξεις λογική καί νοερά θεωροῦνται συνώνυμες καί οἱ ἔννοιές τους ταυτόσημες. Ταυτόσημες θεωροῦνται, ἐπίσης, καί οἱ ἔννοιες νοῦς, λογική καί διάνοια, τίς ὁποῖες θά δοῦμε παρακάτω. Στήν ὀρθόδοξη θεολογία, ὅμως, οἱ λέξεις αὐτές λαμβάνουν διαφορετικό περιεχόμενο καί σημαίνουν διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους. Ἄλλο πρᾶγμα εἶναι ὁ νοῦς καί ἄλλο ὁ λόγος, ἡ λογική.

Γι’ αὐτό καί οἱ Πα­τέ­ρες τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας, κυρίως ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, μᾶς δι­δά­σκουν ὅ­τι στόν ἄν­θρω­πο ὑ­πάρ­χουν δύ­ο γνω­στι­κά κέν­τρα, δύ­ο τρό­ποι, δη­λα­δή, γιά νά κα­τα­λα­βαί­νει ὁ ἄνθρωπος τά πράγ­μα­τα, τήν κτι­στή φυ­σι­κή δη­μι­ουρ­γί­α, δηλαδή, ἀλλά καί τόν ἴ­διο τόν Θε­ό. Τό ἕ­να κέν­τρο εἶ­ναι ὁ νοῦς, πού ἐνεργεῖται, ἔ­χει, δηλαδή, τήν ἕ­δρα του στήν καρ­διά, στήν πνευματική καρδιά, πού εἶναι τό κέντρο τῆς ὑποστάσεως τοῦ ἀνθρώπου. Τό ἄλλο κέντρο εἶ­ναι ὁ λό­γος, ἡ λο­γι­κή, πού δρᾶ καί ἐνεργεῖ διά τοῦ ἐγ­κε­φά­λου. Αὐ­τά τά δύ­ο γνω­στι­κά κέν­τρα ἀ­πο­κα­λοῦν­ται, ἐ­πί­σης, ἀ­πό τούς Πα­τέ­ρες πνευ­μα­τι­κή γνώ­ση (ὁ νοῦς) καί φυ­σι­κή γνώ­ση (ὁ λό­γος, ἡ λο­γι­κή).

Ὁ νοῦς εἶ­ναι τό κέν­τρο τῆς ψυ­χῆς καί γι’ αὐ­τό οἱ Πα­τέ­ρες τόν ἀ­πο­κα­λοῦν «τό ἡ­γε­μο­νι­κόν τῆς ψυ­χῆς» ἤ τόν ὀφθαλμό τῆς ψυχῆς. Ὁ νοῦς εἶ­ναι ἡ θε­ω­ρη­τι­κή ἐ­νέρ­γεια τῆς ψυ­χῆς. Μέ τόν νοῦ ὁ ἄν­θρω­πος γνω­ρί­ζει τόν Θε­ό, ἀ­πο­κτᾶ τήν ἐμ­πει­ρί­α τοῦ Θε­οῦ, ἀ­πο­κτᾶ, δηλαδή, τήν πνευ­μα­τι­κή γνώ­ση.

Ὁ λό­γος (ἡ λο­γι­κή) εἶ­ναι ἡ πρα­κτι­κή ἐ­νέρ­γεια τῆς ψυ­χῆς. Μέ τόν λό­γο (τήν λο­γι­κή) ὁ ἄν­θρω­πος γνω­ρί­ζει τήν φύ­ση καί τήν κτι­στή δη­μι­ουρ­γί­α. Ἡ γνώ­ση τῆς κτίσεως καί τοῦ φυσικοῦ κόσμου, τῆς δη­μι­ουρ­γί­ας, δηλαδή, τοῦ Θε­οῦ βο­η­θά­ει, βε­βαί­ως, τόν ἄν­θρω­πο νά ὁδηγηθεῖ πρός τήν γνώ­ση τοῦ ἴ­διου τοῦ Θε­οῦ, τήν ὁ­ποί­α, ὅ­μως, ἀ­πο­κτᾶ μόνο μέ τόν νοῦ. Μέ τήν λο­γι­κή, δη­λα­δή, δέν μπο­ροῦ­με νά γνω­ρί­σου­με τόν Θε­ό, πού εἶναι ὑπέρλογος. Ἡ λο­γι­κή μᾶς ὁ­δη­γεῖ στήν ἀ­νάγ­κη τῆς πί­στε­ως στόν Θε­ό. Ἡ ἀ­λη­θι­νή, ὅ­μως, γνώ­ση τοῦ Θε­οῦ γί­νε­ται μέ τόν νοῦ, μέ τήν καρ­διά.

Τό με­γα­λύ­τε­ρο ἐμ­πό­διο, πού δέν ἐ­πι­τρέ­πει στόν σύγ­χρο­νο ἄν­θρω­πο νά φθά­σει στήν γνώ­ση τοῦ Θε­οῦ, εἶ­ναι ἀ­κρι­βῶς αὐ­τό: ὅ­τι προ­σπα­θεῖ νά Τόν γνω­ρί­σει μέ λά­θος τρό­πο, χρη­σι­μο­ποι­ών­τας λαν­θα­σμέ­να μέ­σα. Ἀν­τι­κα­θι­στᾶ, δη­λα­δή, τόν νοῦ μέ τόν λό­γο (τήν λο­γι­κή) καί κα­τα­λή­γει ἔ­τσι στόν ὀρ­θο­λο­γι­σμό καί στήν ἀ­δυ­να­μί­α νά γνω­ρί­σει ἀ­λη­θι­νά τόν Θε­ό.

Ὅ­πως ἀ­να­φέ­ρει ὁ Ἅγιος Πα­ΐ­σιος ὁ ἁγιορείτης: «Ἡ λο­γι­κή, ἡ φυ­σι­κή γνώ­ση δη­λα­δή, εἶ­ναι αὐ­τή πού μᾶς βο­η­θά­ει νά ἀ­πο­κτή­σου­με [καί] τήν πνευ­μα­τι­κή γνώ­ση. Ὅ­ταν ὅ­μως ὁ ἄν­θρω­πος πα­ρα­μέ­νη στήν φυ­σι­κή γνώ­ση, πα­ρα­μέ­νη στήν φύ­ση καί δέν ἀ­νε­βαί­νει στόν Οὐ­ρα­νό. Δη­λα­δή πα­ρα­μέ­νει στόν ἐ­πί­γει­ο Πα­ρά­δει­σο πού πο­τι­ζό­ταν ἀ­πό τόν Τί­γρη καί τόν Εὐ­φρά­τη καί χαί­ρε­ται τήν ὄ­μορ­φη φύ­ση μέ τά ζῶ­α, ἀλ­λά δέν ἀ­νε­βαί­νει στόν οὐ­ρά­νιο Πα­ρά­δει­σο, νά χα­ρῆ μέ τούς Ἀγ­γέ­λους καί τούς Ἁ­γί­ους. Γιά νά ἀ­νε­βοῦ­με στόν οὐ­ρά­νιο Πα­ρά­δει­σο, εἶ­ναι ἀ­πα­ραί­τη­τη ἡ πί­στη στόν Νοι­κο­κύ­ρη τοῦ Πα­ρα­δεί­σου, γιά νά Τόν ἀ­γα­πή­σου­με, νά ἀ­να­γνω­ρί­σου­με τήν ἁ­μαρ­τω­λό­τη­τά μας, νά τα­πει­νω­θοῦ­με, γιά νά Τόν γνω­ρί­σου­με καί νά συ­νο­μι­λοῦ­με μα­ζί Του προ­σευ­χό­με­νοι καί νά Τόν δο­ξά­σου­με καί ὅ­ταν μᾶς βο­η­θά­η καί ὅ­ταν μᾶς δο­κι­μά­ζη»¹⁹ .

Ἡ ἀσθένεια τοῦ νοῦ

Σύμφωνα μέ τόν Σε­βα­σμι­ώ­τα­το Μη­τρο­πο­λί­τη Ναυ­πά­κτου κ. Ἱ­ε­ρό­θεο­ καί τόν μα­κα­ρι­στό Κα­θη­γη­τή π. Ἰ­ω­άν­νη Ρω­μα­νί­δη, « τό προ­πα­το­ρι­κό ἁ­μάρ­τη­μα τοῦ Ἀ­δάμ συ­νί­στα­ται κυ­ρί­ως σέ τρί­α πράγ­μα­τα. Τό πρῶ­το ὅ­τι ἔ­παυ­σε ὁ νοῦς νά λει­τουρ­γεῖ. Τό δεύ­τε­ρο ὅ­τι ταυ­τί­στη­κε ὁ νοῦς μέ τήν λο­γι­κή, γι­’ αὐ­τό ὁ πε­πτω­κώς ἄν­θρω­πος δέν ξέ­ρει τί εἶ­ναι ὁ νοῦς. Ξέ­ρει μό­νο τί εἶ­ναι ἡ λο­γι­κή. Καί τό τρί­τον ὅ­τι ὑ­πο­δου­λώ­θη­κε ὁ νοῦς στά πά­θη καί στίς συν­θῆ­κες τοῦ πε­ρι­βάλ­λον­τος »²⁰ .

Ὁ νοῦς, λοιπόν, μετά τήν πτώση ἀμαυρώθηκε, ἀσθένησε, σκοτίσθηκε, ὅπως μᾶς λένε οἱ Πατέρες. Αὐτό ση­μαί­νει ὅ­τι φεύγει ἀπό τήν κύρια ἐνασχόλησή του, πού εἶναι ἡ διαρκής μνήμη τοῦ Θεοῦ, καί δι­α­χέ­ε­ται στό πε­ρι­βάλ­λον καί στήν κτί­ση. Ἔτσι, ὁ νοῦς ὑ­πο­δου­λώ­νε­ται στά πά­θη καί ταυ­τί­ζε­ται μέ τήν λο­γι­κή.

Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής μᾶς λέει πώς ἡ προσπάθεια τοῦ διαβόλου γιά νά ρίξει τόν ἄνθρωπο στήν ἁμαρτία ξεκινᾶ ἀπό τόν νοῦ. Ὁ νοῦς εἶναι ὁ πρῶτος στόχος τῶν δαιμόνων, οἱ ὁποῖοι κινοῦν τούς ἐμπαθεῖς λογισμούς τῆς ψυχῆς, ὥστε νά ὑποδουλώσουν τόν νοῦ καί κατόπιν νά ἀκολουθήσει ἡ ὁλοκληρωτική συγκατάθεση τοῦ ἀνθρώπου στήν ἁμαρτία. Μετά τήν ὑποχώρηση τοῦ νοῦ, συνεχίζει ὁ Ἅγιος, «ἄγουσιν εἰς τήν κατά διάνοιαν ἁμαρτίαν καί, ταύτης ἀποτελεσθείσης, φέρουσιν αὐτόν λοιπόν αἰχμάλωτον εἰς τήν πράξιν»²¹ . Δηλαδή, ἀφοῦ ἡττηθεῖ ὁ νοῦς ἀπό τήν προσβολή τῶν δαιμόνων, τόν ὁδηγοῦν στό νά ἐπιτελέσει τήν ἁμαρτία μέ τήν διάνοια καί μετά καί ἀπό αὐτό, κρατώντας τον αἰχμάλωτο, τόν ὁδηγοῦν στό νά ἐπιτελέσει τήν ἁμαρτία καί στήν πράξη.

Αὐτή εἶναι, λοιπόν, ἡ αἰχμαλωσία τοῦ νοῦ, ἡ ὁποία δημιουργεῖ μέσα του αὐτό πού οἱ Πατέρες ἀποκαλοῦν «εἴδωλο τῆς ἁμαρτίας». Εἶναι αὐτό πού μέ σύγχρονους ὅρους θά λέγαμε ὅτι ὁ νοῦς ἀποκτᾶ ἐφάμαρτες παραστάσεις, εἰκόνες, τίς ὁποῖες, ἐφόσον δέν τίς ἐξομολογηθεῖ ἐν μετανοίᾳ, ἀνά πᾶσα στιγμή καί σέ ἀνύποπτο χρόνο, -ἴσως καί μετά τήν παρέλευση πολλῶν ἐτῶν- τίς ἀνακαλεῖ, μέ ἀποτέλεσμα νά ὁδηγεῖ καί πάλι στήν πτώση καί στήν ἁμαρτία τόν ἄνθρωπο, ἀκόμη καί σέ προχωρημένη ἡλικία.

Οἱ ἐφάμαρτες αὐτές παραστάσεις καλλιεργοῦνται στόν νοῦ, διά τῶν αἰσθήσεων, μέ τήν φαντασία. Ἡ φαντασία, κατά τήν ἁγιοπατερική παράδοση, εἶναι ἡ ἀποθήκη τῶν αἰσθήσεων. Ἡ φαντασία εἶναι μιά δύναμη τῆς ψυχῆς, τήν ὁποία ἐκμεταλλεύεται ὁ διάβολος, καθώς εἶναι εὐάλωτη, καί τήν χρησιμοποιεῖ ὡς γέφυρα πρόσβασης στόν νοῦ καί τήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτή ἡ δράση τοῦ διαβόλου διά τῶν αἰσθήσεων καί τῆς φαντασίας ἀναχαιτίζεται μέ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας. Τά ἅγια μυστήρια καί ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ περιφρουροῦν καί διασφαλίζουν τίς πύλες τῶν αἰσθήσεων καί κόβουν, ἔτσι, τίς γέφυρες πρόσβασης τοῦ διαβόλου στόν νοῦ. Τά μυστήρια, καί ἰδιαίτερα ἡ ἐξομολόγηση, –πού μέ τόση πολλή λύσσα τήν πολεμᾶ ὁ διάβολος- εἶναι, ἄν μπορούσαμε νά κάνουμε τόν παραλληλισμό, ὅ,τι εἶναι τό format (φορμάτ = ἐκκαθάριση) γιά τόν σκληρό δίσκο τοῦ ὑπολογιστῆ, πού διαγράφει ὅλα τά δεδομένα, τά ὁποῖα δέν μπορεῖ πλέον νά ἀνακτήσει πάλι ὁ ὑπολογιστής. Τόσο σπουδαῖο καί σωτήριο εἶναι τό μυστήριο τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως!

Δοξασμένο τό Ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μας, πού ἐν τῇ ἀπείρῳ εὐσπλαχνίᾳ Του, μᾶς χάρισε ὅλα τά μέσα καί τά ἀντίδοτα, τά ἅγια Μυστήριά Του δηλαδή, γιά νά ὑπερνικοῦμε τά ὅπλα καί τίς πονηρές μεθοδεῖες τοῦ διαβόλου!

Ἡ θεραπεία τοῦ νοῦ

Ἡ αἰχμαλωσία τοῦ νοῦ στά ἐ­ξω­τε­ρι­κά πράγ­μα­τα ἔχει ὡς συνέπεια ὁ νοῦς νά ὑ­πο­λει­τουρ­γεῖ, χω­ρίς βέ­βαι­α νά κα­τα­στρέ­φε­ται. Ἡ θε­ρα­πεί­α του εἶ­ναι νά ἐ­πι­στρέ­ψει ὁ νοῦς στήν καρ­διά, ὥ­στε νά μπο­ρεῖ νά λει­τουρ­γή­σει κα­τά φύ­ση, νά ἔ­χει, δη­λα­δή, συ­νε­χή μνή­μη Θε­οῦ.

Αὐτό μᾶς τό πιστοποιεῖ καί τό ἐμπειρικό παράδειγμα πού μᾶς μεταφέρει μία ἁγιασμένη μορφή τῶν ἡμερῶν μας, ὁ χαρισματοῦχος μακαριστός γέροντας Ἐφραίμ ὁ Κατουνακιώτης. Σᾶς παρακαλῶ νά δώσετε ἰδιαίτερη προσοχή στό παράδειγμα αὐτό. « Οἱανδήποτε ἐργασία κι ἄν κάνῃς, λέγε τήν εὐχή. Ἐνίοτε δυσκολεύεσαι νά λέγῃς τήν εὐχή ταυτοχρόνως εἰς τήν ἐργασίαν σου. Θά ἔρθη ὅμως καιρός, ὅπου ἐνῶ θά κάνῃς οἱανδήποτε ἐργασία, ἐνῶ θά ἔχῃς οἱανδήποτε ἀπασχόλησι, θά λέγῃς ταυτοχρόνως καί τήν εὐχή. Θά λέγεται μόνη της ἡ εὐχή. Τρόπον τινά, σάν νά ἔχῃς δύο ἐγκεφάλους. Ὁ ἕνας θά λέγῃ τήν εὐχήν καί ὁ ἄλλος θά ἐκτελῆ οἱανδήποτε ἐργασία, οἱανδήποτε ἀπασχόλησι »²² . Αὐτοί οἱ «δύο ἐγκέφαλοι», πού μᾶς ἀναφέρει ὁ Γέροντας εἶναι τά δύο γνωστικά κέντρα, πού προαναφέραμε. Ἕνα εἶναι ὁ νοῦς καί ἕνα ἡ λογική. Μπορεῖ, δηλαδή, κάποιος χρησιμοποιώντας τήν λογική νά ἐπιδίδεται ἀκόμη καί στίς πιό δύσκολες καί λεπτές διανοητικές ἐργασίες (ὑπολογισμούς, λογιστικά, πειράματα, λεπτές χειρουργικές ἐπεμβάσεις, ὁδήγηση κ.λπ.) καί ταυτόχρονα νά διατηρεῖ τόν νοῦ του ἀνέπαφο καί ἀπόλυτα συγκεντρωμένο στήν μνήμη τοῦ Θεοῦ λέγοντας τήν εὐχή, Κύριε ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με. Αὐτές οἱ πνευματικές καταστάσεις δέν εἶναι μόνο γιά τούς κληρικούς καί τούς μοναχούς, ἀλλά καί γιά ὅλους τούς ἀδελφούς λαϊκούς. Δέν εἶναι οὔτε πολύ δύσκολο οὔτε πολύ εὔκολο. Σᾶς τό βεβαιώνω, εἰλικρινά, καθώς ἔχω γνωρίσει τέτοια πρόσωπα, στίς μέρες μας, ὄχι μόνο κληρικούς καί μοναχούς, ἀλλά καί ἀρκετούς ἀδελφούς λαϊκούς, πού ἔχουν φτάσει σέ αὐτή τήν κατάσταση, πού περιγράφει ὁ ἁγιασμένος Γέροντας Ἐφραίμ. Ἀπαιτοῦνται, βεβαίως, προϋποθέσεις, δηλαδή μετάνοια, ταπείνωση, αὐτομεμψία καί ὑπακοή στόν πνευματικό μας πατέρα.

Ἀδελφοί, προσοχή! Τίποτε δέν γίνεται χωρίς πνευματικό πατέρα καί καθοδηγό, χωρίς πετραχήλι, χωρίς ἐξομολόγηση καί ἐξαγόρευση. Παράκληση θερμή καί καρδιακή: νά ἀποκτήσουμε ὅλοι μας, κληρικοί, μοναχοί καί λαϊκοί, πνευματικό πατέρα-ἐξομολόγο.

Τό κύριο μέλημά μας, λοιπόν, γιά τήν θεραπεία τοῦ νοῦ θά πρέπει νά εἶναι ἡ ἐφαρμογή τῆς θεραπευτικῆς ἀγωγῆς πού μᾶς προσφέρει ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι πνευματικό νοσοκομεῖο, θεραπευτήριο παθῶν καί ἰατρεῖο ψυχῶν. Στό πνευματικό αὐτό νοσοκομεῖο τῆς Ἐκκλησίας οἱ Ἐπίσκοποι εἶναι οἱ ἀρχίατροι, οἱ ἱερεῖς εἶναι οἱ ἰατροί καί οἱ μοναχοί καί οἱ ἄλλοι συνεργάτες τῆς Ἐκκλησίας (ὅπως ἐσεῖς, πού εἶστε κατηχητές, κυκλάρχες, ὁμαδάρχες στίς κατασκηνώσεις κ.λπ.) εἶναι οἱ νοσοκόμοι καί θεραπευτές. Ὅλοι, ὅμως, καί τό ἰατρικό καί νοσηλευτικό προσωπικό, ὡς θνητοί ἄνθρωποι καί αὐτοί, ἔχουν ἀνάγκη θεραπείας. Τελικά ὅλοι μας, μηδενός ἐξαιρουμένου -ὡς σάρκα φοροῦντες καί τόν κόσμον οἰκοῦντες- εἴμαστε πνευματικά ἀσθενεῖς καί ἔχουμε ὅλοι ἀνάγκη θεραπείας, καί μάλιστα ἐντατικῆς θεραπείας.

Ἡ θεραπευτική ἀγωγή, πού συστήνει ἡ Ἐκκλησία, περιλαμβάνει, σύμφωνα μέ τούς Ἁγίους Πατέρες, τρία στάδια: τό πρῶτο εἶναι ἡ κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπό τά πάθη, τό δεύτερο ὁ φωτισμός τοῦ νοῦ ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί τό τρίτο ἡ θέωση, ὁ δοξασμός.

Θεραπευμένος, ἔτσι, ὁ νοῦς ἐπιστρέφει στήν καρδιά καί ἀποκτᾶ τήν πνευ­μα­τι­κή γνώ­ση, ἡ ὁποία δέν εἶ­ναι ἀ­πόρ­ροι­α τῆς λο­γι­κῆς, τοῦ μυα­λοῦ μας. Δέν κα­τέ­χε­ται μό­νον ἀ­πό τούς εὐ­φυ­εῖς, ἀ­πό τούς μορ­φω­μέ­νους, ἀ­πό τούς ἐ­πι­στή­μο­νες. Δέν ἀ­παι­τεῖ σύν­θε­τη σκέ­ψη, πο­λύ­πλο­κες ἀ­να­λύ­σεις καί συλ­λο­γι­σμούς. Ἡ πνευ­μα­τι­κή γνώ­ση εἶ­ναι δῶ­ρο τοῦ Θε­οῦ πού προ­σφέ­ρε­ται σέ ὅ­λους, μορ­φω­μέ­νους καί ἀ­γραμ­μά­τους, γνω­στι­κούς καί ἀ­δα­εῖς, ἔ­ξυ­πνους καί ἁ­πλο­ϊ­κούς. Μέ τό Μυστήριο τοῦ Ἁγίου Χρίσματος, ἄλλωστε, λάβαμε ὅλοι μας τίς ἴδιες ἀκριβῶς δωρεές, τά ἴδια χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, κανείς λιγότερα καί κανείς περισσότερα. Ἡ πνευματική γνώση, λοιπόν, εἶναι δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σέ ὅ­λους ὅ­σοι ἔ­χουν ἁ­πλή, τα­πει­νή καί κα­θα­ρή καρ­διά. Ἡ γνώση καί ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ εἶ­ναι δῶ­ρο τοῦ Θε­οῦ στούς ἁ­πλούς, τα­πει­νούς καί καθαρούς ἀν­θρώ­πους καί ὄ­χι ἀ­πο­τέ­λε­σμα λο­γι­κῆς ἐ­πε­ξερ­γα­σί­ας.

Ἡ πνευ­μα­τι­κή γνώ­ση δέν σπου­δά­ζε­ται στά πα­νε­πι­στή­μια καί τά σπου­δα­στή­ρια τοῦ κό­σμου, δέν ἀ­να­γνω­ρί­ζε­ται μέ δι­πλώ­μα­τα καί με­τα­πτυ­χια­κούς τί­τλους σπου­δῶν, δέν ἀ­πο­τε­λεῖ ἀν­τι­κεί­με­νο ἐ­πι­στη­μο­νι­κῶν ἐ­ρευ­νῶν. Ἡ πνευ­μα­τι­κή γνώ­ση εἶ­ναι ὑ­πό­θε­ση τῆς καρ­διᾶς, εἶ­ναι φω­τι­σμέ­νος νοῦς, εἶ­ναι με­το­χή στήν ἀ­γά­πη, τήν ἄκτιστη χά­ρη καί δό­ξα τοῦ Θε­οῦ, εἶ­ναι ἡ Ἀ­πο­κά­λυ­ψη τῆς Ἀ­λή­θειας τοῦ Θε­οῦ στήν ζω­ή μας καί στόν κό­σμο ὁ­λό­κλη­ρο. Ἐρ­γα­στή­ριο τῆς πνευ­μα­τι­κῆς γνώ­σε­ως εἶ­ναι ἡ ἐμπιστοσύνη καί ἡ ἐλ­πί­δα στόν Κύριό μας καί Θεό μας Ἰησοῦ Χριστό. Ἡ ἐμ­πι­στο­σύ­νη στόν Θε­ό καί ἡ αὐ­το­εγ­κα­τά­λει­ψή μας στήν ἄ­πει­ρη ἀ­γά­πη καί πρό­νοι­ά Του. Εἶ­ναι ἡ κα­θη­με­ρι­νή ἄ­σκη­ση καί τή­ρη­ση τῶν ἐν­το­λῶν τοῦ Θε­οῦ. Εἶ­ναι ἡ ἐ­ξά­σκη­ση τῆς ἀ­γά­πης, διά τῆς φι­λαν­θρω­πί­ας καί τῆς ἐ­λε­η­μο­σύ­νης ἐ­νερ­γου­μέ­νης. Εἶ­ναι φι­λα­δελ­φί­α, κα­λο­σύ­νη, συγχωρητικότητα.

Αὐτή ἡ πνευματική γνώση μᾶς ὁδηγεῖ νά κατανοήσουμε τήν λογική τοῦ Θεοῦ, τό πῶς ἐνεργεῖ, δηλαδή, ὁ Θεός στήν ζωή μας. Ἡ λο­γι­κή τοῦ Θε­οῦ εἶ­ναι ἄλ­λη, ἐν­τε­λῶς δι­α­φο­ρε­τι­κή καί πολ­λές φο­ρές ἐκ δι­α­μέ­τρου ἀν­τί­θε­τη ἀ­πό τήν λο­γι­κή τοῦ κό­σμου καί τό κο­σμι­κό φρό­νη­μα. Ὁ σύγ­χρο­νος ἄν­θρω­πος —ὁ κο­σμι­κός ἄν­θρω­πος— ἀ­γω­νί­ζε­ται κα­θη­με­ρι­νά γιά νά κά­νει τήν ζω­ή του πιό εὔ­κο­λη, πιό ἄ­νε­τη, πιό βο­λι­κή. Στό­χος καί ἐ­πι­δί­ω­ξή του εἶ­ναι ἡ εὐ­μά­ρεια καί ἡ εὐ­δαι­μο­νί­α. Θέ­λει νά ζεῖ κα­λά, νά ἔ­χει ὑ­γεί­α, νά ἔ­χει κα­λή οἰ­κο­γε­νεια­κή ζω­ή, νά εἶ­ναι ἐ­πι­τυ­χη­μέ­νος ἐ­παγ­γελ­μα­τι­κά, νά ἔ­χει χρή­μα­τα καί κτήματα, οἰκήματα καί ὀχήματα καί νά κα­τέ­χει πολ­λά ὑ­λι­κά ἀ­γα­θά. Καί ἡ ἐ­πι­θυ­μί­α του αὐ­τή δέν ἔ­χει μέ­τρο, δέν ἔ­χει ὅ­ριο, ἀλ­λά εἶ­ναι ἀ­κό­ρε­στη, ἀ­στα­μά­τη­τη, γί­νε­ται ἕ­να συ­νε­χές κυ­νη­γη­τό πλού­του, ἀ­νέ­σε­ων καί ἐ­πι­τυ­χι­ῶν.

Ἀν­τί­θε­τα, γιά τήν λο­γι­κή τοῦ Θε­οῦ ὅ­λα αὐ­τά εἶ­ναι ἀ­νού­σια καί ξέ­να. Ὁ Θε­ός δέν ζη­τᾶ ἀ­πό μᾶς κα­τα­κτή­σεις καί ἐ­πι­τεύγ­μα­τα, δέν μᾶς ὑ­πό­σχε­ται ἀ­νέ­σεις καί ἐ­πι­τυ­χί­ες, ἀλ­λά μᾶς κα­λεῖ σέ πνευ­μα­τι­κή ἐ­γρή­γορ­ση, σέ ἄ­σκη­ση, σέ κό­πους, σέ ἀ­γώ­να. Ἡ πα­ρου­σί­α τοῦ Θε­οῦ στήν ζω­ή μας δέν συ­νε­πά­γε­ται εὐ­τυ­χί­α καί εὐ­η­με­ρί­α, μέ τήν κο­σμι­κή τους ἔν­νοι­α. Ἀν­τί­θε­τα, μά­λι­στα, ὁ Θε­ός μᾶς ἐ­πι­σκέ­πτε­ται καί μέ­σα ἀ­πό τίς θλί­ψεις, τόν πό­νο, τίς ἀ­σθέ­νει­ες. Μᾶς φα­νε­ρώ­νε­ται μέ­σα ἀ­πό τίς δο­κι­μα­σί­ες, τίς ἀ­πο­τυ­χί­ες, τίς δι­ώ­ξεις, τίς συ­κο­φαν­τί­ες, τίς ἀ­δι­κί­ες, τούς ἐμ­παιγ­μούς. Ἄ­κο­πος καί ἄ­λυ­πος βί­ος δέν ὁ­δη­γοῦν πο­τέ στόν Οὐ­ρα­νό, το­νί­ζουν οἱ Πα­τέ­ρες. «Οὐδείς ἀνέβη εἰς τόν οὐρανόν μετ’ ἀνέσεως», γράφει ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος. Καί ὁ ἴ­διος ὁ Κύ­ριός μας, ἄλ­λω­στε, μᾶς ξε­κα­θά­ρι­σε ὅ­τι «στε­νή καί τε­θλιμ­μέ­νη ἡ ὁ­δός ἡ ἀ­πά­γου­σα εἰς τήν Βα­σι­λεί­αν τῶν Οὐ­ρα­νῶν»²³ .

Ὁ Ἅγιος Πα­ῒ­σιος ὁ Ἁ­γι­ο­ρεί­της μᾶς πα­ρου­σιά­ζει μέ ἐ­νάρ­γεια καί γλα­φυ­ρό­τη­τα τήν δι­ά­στα­ση αὐ­τή ἀ­νά­με­σα στήν ἀν­θρώ­πι­νη λο­γι­κή καί τήν λο­γι­κή τοῦ Θε­οῦ.

«Οἱ Ἅ­γιοι Πα­τέ­ρες, γράφει, τά ἔ­βλε­παν ὅ­λα μέ τό πνευ­μα­τι­κό, μέ τό θε­ϊ­κό μά­τι. Τά Πα­τε­ρι­κά εἶ­ναι γραμ­μέ­να μέ τό πνεῦ­μα τοῦ Θε­οῦ καί μέ τό πνεῦ­μα τοῦ Θε­οῦ ἔ­κα­ναν τίς ἑρ­μη­νεῖ­ες οἱ Ἅ­γιοι Πα­τέ­ρες. Τώ­ρα δέν ὑ­πάρ­χει συ­χνά αὐ­τό τό πνεῦ­μα τοῦ Θε­οῦ, γιά νά κα­τα­λα­βαί­νουν τά Πα­τε­ρι­κά. Τά βλέ­πουν ὅ­λα μέ τό κο­σμι­κό μά­τι, δέν βλέ­πουν πιό πέ­ρα, δέν ἔ­χουν τήν εὐ­ρύ­τη­τα πού δί­νουν ἡ πί­στη καί ἡ ἀ­γά­πη. Ὁ Μέ­γας Ἀρ­σέ­νιος ἄ­φη­νε τά βά­για μέ­σα στό νε­ρό, χω­ρίς νά τό ἀλ­λά­ζη, καί τό νε­ρό μύ­ρι­ζε πο­λύ. Ἐ­μεῖς ποῦ νά κα­τα­λά­βου­με τί πή­γα­ζε μέ­σα ἀ­πό ἐ­κεῖ­νο τό βρώ­μι­κο νε­ρό! ‘‘Μά δέν τό κα­τα­λα­βαί­νω αὐ­τό­’’, σοῦ λέ­ει ὁ ἄλ­λος. Δέν στέ­κε­ται νά δῆ μή­πως ὑ­πάρ­χη καί κά­τι ἄλ­λο, ἀλ­λά τό ἀρ­νεῖ­ται, για­τί δέν τό κα­τα­λα­βαί­νει!

»Ὅ­ταν μπαί­νη ἡ λο­γι­κή, δέν μπο­ρεῖ νά κα­τα­λά­βη κα­νείς οὔ­τε τό Εὐ­αγ­γέ­λιο οὔ­τε τούς Ἁ­γί­ους Πα­τέ­ρες. Ἀλ­λοι­ώ­νε­ται τό πνευ­μα­τι­κό αἰ­σθη­τή­ριο, καί ὁ ἄν­θρω­πος μέ τήν λο­γι­κή του βγά­ζει ἄ­χρη­στα καί τό Εὐ­αγ­γέ­λιο καί τά Πα­τε­ρι­κά»²⁴ .

Καί σέ ἄλλο σημεῖο σημείωνε:

«Θυμᾶμαι, ἦταν ἕνα γεροντάκι στήν Μονή Ἐσφιγμένου, τόσο ἁπλό πού καί τήν Ἀνάληψη [τοῦ Χριστοῦ] τήν νόμιζε γιά Ἁγία. Ἔκανε κομποσκοίνι καί ἔλεγε: «Ἁγία τοῦ Θεοῦ, πρέσβευε ὑπέρ ἡμῶν»! Κάποτε ἕνας ἀδελφός στό Γηροκομεῖο ἦταν ἄρρωστος, καί δέν εἶχε τί νά τοῦ δώση νά φάη. Μιά καί δυό κατεβαίνει τίς σκάλες, ἀνοίγει τό παράθυρο πού ἔβλεπε πρός τήν θάλασσα, ἁπλώνει τά χέρια στήν θάλασσα καί λέει: «Ἁγία μου Ἀνάληψη, δῶσ’ μου ἕνα ψαράκι γιά τόν ἀδελφό». Καί ἀμέσως -ὤ τοῦ θαύματος!- ἕνα τόσο μεγάλο ψάρι ξεπηδάει ἀπό τήν θάλασσα μέσα στά χέρια του. Οἱ ἄλλοι πού τό εἶδαν, ἔμειναν ἔκπληκτοι. Ἐκεῖνος τούς κοιτοῦσε καί χαμογελοῦσε, σά νά τούς ἔλεγε: «Τί παράξενο βλέπετε;». Ἐμεῖς ἔχουμε γνώσεις, ξέρουμε πότε γιορτάζει ὁ ἕνας ὁ Ἅγιος, πῶς μαρτύρησε ὁ ἄλλος, πότε ἔγινε ἡ Ἀνάληψη καί ποῦ ἔγινε καί πῶς ἔγινε, καί ὅμως οὔτε ἕνα τόσο δά ψαράκι δέν μποροῦμε νά ἔχουμε! Αὐτά εἶναι τά παράξενα τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τά ὁποῖα ἡ λογική ὅσων διανοουμένων ἔχουν μέσα τους τόν ἑαυτό τους καί ὄχι τόν Θεό δέν τά συλλαμβάνει, γιατί ἔχουν τήν στεῖρα κοσμική γνώση μέ τήν κοσμική πνευματική ἀρρώστεια καί λείπει τό Ἅγιο Πνεῦμα»²⁵ .

Καί σέ μία ἄλλη ἀνάλογη περίπτωση ἔλεγε:

«Ἡ ἀριθμητική τοῦ Θεοῦ εἶναι διαφορετική ἀπό τήν ἀριθμητική τῶν ἀνθρώπων. Τό 4 γιά τόν Θεό εἶναι ἄριστα, ἐνῶ τό 9 δέν εἶναι ἄριστα». Καί στήν ἐρώτηση μου πῶς ἐξηγεῖται αὐτό, εἶπε: «Ὅταν κανείς παίρνη 2 χαρίσματα ἀπό τόν Θεό καί τά διπλασιάζει (4) παίρνει ἄριστα, ἐνῶ ἐκεῖνος πού ἔλαβε 5 χαρίσματα καί ἀντί νά τά διπλασιάζει (10) τά ἔκανε 9 δέν πῆρε ἄριστα»²⁶ .

Ἀδελφοί, ὁ ὀρ­θο­λο­γι­σμός, ὡς κύρια ἔκφραση αὐτῆς τῆς κοσμικῆς λογικῆς, περ­νών­τας ἀ­πό ὅ­λες τίς πτώ­σεις τῆς ὑ­πε­ρη­φα­νε­ί­ας, μᾶς ὁ­δη­γεῖ τε­λι­κά στήν αὐ­το­δι­κα­ί­ω­ση· για­τί μᾶς πε­ί­θει ὅ­τι ἔ­χου­με δί­κιο· καί ἐ­φ' ὅ­σον οἱ σκέ­ψεις μας, τά λό­για μας καί οἱ πρά­ξεις μας εἶ­ναι λο­γι­κές, ἄ­ρα εἶ­ναι ὀρ­θές καί δί­και­ες. Ἔ­χου­με, λοι­πόν, δί­κιο· ἄ­ρα καί δι­κα­ί­ω­μα νά τό ἐ­πι­βάλ­λου­με ὡς γνώ­μη, ὡς ἐ­πι­θυ­μί­α καί ὡς συμ­πε­ρι­φο­ρά. Ἀ­πό τό ση­μεῖ­ο αὐ­τό ξε­κι­νᾶ μί­α ἀ­τε­λε­ύ­τη­τη πο­ρε­ί­α πρός τήν μη­δέ­πο­τε ἐ­πι­τυγ­χα­νο­μέ­νη για­τί εἶ­ναι καί ἀ­κό­ρε­στη αὐ­το­δι­κα­ί­ω­σή μας, πού μᾶς πα­ρα­σύ­ρει σέ μί­αν ἁ­λυ­σί­δα δια­ρκῶς με­γα­λύ­τε­ρων καί βα­ρύ­τε­ρων ἁ­μαρ­τη­μά­των.

Ὁ αὐ­το­δι­και­ο­ύ­με­νος ἄν­θρω­πος εἶ­ναι ἐ­κεῖ­νος πού πά­σχει ἀ­πό ψυ­χο­λο­γι­κά προ­βλή­μα­τα, ἐ­πει­δή ἀ­πω­θεῖ τήν ἐ­νο­χή του. Γί­νε­ται ἔ­τσι νευ­ρι­κός, δι­α­τα­ραγ­μέ­νος, ἀ­νι­κα­νο­πο­ί­η­τος, ἀ­παι­τη­τι­κός, ἀ­νυ­πό­μο­νος, ἀ­νυ­πά­κου­ος, αὐ­θά­δης, ἐ­ρι­στι­κός. Ἀ­κο­λου­θών­τας τό πα­ρά­δειγ­μα τοῦ Ἑ­ω­σφό­ρου, δέν θέ­λει νά ζη­τή­σει συγ­χώ­ρη­ση καί νά ὁ­μο­λο­γή­σει τίς ἁ­μαρ­τί­ες του. Ἐ­πα­να­λαμ­βά­νει ὡς ἐ­πῳ­δό τά λό­για τοῦ μη­δε­νι­στῆ Ἄλ­μπερτ Κα­μύ: «εἶ­χα δί­κιο, ἔ­χω ὁ­πωσ­δή­πο­τε δί­κιο, θά ἔ­χω πάν­τα δί­κιο» καί ὀρ­θώ­νει μό­νος του ἀ­νυ­πέρ­βλη­το φράγ­μα στήν ἄ­βυσ­σο τοῦ Θε­ί­ου ἐ­λέ­ους.

Ὁ ὀρ­θο­λο­γι­σμός εἶ­ναι συμ­πυ­κνω­μέ­νη ὑ­πε­ρη­φά­νεια, ἀλ­α­ζο­νεί­α, αὐ­το­δι­καί­ω­ση, αὐ­τάρ­κεια καί αὐ­το­νο­μί­α, ἕνα σκαλοπάτι πρίν ἀπό τήν ἀμετανοησία. Κα­τά τόν μα­κα­ρι­στό Γέ­ρον­τα Σω­φρό­νιο τοῦ Ἔσ­σεξ, ὅμως, ἡ ὑ­πε­ρη­φά­νεια ἀ­πο­τε­λεῖ τήν μό­νι­μη ἀ­πει­λή τῆς ἀν­θρώ­πι­νης ζω­ῆς, βρί­σκε­ται στήν ρί­ζα ὅ­λων τῶν τρα­γω­δι­ῶν τοῦ ἀν­θρώ­πι­νου γέ­νους, καί ἀ­πο­τε­λεῖ τήν οὐ­σί­α τοῦ ἅ­δη. Ἡ ὑπερηφάνεια δέν εἶναι μιά ἁπλή ἀδυναμία, εἶναι λοιμώδης ἀσθένεια πού ὑποβόσκει σέ ὅλες τίς ἁμαρτίες.

Ἔ­τσι ὁ ὀρ­θο­λο­γι­σμός γί­νε­ται ἁ­μαρ­τη­τι­κή νο­ο­τρο­πί­α καί βι­ο­θε­ω­ρί­α καί ὄ­χι μιά ἁ­πλή ἁ­μαρ­τί­α. Εἶ­ναι κα­τ’ οὐ­σί­αν ἀ­πι­στί­α. Γι’ αὐ­τό καί ἀλ­λο­τρι­ώ­νει τόν ἄν­θρω­πο, τόν ἀ­πο­μο­νώ­νει καί τόν ἀ­πο­μα­κρύ­νει ἀ­πό τόν Θε­ό καί ἀ­πό τούς συ­να­θρώ­πους του. Ὁ ὀρθολογιστής κα­θί­στα­ται, ἔτσι, στοι­χεῖ­ο δι­α­λυ­τι­κό τῆς φιλίας, τοῦ γά­μου, τῆς οἰ­κο­γέ­νε­ιας, τοῦ μοναστηριακοῦ κοι­νο­βί­ου καί τῆς κοι­νω­νί­ας.

Τε­λι­κά ὁ ὀρ­θο­λο­γι­στής, πα­ρά τήν λαμ­πρό­τη­τα τῶν ἐ­πι­τευγ­μά­των του, κα­τα­λή­γει νά εἶ­ναι ὁ κου­ρα­σμέ­νος, ὁ κε­νός, ὁ ἀ­νι­κα­νο­ποί­η­τος, ὁ ἀ­πο­γο­η­τευ­μέ­νος σύγ­χρο­νος ἄν­θρω­πος. Αὐ­τός πού βι­ώ­νει κα­θη­με­ρι­νά τό δρά­μα τῆς ὑ­παρ­ξια­κῆς ἀ­γω­νί­ας του, τῆς ἀ­να­σφά­λειάς του καί τοῦ ἀ­δι­ε­ξό­δου, στό ὁποῖο τόν πα­γι­δεύ­ει ἡ λο­γι­κή του καί ἡ αὐ­το­πε­ποί­θη­σή του, στίς ὁ­ποῖ­ες τό­σο στη­ρί­χτη­κε.

Θά πρέ­πει, λοι­πόν, νά βγοῦ­με ἀ­πό τά ὅ­ρια τῆς πε­πε­ρα­σμέ­νης ἀν­θρώ­πι­νης λο­γι­κῆς καί νά μποῦ­με στήν ἀ­πε­ραν­το­σύ­νη, τόν πλοῦ­το καί τήν εὐ­λο­γί­α τῆς λο­γι­κῆς τοῦ Θε­οῦ, ἔ­τσι ὅ­πως εὔ­στο­χα καί γλα­φυ­ρά μᾶς πε­ρι­γρά­φει ὁ Ἅγιος Πα­ΐ­σιος:

«Ποι­ά λο­γι­κή; Ἡ κο­σμι­κή; Αὐ­τή ἡ λο­γι­κή δέν ἔ­χει καμ­μιά θέ­ση στήν πνευ­μα­τι­κή ζω­ή. Μπα­ί­νουν Ἄγ­γε­λοι, Ἅ­γιοι ἀ­πό τό πα­ρά­θυ­ρο, το­ύς βλέ­πεις, μι­λᾶς μα­ζί τους, φε­ύ­γουν.­.. Ἄν πᾶς νά τά ἐ­ξε­τά­σης αὐ­τά μέ τήν λο­γι­κή, δέν γί­νε­ται. Στήν ἐ­πο­χή μας πού ἔ­χουν αὐ­ξη­θῆ οἱ γνώ­σεις, δυ­στυ­χῶς ἡ ἐμ­πι­στο­σύ­νη μό­νο στήν λο­γι­κή κλό­νι­σε τήν πί­στη ἀ­πό τά θε­μέ­λια καί γέ­μι­σε τίς ψυ­χές ἀ­πό ἐ­ρω­τη­μα­τι­κά καί ἀμ­φι­βο­λί­ες. Γι­'­ αὐ­τό στε­ρο­ύ­μα­στε τά θα­ύ­μα­τα, για­τί τό θαῦ­μα ζῆ­ται καί δέν ἐ­ξη­γεῖ­ται μέ τήν λο­γι­κή. Ἀν­τί­θε­τα, ἡ πί­στη στόν Θε­ό τρα­βά­ει τήν θε­ϊ­κή δύ­να­μη κά­τω καί ἀ­να­πο­δο­γυ­ρί­ζει ὅ­λα τά ἀν­θρώ­πι­να συμ­πε­ρά­σμα­τα. Κά­νει θα­ύ­μα­τα, ἀ­να­στα­ί­νει νε­κρο­ύς καί ἀ­φή­νει μέ στό­μα ἀ­νοι­κτό τήν ἐ­πι­στή­μη. Ὅ­λα τά πράγ­μα­τα τῆς πνευ­μα­τι­κῆς ζω­ῆς ἐ­ξω­τε­ρι­κά φα­ί­νον­ται ἀ­νά­πο­δα. Ἄν δέν ἀ­να­πο­δο­γυ­ρί­ση κα­νε­ίς τό κο­σμι­κό του φρό­νη­μα, νά γί­νη πνευ­μα­τι­κός ἄν­θρω­πος, ἀ­δύ­να­τον εἶ­ναι νά γνω­ρί­ση τά μυ­στή­ρια τοῦ Θε­οῦ πού μᾶς φα­ί­νον­ται πα­ρά­ξε­να (ἀ­νά­πο­δα). Ὅ­ποι­ος νο­μί­ζει ὅ­τι μπο­ρεῖ νά γνω­ρί­ση τά μυ­στή­ρια τοῦ Θε­οῦ μέ τήν ἐ­ξω­τε­ρι­κή ἐ­πι­στη­μο­νι­κή θε­ω­ρί­α, μοι­ά­ζει μέ ἀ­νό­η­το πού θέ­λει νά δῆ τόν Πα­ρά­δει­σο μέ τό τη­λε­σκό­πιο»²⁷ .

Αὐ­τή ἡ ὀρ­θο­λο­γι­στι­κή καί ὑ­λι­στι­κή ἀν­τί­λη­ψη τῆς ζω­ῆς –κύ­ριο γνώ­ρι­σμα τῆς δαι­μο­νο­κρα­τού­με­νης Νέ­ας Ἐ­πο­χῆς– δη­λη­τη­ριά­ζει τήν ἀν­θρω­πό­τη­τα καί ἀ­πο­σα­θρώ­νει τά πνευ­μα­τι­κά θε­μέ­λια τοῦ σύγ­χρο­νου δυ­τι­κοῦ κό­σμου, οὐ μήν ἀλλά καί τῆς καθ’ ἡμᾶς ἀνατολῆς. Με­τα­τρέ­πει τά θε­όσ­δο­τα πρό­σω­πα σέ αὐ­το­δι­και­ω­μέ­να, αὐ­τάρ­κη καί αὐ­το­νο­μη­μέ­να ἄ­το­μα, σέ ἀπομονωμένες μονάδες, ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία μας, ὡς κοινωνία προσώπων, προβάλλει τήν ὑπέρτατη ἀξία τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου καί ὄχι τοῦ ἀτόμου. Ἀ­νά­γει τήν ἁ­μαρ­τί­α σέ ἀξία, κα­θαι­ρεῖ τόν Θε­ό καί ἀ­πο­θε­ώ­νει τόν ἄν­θρω­πο, κα­θι­στᾶ τήν ἐ­πι­στή­μη καί τήν τε­χνο­λο­γί­α σέ ἀ­πό­λυ­τη αὐ­θεν­τί­α καί προ­σκυ­νᾶ τήν λο­γι­κή, ἀρ­νεῖ­ται τήν θε­όσ­δο­τη ἐ­λευ­θε­ρί­α καί υἱ­ο­θε­τεῖ τήν δου­λεί­α στά πά­θη. Αὐ­τές οἱ ἀν­τι­λή­ψεις καί πρα­κτι­κές εἰ­σβάλ­λουν μα­ζι­κά στόν ὀρ­θό­δο­ξο κό­σμο, ἰ­σο­πε­δώ­νον­τας δόγ­μα­τα, λα­τρεί­α καί πα­ρα­δό­σεις. Εἰ­σβά­λλουν καί στήν Ὀρ­θό­δο­ξη πατρίδα μας τό­σο στήν κα­θη­με­ρι­νή ζω­ή μας ὅ­σο καί στήν Ἐκ­κλη­σί­α μας μέ τό προ­σω­πεῖ­ο τοῦ ἐκ­συγ­χρο­νι­σμοῦ καί τῆς ἐκ­κο­σμι­κεύ­σε­ως.

Ἀπό ὅλα αὐτά ἀποδεικνύεται περίτρανα τό πόσο σημαντικό εἶναι νά ἔχουμε σωστή ὀρθόδοξη πίστη, καθώς αὐτή εἶναι ἡ μόνη ἀσφαλής ὁδός γιά τήν σωτηρία μας. Ἄς ἀγωνισθοῦμε νά μήν χά­σου­με τήν πί­στη μας, ἀλλά νά τήν διαφυλάξουμε ὡς κόρη ὀφθαλμοῦ. Ἄς ξεκινήσουμε τήν προσπάθεια νά μάθουμε τήν πίστη μας, γιατί δυστυχῶς ἀγνοοῦμε καίρια σημεῖα τῆς ὀρθοδόξου διδασκαλίας.

Ἄς ξεκινήσουμε μία πιό συστηματική μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης, τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καί συγχρόνων πνευματικῶν κειμένων, πού θά μᾶς βοηθήσουν στήν πνευματική μας πορεία. Ἄς ἀγωνισθοῦμε νά κά­νου­με αὐ­τή τήν ὑ­πέρ­βα­ση ἀ­πό τήν φυ­σι­κή στήν πνευ­μα­τι­κή γνώ­ση, ἀ­πό τόν πα­λαι­ό στόν νέ­ο ἄν­θρω­πο, ἀ­πό τά ἐ­πί­γεια στά Οὐ­ρά­νια.

Ἄς ξε­κι­νή­σου­με τόν πνευ­μα­τι­κό ἀ­γώ­να γιά τήν κά­θαρ­ση τῶν πα­θῶν μας, ὥ­στε νά φθά­σου­με στόν φω­τι­σμό τοῦ νοῦ καί τῆς καρ­διᾶς μας ἀ­πό τό Ἅ­γιο Πνεῦ­μα καί νά ἀ­ξι­ω­θοῦ­με, μέ τήν χά­ρη τοῦ Τρι­α­δι­κοῦ Θε­οῦ, τῆς θέ­ας τῆς ἀ­κτί­στου δό­ξης Του καί ἀπό αὐτή τήν ζωή. Ἄς μήν πτοηθοῦμε ἀπό τήν δυσκολία τοῦ ἐγχειρήματος καί ἄς θέσουμε ὡς ἀρχικό μας στόχο τό πρῶτο στάδιο πού εἶναι ἡ κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπό τά πάθη. Ὁ Πανάγαθος Θεός μας εἶναι Θεός τῶν καρδιῶν μας καί ἔρχεται καί πολλαπλασιάζει τήν κάθε καλή μας -ἔστω καί μικρή- προσπάθεια. Ἀκόμη, λοιπόν, κι ἄν δέν φτάσουμε σέ ὑψηλές καταστάσεις, ἀκόμη κι ἄν δέν γευτοῦμε τήν γλυκύτητα καί τήν ἀγαλλίαση τῆς θέας τοῦ ἀκτίστου φωτός ἀπό αὐτή τήν ζωή, τουλάχιστον ἄς τό ποθήσουμε μέ ζέση καί μέ καρδιά συντετριμμένη, μέ ταπείνωση, αὐτομεμψία καί μετάνοια, μέ νήψη, εὐχή καί προσευχή. Καί νά εἴμαστε βέβαιοι ὅτι θά μᾶς ἐλεήσει ὁ Θεός καί θά συνεργήσει στούς κόπους μας καί θά μᾶς ἀνταμείψει.

Μᾶς διαβεβαιώνει γι’ αὐτό καί ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος μιλώντας γιά τόν ἀγωνιζόμενο πνευματικά, πού δέν πρόλαβε νά γευθεῖ τίς ἐμπειρίες τῆς θέας τῆς ἄκτιστης δόξας τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν παροῦσα ζωή. Μᾶς λέγει λοιπόν, ὁ Ἅγιος πώς «ἄν συντηρήσει τήν φυσική του θέρμη... καί δέν ἀφήσει τήν ἀναζήτηση καί τήν ἔρευνα καί τόν πρός Αὐτόν πόθο, ἀκόμη κι ἄν δέν τά ἔχει δεῖ, ἄν τρέφει τούς λογισμούς μέ τίς ἔννοιες τῶν ἀναγινωσκομένων θείων Γραφῶν καί τούς συγκρατεῖ, γιά νά μήν κλίνουν πρός τά ἀριστερά, καί δέν δεχθῆ κανένα διαβολικό σπόρο μέ μορφή ἀληθείας [νά μήν δεχθεῖ, δηλαδή, αἱρετικά φρονήματα], ἀλλά μᾶλλον φυλάξη τήν ψυχή του μέ ζῆλο καί ζήτηση ἀπό τόν Θεό μέ ἔμπονη προσευχή καί ὑπομονή, τότε αὐτός θά τοῦ παράσχη τά αἰτούμενα καί θά τοῦ ἀνοίξει τήν θύρα, καί μάλιστα λόγῳ τῆς ταπεινώσεώς του. Διότι τά μυστήρια ἀποκαλύπτονται στούς ταπεινόφρονες.

Ἄν ἀποθάνει μέ αὐτήν τήν ἐλπίδα, καί ἄν ἀκόμα δέν ἔχει δεῖ ἐκείνη τήν γῆ πουθενά, νομίζω ὅτι θά λάβει κληρονομιά μαζί μέ τούς παλαιούς δικαίους πού ἤλπισαν ὅτι θά φτάσουν στήν τελειότητα, ἀλλά δέν τήν ἀντίκρυσαν, κατά τό ἀποστολικό λόγιο, διότι ἐργάσθηκαν ὅλες τίς ἡμέρες τῆς ζωῆς των μέ τήν ἐλπίδα καί μέ αὐτήν ἐπέθαναν»²⁸ .

Γένοιτο. Ὁ Θεός μαζί μας. Καλή χρονιά.

«Πατρικές Συμβουλές Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου»

Ἐάν θέλης νά σωθῆς καί σύ καί ἐγώ καί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, πρέπει νά φυλάξουμε δύο ἐντολές πού μᾶς ἔδωσε ὁ οὐράνιος Θεός Πατήρ. Ἡ πρώτη εἶναι· Ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου μέ ὅλη τήν καρδιά σου· ἡ δέ δεύτερη· καί τόν πλησίον σου σάν τόν ἑαυτό σου. Σέ αὐτές τίς δύο ἐντολές ὅλος ὁ νόμος καί οἱ προφῆτες κρέμονται...

Ὅταν λοιπόν ἔχουμε τήν πραγματική ἀγάπη, θά ἔχουμε τόν Θεό μαζί μας. Ἐπειδή δέν ἔχουμε τήν καθαρή καί γνήσια θεϊκή ἀγάπη, πού θέλει ὁ Θεός, ἄς τήν ζητήσουμε μέ πίστη, ἐπιμονή, ὑπομονή καί ταπείνωση ἀπό τόν Θεό, πού εἶναι Ἀγάπη. Ὄχι τήν ἀγάπη τοῦ κόσμου, πού εἶναι ἀκάθαρτη, βρωμερή, μάταιη, ψεύτικη, διαβολική καί ὁδηγεῖ στήν ἀπώλεια.

Ὅταν χωρίση ἡ ψυχή μας ἀπό τό σῶμα κανένας ἄλλος δέν θά μπορέση νά μᾶς βοηθήση. Τότε μόνον ὁ Θεός θά μᾶς βοηθήση, ἡ πίστη, ἡ ἀγάπη καί τά καλά ἔργα.

Ὅλοι ἀποθνήσκομε. Δέν ὑπάρχει ἄνθρωπος πού θά ζήση καί δέν θά πεθάνη. Εἶναι βέβαιο ὅτι θά πεθάνουμε, πρέπει ὅμως νά σκεφθοῦμε πῶς θά πεθάνουμε, ἕτοιμοι ἤ ἀνέτοιμοι; Ποῦ θά μεταβοῦμε μετά θάνατον, στήν αἰώνιο ζωή ἤ στήν αἰώνιο κόλαση; Αὐτό πρέπει νά βάλουμε καλά καλά στόν νοῦ μας...Δυστυχεῖς καί ἐλεεινοί εἶναι ὅσοι δέν φροντίζουν γιά τήν ἔξοδό τους, ὅσοι δέν ἐξομολογοῦνται τίς ἁμαρτίες τους, ὅσοι δέν μεταλαμβάνουν, ὅσοι δέν ἐκκλησιάζονται, δέν προσεύχονται, δέν ἐλεοῦν κ.λ.π...

Ὅσοι δέν πιστεύουν στήν μέλλουσα ζωή, τήν κρίση καί ἀνταπόδοση, θά ἔλθη ἡμέρα, ὅταν τό δρέπανο τοῦ θανάτου τούς θερίσει, νά πιστεύσουν ὅτι, ὅσα ἡ Ἐκκλησία διδάσκει, εἶναι ἀληθινά καί βέβαια, καί θά ζητοῦν καιρό διορθώσεως, ἀλλά στόν ἅδη δέν ὑπάρχει μετάνοια. Τώρα εἶναι ὁ κατάλληλος καιρός γιά μετάνοια...

Γιά νά φθάσετε μέ ἀσφάλεια στήν αἰώνια ζωή ὀφείλετε νά ἀποβάλετε κάθε ἀμέλεια καί ραθυμία καί νά βαδίσετε μέ προθυμία τήν στενή καί τεθλιμμένη ὁδό τῆς ὁποίας ὁ κόπος εἶναι λίγος, ἀλλά ἡ ἀνάπαυση αἰώνια...

Μέ τήν προθυμία καί ἐπιμέλεια νά διώκετε τήν ἀμέλεια, μέ τήν ταπείνωση τήν ὑπερηφάνεια, μέ τήν ἐλπίδα τήν ἀπελπισία, μέ τήν χαρά τήν λύπη, μέ τήν πραότητα τόν θυμό, μέ τήν εἰρήνη τήν ὀργή, μέ τήν σιωπή τήν πολυλογία, μέ τό πένθος τόν γέλωτα, μέ τήν ἐγκράτεια καί νηστεία τήν ἀκρασία καί γαστριμαργία, μέ τήν πίστη καί εὐλάβεια τήν ἀπιστία καί ἀσέβεια καί τήν προσήλωση πρός τά φθαρτά· καί τέλος μέ τήν ὁλόψυχο ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τόν πλησίον νά ἀποδιώκετε κάθε ἁμαρτία, κάθε δόλο, πονηρία καί ἐπιβουλή τοῦ ἀντικειμένου.

Ἐφ᾿ ὅσον βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος στόν μάταιο αὐτό κόσμο δέν ἔχει ἀσφάλεια καί δέν γνωρίζει τί θά συναντήσει μέχρι τό τέλος τῆς πρόσκαιρης ζωῆς. Εἶσαι εὐτυχής· σέ μιά στιγμή μπορεῖ νά γίνης δυστυχής.

Εἶναι εἰρήνη καί φανταζόμαστε ὅτι θά περάσουμε ἥσυχα, καλά ἀτάραχα καί ξαφνικά γίνεται πόλεμος καί τά ἀνατρέπει ὅλα.

Ἀσφάλεια εἶναι μόνον στήν μετά θάνατο αἰώνια ζωή· καί πραγματικά εὐτυχής καί πλούσιος καί ἔνδοξος καί ὑγιής καί μακάριος εἶναι μόνον ὁ συνετός ἄνθρωπος πού πιστεύει στόν Θεό, Τόν ἀγαπᾶ, τηρεῖ τίς ἐντολές Του, μετανοεῖ γιά τίς ἁμαρτίες του καί φροντίζει γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς του, πού ἀξίζει περισσότερο ἀπό ὅλο τόν κόσμο.

Μή προσέχης στούς πολλούς ἀλλά στούς λίγους καί ἐκλεκτούς. Ὁ δρόμος τῆς κακίας καί ἁμαρτωλῆς ζωῆς προξενεῖ πολλές δυστυχίες καί συμφορές στούς ἀνθρώπους. Οἱ πόλεμοι, οἱ συμφορές, οἱ θλίψεις, οἱ στενοχώριες, πού δοκιμάζει ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα, εἶναι ἀποτελέσματα τῆς ἀπρόσεκτης κοσμικῆς ζωῆς πού βαδίζουν οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι.

Μή βλέπης τά φθαρτά, ἀλλά τά ἄφθαρτα, μή τά λυπηρά τῆς πρόσκαιρης τωρινῆς ζωῆς, ἀλλά τά χαρμόσυνα τῆς αἰώνιας ζωῆς.

Μή βλέπης τήν προσωρινή καταφρόνηση καί ἀδοξία, ἀλλά τήν οὐράνια τιμή καί δόξα.

Μή βλέπης τήν πρόσκαιρη δυστυχία, ἀλλά τήν οὐράνια εὐτυχία, καί τά ἀνερμήνευτα, ἀνέκφραστα καί ἀκατανόητα ἀγαθά τῆς γλυκυτάτης μας οὐράνιας πατρίδας.

Καταφρόνησε, λοιπόν, τά πρόσκαιρα, καί πίστευσε τέλεια στόν Θεό. Ἀνάθεσε κάθε σου ἐλπίδα σέ Αὐτόν καί θά σωθῆς.

Ἡ πρόσκαιρη ζωή μας συγκρινόμενη μέ τήν αἰώνια μελλοντική εἶναι σάν σταγόνα πρός τούς ὠκεανούς. Μή λοιπόν προσηλώσετε τόν νοῦ σας στά πρόσκαιρα καί γήϊνα, ἀλλά στά ἄφθαρτα καί οὐράνια.

Ἄς ποθήσουμε ὁλόψυχα τά οὐράνια καί, μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, θά τά ἀποκτήσουμε. Ὁ ὅσιος Ὑπερέχιος μᾶς λέγει: Ἡ ἐνθύμησή σου νά εἶναι στήν βασιλεία τῶν οὐρανῶν καί σύντομα θά τήν κληρονομήσης αὐτήν... Μή, λοιπόν, παρακαλῶ ἀμελήσουμε καί νυστάξουμε...

Ὁ Μέγας Βασίλειος μακαρίζει τήν ψυχή πού ἡμέρα καί νύκτα σκέπτεται τήν δευτέρα Παρουσία κατά τήν ὁποία ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θά παραστοῦν ἐνώπιον τοῦ Δικαίου Κριτοῦ γιά νά δώσουν λόγο τῶν πράξεών τους. Ἡ ψυχή, λέγει, πού μελετᾷ καί σκέπτεται αὐτά ἤ καθόλου δέν θέλει ἁμαρτήσει ἤ πολύ λίγο, διότι τό νά ἁμαρτάνη κανείς γίνεται ἐπειδή δέν σκέπτεται τόν Θεό. Ὅλοι οἱ Ἅγιοι εἶχαν μπροστά τους τόν θάνατο, τήν δευτέρα παρουσία, τήν κρίση καί ἀνταπόδοση, τόν παράδεισο καί τήν κόλαση, καί γι᾿ αὐτό ὑπέβαλαν τούς ἑαυτούς τους σέ κόπους, ἀγῶνες, νηστεῖες, προσευχές, ταλαιπωρίες καί ἀσκήσεις· ἀκόμη δέ ὑπέμειναν φυλακίσεις, ἐξορίες, βασανιστήρια καί θανατώσεις, γιά νά μήν ἁμαρτήσουν, γιά νά μή λυπήσουν τόν Θεό, καί γιά νά μή στερηθοῦν τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν.

Ὅσοι πιστεύουν στόν Θεό καί φυλάτουν τίς ἐντολές Του, δέν ἀποθνήσκουν, δέν χάνονται, ἀλλά μεταβαίνουν ἀπό τόν θάνατο στήν ζωή, λέγει ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Θάνατος εἶναι ἡ πρόσκαιρη αὐτή ζωή πού εἶναι γεμάτη πίκρες, θλίψεις, ἀσθένειες, στενοχώριες, φόβους, κινδύνους, θανάτους.

Ζωή αἰώνιος, ἀληθινή καί πραγματική εἶναι ἡ μετά θάνατον ζωή, ἡ ὁποία εἶναι χωρίς φόβους, κινδύνους, πολέμους, κόπους, ἀγῶνες, φροντίδες, στενοχώριες, ἀνησυχίες καί ἀκαταστασίες. Ἡ ζωή ἐκεῖ εἶναι γεμάτη ἀπό παντοτεινή χαρά, διαρκή εἰρήνη, πραγματική εὐτυχία, δόξα, τιμή καί ἀπό ἀνεκδιήγητη καί ἀνερμήνευτη μακαριότητα.

Κατά τήν γνώμη τῶν Ἁγίων Πατέρων- τήν ὁποία ἀσπάζομαι, διότι ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐμπνεόμενοι καί φωτιζόμενοι ἔγραφαν καί ὡμιλοῦσαν- τά μνημόσυνα, τά τρισάγια καί οἱ Λειτουργίες φέρουν πολλή καί μεγάλη ἀνακούφιση, βοήθεια καί ἀνάπαυση στίς ψυχές ἐκείνων πού πίστευαν καί πέθαναν στήν ὀρθή καί ἀληθινή πίστη.

Γι’ αὐτές τίς ψυχές οἱ Λειτουργίες, οἱ προσευχές, οἱ δεήσεις, τά τρισάγια, εἶναι ἐλεημοσύνες ψυχικές καί πολύ ὠφελοῦν τήν ψυχή τους.

Τά μνημόσυνα καί οἱ προσευχές δέν ὠφελοῦν ὅσους πέθαναν στήν ἀπιστία, τήν ἀσέβεια, τίς βλασφήμιες, ἀδικίες, συκοφαντίες, πορνεῖες, μοιχεῖες, ἀσέλγειες καί δέν μετανόησαν οὔτε στό τέλος τῆς ζωῆς τους. Αὐτούς τούς ἀσεβεῖς οὔτε Λειτουργίες, οὔτε ἐλεημοσύνες ὠφελοῦν.

Ὅσοι ἀποθάνουν μέ ἔχθρα, ὅ,τι καί ἄν κάμνουν, νηστεῖες, ἐλεημοσύνες, προσευχές, ἀγρυπνίες, φιλανθρωπίες καί εὐεργεσίες, χωρίς ἀγάπη, ὅλα δέν ὠφελοῦν...

Ἡ πνευματική σου ἀσθένεια εἶναι ἡ ἀπελπισία, ἡ πιό σοβαρή καί μεγαλύτερη ἀσθένεια. Τό θεραπευτικό της φάρμακο εἶναι ἡ πίστη καί ἡ ἐλπίδα... Ὅταν μέ χαρά δεχθῆς αὐτό τό φάρμακο θά θεραπευθῆς. Αὐτό τό φάρμακο εἶναι τοῦ Θεοῦ καί τό προσφέρει δωρεάν, ἡ δέ ἀπελπισία εἶναι τό δηλητήριο τοῦ διαβόλου καί ὅσοι τό δέχονται δηλητηριάζονται οἱ ψυχές τους καί ἀποθνήσκουν τόν αἰώνιο θάνατο.

Μέ τήν ἀπελπισία ὁ διάβολος πολλές ψυχές ἐθανάτωσε ψυχικά καί σωματικά...

Νά διώξης τήν στενοχώρια καί τήν ἀπελπισία ἀπό τόν ἑαυτό σου. Ἡ αὐτοκτονία εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἁμαρτία. Ὁ διάβολος παρακινεῖ τούς ἀνθρώπους στήν αὐτοκτονία γιά νά τούς χωρίση ἀπό τόν Θεό καί τούς ὁδηγήση στήν αἰώνια κόλαση.

Ἐάν θέλης νά σωθῆς καί σύ καί ἡ σύζυγος καί τά παιδιά σου, νά παύσης τήν χαρτοπαιξία καί νά μετανοήσης. Πρόσεξε, μή παίξης ἄλλη φορά τήν ψυχή σου. Ἡ ψυχή ἀξίζει περισσότερο ἀπό ὅλο τόν κόσμο. Οἱ χαρτοπαῖκτες χάνουν καί τήν ψυχή τους καί τήν ζωή τους., καί τήν πρόσκαιρη καί τήν αἰώνια. Κερδίζουν αἰώνια κόλαση. Πρόσεξε, μή βάλης τήν ψυχή σου σέ κίνδυνο. Σοῦ εὔχομαι καλή μετάνοια.

Ἡ μεγαλύτερη εὐτυχία, δόξα, τιμή, ὡς καί ὁ μεγαλύτερος πλοῦτος σέ ἕνα ἀνδρόγυνο εἶναι νά ἔχουν ἀγάπη ἀναμεταξύ τους. Προτιμεῖστε νά ἔχετε ἀγάπη καί νά εἶσθε πτωχοί, παρά νά εἶσθε πλούσιοι καί νά μήν ἔχετε ἀγάπη.

Ὅταν ἔχετε ἀγάπη θά ἔχετε τόν Θεό, καί ὅταν ἔχετε τόν Θεό, θά τά ἔχετε ὅλα.

Καλότυχο καί εὐλογημένο τό σπίτι ἐκεῖνο στό ὁποῖο λάμπει καί ἀκτινοβολεῖ ἡ ἀγάπη, ἡ ὁμόνοια καί εἰρήνη· ὅπου ὁ σύζυγος ἀγαπᾶ τήν σύζυγο, ὁ ἀδελφός τόν ἀδελφό, οἱ γονεῖς περιποιοῦνται τά τέκνα, τά τέκνα τιμοῦν τούς γονεῖς. Μακάριο τό ἔθνος στό ὁποῖο βασιλεύει ἡ ἀγάπη.

Τά παιδιά νά εἶναι κοντά στόν Θεό. Νά ἀγαποῦν τόν Θεόν πάντοτε καί νά Τόν ἐνθυμοῦνται, καί ὁ Θεός θά εἶναι μαζί τους. Ὁ Θεός δέν ἀπομακρύνεται ἀπό κοντά μας, ἐμεῖς φεύγουμε καί Ἐκεῖνος ἀκολουθεῖ. Ἅμα ἐνθυμοῦνται τόν Θεόν καί τόν ἀγαποῦν, θά ἔχουν ὅλα τά ἀγαθά.

Ἡ μεγάλη δυστυχία στόν ἄνθρωπον εἶναι νά εἶναι μακράν τοῦ Θεοῦ, καί ἡ μεγάλη εὐτυχία εἶναι νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος, διά τῆς ἀγάπης, κοντά στόν Θεόν. Ὅταν ὁ Θεός εἶναι μεθ᾿ ἡμῶν οὐδείς καθ᾿ ἡμῶν. Καί νά πάθωμεν κάτι δέν μᾶς ἀφήνει, δέν μᾶς ἐγκαταλείπει.

Μάθετε ὅτι εἶναι ἐντολή τοῦ Θεοῦ οἱ γονεῖς νά κάνουν ὅσα παιδιά θέλει νά τούς δίδει ὁ Θεός… Τά ἀνδρόγυνα πού δέν τηροῦν τήν θεία ἐντολή, νά κάμουν ὅσα παιδιά τούς δίδει ὁ Θεός, θά τιμωρηθοῦν. Ἐπίσης θά τιμωρηθοῦν καί ὅσοι ἐμποδίζουν αὐτούς ἀπό τήν τήρηση αὐτῆς τῆς θείας ἐντολῆς καί σέ αὐτή τήν ζωή, ἀλλά καί στήν ἄλλη…

Ὁ Θεός ἐπέτρεψε τόν γάμο καί τόν εὐλόγησε· ὁ δέ ἀνθρωποκτόνος διάβολος, ὅταν αὐτός δέν μπορεῖ νά φονεύση, βάζει καί συμβουλεύει τούς ἀνθρώπους νά φονεύουν. Συμβουλεύει καί τούς γονεῖς νά φονεύουν τά παιδιά τους μέ τίς ἐκτρώσεις…

Εὐχαριστοῦμε θερμά τόν Ἐκδοτικό Οἶκο «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ» γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τά βιβλία πού ἐκδίδει.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης

Πηγή: («Πατρικές Συμβουλές Γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου» Ἀπό τό ἡμερολόγιο τοῦ ἐκδοτικοῦ οἴκου «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ»  ἔτους 2010), Αναβάσεις

Μέσα στὴν ἰδιαίτερη μέριμνά της γιὰ τοὺς κεκοιμημένους, ἡ ἁγία Ὀρθόδoξη Ἐκκλησία μας ἔχει καθορίσει ξεχωριστὴ ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος γι᾿ αὐτούς. Κάθε Σάββατο δηλαδή.

Ο Θεός μας είναι αγάπη και «ο μένων εν τη αγάπη εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ». Όποιος Χριστιανός δεν έχει την αγάπη του Θεού μέσα στην καρδιά του, δεν έχει ζωή Χριστού στην ψυχή του. Αυτό το μεγάλο έργο της φιλανθρωπίας του Θεού, το να κατέβει ο Θεός, ο Λόγος του Θεού να γίνει άνθρωπος, να λάβει σάρκα, να κατοικήσει ανάμεσά μας, να μας πλησιάσει, δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά η απέραντη φιλανθρωπία της θείας αγάπης. Η αγάπη του Θεού είναι αυτή που μας προστατεύει και μας φροντίζει για όλα. Εμείς οι άνθρωποι αμαρτάνουμε και λυπούμε τον Θεό. Ασεβούμε πολλάκις, αλλά η φιλανθρωπία Του είναι απέραντη και όλα τα συγχωρεί. Όλοι μας, και πρώτος εγώ, έχουμε λυπήσει αυτή την μεγάλη καρδιά του Θεού, που λέγεται αγάπη προς τον άνθρωπο. Γι’ αυτό θα πρέπει να προσέξουμε στην ζωή μας, στον βίο μας, και στη συνέχεια να μην Του δώσουμε ξανά την πίκρα της αμαρτίας.

Η παραβολή του αγίου Ευαγγελίου, η παραβολή του ασώτου υιού, είναι μία όσο γίνεται ακριβέστερη έκφραση της αγάπης του Θεού Πατέρα προς τον αμαρτωλό άνθρωπο. Εκεί βλέπουμε ότι ο άσωτος υιός, που απεικονίζει κάθε αμαρτωλό άνθρωπο πάνω στη γη, ζήτησε από τον πατέρα του να του δώσει το μέρος που του ανήκει από την πατρική περιουσία ως υιός. Βέβαια πάρα πολύ άφρονα, άμυαλα ζήτησε να πάρει το μερίδιό του και ν’ αποσπαστεί από την πατρική στέγη, από την πατρική αγάπη, από την πατρική φροντίδα. Και νομίζοντας ότι είναι ικανός μόνος του να φροντίσει περί της ζωής του, έφυγε και η αμυαλοσύνη πληρώθηκε πάρα πολύ ακριβά. Όπως διαλαμβάνει το άγιο Ευαγγέλιό μας, ο άσωτος αυτός υιός κατασπατάλησε όλη αυτή την περιουσία ζώντας μία αμαρτωλή ζωή.

Η αμαρτωλή ζωή γεννά θάνατο. Ο μισθός της αμαρτίας είναι ο ψυχικός θάνατος και πολλάκις γίνεται αιτία να πεθάνει κανείς και σωματικά. Ο άσωτος υιός αφού σπατάλησε ό,τι είχε πάρει σαν περιουσία, κατήντησε να βόσκει χοίρους και να ζει με τα ξυλοκέρατα των χοίρων. Δηλαδή όταν ο άνθρωπος πάρει την περιουσία της Χάριτος του Θεού, όταν αξιωθεί του αγίου Βαπτίσματος, μετά, όταν απομακρυνθεί από αυτή τη Χάρη, διότι διέκοψε αυτή την επαφή με τον Θεό Πατέρα, καταντά να γίνει σκεύος του διαβόλου, σκεύος της αμαρτίας, «ζων ασώτως» μακράν του Θεού, κυλιόμενος συνεχώς από αμαρτία σε αμαρτία.

Βλέπουμε πάλι στην παραβολή, ότι ο άσωτος κάποια στιγμή ήρθε στον εαυτό του, κατάλαβε το λάθος του. Όταν έπραττε την αμαρτία φαίνεται ότι ήταν εκτός εαυτού, εκτός λογικής, εκτός συνέσεως και σωφροσύνης. Ήρθε στον εαυτό του –λέει ο Χριστός μας– και είπε, σκέφθηκε, συλλογίστηκε: «πόσοι μίσθιοι του πατρός μου περισσεύουσιν άρτων; Εγώ εδώ στα ξένα χάνομαι και απόλλυμαι. Καλύτερα να γυρίσω πίσω και δεν θα ζητήσω από τον πατέρα μου να με αποκαλεί παιδί του, διότι δεν είμαι άξιος, αλλά θα του πω να με λογίσει έναν από τους υπηρέτες του. Αυτοί περνούν τόσο καλά εκεί, να γίνω και εγώ ένας τέτοιος, μου αρκεί αυτό. Δεν έχω πρόσωπο να του ζητήσω υιοθεσία διότι απώλεσα την αξιοπρέπεια της υιοθεσίας. Διότι σπατάλησα ό,τι είχα από τον πατέρα μου, μου αρκεί να επιστρέψω».

Αυτά και τόσα άλλα σκέφθηκε και έβαλε απόφαση να ξεκινήσει. Πριν ακόμα ξεκινήσει, ο πατέρας του τον περίμενε έξω με ανοιχτή την αγκάλη του. Τόσο πολύ είναι έτοιμος ο Θεός να δεχτεί έναν αμαρτωλό. Πήρε ο άσωτος τον δρόμο της επιστροφής, της σωτηρίας, πήρε τον δρόμο τον ίσιο και έφτασε στο πατρικό σπίτι του. Ο πατέρας αμέσως τον αγκάλιασε, τον φίλησε, έκλαψε επάνω του, έκλαψε και ο άσωτος, και άρχισε να του λέει: «Ήμαρτον, πάτερ, εις τον ουρανόν και ενώπιόν σου, δεν είμαι άξιος κληθήναι υιός σου, αλλά ποίησόν με ως ένα των μισθίων σου».

Τι απαντά ο Πατέρας;

«Ξέχασέ τα όλα ό,τι έκανες. Μου αρκεί η επιστροφή σου, μου φτάνει ότι γύρισες στο σπίτι. Ήσουν πεθαμένος και ανέζησες, χαμένος και ευρέθης. Αυτό φτάνει. Τα κρίματα όλα, τα σφάλματα, τη σπατάλη της περιουσίας, όλα ξέχασέ τα».

Αμέσως διατάζει λουτρό. Αφού έκανε λουτρό, τον έντυσε της υιοθεσίας την παλιά στολή, διέταξε να του βάλουν δαχτυλίδι στο χέρι του. Τα πάντα άλλαξαν, και εκεί που ήταν βρώμικος, βοσκός χοίρων, σε μια στιγμή, με την επιστροφή, έγινε παιδί του Θεού. Έγινε παιδί Βασιλέως. Ολόλαμπρος, στολισμένος. Δεν το περίμενε αυτό το πράγμα. Ο πατέρας τόση στοργή; Τόση αγάπη; Τόση αλλαγή; Τι ματαιοφροσύνη και τι πλάνη, σκέφθηκε ο άσωτος, που είχα, όταν ήμουν μακριά του! Τελικά διέταξε να σφαγεί ο μόσχος ο σιτευτός και ν’ αρχίσει η συναυλία της επιστροφής του ασώτου υιού. Και άρχισε η πανήγυρις. Τα πάντα έλαμπαν μέσα στο παλάτι του πατέρα και αυτός είχε βγει έξω από τον εαυτό του, από το θαύμα της σωτηρίας του. Ο δε πατέρας εκαλλωπίζετο στην ανάζηση του παιδιού του, και ήταν όλος χαρά και ευφροσύνη.

Αυτό είναι μία εικόνα ελάχιστη από την πραγματικότητα του Θεού προς τον αμαρτωλό άνθρωπο. Ο Πατέρας ο Ουράνιος είναι πανέτοιμος απ’ τη στιγμή που ο άνθρωπος επιστρέψει και ζητήσει την συγνώμη και την επιστροφή στον σώφρονα βίον, είναι έτοιμος, πανέτοιμος, να συγχωρήσει και να ξεχάσει τα πάντα. Αρκεί ο άνθρωπος να έρθει στον εαυτό του, να καταλάβει τα σφάλματά του, να ταπεινώσει το φρόνημα, ν’ αναγνωρίσει ότι έσφαλε, και ο Θεός θα του πει: Ξέχασέ τα όλα, παιδί μου, φτάνει που γύρισες. Όλα τα συγχωρώ, αρκεί που γύρισες κοντά μου.

Έρχεται και ο άλλος, ο εχθρός του ανθρώπου, ο Διάβολος με τη μεγάλη του πανουργία, με την τέχνη του, με τη μαστοριά του, και σφυρίζει στο αυτί του αμαρτωλού και του λέει ότι ο Θεός δεν σε συγχωρεί, είσαι πολύ αμαρτωλός. Έκαμες εγκλήματα. Τώρα σε περιμένει μεγάλη τιμωρία και κόλαση, μην πλησιάζεις τον Θεό καθόλου, δεν είσαι άξιος να σηκώσεις τα μάτια σου, να προσευχηθείς και να ζητήσεις συγνώμη. Ο Θεός είναι οργισμένος, και τόσα άλλα.

Ο αμαρτωλός δεν πρέπει να πιστέψει σ’ όλα αυτά. Διότι ένας πατέρας, μία μητέρα, όταν επιστρέψει το παιδί της από μία αμαρτία, από μία άσωτη ζωή, που να την είχε προηγουμένως υβρίσει, να την είχε δείρει, να την είχε σπρώξει, να την είχε μουτζώσει, χτυπήσει, από τη στιγμή που επιστρέψει, η μητέρα αμέσως θα το αγκαλιάσει το παιδί, θα του δώσει συγνώμη, δεν θα λογιστεί τίποτα κακό, αρκεί που το παιδί της γύρισε στο σπίτι μετανοιωμένο. Εάν μία μητέρα μ’ ένα μόριο αγάπης, δίνει τόση συγνώμη και τόσο έλεος στο παραστρατημένο και μετανοιωμένο παιδί της, πόσο μάλλον ο Θεός, ο άπειρος στην αγάπη, θα δώσει συγνώμη και έλεος και φιλανθρωπία; Δεν πρέπει να δώσουμε ακρόαση στους ψιθυρισμούς του αποστάτη διαβόλου. Αυτός δεν έμαθε την ταπείνωση, δεν γνωρίζει τι θα πει ταπείνωση, γι’ αυτό και είναι μακριά από τον Θεό. Από τη στιγμή που θα σκηνώσει στον λογισμό του ανθρώπου η ταπείνωση, αμέσως γεννάται η επιστροφή του ανθρώπου.

Άρα ο εγωισμός και η υπερηφάνεια είναι εκείνα τα κακά που μας κρατάνε μακριά από τον Θεό. Την εικόνα του ασώτου υιού να τη ζήσουμε μέσα στη σκέψη και την καρδιά μας και θα αντλήσουμε, ή μάλλον θα αντλούμε συνεχώς μετάνοια και επιστροφή. Όχι μόνο μετάνοια και επιστροφή, αλλά θα πλουτίζουμε την καρδιά μας με αγάπη Θεού. Θα νοιώθουμε τον Θεό Πατέρα μας στοργικό με μία αγάπη που δεν έχει μέτρο. Μέσα σ’ αυτή την αγάπη είναι αδύνατο ν’ αστοχήσουμε. Όσα και αν μας ψιθυρίσει ο εχθρός, ότι δεν μας συγχωρεί ο Θεός, διότι εγκληματήσαμε στη ζωή, όταν δούμε στον καθρέφτη του ασώτου υιού την αγάπη του Θεού Πατρός μας, αμέσως όλοι οι λογισμοί του διαβόλου θα διασκορπιστούν.

Πηγή: [Από το περιοδικό «Όσιος Φιλόθεος της Πάρου» 6, Εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη 2002, άρθρο «Περί αγάπης και ευσπλαχνίας Θεού», σελ. 137 (απόσπασμα)], Η άλλη όψη

Κάποτε μοῦ εἶχε πεῖ ὁ πατὴρ Πορφύριος, που τὸν εἶχα πνευματικό μου, ὅτι ὅταν βλέπεις καὶ γίνεται ἕνα κακὸ γύρω σου, γενικά, καὶ δὲν διαμαρτύρεσαι, εἶσαι συνένοχη. Καὶ μάλιστα, μοῦ τὸ εἶχε πεῖ σὲ κάποιο θέμα ποὺ εἶχε δημιουργηθεῖ στὴν Ὑπηρεσία, ποὺ κι ἐγὼ φοβόμουν...

Κάποιος πρωθυπουργὸς παλιά, μόλις ἀνέβηκε κατήργησε τὴν ἀργία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀπὸ τὴ θέση μου πῆρα ὅλα τα ὑποκαταστήματα ποὺ εἶχε τὸ Ταμεῖο Ἐμπόρων στὴν ἐπαρχία, Πρέβεζα, Θεσσαλονίκη … ὅλα, καὶ τοὺς εἶπα ὅτι καθένας ἀπὸ σᾶς θὰ στείλει ἕνα τηλεγράφημα διαμαρτυριας στον ὑπουργὸ καὶ στὸν πρωθυπουργό. Ἕνας ἀπὸ σᾶς θὰ πάρει ἄλλους εἴκοσι, οἱ ἄλλοι εἴκοσι ἄλλους εἴκοσι καὶ ὄντως ἔγινε. Τελικά, ἡ ἀργία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπανῆλθε σὲ ἕνα μήνα μὲ Προεδρικὸ Διάταγμα.

Θέλω νὰ πῶ δηλαδὴ δὲν τὸ ἔκανα ἐγώ, τὸ ξεκίνησα ἔτσι μὲ εὐλογία τοῦ πατρὸς Πορφυρίου. Μην νομίζει κανεὶς ὅτι....

εἶναι μόνος του καὶ δὲν μπορεῖ νὰ κάνει τίποτα. Μπορεῖ ὁ κάθε ἕνας ἄνθρωπος, ἔχει τὴ δύναμη νὰ διαμαρτυρηθεῖ διότι εἶναι συνένοχος καὶ ὑπεύθυνος.

Εὐχαριστῶ.

***

Πηγή: Ῥωμαίϊκο Ὁδοιπορικό

Α] Το βδέλυγμα της ερημώσεως είναι ο Αντίχριστος που θα καθίσει ως πολιτικός, στρατιωτικός και θρησκευτικός αρχηγός στο Ναό του Θεού, «εν τόπω αγίω».
«Βδέλυγμα όμως ερημώσεως είναι και ό,τι άλλο ακάθαρτο πρίν από τον ερχομό του Αντιχρίστου εισέρχεται και κάθεται σε άγιο τόπο και ερημώνει το όποιο ιερό περιβάλλον.

Είναι η αίρεση και οι αιρετικοί που μολύνουν την ορθόδοξη κοινωνία και εισέρχονται με βέβηλα πόδια στην Αγία Ορθοδοξία μας.
Όταν για παράδειγμα πλήν λίγο καιρό κλήθηκε ο αιρεσιάρχης πάπας να επισκεφθεί τη Λέσβο, όλοι οι ορθόδοξοι τόλεγαν ότι κάτι κακό θα συμβεί.
Έτσι και έγινε: από κείνη την ώρα μέχρι τώρα δεν ησύχασε το Νησί μας. Μεγάλη αναταραχή και ένταση στον καταυλισμό των προσφύγων. Είχαμε και δύο νεκρούς. Όπου πατήσει πόδι αιρετικών, δεν φυτρώνει ούτε χορτάρι.

Σχετικό είναι και το γεγονός σύμφωνα με το οποίο σε χρόνο που ο άγιος Ιωάννης ο θεολόγος λουζόταν στο δημόσιο λουτρό της Εφέσου και έμαθε ότι παραδίπλα ήταν και ο αιρετικός Κήρινθος, έφυγε αμέσως μαζί με τους συνοδούς του λέγοντας χαρακτηριστικά: «Ας φύγουμε καλύτερα μη πέσει και μας πλακώσει η στέγη του λουτρού».
Είναι πηγή δυστυχίας, κακοδαιμονίας και απωλείας η αίρεση.

Β] Βδέλυγμα της ερημώσεως είναι επίσης και το σχίσμα, το οποίο δεν ξεπλένεται ούτε με αίμα μαρτυρίου. Το σχίσμα είναι η χειρότερη βόμβα στα θεμέλια του έθνους και όσες φορές η ενότητα των Ορθοδόξων υποβαθμιζόταν, ακολουθούσαν με μαθηματική ακρίβεια συμφορές και ακαταστασίες.

Δεν υπάρχει λοιπόν χειρότερο πράγμα από την αίρεση και το σχίσμα. Άνθρωποι που έχασαν την αλήθεια της Εκκλησίας και έσχισαν τον άρραφο χιτώνα της Ορθοδοξίας δεν έχουν κανένα καρπό της χάριτος και μόνο πρόξενοι συμφορών μπορεί να γίνουν. Τους ακολουθεί ο διάβολος.

Τόπος άγιος όμως δεν είναι μόνο η Εκκλησία και η Ορθοδοξία. Τηρουμένων των αναλογιών άγια αγίων έχει και η Οικογένεια και η Πατρίδα, η ελληνορθόδοξη κοινωνία και το ελληνικό σχολείο.

Τόπος άγιος είναι και η ψυχή κάθε ανθρώπου και δή νέου και παιδιού όπου με αναίδεια και αναισχυντία επεμβαίνουν κάποιοι τρίτοι και διαφθείρουν, κάποιοι βαμμένοι κομματικοί κήρυκες, χρηματολάτρες έμποροι ψυχών και σωμάτων, μαντατοφόροι σάπιων ιδεών και απόψεων, άγγελοι του θανάτου των εκτρώσεων, δούλοι των στοών και των λεσχών, εκπαιδευτικοί που πάτησαν τον όρκο και το σύνταγμα, αποτυχημένοι μαρξιστές παλαιάς κοπής.

Γ] Τελευταία, «επ΄ εσχάτων των ημερών» η ομοφυλοφιλική θεωρητική πτέρυγα της διεθνούς των ασεβών αποφάσισε να εισβάλλει και με μια θεματική εβδομάδα να θρονιαστεί, στις έδρες και τις αίθουσες, στα μυαλά και τις ψυχές των μαθητών των Γυμνασίων της χώρας μας.

«Επειγόντως, ολιστικώς και βιωματικώς», με ταυτόχρονη ακύρωση του συνήθους γνωστού εβδομαδιαίου προγράμματος μαθημάτων, σύμφωνα με την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας, πρέπει να πιστέψουν και να αποδεχθούν οι μαθητές την ανατροπή και αποδόμηση των έμφυλων στερεοτύπων που έχει μέχρι τώρα η ελληνορθόδοξη κοινωνία, δηλαδή τις αρχές και της αξίες του Ευαγγελίου και της ελληνορθόδοξης παράδοσης.

Αυτό το βδέλυγμα της ερημώσεως του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής βιάζεται πολύ και θέλει να προλάβει Γονείς, Εκκλησία, Ιερείς κλπ και να ερημοποιήσει ψυχές «υπέρ ων Χριστός απέθανεν» σπέρνοντας τον αμοραλισμό, δηλ. την ηθική αδιαφορία, στις νεανικές ψυχές. ΄Εχει καλέσει γι΄ αυτό το σκοπό την «αδελφή του θανάτου», την ομοφυλοφιλία και επισκέπτονται μαζί τις σχολικές αίθουσες, εκεί όπου δεσπόζει η Εικόνα Του Χριστού και η Αγία Πίστη μας.

Το βδέλυγμα της ερημώσεως, όποιο και νάναι, τελικά και σίγουρα θα το εξαφανίσει από προσώπου γης με ένα φύσημα του στόματός Του ο Ίδιος ο Χριστός. Περιμένουμε λοιπόν με έμπονη προσευχή την απάντηση του ουρανού και το τελευταίο λεπτό του Θεού.

Πηγή: Χριστιανική Εστία Λαμίας

Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία εἶναι ἡ Κιβωτός τῆς σωτηρίας μας!

Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία καὶ μόνον αὐτὴ —διὰ τῆς σταυρικῆς θυσίας τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς ἐνδόξου Ἀναστάσεώς Του, διὰ τοῦ Τιμίου καὶ Παναγίου καὶ Ζωοποιοῦ Αἵματός Του— μπορεῖ νὰ προσφέρει στὸν ἄνθρωπο τὴν ἄφεση τοῦ πλήθους τῶν ἁμαρτιῶν του. Ἡ Ἁ­γί­α μας Ἐκκλησία καὶ μόνον αὐτή, μπορεῖ νὰ παίρνει ληστές, φονιάδες καὶ ἐγκληματίες· ἔκφυλους, πόρνους καὶ μοιχούς· φιλάργυρους, φίλαυτους καὶ ὑπερήφανους· καὶ νὰ τοὺς μεταπλάθει σὲ δικαίους καὶ ἁγίους. Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία καὶ μόνον αὐτή, ἔχει τὴ δύναμη νὰ παίρνει σκιὲς ἀνθρώπων, συντρίμματα ψυχῶν· νὰ παίρνει λάσπη καὶ βοῦρκο καὶ μὲ αὐτὰ τὰ ὑλικὰ νὰ δημιουργεῖ καλλιτεχνήματα, ἀνθρώπινα πρότυπα. Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία καὶ μόνον αὐτή, μπορεῖ νὰ παίρνει βαρυποινίτες ἀπὸ τὰ κάτεργα τῆς ἁμαρτίας καὶ νὰ τοὺς ἀναδεικνύει ἀσκητὲς καὶ ὁσίους, μάρτυρες καὶ ὁμολογητές. Καὶ ὅλα αὐτὰ τὰ θαυμάσια μὲ μοναδικὸ ἀντίτιμο ἕνα δάκρυ· ἕναν λόγο, «ἁμάρτησα, Κύριε»· ἕνα «Θεέ μου, ἐλέησέ με καὶ συγχώρησέ με τὸν ἁμαρτωλό»· ἕνα ταπεινὸ γονάτισμα καὶ μία ταπεινὴ, εἰλικρινή καί ἐκ βάθους ψυχῆς ὁμολογία ὅλων τῶν ἁμαρτιῶν μας, κάτω ἀπὸ τὸ πετραχήλι τοῦ Πνευματικοῦ.

Κι ὅμως αὐτή τή Μάνα, μέ τίς ἄπειρες εὐεργεσίες, ὄχι μόνο δέν τήν εὐχαριστοῦμε καί δέν τήν εὐγνωμονοῦμε, ὅσο θά τῆς ἄξιζε, ἀλλά πολλές φορές καί τήν ἀγνοοῦμε καί τή λησμονοῦμε καί τήν πικραίνουμε. Ἀδικοῦμε πραγματικά τούς ἴδιους τούς ἑαυτούς μας, ὅταν ἀρνούμαστε τήν μητρική ἀγκαλιά τῆς Ἐκκλησίας μας ἤ μετέχουμε σ’ Αὐτή μέ ἕνα ἀλλοτριωμένο κοσμικό καί ὀρθολογιστικό τρόπο, χωρίς οὐσιαστικό βίωμα, χωρίς συνειδητή συμμετοχή στά Ἱερά Μυστήριά Της, χωρίς ἀποδοχή καί τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ στήν ζωή μας.

Ἀγνοώντας, ὅμως, καί λησμονώντας τήν Ἐκκλησία, ἀγνοοῦμε καί λησμονοῦμε τόν ἴδιο τό Χριστό, ἀφοῦ Αὐτός εἶναι ἡ κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας, Αὐτός ἐνεργεῖ μέσα στήν Ἐκκλησία, Αὐτός μᾶς ἀγαπᾶ, μᾶς σώζει καί μᾶς ἁγιάζει καί μᾶς δοξάζει καί τελικά μᾶς θεώνει διά τῆς Ἐκκλησίας.

Κι ἐνῶ ὁ Κύριος καί Θεός μας Ἰησοῦς Χριστός, πού ταπεινώθηκε, σαρκώθηκε, σταυρώθηκε, ἀναστήθηκε καί ἀναλήφθηκε γιά νά θεώσει τήν ἀνθρώπινη φύση μας, εἶναι τό κέντρο τοῦ Οὐρανοῦ καί τῆς γῆς, τό κέντρο τῆς Ἱστορίας καί τῆς Πίστεώς μας, τό κέντρο τῶν Θείων Γραφῶν καί τῆς Θείας Λατρείας, δυστυχῶς, δέν ἀποτελεῖ πάντοτε καί τό κέντρο τῆς ψυχῆς μας, τῆς διανοίας μας, τῆς καρδιᾶς μας, τό κέντρο τοῦ εἶναι μας. Δέν γίνεται ὁ κύριος σκοπός τῆς ζωῆς μας, τό ἀγαλλίαμά μας, ὁ πόθος μας καί ἡ λαχτάρα μας. Πολλές φορές ἐκθρονίζουμε στήν πράξη τόν Χριστό ἀπό τή ζωή μας, ἀπό τίς συναναστροφές μας, τίς συζητήσεις μας καί τίς ἀναζητήσεις μας, ἀπό τή σκέψη μας καί τή γλώσσα μας, ἀκόμα κι ἀπ’ τήν προσευχή μας. Ἡ πρώτη ἐντολή Του, τό «ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου» (Μάρκ. ιβ´, 30) δέν δονεῖ τό εἶναι μας, δέν ἀποτελεῖ τήν κύρια μέριμνά μας, τήν πεμπτουσία τοῦ πνευματικοῦ μας ἀγώνα.

Ἀλλά, παρά τή δική μας ἀμέλεια, τή ραθυμία, τή χλιαρότητα καί τήν περί τά πνευματικά νωθρότητά μας, ὁ ἐράσμιος Νυμφίος τῶν ψυχῶν μας, ὁ γλυκύτατος Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, δέν παύει νά κρούει τή θύρα τῆς ψυχῆς μας καί νά μᾶς ἀπευθύνει στοργικά, ἐπίμονα, ἀλλά καί διακριτικά τόν παρήγορο λόγο Του ζητώντας τήν ἐπιστροφή μας στό σπίτι τοῦ Πατέρα μας.

Ἀλήθεια, πόσο ἀγνώμονες, πόσο ἄσοφοι ἀοδεικνυόμαστε, ὅταν ὁ ἴδιος ὁ Δημιουργός τοῦ Παντός, ὁ Βασιλεύς τῶν βασιλευόντων καί Κύριος τῶν κυριευόντων, ὁ ἀνενδεής καί Παντοδύναμος Κύριος, ὁ φοβερός Θεός, «Ὅν φρίσσει καί τρέμει τά Χερουβείμ», ὁ Πλάστης καί Θεός μας, ἔρχεται τόσο κοντά μας! Γίνεται ὁ πολυεύσπλαγχνος Πατέρας μας, ὁ ἀδελφός μας καί ὁ πιστός φίλος μας, ἕτοιμος νά μᾶς προσφέρει τά πάντα, θυσιάζοντας τόν ἴδιο τόν ἑαυτό Του! Ἔρχεται νά μᾶς ὑπηρετήσει «ὡς ὁ διακονῶν», νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τά βάρη καί τίς θλίψεις, νά μᾶς χαρίσει τά παρόντα καί τά μέλλοντα ἀγαθά Του! Κι ἐμεῖς —ὤ τῆς παραφροσύνης!— τολμοῦμε πολλάκις νά Τόν ἀγνοοῦμε, νά τόν περιφρονοῦμε, δυστυχῶς, ἀκόμη καί νά Τόν ὑβρίζουμε καί νά Τόν βλασφημοῦμε, κατόπιν βέβαια τῆς ὑποκινήσεως τοῦ διαβόλου! Ὤ τῆς μεγάλης σου εὐσπλαχνίας Κύριε!

Ἀδελφοί, «ἰδοὺ νῦν (τώρα, σήμερα, ὄχι αὔριο) καιρὸς εὐπρόσδεκτος, ἰδοὺ νῦν (τώρα, σήμερα, ὄχι αὔριο) ἡμέρα σωτηρίας», μᾶς παραγγέλλει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος (Β´ Κο­ρ. ϛ´, 2). Τώρα νά μετανοήσουμε, σ’ αὐτή τή ζωή μόνο ὑπάρχει τό ἔλεος καί ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ. Ὁ θάνατος καραδοκεῖ ἀνά πᾶσα στιγμή, ἡ αὐλαία πέφτει ὁσονούπω, ἡ Κρίσις ἐγγύς, ἀκριβοδίκαιη καί ἀδέκαστη.

Ἀδελφοί μας ἀγαπητοί καί περιπόθητοι!

 «Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου»! Εἶναι φοβερή ἡ ὥρα τῆς Κρίσεως καί ἡ κόλαση ἡ μεγαλύτερη συμφορά, τό φοβερώτερο κακό. Τά δεινά τῆς κολάσεως δέν ἔχουν καμμία σύγκριση μέ τίς συμφορές τῆς παρούσης ζωῆς. Ἄς εὐχόμαστε κανείς ἄνθρωπος στόν κόσμο νά μήν δοκιμάσει τήν ἄφατη ὀδύνη της. Ἄς μή παίζουμε «ἐν οὐ παικτοῖς». Τό διακυβευόμενο εἶναι ἡ ἀθάνατη ψυχή μας καί τό αἰώνιο μέλλον μας. Δυστυχῶς, πολλοί ἄνθρωποι, ἀκόμη καί χριστιανοί, δέν πιστεύουν ἤ ἀμφιβάλλουν γιά τήν ὕπαρξη τῆς ἄλλης ζωῆς, δέν πιστεύουν στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, δέν πιστεύουν ὅτι ὑπάρχει Παράδεισος καί Κόλαση. Εἶναι πραγματικά φοβερό! Στήν μέλλουσα κρίση τά σώματα ὅλων τῶν κεκοιμημένων θά ἀναστηθοῦν καί θά ἐπανασυνδεθοῦν τό καθένα μέ τήν ψυχή του καί θά ἀνασυγκροτηθεῖ, ἔτσι, ὁ ὅλος ἄνθρωπος ἀνακαινισμένος καί ἀφθαρτοποιημένος.

Στήν ἄλλη ζωή ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θά δοῦμε τόν Θεό, θά δοῦμε τήν ἄκτιστη δόξα, τό ἄκτιστο φῶς τοῦ Θεοῦ, αὐτό τό ἔνδοξο φῶς καί τήν ἄκτιστη δόξα πού εἶδαν οἱ τρεῖς μαθητές στό ὄρος Θαβώρ κατά τήν Μεταμόρφωση τοῦ Κυρίου μας. Τό ἄκτιστο αὐτό φῶς εἶναι ἀνέσπερο, γλυκύτατο, χαριέστατο, αἰώνιο, καί πληροῖ τόν ἄνθρωπο ψυχοσωματικά μέ ὑπερκόσμια καί ἀκατάληπτη εὐφροσύνη καί ἀνέκφραστη ἡδονή, εἰρήνη καί χαρά. Ὅσοι, ὅμως, δέν θά εἶναι κατάλληλα προετοιμασμένοι ἀπό αὐτή τήν ζωή, μᾶς τονίζουν οἱ Πατέρες, αὐτοί θά δοῦν αὐτή τήν δόξα, αὐτό τό φῶς ὡς πῦρ καταναλίσκον, δηλαδή ὡς πνευματική φωτιά πού κατακαίει. Εἶναι ἕνα θέμα τεράστιο, δύσκολο, ἀλλά κεφαλαιώδους καί μοναδικῆς σημασίας, γιά τό ὁποῖο ταπεινά προτείνουμε, ὁ Σύλλογός σας, κύριε Πρόεδρε, νά διοργανώσει σύντομα μία εἰδική ὁμιλία ἤ μᾶλλον ἡμερίδα στήν ὁποία θά μποροῦν νά ὑποβληθοῦν καί ἐρωτήσεις.

Καλό θά ἦταν, λοιπόν, καί στίς εὐχές μας, σέ γιορτές ἤ διάφορες ἄλλες περιστάσεις, νά χρησιμοποιεῖται κι ἀπό τούς λαϊκούς ἀδελφούς μας, ἡ εὐχή τῶν Μοναχῶν: «Καλή μετάνοια, καλόν Παράδεισο» καί νά μήν κτυποῦμε ξύλο, ὅταν ἀκοῦμε τήν λέξη θάνατος, ἀφοῦ αὐτός εἶναι τό πιό βέβαιο γεγονός πού θά μᾶς συμβεῖ. Ἄλλωστε, δέν εἴμαστε μόνιμοι κάτοικοι αὐτῆς τῆς γῆς, ἀλλά πάροικοι, ἔνοικοι τῆς γῆς. Εἴμαστε ὁδίτες καί ὄχι πολίτες αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Ὁ δρόμος γιά τόν Παράδεισο, ἀδελφοί, εἶναι ἕνας. Εἶναι ὁ δρόμος πού βάδισαν ὅλοι οἱ Ἅγιοι: ὁ δρόμος τῆς μετανοίας, τῆς θεογνωσίας, τῆς ἐπιστροφῆς στό σπίτι τοῦ Πατέρα μας. Ὁ δρόμος τῆς ἐπιστροφῆς στήν Ἐκκλησία μας καί στήν Ἁγία Παράδοσή της.

Ἡ σύγχρονη κοινωνία ἔχει περιέλθει σέ ἀφάνταστο βαθμό καταπτώσεως καί ἀποστασίας. Γι’ αὐτό καί πρέπει νά ἐπανέλθουμε στήν παλιά εὐσέβεια, στό φόβο τοῦ Θεοῦ, στήν ἁγία ἁπλότητα. Νά ἐπανέλθουμε ὅλοι, Κληρικοί, Μοναχοί καί λαϊκοί, στήν πραότητα, στήν ταπείνωση, στήν ἀκακία, στήν ἀφελότητα τῆς καρδίας, στήν κατά Θεόν γνώση καί σοφία. Καί ν’ ἀρχίσουμε ἀπό ἁπλά, μικρά καί ἴσως τυπικά, κατά τό φαινόμενο, πράγματα· ἀλλά στήν πραγματικότητα πολύ σπουδαῖα καί οὐσιαστικά.

Καί ἄν ἡ μετάνοια καί ἡ πνευματική ἐγρήγορση εἶναι ἀπαραίτητη γιά κάθε περίοδο τῆς ζωῆς μας, εἶναι πολύ περισσότερο ἀπαραίτητες σήμερα, πού τό κύμα τῆς ἀθεΐας, τῆς ἀντιθεΐας, τοῦ νεοπαγανισμοῦ, τῆς εἰδωλολατρείας, τῆς σύγχυσης, τοῦ θρησκευτικοῦ ἀποχρωματισμοῦ, τοῦ συγκρητιστικοῦ οἰκουμενισμοῦ καί τῆς πανθρησκείας τῆς Νέας Ἐποχῆς μᾶς κατακλύζει καί σάν πνευματικός λίβας μαραίνει καί κατακαίει τά ἄνθη καί τούς καρπούς τῆς πατροπαράδοτης εὐλάβειας, τῆς παράδοσης, τῶν ἀξιῶν καί τῶν ἰδανικῶν τοῦ λαοῦ μας.

Ἐδῶ βρίσκεται, πιστεύουμε, ἡ βασική αἰτία τῆς σύγχρονης ἀπαξίας καί παρακμῆς, πού βιώνουμε ὡς λαός καί ὡς χώρα. Ἀπεμπολήσαμε ἀρχές καί ἀξίες, ἀλλάξαμε ἤθη, ἔθιμα καί συμπεριφορές, θέσαμε ἄλλους στόχους καί προτεραιότητες, νοθεύσαμε τά μέσα καί τίς διαδικασίες, ἀπωλέσαμε τό μέτρο, ἐγκαταλείψαμε τήν χαρμολύπη. Βγάλαμε τόν Θεό ἀπό τήν ζωή μας καί θεοποιήσαμε τούς ἑαυτούς μας, τήν λογική μας, τήν ἀτομική μας κρίση, τίς ἀτομικές μας δεξιότητες, τό ἀτομικό μας θέλημα, τό ὑπερτροφικό καί θεοποιημένο ΕΓΩ μας. Κι ὅλα αὐτά μέ τίμημα τήν ἀπώλεια τοῦ ἴδιου τοῦ ἑαυτοῦ μας, τῆς συνειδήσεώς μας, τῆς ψυχικῆς μας ἠρεμίας καί ἰσορροπίας, τῆς προσωπικῆς, οἰκογενειακῆς καί κοινωνικῆς μας γαλήνης καί εὐτυχίας.

Καί εἶναι πραγματικά ὀξύμωρο τό γεγονός, ὅτι ἐνῶ ἡ σύχρονη ἐποχή τῆς συνεχοῦς ροῆς πληροφοριῶν καί εἰδήσεων μᾶς παρέχει τήν δυνατότητα νά κατέχουμε σέ καθημερινή βάση ἀμέτρητες γνώσεις γιά κάθε τί πού συμβαίνει σέ κάθε γωνιά τοῦ πλανήτη μας, νά μένουμε ἀδαεῖς καί ἀπληροφόρητοι γιά τά καίρια καί σωτηριολογικῆς καί αἰώνιας σημασίας ζητήματα τῆς ζωῆς μας, λόγῳ τῆς πολυμέριμνας καί τῶν ἀπαιτήσεων τῆς καθημερινότητας, πού συνεχῶς αὐξάνουν. Αὐτή ἡ καθημερινότητα μᾶς ἀπορροφᾶ καί καταλήγουμε νά ταυτιζόμαστε μαζί της σέ βαθμό, πού εἶναι πλέον δύσκολο νά ἀπεγκλωβιστοῦμε καί μάλιστα ὅταν ἔχουν περάσει καί τά χρόνια, καθώς δύσκολα ἀλλάζει ὁ ἄνθρωπος σέ μεγάλη ἡλικία. Ζῶντας ἔτσι, οὐσιαστικά δέν προλαβαίνουμε νά γνωρίσουμε καί νά μάθουμε γιατί ζοῦμε, ποιός εἶναι ὁ τελικός σκοπός τῆς ζωῆς μας, ἄν ὑπάρχει ἄλλη ζωή καί τί θά συναντήσουμε σ’ αὐτή, τί εἶναι ἡ ψυχή μας καί ποιά εἶναι τά γνωρίσματά της, τί εἶναι ἡ Κόλαση καί τί ὁ Παράδεισος.

Γι’ αὐτό καί εἶναι κατεπείγουσα ἀνάγκη:

Α´. Νά πάρουμε καί πάλι στά χέρια μας τόν Συναξαριστή, τούς βίους τῶν Ἁγίων μας, πού κατά τόν Ἅγιο Ἰουστῖνο τόν Πόποβιτς εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐγκυκλοπαίδεια, τόν Εὐεργετινό, τά Γεροντικά, τήν Ἁμαρτωλῶν Σωτηρία, τόν Ἅγιο Νικόδημο, τόν Ἀββᾶ Δωρόθεο, τόν Ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό, τόν Παπουλάκο… Καί κυρίως καί πρωτίστως νά ἀρχίσουμε νά μελετᾶμε τακτικά καί εὐλαβικά τήν Ἁγία Γραφή, Παλαιά καί Καινή Διαθήκη, καί τά πατερικά κείμενα, πού ἑρμηνεύουν καί ἀναλύουν τήν Ἁγία Γραφή.

Β´. Νά ἔχουμε εὐπρεπισμένο εἰκονοστάσι στό σπίτι μας —ὄχι στό σαλόνι γιά ἐπίδειξη—, ἀλλά σέ ἰδιαίτερο χῶρο, ἄν ὑπάρχει ἡ δυνατότητα, ὅπου θά μποροῦμε νά ἀποσυρθοῦμε γιά προσευχή. Εἰκονοστάσι μέ εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας καί τῶν Ἁγίων, τῶν ὁποίων φέρουμε τά ὀνόματα, μέ Σταυρό, μέ ἀναμμένη κανδήλα, μέ τή Σύνοψη, τό Συνέκδημο, τά Προσευχητάρια. Εἰκονοστάσι, ὅπου, ὅπως οἱ παλιές εὐλαβεῖς οἰκογένειες, θά φυλάσσουμε καί ὅλα τά ἁγιαστικά (τά βάγια, τόν βασιλικό, λάδι ἤ μῦρο ἀπό προσκυνήματα, τό Μεγάλο ἁγιασμό κ.λπ.). Τό ἀναμμένο καντήλι, ὅπως λένε οἱ γεροντάδες, δείχνει τήν ζωντανή μας σχέση μέ τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.

Γ´. Νά μάθουμε νά λέμε τήν ἁγιασμένη, πολύ θεολογική καί περιεκτική μονολόγιστη εὐχή τοῦ Ἰησοῦ, δηλαδή τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλό». Νά τήν λέμε μέ πόθο καί λαχτάρα, ἐπικαλούμενοι τό γλυκύτατο Ὄνομα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ γιά τήν εἰρήνευση καί τήν προκοπή τήν δική μας, τῆς οἰκογενείας μας, γιά τήν ὑγεία καί τήν πρόοδο τῶν παιδιῶν μας, γιά τήν ἴαση τῶν ἀσθενῶν, γιά τήν ἀνάπαυση καί τήν σωτηρία τῶν κεκοιμημένων μας, γιά τήν ἐπίλυση τῶν ποικίλων προβλημάτων καί δυσκολιῶν μας, γιά τήν σωτηρία τῆς πατρίδος μας καί τήν εἰρήνη ὁλόκληρου τοῦ κόσμου.

Ἄς προσπαθοῦμε νά διατηροῦμε τήν μνήμη τοῦ Θεοῦ καί τό Πανάγιο Ὄνομά Του στό νοῦ καί τήν καρδιά μας, ἀκόμη καί μέσα στίς μέριμνες, ἀκόμη καί μέσα στήν πίεση καί τήν κόπωση τῆς καθημερινότητος, ὅπου κι ἄν βρισκόμαστε καί ὅσο μποροῦμε. Ὁ χαριτωμένος ἅγιος Γέροντας Ἐφραίμ Καντουνακιώτης μᾶς προέτρεπε: «Νὰ λέγῃς παιδί μου τὴν εὐχή, “Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν με”, ἡμέρα καὶ νύχτα συνέχεια. Ἡ εὐχὴ θὰ τὰ φέρῃ ὅλα. Ἡ εὐχὴ περιέχει τὰ πάντα, περικλείει τὰ πάντα, αἴτησι, παράκλησι, πίστι, ὁμολογία, θεολογία κλπ. Ἡ εὐχὴ νὰ λέγεται χωρὶς διακοπή. Ἡ εὐχὴ θὰ φέρῃ ὀλίγον κατ᾿ ὀλίγον εἰρήνη, γλυκύτητα, χαρά, δάκρυα».

Καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος γράφει μέ γλαφυρότητα γιά τήν μονολόγιστη εὐχή: «Μέγα γάρ ὅπλον εὐχή, θησαυρός ἀνελλιπής, πλοῦτος μηδέποτε δαπανώμενος, λιμήν ἀκύμαντος, γαλήνης ὑπόθεσις, καί μυρίων ἀγαθῶν ῥίζα καί πηγή καί μήτηρ ἐστίν ἡ εὐχή, καί αὐτῆς τῆς βασιλείας δυνατωτέρα. Εὐχή χειμαζομένων λιμήν, κλυδωνιζομένων ἄγκυρα, σαλευομένων βακτηρία, πενήτων θησαυρός, πλουτούντων ἀσφάλεια, νοσημάτων ἀναίρεσις, ὑγιείας φυλακή· εὐχή καί τά ἀγαθά ἡμῖν ἀκίνητα διατηρεῖ, καί τά κακά μεταβάλλει ταχέως· κᾄν πειρασμός ἐπέλθῃ, ῥᾳδίως ἀποκρούεται· κᾄν ζημία χρημάτων, κᾄν ὁτιοῦν ἕτερον τῶν λυπούντων ἡμῶν τήν ψυχήν, ἅπαντα ἀπελαύνει ταχέως· εὐχή λύπης ἁπάσης φυγαδευτήριον, εὐθυμίας ὑπόθεσις, διηνεκοῦς ἡδονῆς ἀφορμή, φιλοσοφίας μήτηρ· ὁ δυνάμενος εὔχεσθαι μετά ἀκριβείας, κᾄν ἁπάντων πενέστερος ᾖ [κι ἄν εἶναι φτωχότερος ὅλων], πάντων ἐστί πλουσιώτερος· ὥσπερ ὁ τῆς εὐχῆς πάλιν ἐστερημένος, κᾄν ἐν αὐτῷ καθέζηται τῷ θρόνῳ τῷ βασιλικῷ πάντων ἐστί πενέστερος [ἔτσι, αὐτός πού δέν κάνει τήν εὐχή, ἀκόμη κι ἄν κάθεται σέ βασιλικό θρόνο, εἶναι φτωχότερος ἀπό ὅλους]».

Ἀδελφοί, σᾶς βεβαιώνω ὅτι τά προβλήματά μας καί τά θέματά μας τά λύνει ὁ Χριστός μας, διά πρεσβειῶν τῆς Παναγίας μας καί τῶν Ἁγίων μας, καί ὄχι ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι εἴτε κληρικοί εἴτε μοναχοί εἴτε λαϊκοί. Εἶναι κατεπείγουσα ἀνάγκη νά μάθουμε νά προσευχόμαστε καί γιά τά δικά μας προβλήματα καί γιά αὐτά τῶν συγγενῶν καί φίλων μας. Ἡ ἔμπονη καί ἐπίμονη προσευχή εἶναι αὐτή πού θά δώσει τίς, κατά Θεόν καί συμφέρουσες γιά μᾶς, λύσεις σέ ὅλα τά ζητήματά μας, χωρίς αὐτό νά σημαίνει ὅτι καί μεῖς, στό μέτρο τοῦ δυνατοῦ, δέν θά παύουμε νά βοηθοῦμε καί νά συμπαραστεκόμαστε στούς συνανθρώπους μας. Δέν θά ἀντικαθιστοῦμε, ὅμως, τόν Πάνσοφο καί Πανελεήμονα Κύριό μας καί Θεό μας.

Δ´. Νά μάθουμε νά ἐκκλησιαζόμαστε μέ εὐλάβεια, τακτικότατα -ὄχι μόνο στίς κηδεῖες, τούς γάμους καί τίς βαπτίσεις- καί μέ προσοχή στά τελούμενα. Νά μήν ἀπουσιάζουμε ἀπό τίς θεῖες Λειτουργίες τῶν Κυριακῶν καί τῶν μεγάλων ἑορτῶν ἐπικαλούμενοι ἄτοπες δικαιολογίες. Νά προετοιμαζόμαστε ἀπό τήν προηγούμενη ἡμέρα, μέ σωματική καί ψυχική καθαρότητα καί προετοιμασία, μέ περισυλλογή, μέ ἀνάπαυση, μέ προσευχή καί μελέτη τῶν βίων τῶν Ἁγίων, τῶν Εὐαγγελικῶν καί Ἀποστολικῶν Ἀναγνωσμάτων καί τῶν ὑποθέσων τῶν μεγάλων Ἑορτῶν.

Ε´. Νά τελοῦμε, κατά διαστήματα, τόν Μικρό Ἁγιασμό καί –μιά φορά τουλάχιστον τόν χρόνο– τό Μυστήριο τοῦ Ἁγίου Εὐχελαίου στά σπίτια μας γιά νά ἀποτρέπουμε μέ αὐτά, ὡς θεῖα ἀλεξικέραυνα, τήν ἐπήρεια καί τήν ἐνέργεια τῶν δαιμόνων ἀπό τήν οἰκογένειά μας καί τό σπίτι μας, καθώς καί τήν βασκανία, τήν ζηλοφθονία καί τήν βοή τῶν πονηρῶν καί κακοποιῶν ἀνθρώπων. Ἐπισημαίνουμε στό σημεῖο αὐτό καί ἐπιμένουμε ἰδιαιτέρως: ὅτι ὁ Χριστιανός δέν πρέπει ποτέ, σέ καμμία περίπτωση, νά καταφεύγει γιά τήν ἐπίλυση προβλημάτων (ἀρρώστιες παιδιῶν, συγγενῶν, ἀποκατάσταση κ.λπ.) σέ μάγους, φωτισμένους, φωτισμένες ἀστρολόγους, χαρτορίχτρες, μέντιουμ κ.λπ.). Εἶναι μεγίστη ἁμαρτία καί μέγας κίνδυνος, τό νά προστρέχουμε σέ τέτοια πρόσωπα τοῦ Σατανᾶ. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τό θεωρεῖ μάλιστα «ξεβάπτισμα». Εἶναι προτιμώτερο νά πεθάνει τό παιδί μέσα στήν Ἐκκλησία, μᾶς λέγει ὁ ἴδιος ἅγιος, νά μήν παντρευτεῖ τό παιδί, παρά νά ζήσει ἤ νά ἀποκατασταθεῖ, μέ τή βοήθεια τοῦ Σατανᾶ —κι αὐτό, βεβαίως, ἀμφίβολο— παρά νά χάσει τήν ψυχή του. Οἱ ἐξαρτημένοι, ἄλλωστε, ἀπό τήν μαγεία καί τόν σατανισμό, ἄν δέν ἀπελευθερωθοῦν μέ τά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀπό τήν ἐξάρτηση αὐτή, καταλήγουν τελικά καί ψυχασθενεῖς.

Νά μήν παραλείπουμε τό σημεῖο τοῦ Τιμίου Σταυροῦ —καί μάλιστα σωστά— καί τήν προσευχή πρίν καί μετά τό φαγητό. Δέν εἶναι καθόλου μιά τυπική συνήθεια αὐτό· εἶναι εὐλογία καί προστασία ἀπό κάθε ἐπήρεια δαιμονική καί βασκανία (πολλές φορές φαγητά ἤ γλυκίσματα, πού μᾶς προσφέρθηκαν, ἦταν μολυσμένα ἀπό μαγικά)… Ἀλλά ἀποτελεῖ καί εὐγνωμοσύνη καί εὐχαριστία πρός τόν δωρεοδότη καί τροφοδότη Κύριό μας καί Θεό μας.

Νά κάνουμε πολλές φορές κατά τή διάρκεια τῆς ἡμέρας καί σωστά τό σημεῖο τοῦ Τιμίου καί Ζωοποιοῦ Σταυροῦ —εἶναι ὁμολογία αὐτό καί πολύ δυνατή προσευχή—, κατά τήν εἴσοδο καί ἔξοδο ἀπό τό σπίτι μας, ἀπό τό χῶρο τῆς ἐργασίας μας, ἀπό τό αὐτοκίνητό μας, σέ στιγμές δύσκολες πού χρειαζόμαστε περισσότερο τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Μήν κυκλοφοροῦμε ποτέ χωρίς τόν ἐπιστήθιο σταυρό ἐπάνω μας.

Νά μάθουμε νά βαδίζουμε τόν ἴσιο δρόμο καί μέ τό σταυρό στό χέρι καί νά εἴμαστε σίγουροι —παρά τά λεγόμενα περί τοῦ ἀντιθέτου— ὅτι θά ἔχουμε σ’ αὐτή τή ζωή τή διαρκή εὐλογία καί προστασία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί στήν ἄλλη ζωή θά μᾶς ἀξιώσει ὁ Θεός τῶν ἐπουρανίων Του ἀγαθῶν.

Ϛ´. Νά ἀρχίσουν οἱ νοικοκυρές, ὅσες δέν τό κάνουν, νά ζυμώνουν πρόσφορα μέ εὐλάβεια καί μέ εἰδική προετοιμασία, νά προσφέρουν τό νᾶμα, τό καθαρό κερί καί τό θυμίαμα γιά τήν Θεία Λειτουργία, μαζί μέ τά ὀνόματα, ζώντων καί κεκοιμημένων, σημειώνοντας καί ὑπογραμμίζοντας τό ὄνομα μέ ἰδιαίτερη ἀνάγκη (καλό θά ἦταν καί μέ τό αἴτημά του). Ἡ μνημόνευση τῶν ὀνομάτων καί ἡ προσφορά τῶν δώρων γιά τήν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας ἀποδίδουν τή μεγαλύτερη ὠφέλεια σέ ζῶντες καί κεκοιμημένους, ὅση ὠφέλεια δέν μπορεῖ νά προσφέρει καμμία ἄλλη προσευχή ἐπί τῆς γῆς. Ἰδίως γιά τούς κεκοιμημένους μας, πού δέν ἔχουν πλέον τή δυνατότητα νά βοηθήσουν τόν ἑαυτό τους καί περιμένουν μόνον ἀπό ἐμᾶς. Καλές οἱ δωρεές καί τά στεφάνια, ἀλλά ἡ Θεία Λειτουργία γιά τούς ἀνθρώπους μας εἶναι ἡ ἀναντικατάστατη ἀνακούφιση καί παρηγοριά τους.

Πολύ ὠφέλιμο θά ἦταν νά τελοῦμε καί Θεῖες Λειτουργίες (ν’ ἀνοίγουμε τίς Ἐκκλησιές, ὅπως συνηθίζει νά τό λέει ὁ λαός μας) ὑπέρ τῶν οἰκογενειῶν μας, τῶν συγγενῶν μας, τῶν φίλων μας καί τῶν κεκοιμημένων μας, μή παραλείποντας καί ὅλα τά διατεταγμένα (κόλλυβα καί ὑψώματα γιά τούς Ἁγίους μας, ἀρτοκλασίες, μνημόσυνα, τρισάγια καί κόλλυβα γιά τούς κεκοιμημένους μας).

Ζ´. Νά ἀφήνουμε στόν Θεό μέ ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη καί ἐλπίδα τόν ἑαυτό μας, τήν οἰκογένειά μας, τήν ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων καί τῶν ὑποθέσεών μας, ἀποφεύγοντας τήν ὀρθολογιστκή ὀργάνωση καί ἀντιμετώπιση τῆς προσωπικῆς καί οἰκογενειακῆς ζωῆς.

Νά διδάξουμε στά παιδιά μας ἀπό μικρά τό φόβο τοῦ Θεοῦ, τίς Ἀλήθειες τοῦ Εὐαγγελίου, τό σκοπό τῆς ζωῆς μας, τό ἐφήμερο τῶν ἐγκοσμίων, τή μεταφυσική-ὑπερβατική πραγματικότητα, τήν ἀγάπη στήν Ἐκκλησία, στά Ἱερά Μυστήρια καί στήν προσευχή. Μαζί μέ τή μόρφωση τοῦ ἐγκεφάλου καί τῶν σωματικῶν δεξιοτήτων, πού θεωρεῖται σήμερα πανάκεια, νά μορφώσουμε συγχρόνως καί τίς ψυχές τῶν παιδιῶν μας, τόν νοῦ τους καί τήν καρδιά τους, γιά νά διαπλάσουμε ὁλοκληρωμένες προσωπικότητες καί νά τούς δώσουμε τά σημαντικώτερα ἐφόδια.

Νά τά μάθουμε ἀπό μικρά νά εἶναι ταπεινά, ὄχι ἐγωκεντρικά καί φίλαυτα, νά ἔχουν σεβασμό στούς γονεῖς καί στούς μεγαλυτέρους, γενικώτερα. Εἶναι σημαντικό ἀπό μικρά νά μάθουν νά φιλοῦν τό χέρι τῶν γονέων καί τῶν παπούδων, ἄν ὑπάρχουν, κάθε βράδυ καί νά ζητοῦν συγχώρηση γιά τυχόν ἀταξίες, ὅπως καί νά δίνουν πρόθυμα συγχώρεση στά ἀδέλφια τους, ἀλλά καί στούς γονεῖς τους γιά τυχόν παραλείψεις, αὐστηρότητες καί προστριβές. Ἔχει μεγάλη σημασία, ἀδελφοί, νά γνωρίζουν τά παιδιά ὅτι παντοῦ καί μέσα στήν οἰκογένεια ὑπάρχει τάξη καί ἱεραρχία καί ὅτι οἱ γονεῖς εἶναι, μετά τόν Θεό καί τούς Ἁγίους, τά πιό σεβαστά καἱ ἱερά πρόσωπα. Γι’ αὐτό καί δέν πρέπει νά ἀντιδροῦμε μέ ἀσέβεια πρός τούς γονεῖς μας, ἤ νά τούς ὑβρίζουμε καί νά τούς ἀπειλοῦμε ἤ καί τό πιό φοβερό νά «σηκώσουμε χέρι» ἐπάνω τους, ὅσο ἁμαρτωλοί καί ἄν εἶναι. Τά πρόσωπα τῶν γονέων μας εἶναι κάτω ἀπό τά εἰκονίσματα τῶν Ἁγίων μας. «Εὐχαί γονέων στηρίζουσι τέκνα».

Θά θέλαμε νά ἐπιμείνουμε μέ ἰδιαίτερη ἔμφαση στό ζήτημα τῆς συγχωρήσεως, καθώς καί τῆς φιλοτιμίας, τῆς φιλανθρωπίας καί τῆς ἀνοικτοκαρδίας. Οἱ δύο αὐτές ἀρετές, ἡ φιλανθρωπία καί ἡ συγχώρηση, μᾶς κάνουν νά ὁμοιάζουμε μέ τόν Θεό μας, ὁ Ὁποῖος εἶναι, κυρίως, φιλάνθρωπος καί συγχωρητικός. Ὅσοι διαθέτουν αὐτές τίς δύο ἀρετές ποτέ δέν θά τούς ἀφήσει ὁ Θεός νά φύγουν ἀμετανόητοι ἀπό αὐτή τήν γῆ. Ἡ ἀγάπη Του θά τούς συντροφεύει καί σέ αὐτή τήν ζωή καί στήν ἄλλη ζωή.

Νά μιλοῦμε περισσότερο στόν Θεό γιά τά παιδιά μας, παρά στά παιδιά μας γιά τόν Θεό. Ἡ μεγαλύτερη περιουσία πού θά τούς ἀφήσουμε εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Πίστη καί ζωή, ἡ ἐλπίδα τους στόν Θεό καί ἡ βαθειά συναίσθηση ὅτι χωρίς τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει προκοπή καί εὐτυχία.

Ἡ ὑπερβολική μέριμνα νά ἐξασφαλίσουμε τό μέλλον τῶν παιδιῶν μας μέ ὅσα περισσότερα μποροῦμε χρήματα, κτήματα, οἰκήματα κ.λπ. ὄχι μόνο δέν συμβαδίζει μέ τό γνήσιο χριστιανικό φρόνημα, ἀλλά συσσωρεύει στούς μέν γονεῖς ἄγχος, ὑπερπροστασία, ὑπερεργασία, ὑπερκόπωση, συχνά καί ἀπροθυμία στή φιλανθρωπία, ἀλλά καί στά παιδιά καλλιεργεῖ τή φιλοκτημοσύνη, τήν φιλαργυρία, τήν ὀκνηρία, τήν πονηρία, τήν ἀχαριστία, τίς διαρκεῖς ἀπαιτήσεις, ἀλλά καί τήν ἀδυναμία νά ἐκτιμήσουν τούς κόπους τῶν γονέων τους καί γι᾿ αὐτό συχνά ὁδηγοῦνται στήν κατασπατάληση τῶν ἀγαθῶν πού κληρονομοῦν καί ὄντας ἀνίκανα νά σταθοῦν στή ζωή ἐξαθλιώνονται.

Μή ζητᾶμε εὐτυχία κοσμικοῦ τύπου, πολλά χρήματα, κτήματα, οἰκήματα καί ἐπιτυχίες. Εἶναι πλάνη φοβερή νά ἐκζητοῦμε ἄλυπο, ἄκοπο καί ἀναίμακτο βίο. «Οὐδείς ἀνέβη εἰς τόν Οὐρανόν μετ’ ἀνέσεως», μᾶς λέγει ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος.

Νά ἐπιμείνουμε στίς Ἑορτές τῶν Ἁγίων μας· μή καταλύοντας, τιμώντας τόν Ἅγιο, τοῦ ὁποίου τό ὄνομα φέρουμε, καί τήν νηστεία, ὅταν εἶναι ἡμέρα νηστείας. Νά καταργήσουμε τά πάρτι καί τά γενέθλια, τά ἐκ τῆς Δύσεως προερχόμενα καί γιά λόγους ἐμπορικούς προβαλλόμενα καί ἐπιβαλλόμενα, ἀλλά καί γιά λόγους οἰκογενειακῆς προβολῆς προτιμώμενα…

Η´. Φοβερές πληγές γιά τίς οἰκογένειες, ἀκόμη καί τίς χριστιανικές, εἶναι ἡ πανούργα καί πλανερή μόδα, τό ἀκριβό ντύσιμο, πού κρύβει κοσμικότητα, φιλαρέσκεια, ἐνίοτε καί ἀνηθικότητα, τό πολυτελές σπίτι καί αὐτοκίνητο, τά ἄφθονα καί ἐξεζητημένα ξενικά φαγητά καί ποτά, ἡ κοσμική ζωή καί διασκέδαση, ἡ ἄσκοπη ἐνασχόληση μέ θέματα ἀνούσια καί συχνά ἐπιβλαβῆ (χόμπυ, πολυέξοδα παιχνίδια κ.λπ.), ἡ σπατάλη χρημάτων καί χρόνου, πού ἀφαιρεῖται πάντοτε ἀπό τό χρόνο πού ἀνήκει στήν ψυχή μας, ἄν ὑπάρχει τέτοιος χρόνος, καί πολλά ἄλλα. Ὅλα αὐτά, ἀλλότρια τῆς εὐλαβείας καί τοῦ χριστιανικοῦ τρόπου ζωῆς, πέραν τοῦ ὅτι μᾶς ἀποπροσανατολίζουν, καθηλώνοντάς μας σέ φθηνά καί ἀνάξια λόγου γήϊνα πράγματα, γίνονται πολλές φορές αἰτίες τραγωδιῶν μέσα στίς οἰκογένειες: γιά νά ἱκανοποιηθοῦν ἀπαιτήσεις προτιμᾶται τό εὔκολο κέρδος διά τῆς πλαγίας ὁδοῦ, κλοπές, χρηματιστήρια, συζυγικές ἀπιστίες, διαζύγια, κ.λπ.

Γνώμη μας εἶναι —θά φανεῖ ἴσως σκληρή καί γιά πολλούς ἀνεφάρμοστη- ὅτι εἶναι ἀνάγκη νά βγεῖ ἡ τηλεόραση ἀπό τό σπίτι ἤ ἔστω νά ἐλέγχεται πολύ αὐστηρά ἡ χρήση της. Εἶναι τό μεγαλύτερο κακό μέσα στό ἴδιο μας τό σπίτι, στό ἴδιο μας τό δωμάτιο, πού εἶναι τό ἱερό καί τό ἄσυλό μας. Πόσο διορατικός καί προφητικός εἶναι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός! Ἡ τηλεόραση δέν εἶναι ἁπλῶς ὁ διάβολος μές στό κουτί μέ τά κέρατά του στίς στέγες τῶν σπιτιῶν μας· εἶναι λεγεῶνες διαβόλων μέσα στά σπίτια μας καί μέ τή θέλησή μας καί μέ τήν πληρωμή μας. Εἶναι σχολεῖο τοῦ κακοῦ, τοῦ ἐγκλήματος, τῆς διαφθορᾶς, τῆς κάθε εἴδους διαστροφῆς, τοῦ νεοεποχίτικου τρόπου σκέψεως καί ζωῆς, τοῦ σατανισμοῦ…. Εἶναι φοβερή ἡ ἀλλοίωση ἀπό τήν τηλεόραση, ὄχι μόνο στά παιδιά καί στούς νέους, ἀλλά καί στούς ἐνηλίκους καί στούς γέρους.

Τά ἴδια, βεβαίως, ἰσχύουν καί γιά τά κινητά τηλέφωνα καί τό internet καί κυρίως γιά τά λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ὅπως τό facebook (φέισμπουκ) κ.ἄ. πού ἀποτελοῦν μία ἀνοικτή πληγή καί μία συνεχή ἀπειλή γιά τά παιδιά, ἀλλά πολλές φορές καί γιά τούς ἐνήλικες.

Ἡ τηλεόραση, τό internet, τά κινητά τηλέφωνα (ρόζ τηλέφωνα κ.λπ.) ἀποτελοῦν τά σύγχρονα διαφθορεῖα πού ἀναπαράγουν καί προβάλλουν ὅλες τίς ἔκφυλες καί διεστραμμένες καταστάσεις, τήν ὁμοφυλοφιλία, τούς γκέι γάμους, τίς ἐλεύθερες σχέσεις, τά σύμφωνα συμβίωσης καί τόσα ἄλλα.

Εἶναι, ἐπίσης, τραγικό αὐτό πού συμβαίνει καί γιά τό ὁποῖο κατά μέγα μέρος εὐθύνονται ἡ τηλεόραση, τό internet καί τά κινητά τηλέφωνα: ἡ ἔλλειψη ἐπικοινωνίας καί διαλόγου μεταξύ τῶν μελῶν τῆς οἰκογενείας καί κυρίως μεταξύ τῶν συζύγων. Ἡ ὑπεραπασχόληση, ἡ ὑπερεργασία πού συμπληρώνεται μέ τήν ἐπί ὧρες καθήλωση μπροστά στήν τηλεόραση, στό κινητό ἤ τόν ὑπολογιστή, μέχρι καί τίς μεταμεσονύκτιες ὧρες, οἱ ὁποῖες ἀφαιροῦν καί τόν ἐλάχιστο ἐλεύθερο χρόνο ἀπό τούς συζύγους καί τά παιδιά, δημιουργοῦν συνεχή ἐκνευρισμό, κόπωση, ἀποξένωση καί μύρια ὅσα δεινά. Γιά νά εἴμαστε, ὅμως, εἰλικρινεῖς, τήν ἀπομόνωση, τόν ἐκνευρισμό, τίς ἀτέλειωτες λογομαχίες καί τόν τραυματισμό τῆς ψυχῆς τῶν παιδιῶν τά δημιουργοῦν καί τά καλλιεργοῦν κυρίως ὁ ἐγωϊσμός τῶν γονέων, ἡ φιλαυτία τους καί ἡ αὐτοδικαίωσή τους, ἡ ὁποία δέν γνωρίζει ἀγάπη, δέν γνωρίζει συγχώρηση, δέν γνωρίζει σιωπή καί ὑπομονή. Σπίτι χωρίς συγγνώμη τό ἐπισκέπτεται συχνά ἤ μᾶλλον κατοικεῖ μονίμως μέσα σ᾿ αὐτό ὁ σατανᾶς.

Νά ἔχουμε συναίσθηση τῆς μηδαμινότητός μας. Ἀκόμη κι ἄν εἴχαμε τηρήσει ὅλο τό Νόμο —πρᾶγμα δύσκολο γιά τόν ἄνθρωπο— καί πάλι ἀχρεῖοι δοῦλοι θά εἴμασταν, κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου. Σαφέστατα καί κατηγορηματικώτατα μᾶς τό βεβαιώνει ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης: «ἐὰν εἴπωμεν ὅτι ἁμαρτίαν οὐκ ἔχομεν, ἑαυτοὺς πλανῶμεν καὶ ἡ ἀλήθεια οὐκ ἔστιν ἐν ἡμῖν… ἐὰν εἴπωμεν ὅτι οὐχ ἡμαρτήκαμεν, ψεύστην ποιοῦμεν αὐτόν (τὸν Θεὸν), καὶ ὁ λόγος αὐτοῦ οὐκ ἔστιν ἐν ἡμῖν» (Α´ Ἰωάν. 1, 8-10). Ἔτσι καλλιεργοῦμε τήν πραγματική ταπείνωση, στήν ὁποία ἀναπαύεται ὁ Θεός καί ὄχι τήν ταπεινολογία καί τήν ταπεινοσχημία. Κατά τό πατερικό λόγιο, ὁ Θεός εὐλογεῖ ὅλο τόν κόσμο κάθε μέρα μέ τό ἕνα Του χέρι, τόν ταπεινό, ὅμως, τόν εὐλογεῖ μέ τά δυό Του χέρια. Ἔτσι ἐξηγεῖται αὐτό πού τόνιζε συχνά-πυκνά ὁ Γέροντας Γερμανός, ὅτι ὁ Θεός ἀγαπᾶ καί σώζει τόν ταπεινό ἁμαρτωλό καί ἀποστρέφεται τόν ἀσεβή καί ὑπερήφανο δίκαιο. Γι’ αὐτό καί νά μήν κάνουμε φίλους αὐτούς πού νομίζουν καί ὑποστηρίζουν ὅτι δέν ἔχουν ἁμαρτίες. Εἶναι ψεύτες, ἀνόητοι καί ἀλαζόνες.

Θ´. Ἀφήσαμε τελευταῖο τό σπουδαιότατο ζήτημα τῆς τακτικῆς, εἰλικρινοῦς καί ἐν μετανοίᾳ Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, χωρίς τήν ὁποία δέν εἶναι δυνατόν νά ἔχουμε πνευματική ζωή καί, κατά συνέπειαν, σωτηρία καί ἁγιασμό, καί μετοχή στήν Θεία Κοινωνία, στήν ὁποία πρέπει νά προσερχόμαστε τακτικά κι ἐμεῖς καί τά παιδιά μας, μέ τήν εὐλογία τοῦ Πνευματικοῦ. Αὐτό εἶναι ἕνα μεγάλο κεφάλαιο, πού θά τό ἀνοίξουμε, ὅμως, σέ μιά ἄλλη εὐκαιρία.

Προσφιλέστατοι ἀδελφοί μας,

Ὅλα αὐτά τά ἐπισημαίνουμε ὄχι γιά νά σᾶς ἀπελπίσουμε, ἀλλά γιά νά βάλουμε νέα ἀρχή μετανοίας, σύν Θεῷ, διά πρεσβειῶν καί δι’ εὐχῶν. Κι ἄν ἀκόμη δέν μποροῦμε νά τά ἐπιτύχουμε ὅλα αὐτά, τοὐλάχιστον νά ἔχουμε τήν αἴσθηση τῆς πνευματικῆς μας πενίας, τῶν πολλῶν μας ἐλλείψεων, τή συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητός μας καί νά ζητοῦμε διαρκῶς τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Καί ὁ καλός Θεός, βλέποντας τήν συναίσθηση αὐτή, θά ἀναπληρώσει τά ἐλλείποντα, ἀρκεῖ νά δεῖ καί τόν δικό μας συνεχή καί φιλότιμο ἀγώνα.

Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί καί φίλοι,

Καλή ἀρχή στόν ἀγώνα μας, μέ τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, τῆς Παναγίας μας καί τῶν Ἁγίων μας. Καλή καί Εὐλογημένη Χρονιά, καλή Μετάνοια, καλόν Παράδεισο. Εὐχαριστοῦμε γιά τήν ἐγκάρδια ἀγάπη σας καί τήν θυσιαστική παρουσία σας.

Πηγή: Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου