Ἀπέργασαι παλάτιον τόν τῆς ψυχῆς σου οἶκον, εἰς κατοικίαν τῷ Χριστῷ καί βασιλεῖ τῶν ὅλων δακρύων ταῖς ῥανίσι σου, ὀλολυγμοῖς καί θρήνοις καί τῶν γονάτων κάμψεσι καί στεναγμῶν τῷ πλήθει, εἰ ἀληθῶς, ὦ μοναχέ, μονάζων εἶναι θέλεις. Καί τότε οὐ μονάζων ἦς, τῷ βασιλεῖ συνῆς γάρ καί ἦς μονάζων καθ᾿ ἡμᾶς, ὡς ἐξ ἡμῶν ὑπάρχων καί χωρισθείς κόσμου παντός˙ τοῦτο μονάζων πάντως. Τῷ δέ Θεῷ καί βασιλεῖ ἑνωθείς οὐ μονάζων, ἀλλά ἁγίων γέγονας συναρίθμιος πάντων, ἀγγέλων ὁμοδίαιτος καί σύνοικος δικαίων καί πάντων τῶν ἐν οὐρανῷ συγκληρονόμος ὄντως. Πῶς οὖν μονάζων ὁ ἐκεῖ τό πολίτευμα ἔχων, ἔνθα ἐστίν ὁμήγυρις μαρτύρων καί ὁσίων, ἔνθα χορός τῶν προφητῶν καί θείων ἀποστόλων, ἔνθα ἡ ἀναρίθμητος πληθύς, ἡ τῶν δικαίων, ἱεραρχῶν, πατριαρχῶν καί τῶν λοιπῶν ἁγίων; Ὁ δέ καί ἔχων τόν Χριστόν ἐν ἑαυτῷ οἰκοῦντα, πῶς μόνος εἶναι λέγεσθαι δύναται, εἴπατέ μοι; Τῷ γάρ Χριστῷ μου σύνεστιν ὁ Πατήρ καί τό Πνεῦμα, καί πῶς μονάζων, ὁ τρισί ὡς ἑνί συνημμένος; Οὐκ ἔστι μόνος ὁ Θεῷ ἑνωθείς, κἄν μονάζῃ, κἄν ἐν ἐρήμῳ κάθηται, κἄν ἐν σπηλαίῳ ἔστιν˙ εἰ δέ μή τοῦτον εὕρηκεν, εἰ δέ μή τοῦτον ἔγνω, εἰ δέ μή τοῦτον ἔλαβεν ὅλον τόν σαρκωθέντα Θεόν Λόγον, οὐ γέγονε μοναχός, οἴμοι, ὅλως. Ὅθεν καί μόνος ἐστί τοῦ Θεοῦ κεχωρισμένος οὗτος, ἀλλά καί ὁ καθείς ἡμῶν ἐσμέν κεχωρισμένοι ἀνθρώπων ἄλλων πάντως γε καί ὀρφανοί δέ ἅπαντες μεμονωμένοι ὦμεν, εἰ καί δοκοῦμεν ἕνωσιν τῇ συνοικήσει ἔχειν καί μετ᾿ ἀλλήλων μίγνυσθαι τῇ τῶν πολλῶν συνάξει. Ψυχῇ γάρ καί τῷ σώματι ἐσμέν κεχωρισμένοι, ὅπερ καί εἶναι ἀληθές ὁ θάνατος δεικνύει, ἀποχωρίζων ἕκαστον συγγενῶν τε καί φίλων καί λήθην πάντων ἐμποιῶν τῶν νῦν ἀγαπωμένων. Οὕτω κάι νύξ καί ὕπνος τε καί πράξεις αἱ ἐν βίῳ τήν ἕνωσιν τήν τῶν πολλῶν ὡς εἰκός διαλύει. Ὁ δέ ποιήσας οὐρανόν δι᾿ ἀρετῆς τήν κέλλαν τήν ἑαυτοῦ, καί ἐν αὐτῇ καθήμενον τόν κτίστην τοῦ οὐρανοῦ τε καί τῆς γῆς κατανοεῖ καί βλέπει καί προσκυνεῖ καί σύνεστιν ἀεί φωτί ἀδύτῳ, φωτί τῷ ἀνεσπέρῳ τε, φωτί τῷ ἀπροσίτῳ, οὗ οὐδαμῶς χωρίζεται, οὐ μακρύνεται ὅλως, οὐκ ἐν ἡμέρᾳ ἤ νυκτί, οὐκ ἐν τροφῇ ἤ πόσει, ἀλλ᾿ οὐδ᾿ ἐν ὕπνῳ ἤ ὁδῷ ἤ μεταβάσει τόπου, ἀλλ᾿ ὥσπερ ζῶν οὕτω θανών, μᾶλλον δέ τρανοτέρως ὅλως ἐκείνῳ σύνεστι τῇ ψυχῇ αἰωνίως. Πῶς γάρ καί χωρισθήσεται ἡ νύμφη τοῦ νυμφίου, ἤ ὁ ἀνήρ τῆς γυναικός, ᾗ συνηρμόσθη ἅπαξ; Ὁ νομοθέντης, λέγε μοι, τόν νόμον οὐ φυλάξει; Ὁ εἰρηκώς˙ Καί ἔσονται οἱ δύο εἰς μίαν σάρκα, πῶς οὐ γενήσεται αὐτός σύν αὐτῇ πνεῦμα ὅλως; Ἐν τῷ ἀνδρί γάρ ἡ γυνή, ἐν γυναικί ἀνήρ δέ, καί ἡ ψυχή ἐν τῷ Θεῷ καί Θεός ἐν ψυχῇ δέ ἑνοῦται καί γνωρίζεται ἐν τοῖς ἁγίοις πᾶσιν. Οὕτως ἑνοῦνται τῷ Θεῷ οἱ διά μετανοίας τάς ἑαυτῶν καθαίροντες ψυχάς ἐν κόσμῳ τῷδε, καί μοναχοί καθίστανται τῶν ἄλλων ὄντες δίχα, οἵ νοῦν Χριστοῦ λαμβάνουσιν, ὅπερ καί στόμα ἔστι καί γλῶσσα ὄντως ἀψευδής, μεθ᾿ ἧς προσομιλοῦσι Πατρί τῷ παντοκράτορι, μεθ᾿ ἧς ἀεί βοῶσιν˙ Ὦ πάτερ, ὦ παμβασιλεῦ, ὦ κτίστα τῶν ἁπάντων! Τούτων ἡ κέλλα οὐρανός, ἥλιος δέ ἐκεῖνοι, καί τό φῶς ἐστιν ἐν αὐτοῖς, τό ἄδυτον καί θεῖον, ὅ καί φωτίζει ἅπαντα ἐρχόμενον ἐν κόσμῳ ἄνθρωπον καί γενόμενον ἐκ Πνεύματος Ἁγίου. Νύξ οὖν οὐκ ἔστιν ἐν αὐτοῖς˙ πῶς εἰπεῖν σοι οὐκ ἔχω, φρίττω γάρ ταῦτα γράφων σοι καί ἐννοῶν δέ τρέμω, ἀλλά διδάσκω σε τό πῶς ζῶσι καί ποίῳ τρόπῳ οἱ τῷ Θεῷ δουλεύοντες κἀκεῖνον ἀντί πάντων μόνον καί ἀγαπήσαντες, μόνῳ καί ἑνωθέντες καί γεγονότες μοναχοί ὡς μετά μόνου μόνοι, εἰ καί ἐν δήμῳ παμπληθεῖ εἰσίν ἀπειλημένοι. Οὗτοι γάρ ὄντως μοναχοί καί μονάζοντες μόνοι, γυμνοί καί ἐνθυμήσεων καί λογισμῶν παντοίων, μόνον ὁρῶντες τόν Θεόν ἐν νοΐ ἀνεννοίῳ, ἐμπεπηγμένῳ ἐν φωτί, ὥσπερ ἐν τοίχῳ βέλος, ἤ ὡς ἀστήρ ἐν οὐρανῷ, ἤ πῶς εἰπεῖν οὐκ ἔχω. Ὅμως ὡς ἄλλον φωτεινόν νυμφῶνα κατοικοῦσι τάς κέλλας καί ἐν οὐρανῷ νομίζουσι διάγειν ἤ ἀληθῶς διάγουσι, βλέπε, μή ἀπιστήσῃς! Οὐ γάρ εἰσίν ἐπί τῆς γῆς, εἰ καί τῇ γῇ κρατοῦνται, ἀλλ᾿ ἐν φωτί διάγουσι τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ᾧ κατοικοῦσιν ἄγγελοι, ἐφ᾿ ᾧ περιπατοῦσιν, ὑφ᾿ οὗπερ διαρπάζονται ἀρχαί καί ἐξουσίαι, θρόνοι καί κυριότητες πᾶσαι ἐνδυναμοῦνται. Εἰ γάρ καί ἐπαναπαύεται Θεός ἐν τοῖς ἁγίοις, ἀλλ᾿ ἐν Θεῷ οἱ ἅγιοι ζῶσί τε καί κινοῦνται, βαδίζοντες ἐν τῷ φωτί ὥσπερ ἐπί ἐδάφους. Ὤ θαύματος, ὡς ἄγγελοι καί ὡς υἱοί ὑψίστου ἔσονται μετά θάνατον, θεοί Θεῷ συνόντες, τῷ φύσει ὄντι οἱ αὐτῷ θέσει ὁμοιωθέντες. Τούτων νυνί δέ λείπονται μόνῳ, ὅτι κρατοῦνται τῷ σώματι καί σκέπονται καί καλύπτονται, οἴμοι, ὡς δέσμιοι ἐν φυλακῇ τόν ἥλιον ὁρῶντες καί τάς ἀκτῖνας τάς αὐτοῦ δι᾿ ὀπῆς εἰσιούσας καί μή δυνάμενοι αὐτόν ὅλον κατανοῆσαι ἤ κατιδεῖν τῆς φυλακῆς ἔξωθεν γεγονότες, ἤ παρακύψαντες τρανῶς ἀπιδεῖν εἰς ἀέρα. Καί τοῦτο ἔστιν, ὅ αὐτούς ἀνιᾷ, ὅτι ὅλον οὐ καθορῶσι τόν Χριστόν, εἰ καί ὅλον ὁρῶσιν, οὐδέ δεσμῶν ἰσχύουσι τοῦ σώματος ἐκδῦναι, εἰ καί παθῶν ἀνείθησαν καί πάσης προσπαθείας, ἀλλά κρατοῦνται ὑφ᾿ ἑνός τῶν πολλῶν ἀνεθέντες˙ ὁ γάρ ὑπάρχων ἐν δεσμοῖς πολλοῖς συνδεδεμένος οὐδέ ἐλπίζει τῶν πολλῶν τήν λύσιν εὑρηκέναι, ὁ δέ τά πλεῖστα τῶν δεσμῶν δυνηθείς διακόψαι, κρατούμενος δέ ὑφ᾿ ἑνός πλέον ἀλγεῖ τῶν ἄλλων, καί ἐπισπεύδει καί αὐτοῦ ἀεί ζητεῖ τήν λύσιν, ὅπως ἐλεύθερος φανῇ, ὅπως βαδίζῃ χαίρων, ὅπως ἀπέλθῃ ἐν σπουδῇ, πρός ὅν τόν πόθον εἶχε, δι᾿ ὅν καί τήν ἀπόλυσιν τοῦ δεσμοῦ ἐπεζήτει. Ἐκεῖνον τοίνυν ἅπαντες ζητήσωμεν, τόν μόνον δυνάμενον ἐκ τῶν δεσμῶν ἡμᾶς ἐλευθερῶσαι. Ἐκεῖνον καί ποθήσωμεν, ἐκεῖνον οὗ τό κάλλος πᾶσαν ἐκπλήττει ἔννοιαν, πᾶσαν ἐκπλήττει φρένα, πᾶσαν τιτρώσκει τε ψυχήν καί πτεροῖ πρός ἀγάπην καί συγκολλᾷ καί συνενοῖ τῷ Θεῷ ἀενάως. Ναί, ἀδελφοί μου, δράμετε ταῖς πράξεσι πρός τοῦτον, ναί, φίλοι, διανάστητε, ναί, μή ἀπολειφθῆτε, ναί, μή λαλεῖτε καθ᾿ ἡμῶν ἑαυτούς ἀπατῶντες. Μή λέγετε, ἀδύνατον λαβεῖν τό Θεῖον Πνεῦμα, μή λέγετε, χωρίς αὐτοῦ δυνατόν τό σωθῆναι, μή οὖν ἀγνώστως τούτου λέγετέ τινα μετέχειν. Μή λέγετε, ὅτι Θεός οὐχ ὁρᾶται ἀνθρώποις, μή λέγετε, οἱ ἄνθρωποι φῶς θεῖον οὐχ ὁρῶσιν, ἤ ὅτι καί ἀδύνατον ἐν τοῖς παροῦσι χρόνοις. Οὐδέποτε ἀδύνατον τοῦτο τυγχάνει, φίλοι, ἀλλά καί λίαν δυνατόν τοῖς θέλουσιν ὑπάρχει, πλήν ὅσοις βίος κάθαρσιν τήν τῶν παθῶν παρέσχε καί καθαρόν εἰργάσατο τῆς διανοίας ὄμμα˙ τοῖς δ᾿ ἄλλοις ὄντως τύφλωσις, ἁμαρτημάτων ῥύπος, ὅ καί ἐνταῦθα καί ἐκεῖ θείου φωτός στερήσει καί, μή πλανᾶσθε, τῷ πυρί καί σκότει παραπέμψει. Ἴδετε, φίλοι, ποταπός ὡραῖος ὁ Δεσπότης! Ναί, μή καμμύσητε τόν νοῦν πρός τήν γῆν ἀφορῶντες, ναί, μή φροντίσι τῶν ἐν γῇ πραγμάτων καί χρημάτων, ἐπιθυμίᾳ δόξης τε κρατηθῆτε καί τοῦτον ἐγκαταλείψετε, τό φῶς ζωῆς τῆς αἰωνίου! Ναί, φίλοι, δεῦτε μετ᾿ ἐμοῦ, συνεπάρθητε δή μοι, οὐ σώματι, ἀλλά νοΐ καί ψυχῇ καί καρδίᾳ, ἐν ταπεινώσει κράζοντες πρός τόν καλόν Δεσπότην, τόν φιλοικτίρμονα Θεόν, τόν φιλάνθρωπον μόνον. Καί πάντως εἰσακούσεται καί πάντως ἐλεήσει καί πάντως ἀποκαλυφθῇ καί πάντως ἐμφανίσει καί φῶς ἡμῖν τό ἑαυτόῦ φαιδρόν καθυποδείξει. Τί κατοκνεῖτε ταπεινοί, τί καταρρᾳθυμεῖτε, τί προτιμᾶσθε ἄνεσιν τοῦ σώματος καί δόξαν, τίν ἄτιμον καί ἄδοξον, τήν κενήν καί ματαίαν; Τί λέγετε ἀμέριμνον τόν ἐνάρετον βίον; Οὐκ ἔστιν οὕτως, ἀδελφοί, οὐκ ἔστι, μή πλανᾶσθε, ἀλλ᾿ ὡς οἱ βίον ἔχοντες καί γυναῖκα καί τέκνα καί πλούτου ἐφιέμενοι καί δόξης τῆς προσκαίρου σπουδάζουσι καί τρέχουσι τό δοκοῦν ἐκπληρῶσαι, οὕτω καί πᾶς μετανοῶν καί πᾶς Θεῷ δουλεύων ὀφείλει σπεύδειν καί ἀεί ἐμμέριμνος ὑπάρχειν, ὅπως εὐπρόσδεκτος αὐτοῦ ἡ μετάνοια ἔσται καί ἡ δουλεία γένηται εὐάρεστος τελεία, καί τότε ὅλως τῷ Θεῷ οἰκειωθείς ἐκ τούτων ὅλος ἑνοῦται καί αὐτόν κατά πρόσωπον βλέπει καί παρρησίαν πρός αὐτόν ἀναλόγως λαμβάνει, καθ᾿ ὅσον σπεύδει τό αὐτοῦ θέλημα ἐκπληρῶσαι, ὅπερ ἀξιωθείημεν καί ἡμεῖς τοῦ ποιῆσαι καί τοῦ ἐλέους μετασχεῖν μετά πάντων ἁγίων, νῦν μέν καθ᾿ ὅσον ἐφικτόν ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἐκεῖ δέ ὅλον τόν Χριστόν, ὅλον τό Θεῖον Πνεῦμα, ἐν τῷ Πατρί ληψόμεθα εἰς αἰῶνας αἰώνων˙ ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Νῦν ἐν τοῖς ζῶσιν ὡς νεκρός, ὦ Δέσποτα, ὑπάρχω καί ἐν νεκροῖς ὡς ζῶν εἰμι, ἄθλιος ὑπέρ πάντας ἀνθρώπους τούς ἐπί τῆς γῆς, οὕς ἔκτισας, Θεέ μου. Τό γάρ νεκρόν ὑπάρχειν με ἐν τοῖς κατά σε ζῶσι τῶν μή κτισθέντων χείρω με ἀποδείκνυσι πάντως, τό δ᾿ ἐν νεκροῖς τήν ἄλογον ζωήν ζῆν ὡς τά κτήνη τῶν μή εἰδότων σε Θεόν ὅμοιον ὄντως πέλει. Πῶς γάρ οὐκ ἔστιν ὅμοιον, πῶς δέ οὐκ ἔστιν ἶσον; Εἰ καί δοκῶ εἰδέναι σε, εἰ καί δοκῶ πιστεύειν, εἰ καί δοκῶ σε ἀνυμνεῖν καί σέ ἐπικαλεῖσθαι- καί γάρ λαλεῖ τό στόμα μου λόγους, οὕς ἐδιδάχθην, καί ὕμνους ᾄδω καί εὐχάς, ἅς ἐγγράφως οἱ πάλαι τό Πνεῦμά σου τό Ἅγιον ἐξέθεντο λαβόντες,- καί λέγων ταῦτα καί δοκῶν μέγα τι πεπραχέναι ἀναισθητῶ καί ἀγνοῶ, ὅτι ὥσπερ οἱ παῖδες μανθάνοντες οὐκ ἴσασι τήν δύναμιν τῶν λόγων, οὕτως κἀγώ ταῖς προσευχαῖς καί ψαλμοῖς τε καί ὕμνοις ἐγκαρτερῶν καί ἀνυμνῶν σέ τόν εὔσπλαγχνον μόνον, τῆς σῆς δόξης καί τοῦ φωτός αἴσθησιν οὐ λαμβάνω, καί ὥσπερ οἱ αἱρετικοί, οἱ πολλά ἐκμαθόντες, ἐδόκουν τοῦ εἰδέναι σε, ἐδόκουν σέ γινώσκειν, ἐδόκουν οἱ πανάθλιοι καί βλέπειν σε, Θεέ μου, οὕτω κἀγώ πολλάς εὐχάς καί πολλάς ψαλμῳδίας λαλῶν ἐν μόνῃ γλώσσῃ μου, ἴσως δέ καί καρδίᾳ, ἐκ τούτων τό τῆς πίστεως ἄκρον ἔχειν νομίζω, ἐκ τούτων τήν ἐπίγνωσιν πᾶσαν τῆς ἀληθείας οἴομαι τό καταλαβεῖν καί μηδέν πλέον χρῄζειν˙ ἐκ τούτων κάί τό βλέπειν σε, τό φῶς τοῦ κόσμου, Σῶτερ, ἐκ τούτων καί κατέχειν σε καί συνεῖναί μοι λέγω καί συμμετέχειν φύσεως τῆς θείας σου νομίζω, καί κατ᾿ ἐμοῦ παραβολάς ἐφευρίσκω καί λόγους ἀνερευνῶν ἐκ τῆς γραφῆς προβάλλομαι καί λέγω˙ Ὁ Κύριος τούς τρώγοντας εἶπεν αὐτοῦ τήν σάρκα καί τούς τό αἷμα πίνοντας ἐν αὐτῷ καταμένειν, ἀλλά καί κατοικεῖν αὐτός ἐν αὐτοῖς ὁ Δεσπότης. Τοῦτο οὖν λέγων ὡς ληπτόν τόν ἄληπτον κηρύττω, ἐν τῷ ληπτῷ τοῦ σώματος τόν ἄληπτον ὑπάρχειν, καί κρατητόν καί ὁρατόν τόν ἀκράτητον πάντῃ. Καί ἀγνοῶ, ὁ δυστυχής, ὅτι ἐν οἷς ἄν θέλῃς, τῷ αἰσθητῷ καί κρατητῷ καί ὁρατῷ ὑπάρχεις, αἰσθητός τε καί κρατητός καί ὁρατός, ὁ κτίστης. Ἐν ἀκαθάρτοις δ᾿ ὡς ἐγώ καί ἀναξίοις μᾶλλον θεοποιεῖς τό αἰσθητόν σῶμα σοῦ τε καί αἷμα καί παντελῶς ἀκράτητον, ἄληπτόν τε εἰς ἅπαν ἀναλλοιώτως ἀλοιοῖς, μᾶλλον δ᾿ ἐν ἀληθείᾳ πνευματικόν μεταποιεῖς, ἀόρατον, ὡς πάλαι συγκεκλεισμένων τῶν θυρῶν εἰσῆλθες καί ἐξῆλθες καί ἄφαντος ἐξ ὀφθαλμῶν ἐν τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου ἐγένου σύ τῶν μαθητῶν, οὕτω καί νῦν τόν ἄρτον ἀποτελεῖς καί σῶμα σου πνευματικόν ἐργάζῃ. Κἀγώ δοκῶ κατέχειν σε, κἄν θέλῃς, κἄν μή θέλῃς, καί κοινωνῶν τῆς σῆς σαρκός καί σοῦ μεταλαμβάνειν νομίζω καί διάκειμαι ὡς ἅγιος, Χριστέ μου, καί κληρονόμος τοῦ Θεοῦ καί σός συγκληρονόμος καί ἀδελφός καί μέτοχος δόξης τῆς αἰωνίου. Ἐκ τούτου τοίνυν δείκνυμαι ἀναισθητῶν εἰς ἅπαν, ἐκ τούτου πάντως φαίνεται ἀγνοεῖν με, ἅ ψάλλω, καί ἅ λαλῶ καί ἅ ἀεί μελετῶ τε καί ᾅδω. Εἰ γάρ ὅλως ἐγίνωσκον, εἶχον πάντως εἰδέναι, ὅτι ἀτρέπτως ἄνθρωπος ἐγένου, ὁ Θεός μου, ἵνα τόν προσληφθέντα με ὅλον θεοποιήσῃς, οὐχί δέ ἵνα ἄνθρωπος σύ παχύτητι μείνῃς καί κρατηθῇς ἐν τῇ φθορᾷ, ὁ ἀκράτητος πάντῃ, ὁ ἄφθαρτος καί ἄληπτος φύσει Θεός ὑπάρχων. Τοῦτο εἰδώς ὡς ἄληπτον τό σῶμά σου τό θεῖον καί αἷμά σου τό ἅγιον πιστεύων γεγενῆσθαι καί πῦρ ὄντως ἀπρόσιτον ἐμοί τῷ ἀναξίῳ, φρίκῃ καί φόβῳ, τρόμῳ τε τούτων ἄν ἐκοινώνουν, ἐν δάκρυσι καί στεναγμοῖς ἐμαυτόν προκαθαίρων. Νῦν δέ ἐν σκότει κάθημαι καί ἀγνοίᾳ, πλανῶμαι, ἀναισθησίᾳ παντελεῖ κρατούμενος ὁ τάλας. Ἀλλ᾿ ὅμως ἱκευτεύω σε, ὅμως ἐκδυσωπῶ σε, προσπίπτων καί παρακαλῶν καί ζητῶν σου τό ἔλεος˙ Ἐπίβλεψον ὡς πάντοτε καί νῦν, παμβασιλεῦ μου, δεῖξον τήν εὐσπλαγχνίαν σου, δεῖξον τό συμπαθές σου, δεῖξον τό ἀμνησίκακον εἰς ἐμέ τόν τελώνην, μᾶλλον δέ τόν πανάσωτον, τόν ὑπέρ πᾶσαν φύσιν ἀλόγων τε καί λογικῶν εἰς σέ ἐξαμαρτόντα. Εἰ γάρ καί πάντα πέπραχα ἄνομα ἐν τῷ βίῳ, ἀλλά Θεόν σε, ποιητήν ὁμολογῶ τῶν πάντων, Θεοῦ Υἱόν σε, τοῦ Θεοῦ ὁμοούσιον σέβω, τόν γεννηθέντα ἐξ αὐτοῦ πρό πάντων τῶν αἰώνων καί ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν καιρῶν ἐξ ἁγίας Παρθένου, τῆς Θεοτόκου Μαριάμ γεννηθέντα ὡς βρέφος καί γεγονότα ἄνθρωπον, δι᾿ ἐμέ τε παθόντα καί σταυρωθέντα καί ταφῇ, Σῶτερ, παραδοθέντα καί ἀναστάντα ἐκ νεκρῶν μετά τρίτην ἡμέραν καί ἀνελθόντα ἐν σαρκί, ὅθεν οὐκ ἐχωρίσθης. Οὕτως οὖν με πιστεύοντα, οὕτως σε προσκυνοῦντα καί πάλιν σε ἐλπίζοντα ἐλθεῖν καί κρῖναι πάντας καί ἀποδοῦναι ἑκάστῳ, Χριστέ, τά κατ᾿ ἀξίαν, ἡ πίστις ἀντί ἔργων μοι λογισθήτω, Θεέ μου, καί μή ζητήσῃς ἔργα με ὅλως τά δικαιοῦντα, ἀλλά ἡ πίστις μοι αὕτη ἀντί πάντων ἀρκέσει. Αὕτη ἀπολογήσεται, αὕτη με δικαιώσει, αὕτη με δείξει κοινωνόν δόξης σου αἰωνίου. Ὁ γάρ πιστεύων, εἴρηκας, εἰς ἐμέ, ὦ Χριστέ μου, ζήσεται καί οὐκ ὄψεται θάνατον εἰς αἰῶνας. Εἰ οὖν ἡ πίστις ἡ εἰς σέ ἀπεγνωσμένους σῴζει, ἰδού, πιστεύω, σῶσόν με λάμψας φῶς σου τό θεῖον, καί τήν ἐν σκότει μου ψυχήν καί σκιᾷ τοῦ θανάτου κατεχομένην, Δέσποτα, ἐπιφανείς φωτίσῃς. Δός δέ μοι καί κατάνυξιν, πόμα τό ζωηρόν σου, πόμα πιαῖνόν μου σαρκός καί ψυχῆς τάς αἰσθήσεις, πόμα εὐφραῖνόν με ἀεί καί ζωήν μοι παρέχον, οὗ μή στερήσῃς με, Χριστέ, τόν ταπεινόν καί ξένον, τόν τάς ἐλπίδας ἐπί σέ ἀναθέμενον πάσας.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Πῶς διαγράψω, Δέσποτα, προσώπου σου τήν θέαν, πῶς εἴπω τήν ἀνέκφραστον θεωρίαν τοῦ κάλλους; Πῶς ὅν ὁ κόσμος οὐ χωρεῖ, γλώσσης φθογγή χωρήσει, πῶς τις ἐκφράσαι δυνηθῇ τήν σήν φιαλνθρωπίαν; Καθήμενος γάρ ἐν φωτί λαμπάδος μοι φαινούσης καί φωτιζούσης τῆς νυκτός τόν ζόφον καί τό σκότος ἐδόκουν εἶναι ἐν φωτί προσέχων ἀναγνώσει, λέξεις τε οἷα ἐρευνῶν καί σκοπῶν τάς συντάξεις. Ὠς οὖν ὑπῆρχον, Δέσποτα, ἀδολεσχῶν ἐν τούτοις, αἴφνης ἐφάνης ἄνωθεν πολύ μείζων ἡλίου καί ἔλαμψας ἐξ οὐρανῶν μέχρις ἐμῆς καρδίας. Τά δ᾿ ἄλλα πάντα ὡς βαθύ σκότος εἶναι ἐώρων, στῦλος δέ μέσον φωτεινός, ὅλον τεμών ἀέρα διῆκεν ἐκ τῶν οὐρανῶν ἕως ἐμοῦ τοῦ τάλα. Εὐθύς ἐπελαθόμην δέ φωτός τοῦ λυχνιαίου, οἰκίας ἠμνημόνησα ὅτι ἐντός ὐπάρχω, ἐν τῷ δοκεῖν ἀέρι δέ τοῦ σκότους ἐκαθήμην, πλήν καί τοῦ σώματος αὐτοῦ λήθην ἔσχον εἰς ἅπαν. Ἐλάλουν σοι καί νῦν λαλῶ ἐκ βάθους μου καρδίας˙ Ἐλέησόν με, Δέσποτα, ἐλέησόν με, μόνε, τόν μηδαμῶς μηδέποτε δουλεύσαντά σοι, Σῶτερ, ἀλλά σε παροργίζοντα ἐκ νέας ἡλικίας. Πᾶσαν μετῆλθον σαρκικήν καί ψυχικήν κακίαν καί ἁμαρτίας ἔπραξα ἀμετρήτους, ἀτόπους, ὑπέρ ἀνθρώπους ἅπαντας, ὑπέρ ἄλογα πάντα, ἑρπετά καί θηρία τε πάντα ὑπερνίκησας. Εἰς ἐμέ οὖν τό ἔλεος χρεία ἐνδείξασθαί σε, τόν καί ἐξαμαρτήσαντα ὑπέρ πάντας ἀφρόνως. Μή χρῄζειν γάρ ἐλάλησας σύ αὐτός ἰατρείας τούς ὑγιαίνοντας, Χριστέ, ἀλλά τούς ἀσθενοῦντας˙ διό ὡς ἀσθενοῦντά με πολλά καί ἀμελοῦντα οὕτως πολύ τό ἔλεος ἐπίχεέ μοι, Λόγε! Ἀλλ᾿ ὤ φωτός γαυρίαμα, ἀλλ᾿ ὤ πυρός κινήσεις ἀλλ᾿ ὤ φλογός περιδρομαί ἐν ἐμοί τῷ ἀθλίῳ παρά σῆς σῆς καί παρά σοῦ ἐνεργούμεναι δόξης! Δόξαν δ᾿ ἐγώ τό Πνεῦμά σου ἐπίσταμαι καί λέγω, τό Ἅγιον, τό συμφυές καί ὁμότιμον, Λόγε, ὁμογενές, ὁμόδοξον, ὁμοούσιον, μόνον τῷ σῷ Πατρί καί σοί, Χριστέ, ὦ Θεέ τῶν ἁπάντων. Σοί προσκυνῶν εὐχαριστῶ, ὅτι ἠξίωσάς με, κἄν ποσῶς ἐπιγνῶναί σου θεότητος τό κράτος. Εὐχαριστῶ, ὅτι αὐτός καθημένῳ ἐν σκότει ἀπεκαλύφθης μοι, ἔλαμψας, ἰδεῖν ἠξίωσάς με τό φῶς τό τοῦ προσώπου σου, τό ἄστεκτον τοῖς πᾶσιν. Ἔμεινα καθεζόμενος ἐν σκότει μέσον, οἶδα, μέσον δέ τούτου ὄντι μοι κεκαλυμμένῳ σκότει ἐφάνης φῶς, ἐφώτισας ὅλον ὅλῳ φωτί με καί γέγονα φῶς ἐν νυκτί, μέσον σκότους τυγχάνων. Οὔτε τό σκότος τό σόν φῶς κατέλαβεν εἰς ἅπαν, οὔτε τό φῶς ἐδίωξε τό ὁρώμενον σκότος, ἀλλ᾿ ἀναμίξ, ἀσύγχυτα πάντῃ μεμερισμένα μακράν ἀλλήλων, ὡς εἰκός, οὐ κεκραμένα ὅλως, πλήν ἐν ταὐτῷ τά σύμπαντα πληροῦσιν, ὡς νομίζω. Οὕτως εἰμί ἐν τῷ φωτί, μέσον τυγχάνων σκότους, οὕτως ἐν σκότει πάλιν δέ μέσον φωτός διάγων, ἰδού καί μέσον ἐν φωτί, ἰδού καί μέσον σκότους˙ καί λέγω˙ τίς ἐν σκότει μοι φῶς εὑρεῖν μέσον δώσει, ὅ οὐ χωρεῖ εἰσδέξασθαι; Πῶς γάρ χωρήσει σκότος φῶς ἐντός καί μή φεύξεται, ἀλλά μενεῖ ἐν μέσῳ φωτός τό σκότος; Ὤ φρικτοῦ θαύματος,ὁρωμένου διττῶς διττοῖς τοῖς ὀφθαλμοῖς, σώματος καί ψυχῆς τε! Ἄκουε ἄρτι˙ τά φρικτά διττοῦ Θεοῦ σοι λέγω καί ὡς πρός ἄνθρωπον διττόν ἐμέ γεγενημένα! Ἀνέλαβε τήν σάρκα μου καί δέδωκέ μοι πνεῦμα, καί γέγονα κἀγώ Θεός τῇ χάριτι τῇ θείᾳ, θέσει υἱός πλήν τοῦ Θεοῦ, ὤ ἀξίας, ὤ δόξης! Ὡς ἄνθρωπος λυπούμενος ἐμαυτόν ταλανίζω καί τήν ἐμήν ἀσθένειαν κατανοῶ καί στένω, καί ζῆν ὅλως ἀνάξιος ὑπάρχω, ὡς εὖ οἶδα, ἐκείνου δέ τῇ χάριτι θαρρῶν, κατανοῶν τε τό κάλλος, ὅ μοι δέδωκεν, ἐπιτέρπομαι βλέπων. Ὡς μέν οὖν ἄνθρωπος οἶδα μηδέν ὁρᾶν τῶν θείων, καί ἀοράτων παντελῶς εἰμί κεχωρισμένος, τῇ δέ υἱοθεσίᾳ με Θεόν γεγενημένον καί καθορῶ καί κοινωνός γίνομαι τῶν ἀψαύστων. Ὡς ἄνθρωπος οὐδέν ἔχων τῶν ὑψηλῶν καί θείων, ὡς δέ Θεοῦ χρηστότητι νυνί ἐλεημένος ἔχω Χριστόν, τόν Κύριον, τῶν πάντων εὐεργέτην. Διό καί πάλιν, Δέσποτα, δεόμενος προσπίπτω˙ μή ἀποτύχω τῶν ἐν σοί ἐλπίδων μου μηδόλως, διαγωγῆς τε καί τιμῆς, δόξης καί βασιλείας, ἀλλ᾿ ὥσπερ νῦν ὁρᾶσθαί μοι κατηξίωσας, Σῶτερ, οὕτω καί μετά θάνατον παράσχου μοι σε βλέπειν. Οὐ λέγω πόσον, εὔσπλαγχνε, ἀλλ᾿ εὐμενῶς, εὐσπλάγχνως ἱλέῳ σου τῷ ὄμματι, ὡς καί νῦν καθορᾷς με καί τῆς χαρᾶς σου ἐμπιπλᾷς καί γλυκύτητος θείας. Ναί, ποιητά καί πλάστα μου, σκέπασόν με χειρί σου, καί μή ἐγκαταλίπῃς με, ναί, μή μνησικακήσῃς! Ἀγνωμοσύνην μου πολλήν, Δέσποτα, μή σταθμίσῃς, ἀλλά ἀξίωσον κἀμέ φωτί σου μέχρι τέλους καί τῇ ὁδῷ τῶν ἐντολῶν ἀόκνως πορευθῆναι καί ἐν αὐτῷ σου τῷ φωτί τῶν χειρῶν, πανοικτίρμον, παραθεῖναι τό πνεῦμά μου, λυτρούμενος ἐχθρῶν με, σκότους, πυρός, κολάσεων τῶν αἰωνίων, Λόγε! Ναί, ὁ πολύς ἐν οἰκτιρμοῖς, ἄφατος ἐν ἐλέει, ἀξίωσον εἰς χεῖράς σου παραδοῦναι ψυχήν μου, καθώς καί νῦν ἐν τῇ χειρί τῇ σῇ, Σῶτερ, τυγχάνω. Μή οὖν παρεμποδίσῃ μου τήν ὁδόν ἁμαρτία, μή περικόψῃ, μή τῆς σῆς ἀποσπάσῃ χειρός με, ἀλλ᾿ αἰσχυνθήτω ὁ δεινός ἄρχων καί ψυχοφθόρος ἐντός παλάμης, Δέσποτα, τῆς σῆς ὄντα με βλέπων, καθά καί νῦν οὐδέ τολμᾷ πλησίον μου γενέσθαι ὁρῶν ὑπό τῆς χάριτος τῆς σῆς σκεπόμενόν με! Μή κατακρίνῃς με, Χριστέ, μή εἰς ᾅδην ἀπώσῃ, μή καταγάγῃς εἰς βυθόν θανάτου τήν ψυχήν μου, ὅτι τολμῶν τό ὄνομα τό σόν κατονομάζειν, ὁ ῥυπαρός, ὁ μιαρός καί βέβηλος εἰς ἅπαν˙ μή χάνῃ γῆ καί καταπίῃ με, Λόγε, τόν παραβάτην, τόν μηδέ ζῆν, μηδέ λαλεῖν ὅλως ἄξιον ὄντα. Μή πῦρ κατέλθῃ ἐπ᾿ ἐμέ καί ἐκλείξῃ με ἄφνω, ὡς μή Κύριε ἐλέησον! εἰπεῖν συγχωρηθέντα, μή ὁ πολύς ἐν οἰκτιρμοῖς, ὁ φιλάνθρωπος φύσει, μή εἰσελθεῖν θελήσειας μετ᾿ ἐμοῦ τοῦ κριθῆναι. Τί γάρ καί ὅλως φθέγξομαι, ὑπάρχων ἁμαρτία, τί οὖν καί εἴποιμι ποσῶς, ὁ κατακεκριμένος, ὁ ἐκ κοιλίας μου μητρός ἀμέτρητά σοι πταίσας καί μέχρι νῦν ἀναισθητῶν πρός σήν μακροθυμίαν, ὁ μυριάκις εἰς βυθόν κατενεχθείς τοῦ ᾅδου κἀκεῖθεν ἀγαθότητι ἀνελκυσθείς σου θείᾳ, ὁ μέλη καί τάς σάρκας μου ψυχῆς καί σώματός τε καταρρυπώσας, ὡς οὐδείς ἄλλος τῶν ἐν τῷ βίῳ, ὁ μανικός τῶν ἡδονῶν ἐραστής ἀναίσχυντος καί πονηρός καί δόλιος τῇ ψυχικῇ κακίᾳ, ὁ μίαν σου ὅλως, Χριστέ, ἐντολήν μή φυλάξας; Τί σοι ἀπολογήσομαι, τί δέ σε καί προσείπω, ποίᾳ ψυχῇ βαστάσω σου ἐλέγχους, ὦ Θεέ μου; Εἰ ἀνομίας τάς ἐμάς καί τάς πράξεις γυμνώσεις, ὦ βασιλεῦ ἀθάνατε, μή δείξῃς πᾶσι ταύτας, ὅτι φρίττω ἐννοῶν ἔργα νεότητός μου, τό δέ εἰπεῖν φρίκης μεστόν, ἀνάπλεων αἰσχύνης. Εἰ γάρ ταῦτα θελήσειας ἐκκαλύψαι τοῖς πᾶσι, χεῖρον πάσης κολάσεως ἡ ἐντροπή μου ἔσται. Τίς γάρ τάς ἀσελγείας μου, τίς δέ τάς ἀσωτίας, τίς τούς βέβηλους ἀσπασμούς, τίς τάς αἰσχράς μου πράξεις, ἐν αἷς καί νῦν μολύνομαι, ταύτας ἐν νῷ λαμβάνων, ἰδών οὐκ ἐκπλαγήσεται, ἰδών ὅλως οὐ φρίξει, ἰδών οὐ κράξει, καί εὐθύς ἀποστραφῇ τάς ὄψεις καί˙ Ἆρον, εἴπῃ, Δέσποτα, τόν παμβέβηλον τοῦτον; Χεῖρας δεθῆναι πρόσταξον καί πόδας τοῦ ἀθλίου καί ἐμβληθῆναι εἰς τό πῦρ τό ζοφῶδες ἐν τάχει, μή καθορᾶται παρ᾿ ἡμῶν τῶν σῶν γνησίων δούλων. Ὄντως ἀξίως, Δέσποτα, ὄντως δικαίως τοῦτο κἀκεῖνοι πάντες φθέγξονται καί σύ αὐτός ποιήσεις, καί εἰς τό πῦρ βληθήσομαι, ὁ ἄσωτος καί πόρνος. Ἀλλ᾿, ὁ ἀσώτους κατελθών καί πόρνους σύ τοῦ σῶσαι, μή καταισχύνῃς με, Χριστέ, ἐν ἡμέρᾳ τῆς δίκης, ὅτε τά πρόβατα τά σά ἐκ δεξιῶν σου στήσεις κἀμέ καί τά ἐρίφια ἐκ τῶν ἀριστερῶν σου, ἀλλά τό φῶς τό ἄχραντον, τό φῶς τοῦ σοῦ προσώπου τά ἔργα καλυψάτω μου καί γύμνωσιν ψυχῆς μου καί στολισάτω με φαιδρῶς, ἵνα ἐν παρρησίᾳ ἀνεπαισχύντως δεξιοῖς καταλεγῶ προβάτοις καί σύν αὐτοῖς δοξάσω σε εἰς αἰῶνας αἰώνων. Ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Δίδου μοι, Χριστέ, καταφιλεῖν σούς πόδας. Δίδου μοι τάς σάς κατασπάζεσθαι χεῖρας, χεῖρας τάς ἐμέ λόγῳ παραγαγούσας, χεῖρας τάς πάντα κτισάσας ἀκαμάτως. Δίδου μοι βλέπειν τό πρόσωπόν σου, Λόγε, καί ἀπολαύειν τοῦ ἀπορρήτου κάλλους καί κατανοεῖν καί τρυφᾶν σου τῆς θέας, θέας ἀρρήτου, θέας τῆς ἀθεάτου, θέας τῆς φρικτῆς, ὅμως δίδου μοοι λέγειν τάς ἐνεργείας αὐτῆς, οὐ τήν οὐσίαν. Ὑπέρ φύσιν γάρ, ὑπέρ ουσίαν πᾶσαν ἧς ὅλος αὐτός, ὁ Θεός μου καί κτίστης. Ἡ δέ ἀπαυγή τῆς δόξης σου τῆς θείας φῶς ἁπλοῦν ἡμῖν, φῶς γλυκύ καθορᾶται, φῶς ἀποκαλύπτεται, φῶς συνενοῦται ὅλον, ὡς οἶμαι, ὅλοις ἡμῖν σοῖς δούλοις, φῶς πνευματικῶς βλεπόμενον μακρόθεν, φῶς ἐντός ἡμῶν εὑρισκόμενον αἴφνης, φῶς ὡσεί ὕδωρ βρύον, ὡς πῦρ τε φλέγον τῆς, ἧσπερ πάντως καθάψεται, καρδίας˙ ἐξ οὗπερ ἔγνων προληφθεῖσαν, Σωτήρ μου, τήν ταλαίπωρον καί ταπεινήν ψυχήν μου καί φλεγομένην καί κατακαιομένην. Πῦρ προσλαβόν γάρ φρυγανώδους οὐσίας πῶς οὐ φλέξειε, πῶς ἄν οὐ καταναλώσῃ, πῶς οὐκ ἐμποιήσειεν ἀφύκτους πόνους; Ὅμως ἀνάψαν, δός μοι τοῦ λέγειν, Σῶτερ, ἄφραστον εἶδος κάλλους ὡραιοτάτου δείκνυσι καί τέρπει με καί πόθου φλόγα ἄστεκτον ἐργάζεται˙ καί πῶς ὑποίσω, πῶς ὑπενέγκω, πῶς ὅλως δέ βαστάσω, ἤ πῶς ἐξείπω τό μέγα θαῦμα τοῦτο, τό γινόμενον ἐν ἐμοί τῷ ἀσώτῳ; Οὐ γάρ σιωπᾶν ὑποφέρω, Θεέ μου, καί λήθης βυθοῖς συγκαλύπτειν τά ἔργα ἅ ἐποίησας καί ποιεῖς καθ᾿ ἑκάστην μετά τῶν θερμῶς ἀεί σε ἐκζητούντων καί μετανοίᾳ πρός σέ καταφευγόντων, ἵνα μή κἀγώ, ὡς τό τάλαντον κρύψας δοῦλος πονηρός, κατακριθῶ δικαίως, ἀλλ᾿ ἐκκαλύπτων ταῦτα τοῖς πᾶσι λέγω καί τά περί σοῦ καί τῆς σῆς εὐσπλαγχνίας γραφῇ παραδίδωμι καί διηγοῦμαι ταῖς μετέπειτα γενεαῖς, ὦ Θεέ μου, ὅπως μαθόντες τό πολύ ἔλεός σου, ὅ ἐνεδείξω εἰς ἐμέ καί δεικνύεις, τόν πρίν ἄσωτον, τόν ἀκάθαρτον μόνον, τόν ὑπέρ πάντας πλέον ἐξαμαρτάνοντα, μηδείς διστάσῃ, ἀλλά μᾶλλον ποθήσῃ, μή δειλιάσῃ, ἀλλά χαίρων προσέλθῃ, μηδέ φοβηθῇ, ἀλλά μᾶλλον θαρρήσῃ πέλαγος ὁρῶν τῆς σῆς φιλανθρωπίας καί προσδράμῃ τε καί προσπέσῃ καί κλαύσῃ, καί τῶν πταισμάτων ἀπολήψεται λύσιν λέγων ἐν αὐτῷ ὡς ἀληθῶς, Θεέ μου˙ Εἰ τόν πάγκακον καί παμπόνηρον τοῦτον καί πανάσωτον ἠλέησεν ὁ κτίστης, ὑπέρ ἅπαντας ἀνθρώπους ἁμαρτόντα, πῶς οὐκ ἄν ἐμέ μειζόνως ἐλεήσῃ, τόν φειδομένως ποςῶς ἐξαμαρτόντα καί τάς ἐντολάς οὐ πάσας παραβάντα; Ἵν᾿ οὖν εἰδῶσι καί πλῆθος τῶν κακῶν μου, ὧδε λέξοιμι, οὐ πάντα πάντως, Λόγε, ἀναρίθμητα καί γάρ ὑπέρ ἀστέρας, ὑπέρ σταγόνας ὑετοῦ καί θαλάσσης ψάμμον, κυμάτων πλῆθος κυμαινομένων, ἀλλ᾿ ἅπερ βίβλος φέρει τοῦ συνειδότος καί ἀποθῆκαι περιέχουσι μνήμης τά δ᾿ ἄλλα μόνος ἀριθμεῖν αὐτός οἶδας. Γέγονα φονεύς, ἀκούσατε οἱ πάντες, ἵνα κλαύσητε συμπαθῶς, τόν δέ τρόπον εἴασα, λόγου παραιτούμενος μῆκος. Γέγονα, οἴμοι, καί μοιχός τῇ καρδίᾳ καί σοδομίτης ἔργῳ καί προαιρέσει. Γέγονα πόρνος, μάγος καί παιδοφθόρος, ἐπίορκος ὀμότης καί πλεονέκτης, κλέπτης, ψεύστης τε καί ἀναιδής, ἅρπαξ – φεῦ μοι – φιλάργυρός τε, ἰταμός τε καί πάσης ἄλλης κακίας εἶδος διεπραξάμην. Ναί, πιστεύσατε, ἀληθῶς λέγω ταῦτα καί οὐ πλάσματι, οὐδέ σεσοφισμένως! Τίς οὖν ἀκούσας ταῦτα οὐκ ἐκπλαγείη, οὐ θαυμάσειε τήν σήν μακροθυμίαν, ὦ φιλάνθρωπε, οὐ θαμβηθῇ καί λέξει˙ Πῶς οὐ διέστη γῆ φυγοῦσα τοῦ φέρειν, ἐπί τοῦ νώτου μή στέγουσα τόν τάλαν, καί ζῶντα τοῦτον κατήγαγεν εἰς ᾅδην; Σκηπτός ἄνωθεν πως δέ οὐ κατενέχθη καί ἀνάλωσε τόν παραβάτην τοῦτον; Πῶς δέ οὐρανός οὐ συνέπεσεν ἅμα καί συνεσβέσθη ἥλιος καί τά ἄστρα ἐπί τῷ οὕτως καταπεφρονηκότι; Ὤ τῆς σῆς αὖθις ἀνοχῆς, εἴπῃ, Σῶτερ, καί τῆς ἀγαθότητος καί τοῦ ἐλέους! Ὄντως γάρ εἰσιν ὑπέρ συγγνώμην πᾶσαν αἱ πράξεις αὗται τοῦ παναθλίου τούτου, ἅς ὁ ἀκούων πᾶς τις ἀναβοήσει˙ τοῦτον ἡ δίκη ἄρα εἴασε ζῶντα; Καί πῶς δικαία οὖσα κἄν ὅλως τοῦτον εἶναι κατεδέξατο ἐν γῇ τῶν ζώντων; Εἰ δ᾿ ὑπολάβοι ψευδῆ με ἴσως γράψαι, τούτῳ τήν συγχώρησιν δός ὡς οἰκτίρμων˙ ἀγνοῶν γάρ σου τό μακρόθυμον, Σῶτερ, καί τήν ἄβυσσον τῆς σῆς φιλανθρωπίας, καί τῶν ἔργων μου τά ἄτοπα ἀκούσας τήν ψῆφον ἐξήνεγκε δικαίως ταύτην. Εἰ τοῦτον, λέγων, ἀνεύθυνον ἡ δίκη καταλέλοιπε, λοιπόν κρίσις οὐκ ἔστι. Σύ δέ μάλιστα, ὅτι μέλλεις τοῦ κρῖναι, νῦν μακροθυμεῖς διά τοῦτο, Θεέ μου˙ θέλεις γάρ πάντως τήν πάντων σωτηρίαν, τήν μετάνοιαν ἐκδεχόμενος τούτων τήν ἐκ τῶν ἔργων, ἀνοχῇ σου δικαίᾳ. Δικαίου καί γάρ οὐ τούς πίπτοντας παίειν, χεῖρα δέ μᾶλλον πάντως ὀρέγειν τούτοις, ὅπερ ποιῶν σύ, ὁ καλός μου Δεσπότης, οὐκ ἐνέλιπες οὐδέ ποτε ἐλλείψεις. Ὁ βίος πάλη πάντων ἀνθρώπων πέλει, δοῦλοι δέ πάντες ἄνθρωποι σοῦ, τοῦ κτίστου˙ ἔχομεν δ᾿ ὅμως μικροί τε καί μεγάλοι ἔχθρούς ἀσπόνδους, ἄρχοντας τούς τοῦ σκότους. Εἰ μή οὖν αὐτός ὀρέξεις μᾶλλον χεῖρα, ἀλλ᾿ αὐτούς ἡμῶν κατισχύσει ἀφήσεις, ποῦ τό δίκαιον, ποῦ τό φιλάνθρωπόν σου; Δοῦλοι γάρ ἡμεῖς γεγόναμεν ἐκείνου ἰδίᾳ γνώμῃ, ἰδίᾳ προαιρέσει, αὐτός δέ ἡμᾶς ἐλθών ἐξηγοράσω τῷ ἀχράντῳ σου αἵματι καί τιμίῳ καί τῷ σῷ Πατρί προσήγαγες, Θεέ μου, δῶρον, οὕς ὁρῶν ἐχθρός ὅλως οὐ στέγει, οὐχ ὑποφέρει τόν φθόνον, ὅνπερ ἔχει, ἀλλ᾿ ὠρύεται καθ᾿ ἡμῶν ὥσπερ λέων καί περιπατῶν καί βρύχων τούς ὀδόντας ἀπηνῶς ζητεῖ, ὅντινα καταπίῃ. Τούς οὖν ὑπ᾿αὐτοῦ θηρός τοῦ ἀνημέρου τιτρωσκομένους καί πληγάς δεχομένους καί τραυματίας, ὦ Χριστέ μου, κειμένους οὐκ ἐλεήσεις, οὐ συμπαθήσεις μᾶλλον καί τήν ὑγείαν τήν τούτων ἀναμείνεις, ἀλλ᾿ ἐπιπλήξεις, ἀλλά συντρίψεις ὅλως καί θανατώσεις τούς τοιούτους τελείως; Δίκαιον καί γάρ, ναί, κἀγώ τοῦτο λέγω, ὅτι ἄκοντες οὐ κατέχονται οὗτοι, ἀλλά ἑκόντες ἑαυτούς προδίδουσιν. Ὅμως πανοῦργος, σοφιστής τε καί κακίας, ὁ ἀνήμερος καί ποικίλος θήρ οὗτος προσποιεῖται οὖν τά τῶν φίλων, ὡς φίλος ὅλον με ζητῶν συλλαβεῖν καί θηρεῦσαι, τήν ὁρωμένην ζωήν ὑποδεικνύς μοι τῆς νοουμένης ζωῆς ἀποστερεῖ με. Τῇ αἰσθήσει κλέπτει με τῶν νῦν παρόντων καί τῶν μελλόντων ὑποσυλᾷ τόν πλοῦτον. Ἄλλο τῇ ἔξω φαίνεται θεωρίᾳ, ἄλλο δέ ἐστι τό κρυπτόμενον, Σῶτερ. Εἰ δέ ἄνθρωποι τοῦτο μεμαθηκότες δόλους σχηματίζονται τῇ ὑποκρίσει, τί ὁ κακίας εὑρετής οὐ ποιήσει, πῶς οὐ πλανήσει, καί μάλιστα τούς νέους, πῶς οὐκ ἀπατήσει δέ ἀκάκους ὄντας, ὅλως ἀπείρους, ὅλως ἀπανουργεύτους, ὁ προαιρέσει καί Σατᾶν καί πανοῦργος καί πάντα δόλον εὐμηχάνως εὑρίσκων; Ὅμως ἅπαντας ἀπατᾷ καί τιτρώσκει, οὐδείς τάς τούτου ὑπεξέφυγε χεῖρας, οὐδέ τῶν αὐτοῦ βελῶν καί τοῦ ἐν τούτοις ἰοῦ ἄγευστος καί ἄτρωτος διῆλθε. Πάντες ἐξημάρτομεν καί ὑστεροῦμεν δόξης σου, Χριστέ, τῆς ἀρρήτου καί θείας, καί δωρεάν σε δυσωποῦμεν τοῦ σῶσαι καί δικαιῶσαι χάριτι καί ἐλέει, ὅ ἐξέχεας ἐπ᾿ ἐμέ νῦν πλουσίως, περί οὗ λέγειν καί γράφειν οὐκ ὀκνήσω. Πῶς γάρ δυναίμην σιωπῇ ὑποφέρειν τά γινόμενα καθ᾿ ὥραν, ὦ Θεέ μου, καί πραττόμενα ἐν ἐμοί τῷ ἀθλίῳ; Ἄφραστα καί γάρ εἰσιν ἐν ἀληθείᾳ, ἀκατάληπτα ὑπέρ νοῦν, ὑπέρ λόγον˙ καί πῶς ἐξείπω ταῦτα ἤ πῶς ἐκφράσω; Ἀλλ᾿ οὖν, μή φέρων σιωπᾶν, ἄρτι λέξω˙ Θεός ἄναρχος, ἄκτιστος, μόνος πέλεις, ἐν Υἱῷ καί Πνεύματι Τριάς Ἁγία, ἀκτάληπτος, ἀπρόσιτος ὑπάρχεις, κτίστης ὁρωμένης τε καί νοουμένης κτίσεως καί Κύριος σύ καί Δεσπότης, ὑπεράνω τε τῶν οὐρανῶν καί πάντων τῶν ἐν οὐρανῷ, τοῦ οὐρανοῦ τυγχάνεις μόνος ποιητής, μόνος ἐξουσιάζων, μόνος τά πάντα φέρων προστάγματί σου καί θελήματι συνέχων πάντα μόνῳ. Ἔχεις περί σέ μυριάδας ἀγγέλων, ἀρχαγγέλων τε χιλίας χιλιάδας, θρόνους, κυριότητας ἀναριθμήτους, ἔχεις δυνάμεις, Χερουβίμ Σεραφίμ τε πολυόμματα, ἀρχάς καί ἐξουσίας καί πλείους ἄλλους λειτουργούς τε καί φίλους, Ἔχεις τήν δόξαν ὑπερδεδοξασμένην, ὥστε μή τολμᾶς ἀδεῶς ἀτενίσαι τινάς ἐκ τούτων πρός αὐτήν, ὦ Θεέ μου, μηδέ δύνασθαι φαινομένην ἐνέγκαι τοῦ προσώπου σου τήν ἀστράπτουσαν αἴγλην. Πῶς γάρ ἰσχύσει τό ποίημα τήν κτίστην ὅλον κατιδεῖν, ὅλον κατανοῆσαι; Οὐδαμῶς οἶμαι δυνατόν εἶναι τοῦτο, ἀλλ᾿ ὁ ποιητής, καθ᾿ ὅσον ἄν ἐθέλῃ, φαίνεται καί βλέπεται, παρ᾿ ὧν ἐθέλει, καί γινώσκεται καί γινώσκει τό κτίσμα, καί καθορᾶται καί καθορᾷ τοσοῦτον ὅσον δώσειεν ὁ ποιητής τοῦ βλέπειν. Εἰ γάρ παρά σοῦ παρήχθησαν, Θεέ μου, ἔχουσιν ἐκ σοῦ τό εἶναι καί τό βλέπειν καί τό δύνασθαι λειτουργεῖν σοι ἀμέμπτως. Ἀλλ᾿ οὖν ἄνω σύ ὑπέρ ἀρχάς ἁπάσας, αὗται δέ πάλιν περί σέ, τόν Θεόν μου, ἡμεῖς δέ κάτω ἐν κατωτάτῳ λάκκῳ - λάκκον οὐ λέγω τόν ὁρώμενον κόσμον, ἀλλά τό σκότος τῆς ἁμαρτίας ὄντως -, λάκκῳ πονηρῷ, λάκκῳ ζεζοφωμένῳ, λάκκῳ καί τάφῳ δεινῶς ἐν κατωτάτῳ, ὅνπερ ἥλιος οὐ πέφυκε φωτίζειν. Ἔξω γάρ ἐστι τοῦ ὁρωμένου κόσμου καί τοῦ μέλλοντος ἡ νύξ τῆς ἁμαρτίας καί τούς ἐν αὐτῇ ἐμπίμποντας ἀφρόνως νῦν τε κατέχει καί θανόντας ὡσαύτως ἕξει δεσμίους εἰς αἰῶνας αἰώνων˙ ὧν ἐγώ πρῶτος, ὦ Χριστέ μου, ὑπάρχω, ὁ συσχεθείς καί καταχθείς ἐν ταύτῃ καί ἐν πυθμένι αὐτῆς τῷ κατωτάτῳ εὑρεθείς ἐβόησα˙ Ἐλέησόν με! Ἐν ἐπιγνώσει γεγονώς τῶν κακῶν μου – ἔγνων γάρ τό ποῦ δι᾿ αὐτῶν κατηνέχθην, οὗ χάριν καί ἔκλαυσα, δακρύων ὄμβρους ἐξ ὀφθαλμῶν μου κατήγαγον ἐμπόνως - , μετενόησα ἐξ ὅλης μου καρδίας καί ἐκέκραξα φωναῖς ταῖς ἀλαλήτοις. Καί ἐπήκουσας ἐκ τοῦ ἀφάτου ὕψους τοῦ ἐν πυθμένι κειμένου κατωτάτῳ, σκότους ἀπείρου, ἀτελοῦς ἐν τῷ τέλει, καί τάς περί σέ καταλιπών δυνάμεις ἀντιπαρελθών τά ὁρώμενα πάντα κατῆλθες ἐκεῖ, ἐν ᾧ κείμενος ἤμην. Ἔλαμψας εὐθύς, ἐδίωξας τό σκότος, ἤγειράς με σύ ἐμπνεύσει σου τῇ θείᾳ, ἔστησας εἰς πόδας με τῶν ἐντολῶν σου, ἔθελξας τῷ κάλλει σου, καί τῇ ἀγάπῃ ἔτρωσας, ἠλλοίωσας ὅλον με ὅλον. Εἶδόν σου τό πρόσωπον καί ἐφοβήθην, καίτοι εὐμενές, εὐπρόσιτόν μοι ὤφθη, ἡ δέ ὡραιότης σου ἐξέστησέ με καί ἐξέπληξεν, ὦ Τριάς, ὁ Θεός μου! Εἷς γάρ χαρακτήρ τῶν τριῶν ἐν ἑκάστῳ, καί τά τρία ἕν πρόσωπον, ὁ Θεός μου, ὅς καλεῖται Πνεῦμα, Θεός τῶν πάντων. Σύ οὖν ἐμφανίσθης ἐμοί, τῷ παναθλίῳ˙ πῶς οὐκ ἔμελλον ἐγώ φρίξαι καί δῦναι καί κατώτερον, οὗ ἤμην, γεγονέναι καί σκεπασθῆναι πάλιν ὑπό τοῦ σκότους, ἵν᾿ ἀποκρυβῶ σε, τόν ἄστεκτον πᾶσιν; Ἀλλά τοῦτο μέν ἔπραττον ἐκ δειλίας ἐγώ, σύ δέ, Θεέ μου, μᾶλλον περιεπλέκου, μᾶλλον κατησπάζου με, μᾶλλον ἐνηγκαλίζου ἔνδον τοῦ κρασπέδου σου τῶν ἱματίων εἰσάγων ὅλον καί σκέπων με φωτί σου, καί ἀμνημονεῖν ποιῶν τῶν ὁρωμένων καί τῶν κατεχόντων με δεινῶν τό πρῴην. Ὤ μυστηρίων βάθος, ὤ ὕψος δόξης, ὤ ἀναβασις, ὤ θέωσις, ὤ πλοῦτος, ὤ λαμπρότης ἄφραστος τῶν λεγομένων! Τίς καταλαβεῖν ἐκ τῶν λόγων ἰσχύσει ἤ τό μέγεθος κατανοῆσαι τῆς δόξης; Ὅς γάρ οὐκ εἶδεν, ἅ ὀφθαλμός οὐκ οἶδε, καί οὐκ ἤκουσεν, ἅ οὖς οὐκ ἠκηκόει καί εἰς καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, πῶς τῷ γράφοντι περί αὐτῶν πιστεύσει; Εἰ δέ καί πιστεύσειε, πῶς διά λόγου ἰδεῖν ἰσχύσει, ἅ ὀφθαλμός οὐκ εἶδε; Πῶς δέ ἀξίως δι᾿ ἀκοῆς χωρήσει, ἅ οὐκ ἤκουσεν οὖς ποτε τῶν ἀνθρώπων, ἵνα καί καλῶς περί αὐτῶν νοήσῃ, ἐν περινοίᾳ δυνηθῇ τε γενέσθαι, ὧν ἀμήχανον τοῖς ὁρῶσι τό κάλλος καί τό εἶδος, τό ἀνείδεον ὑπάρχει καί ἀκατανόητόν ἐστι τοῖς πᾶσιν, οἷσπερ ὁρᾶται, ἵνα σοι πάλιν εἴπω; Τῷ λογισμῷ ταῦτα τίς ἀναπλάττων οὐκ ἄν ἐκπέσῃ τῆς ἀληθείας πόρρω καί πλανηθῇ πλάσματι καί φαντασίαις, εἰκόνας ψευδεῖς συλλογισμῶν οἰκείων, οἰκείου νοός ἀνιστορῶν καί βλέπων; Ὥσπερ γάρ ᾅδην καί τάς ἐκεῖ κολάσεις ἕκαστος φαντάζεται, ὡς ἄν ἐθέλοι, πλήν οὖν, ὡς εἰσίν, οὐδείς τῶν πάντων οἶδεν, οὕτως μοι νόει τά ἀγαθά ἐκεῖνα τά ἐν οὐρανοῖς ἀκατάληπτα πᾶσι καί ἀθέατα˙ μόνοις γνωστά δέ ταῦτα καί θεωρητά, οἷς Θεός ἐκκαλύψει κατά τό μέτρον τῆς ἀξίας ἑκάστου, μέτρον πίστεως, ἐλπίδος καί ἀγάπης, μέτρον φυλακῆς τῶν ἐντολῶν Κυρίου. Μέτρον ἄλλο δέ πνευματικῆς πτωχείας, μέτρον τέλειον οὐ μικρόν οὐδέ μέγα. Ταῦτα γάρ μισεῖ ὁ Θεός οὐκ ἀδίκως, ἀλλά δικαίως, ὡς οὐ δίκαια πάντως˙ τό μέν γάρ μικρόν λείπεται τοῦ δικαίου ἐν ἀμελείᾳ ἤ καί καταφρονήσει, μένον ἄχρηστον εὐλόγως καί δικαίως˙ τό δέ οὐ μικρόν, ἀλλά μέγα τυγχάνον εἰς ἀπόνοιαν φέρει τόν κεκτημένον καί πάντας ἄλλους βλάπτει τούτῳ χρωμένους. Δίκαιον μέτρον ταπεινώσεως ἔστι τό μήτε πάντῃ αὐτοῦ ἀπογινώσκειν, μήτε οἴεσθαι εἶναί τινα ἐν κόσμῳ χείρονα ἑαυτόῦ ἐν πράξεσιν ἀτόποις, κλαίειν τε ἀεί καί θρηνεῖν διά τοῦτο καί καταφρονεῖν πάντων τῶν ὁρωμένων. Τοῦτο γάρ ἐστι τεκμήριον τοῦ πένθους, τοῦ κατά Θεόν ἐκ ψυχῆς γινομένου. Εἰ δ᾿ ἀντέχεταί τινος τῶν ὁρωμένων, οὔπω ἑαυτόν ἔγνωκεν ἐν αἰσθήσει, οὐδέ φόβον ἔλαβεν ἐν τῇ καρδίᾳ κρίσεως θείας καί πυρός αἰωνίου, οὐδ᾿ ἐκτήσατο ταπείνωσιν τελεία, καί διά τοῦτο ἐκπίπτει καί τῆς θέας καί τῆς δωρεᾶς τῶν ἀγαθῶν ἐκείνων, ὧνπερ ὀφθαλμός οὐδείς ἀνθρώπων εἶδεν. Σπεύσωμεν πάντες ταπείνωσιν εὑρέσθαι, τήν ἀνώνυμον τῶν ψυχῶν ἡμῶν χάριν, ἥτις οὐκ ἔχει ὄνομα, τῇ δέ πείρᾳ ἐνωνύμως γίνεται τοῖς κεκτημένοις. Πρᾷος ὁ Χριστός, ταπεινός τῇ καρδίᾳ˙ ἔνοικον τοῦτον ὁ κτησάμενος ἔγνω ὅτι δι᾿ αὐτοῦ τήν ταπείνωσιν ἔχει, μᾶλλον δέ αὐτός ἡ ταπείνωσις ἔστι. Ψυχή ζητοῦσα δόξαν ἐκ τῶν ἀνθρώπων ταύτην τήν ταπείνωσιν ὅλως οὐκ ἔγνω˙ ὁ δέ οἴησιν κἄν ποσῶς κεκτημένος, πῶς ἐντός αὐτοῦ τήν ταπείνωσιν ἕξει; Οὐδαμῶς ὄντως! Οἴμοι τῷ παναθλίῳ, τῷ κενοδόξῳ καί κατεπαιρομένῳ καί μηδέ μίαν ἀρετήν κεκτημένῳ καί ἀναισθήτως πάσας παρερχομένῳ τάς ἡμέρας μου ἐν τῷ παρόντι βίῳ! Τίς μή κλαύσῃ με, τίς μή σφοδρῶς πενθήσῃ, ὅτι ἔφυγον κόσμον καί τά ἐν κόσμῳ, καί τῇ αἰσθήσει κόσμου οὐκ ἐχωρίσθην; Τό τῶν μοναχῶν περιβέβλημαι σχῆμα καί ὡς κοσμικός ἀγαπῶ τά ἐν κόσμῳ, δόξαν, πλοῦτόν τε καί ἡδονάς καί τέρψεις. Ἐπί τῶν ὤμων τόν σταυρόν Χριστοῦ φέρω καί ὑποφέρειν τά τοῦ σταυροῦ ὀνείδη ὅλως ἀπαναίνομαι, ὅλως οὐ θέλω, ἀλλά ἐνδόξοις ἐμαυτόν παρενείρω καί σύν ἐκείνοις τό δοξάζεσθαι θέλω. Ὤ τῆς συμφορᾶς, ὤ τῆς ἀναισθησίας! Διπλῆς ὑπάρχω ἄξιος κατάδίκης˙ πταίσας γάρ πολλά πρότερον ἐν τῷ βίῳ ἐπηγγειλάμην καλῶς μετανοῆσαι˙ νῦν ἐφάνην δέ παραβάτης ἀγνώμων πάντων τῶν καλῶν, ὧν μοι Θεός παρέσχε, καί τῶν συνθηκῶν ἀρνητής ἀπεδείχθην καί ἀνάξιος πάσης φιλανθρωπίας. Ἀλλ᾿ ὦ Θεέ μου, ὦ πανοικτίρμον μόνε, σπεῦσον, πρόφθασον, ἐπίστρεψόν με πάλιν πρός μετάνοιαν, πρός δάκρυα, πρός πένθος, ἵνα λούσωμαι καί καθαρθῶ καί ἴδω λάμψασαν τρανῶς ἐν ἐμοί τήν σήν δόξαν, ἥν μοι χάρισαι νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας δοξάζοντί σε φωναῖς ἀκαταπαύστοις, τόν τῶν εἰώνων Ποιητήν καί Δεσπότην.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Τί τό καινόν μυστήριον, Δέσποτα τῶν ἁπάντων, ὅ εἰς ἐμέ, τόν ἄσωτον ἐπεδείξω καί πόρνον; Τί τό κατανοούμενον μέγα θαῦμα ἐντός μου καί μή περινοούμενον, ἀλλά κεκαλυμμένον; Ὡς ἄστρον γάρ ὁρᾶταί μοι ἀνατέλλον μακρόθεν καί πάλιν ὥσπερ ἥλιος μέγας ἀποτελεῖται, μή ἔχων μέτρον ἤ σταθμόν ἤ ὅρον τῷ μεγέθει, καί αἴγλη γίνεται μικρά καί φλόξ πάλιν ὁρᾶται μέσον ἐν τῇ καρδίᾳ μου καί τοῖς ἐμοῖς ἐγκάτοις, περιστρεφόμενον συχνῶς καί περιφλέγον πάντα τά ἔνδοθεν τῶν σπλάγχνων μου καί φῶς ταῦτα ποιοῦντα καί οὑτωσί φθεγγόμενον καί φιλικῶς διδάσκον ἀπορουμένῳ παντελῶς καί μαθεῖν ἐκζητοῦντι. Ἐγώ τό ἄστρον τό γλυκύ, ὅπερ ποτέ ἀκούεις ἀνατελεῖν ἐξ Ἰακώβ, ὑπάρχω μή διστάσῃς, καί ἥλιός σοι δείκνυμαι μακρόθεν ἀνατέλλων, ὁ τοῖς δικαίοις ἅπασι φῶς ἀπρόσιτον εἶναι ἐν τῇ μελλούσῃ βιοτῇ καί ζωῇ αἰωνίᾳ. Ἐγώ καί αἴγλη δείκνυμαι καί φῶς σοι καθορῶμαι, ἀκαταφλέκτως φλέγων σου τά πάθη τῆς καρδίας καί δροσισμῷ γλυκύτητος καί χάριτός μου θείας ἀποπλύνων τόν ῥύπον σου καί εἰς ἅπαν σβεννύων ἄνθρακας τούς τοῦ σώματος, ἡδονῶν ἁμαρτίας, καί πάντα ἐργαζόμενος ἐμῇ φιλανθρωπίᾳ, ἅ καί πάλαι πεποίηκα ἐν πᾶσι τοῖς ἁγίοις. Ἐλέησον λυπούμενον, οἴκτειρον τεθλιμμένον, μή ὀργισθῇς, λαλῆσαί μοι καί πάλιν βουλομένῳ. Πῶς ἄστρον ἐκ τοῦ Ἰακώβ, ὁ ἀχώρητος πάντῃ, ὑπάρχεις τε καί γίνῃ σύ μέχρι τοῦ νῦν τοῖς πᾶσι; Πῶς δέ καί ὥσπερ ἥλιος δείκνυσαι ἀνατέλλων, ὁ μηδαμοῦ καί πανταχοῦ καί ὑπέρ πᾶσαν κτίσιν ὧν τε καί κηρυττόμενος ἀόρατος τοῖς πᾶσι; Πῶς δέ καί αἴγλη γίνῃ σύ καί φλόξ μοι καθορᾶσαι καί φλέγεις ὕλην, ἄϋλος ὑπάρχων κατ᾿ οὐσίαν; Πῶς δροσίζεις καί πλύνεις μου τοῦ σώματος τόν ῥύπον, ὅλος πῦρ ὤν ἀπρόσιτον καί ἄστεκτον ἀγγέλοις; Πῶς περιπλέκεσαι φθαρτῇ οὐσίᾳ σώματός μου καί ἀναμίγνυσαι ψυχῇ ἀμίκτως ἀνθρωπίνῃ; Πῶς δι᾿ αὐτῆς ἐν τῷ παντί σώματι ἀσυγχύτως γινόμενος, ὁ ἀναφής, ὅλον θεοποιεῖς με; Εἶπον καί˙ μή ἐκπέμψῃς με στυγνόν καί τεθλιμμένον, Ὤ τόλμη, ὤ παράνοια, ὤ ἀφροσύνης λόγοι! Πῶς οὕτως ταῦτα ἐρωτᾶν οὐ φρίττεις ἀποτόμως; Πῶς δέ καί οὐκ αἰσθάνῃ, ἐρωτῶν ἅ γινώσκεις, ἀλλά τολμᾷς μετά Θεοῦ λαλεῖν ὡς ἐκπειράζων, καί ἅ οἶδας, ὡς μή εἰδώς προσποιῇ ἐρωτᾶν με καί γράφειν θέλεις ἅπασιν ἐνδεικτικῶς σήν γνῶσιν; Ἀλλ᾿ ὅμως σοῦ ἀνέχομαι φιλανθρώπως ὑπάρχων καί πάλιν ἐκδιδάσκω σε, λέγων σοι ταῦτα οὕτως˙ ἐγώ τῇ φύσει ἄφραστος, ἀχώρητος ὑπάρχω, ἀνενδεής, ἀπρόσιτος, ἀόρατος τοῖς πᾶσιν, ἀναφής, ἀψηλάφητος, ἄτρεπτος τήν οὐσίαν, μόνος ἐν μόνῳ τῷ παντί καί μόνος μετά πάντων τῶν ἐπιγινωσκόντων με ἐν τῷ τοῦ βίου σκότει˙ ἔξω δέ κόσμου τοῦ παντός, ἔξω τῶν ὁρωμένων, ἔξω τοῦ φωτός τοῦ αἰσθητοῦ, ἡλίου τε καί σκότους, τόπου τε τῶν κολάσεων καί φρικτῆς καταδίκης, ἐν ᾧ περιπεπτώκασιν ὑπερήφανοι δοῦλοι κακῶς τραχηλιάσαντες κατ᾿ ἐμοῦ, τοῦ Δεσπότου. Ἐγώ ἀμετακίνητος – ποῦ γάρ καί οὐχ ὑπάρχω, ἵνα τῇ μεταστάσει μου τόν τόπον καταλάβω;- Ἐγώ καί ἀεικίνητος εἰμί ἀπεριγράτως – ποῦ γάρ ἐλθών ζητήσεις με, ἵνα ἐκεῖ με εὕρῃς; - Ὁ οὐρανός τῷ λόγῳ μου ὡς οὐδέν παρεισήχθη, ἥλιος, ἄστρα καί ἡ γῆ ὡς πάρεργον μικρόν μοι γεγένηνται καί τά λοιπά, ὅσα ὁρᾷς, ὡσαύτως. Οἱ ἄγγελοι μακρόθεν μοι πρό τούτων παραχθέντες δόξης τήν δόξαν βλέπουσιν, οὐχί δ᾿ αὐτήν τήν φύσιν˙ μόνον γάρ ἐνενόησα παραγαγεῖν δυνάμεις καί εὐθύς παρείστησαν ὑμνοῦσαί μου τό κράτος, Σύ κάτω δέ καθήμενος αὐτοῦ, ἐν ἐξορίᾳ, ὅπου πάντες πεπτώκασιν οἱ πρῶτοι παραβάται, ὅ τε Ἀδάμ καί σύν αὐτῷ Εὔα, ἡ σή προμήτωρ, καί ὁ κακός διάβολος, ὁ τούτους ἀπατήσας, ὅπου τό σκότος τό βαθύ, ὅπου λάκκος ὁ μέγας, ὅπου ὄφεις οἱ δάκνοντες ὑμῶν ἀεί τάς πτέρνας, ὅπου τό θρῆνος, τό οὐαί, τό ἄπαυστόν τε πένθος, ὅπου στένωσις ἅπασα, μέριμνά τε καί λύπη, θάνατος ἅμα καί φθορά πάντας ὑμᾶς κατέχει, πῶς ἀμεριμνεῖς, πῶς ἀμελεῖς, εἰπέ μοι; Πῶς οὐ φροντίζεις τῶν κακῶν, ὧν ἔπραξας ἐν κόσμῳ, καί μόνην τήν μετάνοιαν περί πολλοῦ ποιεῖσαι καί σπουδάζεις ἀληθινήν ἐπιδείξασθαι ταύτην καί ἐρωτᾷς περί αὐτῆς ἐν πολλῇ παρακλήσει καί ἀκριβῶς ἀνερευνᾷς, πῶς αὐτήν κατορθώσῃς, ὅπως ἰσχύσῃς δι᾿ αὐτῆς ἐμῇ φιλανθρωπίᾳ λαβεῖν μεγάλην ἄφησιν τῶν σῶν ἀνομημάτων; Ἀλλά ταύτην καταλιπών ζητεῖς τά ὑπέρ φύσιν, ἐρευνᾷς τά ἐν οὐρανοῖς, μᾶλλον δέ οὐδέ ταῦτα, ἀλλά ἐμοῦ τοῦ οὐρανόν, ὡς εἴρηται, καί πάντα παραγαγόντος ὡς οὐδέν, ἐξερευνᾷς τήν φύσιν καί βούλει τά περί ἐμοῦ, ὡς οὐδείς οἶδεν ἄλλος, μανθάνειν˙ ὤ τοῦ θαύματος, ὤ πρόθεσις ἀνθρώπου! Εἰ γάρ καί ἐμεμψάμην σε, ἀλλ᾿ ἐπαινέσω πάλιν, ὅτι καί σύ ἔργον ἐμόν καί ποίημα ὑπάρχεις. Πῶς ἀπό γῆς, ἀπό πηλοῦ, ἀπό χοός ἐπλάσθης καί ἐν αὐτῇ κρατούμενος καί μετ᾿ αὐτῆς διάγων πάντα οὐδέν λογίζῃ, ἀλλ᾿ ὡς σκιάν ἡγεῖσαι, καί παρατρέχεις ἅπαντα καί ἐμέ ζητεῖς μόνον; Περί ἐμοῦ θέλεις λαλεῖν, δι᾿ ἐμέ διηγεῖσθαι καί βλέπειν με, εἰ δυνατόν, διά παντός τοῦ βίου καί μήτε ὕπνου γεύεσθαι, βρώσεως, πόσεώς τε ἤ ἐνδύματος σώματος τό καθόλου φροντίζειν. Ἀλλ᾿ ὥσπερ δένδρα καθ᾿ ὁδόν ἱστάμενα καί ξύλα οὕτως λογίζῃ ἅπαντα τά ἔνδοξα τοῦ κόσμου, καί παρατρέχεις ὡς οὐδέν ἐν τῇ ὁδῷ τοῦ βίου, μηδέ περιστρεφόμενος ὄμματι διανοίας μηδέ ψυχῆς τούς ὀφθαλμούς ἐῶν πρός ταῦτα βλέψαι, ἀλλ᾿ ἐμέ φαντάζεσαι καί μέμνησαί μου μόνου καί ἀγαπᾷς με ὡς οὐδείς τῶν μετά σοῦ συνόντων. Τίς γάρ μου τῷ ὀνόματι γάννυται τήν καρδίαν καί διεγείρεται εὐθύς πρός ἀγάπην ἤ πόθον; Τίς ἀκούσας τήν μνείαν μου πολλάκις λαλουμένην ἐδάκρυσεν ἀπό ψυχῆς ἐνθυμηθείς με μόνον; Τίς δέ τούς θείους λόγους μου ἤ τίς τάς ἐντολάς μου μετά σπουδῆς ἐζήτησε μαθεῖν τε καί φυλάξαι; Τίς ἐλογίσθη με ὡς σύ Θεόν ἐπάνω πάντων καί ἐπεθύμησεν εὐθύς ἐμοί μόνῳ δουλεύειν καί διά τοῦτο καί γονεῖς καί ἀδελφούς καί οἶκον, γῆν τε ὁμοῦ καί συγγενεῖς καί γείτονας καί φίλους οὕτως παρελογίσαντο καί οὕτως μοι προσῆλθεν, ὡς μηδέ θεασάμενος ποτέ τινα ἐκ τούτων, μηδέ γνωρίσας ἐπί γῆς ἄνθρωπον ἐν τῷ κόσμῳ, ἀλλ᾿ ὥσπερ ξένην ἐπιβάς χώραν τινά καί πόλιν ἑτερογλώσσους ἔχουσαν πάντας τε καί βαρβάρους, οὕτως ἐν τοῖς συνήθεσι γνωρίμοις τε καί φίλοις, ἰδίοις τε καί ἄρχουσι καί πλουσίοις τοῦ κόσμου διάγειν καί διακεῖσθαι μέσον τούτων τυγχάνων; Ἀλλά ψιλά ταῦτα λεγόμενα καί μικρά ἀναισθήτοις, μεγάλα δέ καί ὑψηλά ἐμοί ἐπόπτῃ τούτων. Τίς τῶν μεγάλων ἐπί γῆς ἐξουσιῶν καί θρόνων ἤ τῶν λεγόντων δι᾿ ἐμοῦ ἄρχειν καί βασιλεύειν ἤ τῶν ἐκπροσωπούντων μου τούς θείους ἀποστόλους τοῦτο ἤ ἐνενόησεν ἤ ἴσχυσε φυλάξαι, ἵν᾿ ἐν καιρῷ τηρήσεως ἐντολῆς μου καί νόμου ὡς ἕνα βλέπει ἅπαντας, συγγενεῖς τε καί ξένους, πλουσίους, πένητας ὁμοῦ, ἐνδόξους καί ἀδόξους, τούς δέ γε δυνατούς ἄρα μετά εὐτελεστέρων; Τίς ὁ δικάσας ἀπαθῶς, λεῖα βλέπων ἐν τούτοις; Ταῦτα ψυχήν εἰ εὕροιμι φυλάξασαν ἐν κόσμῳ, ἐν τῇ παρούσῃ μάλιστα γενεᾷ καί ἡμέρᾳ, ἴσα τῶν ἀποστόλων μου καί προφητῶν δοξάσω, καί συγκαθήσει μετ᾿ ἐμοῦ ἐν τῇ ἐμῇ ἐλεύσει, κρινεῖ γάρ ὡς ἐπί τῆς γῆς δικαίως ἄν καί τότε καί δόξαν ἀπενέγκηται κριτοῦ νεκρῶν καί ζώντων. Ταῦτα καλόν τό ἐκζητεῖν καί τά λοιπά σύν τούτοις καί τηρεῖν, ὅση δύναμις, καί ἀκριβῶς φυλάττειν˙ καί τήν ἐμήν μή ἐκζητεῖν φύσιν, υἱέ ἀνθρώπου, μηδέ τάς ἐνεργείας μου, Πνεύματος τοῦ Ἁγίου, ὅπως δείκνυται ἥλιος, ὅπως ὁρᾶται ἄστρον καί μακρόθεν που φαινόμενον καί ὑπερβαῖνον ὄρη, ἐκ δέ τῷ ἀποκρύπτεσθαι ἀπό τῶν ὀφθαλμῶν σου, θλῖψιν ἀπαραμύθητον προξενοῦν σοι καί λύπην, καί ἐν τῷ σέ λογίζεσθαι μηκέτι σοί ὀφθῆναι ἔνδοθεν εὑρισκόμενον ἐν τῇ σῇ καρδίᾳ καί ἔκπληξίν σοι καί χαράν νέμον ἀπροσδοκήτως˙ μηδ᾿ ὅτι φλόξ σοι δείκνυται, αἴγλη καί πῦρ ὁρᾶται, θαυμάζῃς ἤ ἐξερευνᾷς, οὐ γάρ καλόν σοι τοῦτο! Φῶς οὖν με εἶναι πίστευε ἀσχημάτιστον πάντῃ, ἁπλοῦν ὅλον, ἀσύνθετον, ἀμέριστον τῇ φύσει, ἀνεξερεύνητον ὁμοῦ, προσιτόν ἀπροσίτως˙ βλέπομαι γάρφ ὡς ἀληθῶς, δείκνυμαι φιλανθρώπως κατά τό ἐνεχόμενον ἑκάστου τῶν ἀνθρώπων μετασχηματιζόμενος˙ οὐκ ἐγώ τοῦτο πάσχω, ἀλλ᾿ οἱ ὁρῶντες οὕτως με βλέπειν καταξιοῦνται. Ἄλλως γάρ οὐκ ἰσχύουσιν οὐδέ πλέον χωροῦσιν καί διά τοῦτο οἱ αὐτοί ποτέ μέν καθορῶσιν ἥλιον, ὅταν ἔχωσι τόν νοῦν κεκαθαρμένον, ποτέ δέ ἄστρον, ὅταν ὑπό τόν γνόφον ἄρα καί τήν νύκτα τοῦ σώματος εὑρεθήσονται τούτου. Πῦρ δέ καί αἴγλην ποιεῖ με τό ζέον τῆς ἀγάπης. Ὅταν γάρ ἀναφθῇ ἐν σοί ἄνθραξ ὁ τῆς φιλίας, τότε κἀγώ τό πρόθυμον ὁρῶν σου τῆς καρδίας εὑρίσκομαι ἑνούμενος αὐτῷ καί φῶς παρέχων καί ὥσπερ δεικνύμενος, ὁ τό πῦρ λόγῳ κτίσας. Αἱ ψυχικαί γάρ ἀρεταί ὑπόκεινται ὡς ὕλη, ἐν αἷς περιδρασσόμενον φῶς τοῦ Πνεύματος θεῖον κατά τό ὑποκείμενον τῆς ὕλης καί καλεῖται˙ ἴδιον γάρ οὐ κέκτηται ὄνομα ἐν ἀνθρώποις. Ὅταν οὖν κατανύσσηται ἄνθρωπος καί δακρύῃ, τότε καί τοῦτο λέγεται ὕδωρ, καί γάρ καθαίρει, τοῖς δάκρυσιν ἑνούμενον πάντα ῥύπον ἐκπλύνει. Ὅτε δέ σβέσῃ τόν θυμόν τῆς καρδίας τό πένθος τῇ συνεργείᾳ τῇ αὐτοῦ, ὠνόμασται πρᾳότης˙ πάλιν δέ ἀναπτόμενος κατά τῆς ἀσεβείας τοῦτο γίνεται δι᾿ αὐτοῦ, ὅπερ ζῆλος καλεῖται, εἰρήνη δ᾿ αὖθις καί χαρά λέγεται καί χρηστότης, ὅτι καί τά ἀμφότερα δωρεῖται τῷ πενθοῦντι καί ὡς πηγήν βλύζειν ποιεῖ τήν χαράν ἐν καρδίᾳ. Ἐξ ἧς πᾶσα συμπάθεια καί ἐλεημοσύνη ἐκχεῖται ἔξω ῥέουσα ἀπό ψυχῆς τοῖς πᾶσι, μάλιστα τοῖς μετανοεῖν θέλουσι καί σωθῆναι˙ καί γάρ τούς πάντας ἐλεεῖ, τούτοις δέ καί συντρέχει καί συνεργεῖ καί συγκροτεῖ καί συμπάσχει ἐν πᾶσιν, ἑνούμενος κατά ψυχήν αὐτῶν τῇ προαιρέσει καί τεκμαιρόμενος νοΐ κάλλος τῆς μετανοίας γνησιεστέραν κέκτηται πρός αὐτούς τήν ἀγάπην. Ταπείνωσις δέ λέγεται, ὡς τά τοῦ κόσμου πάντα, ἀλλά καί τήν ψυχήν αὐτήν καί τό ἴδιον σῶμα καί πρᾶξιν πᾶσαν ὡς οὐδέν ἡγεῖσθαι γινομένην ἄνθρωπον τόν γευσάμενον τῆς γλυκύτητος τούτου καί κατιδόντα τοῦ φωτός τό ἀμήχανον κάλλος. Ταῦτα εἰδώς μηκέτι μου περί τοιούτων λέγειν ἤ ἑρμηνεύειν σοι λεπτομερῶς δεηθῇς ὅλως! Φύσει γάρ ἄφθεγκτά εἰσιν, ἀνεκλάλητα πάντῃ, ἀνθρώποις τε ἀπόρρητα, ἄγνωστα καί ἀγγέλοις καί κτιστῇ πάσῃ ἄλλῃ τινί οὐσίᾳ ὅλως ἀκατανόητα. Γνῶθι δέ μόνον τά σαυτοῦ ἤ σαυτόν μᾶλλον πλέον καί τότε γνώσεις, ὡς ἐγώ ἀκατάληπτος πάντῃ μόνοις συνών, μόνους φιλῶν τούς ἐμέ ἀγαπῶντας καί τῶν ἐμῶν ἀεί θερμῶς ἐντολῶν μεμνημένους καί μηδαμῶς προσκρίνοντας αὐτῶν τι τῶν ῥεόντων˙ οἷς ὁμιλῶν συνέσομαι νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας, ἀμήν.

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες

Ὦ Τριάς, ἡ κτίστις πάντων, ὦ Θεέ μου μόνῳ, ἀπερίγραπτε τῇ φύσει, ἀκατάληπτε τῇ δόξῃ, ἀνερμήνευτε τοῖς ἔργοις, ἀναλλοίωτε οὐσίᾳ. Ὦ ζωή, Θεέ, τῶν πάντων, ὦ καλῶν ἁπάντων ἄνω, ὦ ἀρχή ἀνάρχου λόγου, ὑπεράναρχε Θεέ μου, ὅς οὐ γέγονας οὐδέπω, ἀλλά ἦς ἀρχήν μή ἔχων. Πῶς εὑρήσω τόν ἐντός με περιφέροντά σε ὅλον; Τίς μοι δώσει κατασχεῖν σε, ὅν ἐντός μου περιφέρω; Πῶς καί ἔξω τῶν κτισμάτων, πῶς καί ἔσω τούτων πάλιν καί οὐδ᾿ ἔσω ἦς οὐδ᾿ ἔξω; Ὡς μέν ἄληπτος οὐκ ἔσω, ὡς ληπτός δ᾿ ἔξω πέλω ἀπερίγραπτος δ᾿ ὑπάρχων οὔτε ἔσω οὔτε ἔξω. Τίνος γάρ ὁ κτίστης ἔσω, ποίου δέ, εἰπέ μοι, ἔξω; Πάντα ἔνδον περιφέρω ὡς συνέχων πᾶσαν κτίσιν˙ πάντων ἔξω δέ τυγχάνω, πάντων ὤν κεχωρισμένος. Ὁ γάρ κτίστης τῶν κτισμάτων πῶς οὐκ ἔσται πάντων ἔξω; Ὁ πρό πάντων δέ ὑπάρχων καί πληρῶν τό πᾶν ὡς πλήρης, πῶς οὐκ ἔσομαι καί κτίσας ἐν τοῖς κτίσμασί μου πᾶσι; Πανταχοῦ καί γάρ ὑπῆρχον ἐν τῷ πᾶν ὡς ὑπερπλήρης καί πληρῶ τά πάντα κτίσας. Νόει ἅπερ φθέγγομαί σοι! Οὐ μετέστην τόπου κτίσας, οὐδ᾿ ἡνώθην τοῖς κτισθεῖσιν˙ ἀπερίγραπτον δέ ὄντα ποῦ ποτέ με φήσεις εἶναι; Οὐ σωματικῶς σοι λέγω, ἀλλά νοητῶς μοι νόει. Ζητῶν δέ πνευματικῶς με ἀπερίγραπτον εὑρήσεις, οὐδαμοῦ δ᾿ αὖ κατά τοῦτο, οὐδέ ἔσω οὐδέ ἔξω, εῖ καί πανταχοῦ καί ἐν πᾶσιν ἀπαθῶς καί ἀσυγχύτως˙ κατά τοῦτο δ᾿ἔξω πάντων, ὅτι καί πρό πάντων ἤμην. Ἀλλ᾿ ἀφήσωμεν τήν κτίσιν ὅλην ταύτην ἥνπερ βλέπεις, ὅτι λόγου οὐ μετέχει καί δικαίως πρός τόν λόγον οἰκειότητα οὐκ ἔχει, νοῦ παντός ἐστερημένη. Δῶμεν οὖν οἰκεῖον ζῷον πρός τόν λόγον τῆς σοφίας, ἵν᾿ ὡς νοῦς πρός τήν σοφίαν καί ὡς λόγος πρός τόν λόγον συγγενῶς τε καί οἰκείως ἔχον μᾶλλον σχῇ καλῶς καί κοινωνίαν τό κτισθέν μετά τοῦ κτίστου, ὡς τοῦ κτίστου κατ᾿ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν ὑπάρχον. Ποῖον τοῦτο λέγω ζῷον; Ἄνθρωπόν σοι πάντως εἶπον λογικόν ἐν τοῖς ἀλόγοις ὡς διπλοῦν ἐξ ἑκατέρων αἰσθητῶν καί νοουμένων. Οὗτος μέσον τῶν κτισμάτων τόν Θεόν γινώσκει μόνος, τούτῳ μόνῳ ὁ Θεός δέ κατά νοῦν ληπτός ἀλήπτως, καθορᾶται ἀοράτως καί κρατεῖται ἀκρατήτως. Πῶς ληπτῶς καί πῶς ἀλήπτως, πῶς δέ καί μικτῶς ἀμίκτως; Πῶς; εἰπέ μοι, φράσον ταῦτα. Πῶς τά ἄφραστά σοι φράσω, πῶς τά ἄρρητά σοι εἴπω; Ὅμως πρόσεχε καί λέξω˙ λάμπει ἥλιος ἀκτῖνας˙ αἰσθητόν τοῦτον σοί λέγω, τόν γάρ ἄλλον οὔπω εἶδες˙ τάς γοῦν τούτου βλέπεις ἀκτῖνας καί ληπταί εἰσι τοῖς ὀφθαλμοῖς σου. Τό δέ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν σου συνημμένον ἦν τοῖς ὀφθαλμοῖς σου˙ ἄρτι λέξον ἐρωτῶντι˙ Τό οὖν φῶς σου ταῖς ἀκτῖσι πῶς ὑπάρχει συνημμένον, ἐν ἀμίκτῳ μίξει ἔστιν ἤ συγκέχυνται ἀλλήλοις; Οἶδα˙ ἄμικτα καί λέξεις καί μικτά ὁμολογήσεις καί ληπτόν τό φῶς μοι εἴπῃς, ὀφθαλμῶν ἀνεῳγμένων καί καλῶς κεκαθαρμένων. Τό δ᾿ αὐτό, εἰ σύ καμμύσῃς, ἄληπτον εὐθύς ὑπάρχει, τοῖς τυφλοῖς οὐ παραμένει, σύνεστι δέ τοῖς ὁρῶσιν. Ὅτε δέ δύνει, καί τούτους ὡς τυφλούς καταλιμπάνει – ἐν νυκτί καί γάρ ἀνθρώπων ὀφθαλμοί οὐ καθορῶσιν - , ἡ ψυχή οὖν διά τούτων παρακύπτουσα φῶς βλέπει, τοῦ φωτός δέ μή παρόντος ὡς ἐν σκότει πάντως ἔστιν, ἀνατέλλοντος δέ τούτου τότε βλέπεις φῶς ἐν πρώτοις, ἐν φωτί δέ καί τά πάντα, τό δέ φῶς ἔχων οὐκ ἔχεις˙ ἔχεις γάρ, ὅτι καί βλέπεις, κατασχεῖν δέ μή ἰσχύων ἤ λαβεῖν αὐτό χερσί σου. Ἔχεις ὅλως οὐ δοκεῖς τι, ἐφαπλοῖς τάς σάς παλάμας, λάμπει ἥλιος ἐν ταύταις καί κρατεῖν αὐτόν νομίζεις˙ τοῦτο λέγω, ὅτι ἔχεις. Σφίγγεις αἴφνης πάλιν ταύτας καί ἀκράτητος ὑπάρχει˙ οὕτως πάλιν οὐδέν ἔχεις. Τά ἁπλᾶ ἁπλῶς κρατοῦνται, κρατητῶς οὐ σφίγγονται δέ, εἰ καί σῶμα γάρ τῇ φύσει τοῦτο δή τό φῶς νοεῖται ὁρωμένου τοῦ ἡλίου, πλήν καί ἄτμητον ὑπάρχει. Πῶς οὖν τοῦτον εἰς οἰκίαν εἰσαγάγεις σήν, εἰπέ μοι; Πῶς δέ κατασχεῖν ἰσχύσεις, πῶς τόν ἄληπτον κρατήσεις, πῶς δέ τοῦτον ὅλον κτήσῃ, μερικῶς ἤ καί καθόλου; Πῶς δέ λάβεις τούτου τμῆμα καί ἐν κόλπῳ κατακρύψεις; Πάντως οὐδαμῶς, μοί εἴπῃς, δυνατόν ποτε γενέσθαι! Εἰ οὖν τούτου, ὅνπερ λόγῳ καί προστάγματι ὁ κτίστης ὡς λαμπάδα παρεισῆξε φαίνειν πᾶσι τοῖς ἐν κόσμῳ, ἐξειπεῖν ἤ ἐρευνῆσαι ὅλως φύσιν οὐκ ἰσχύεις, πῶς καί σῶμα οὗτος ἔστιν, οὐκ ἀσώματος γάρ πάντως; Πῶς ληπτός ἐστιν ἀλήπτως, πῶς καί μίγνηται ἀμίκτως, πῶς ἀκτῖσι καθορᾶται καί φωτίζει σε ἐν τούτοις, ὅν εἰ καί τρανῶς προσβλέψεις, ὅλον μᾶλλον ἐκτυφλοῖ σε; Ἀλλά καί τῶν ὀφθαλμῶν σου ἀπορεῖς τό φῶς εἰπεῖν μοι, πῶς φωτός ἑτέρου δίχα ὅλως βλέπειν οὐκ ἰσχύει καί παντί φωτί ἐνοῦται καί ὡς φῶς τά πάντα βλέπει. Ἀπαθές δέ μένει πάντως, διαιρούμενον τῶν φώτων καί ἑνούμενον ὡσαύτως φῶς φωτί ὅλον τυγχάνει˙ καί ἡ ἕνωσις ἀφράστως, ἀσυγχύτως τούτων πέλει, ἡ διαίρεσις δ᾿ ὁμοίως μή καταλαμβανομένη. Πῶς τοῦ κτίστου τῶν ἁπάντων ὅλως φύσιν ἐρευνῆσαι, ἐνεργείας τούτου πάλιν πῶς μοι λέγεις ἑρμηνεῦσαι, πῶς εἰπεῖν μοι, πῶς ἐκφράσαι, πῶς δέ λόγῳ παραστῆσαι; Πίστει πάντα παραδέχου! Πίστις γάρ οὐκ ἀμφιβάλλει, πίστις ὅλως οὐ διστάζει, πλήν, ὡς λέγω, πάντα ἔστιν. Ἐναργῶς σοι πάντα λέγω˙ οὐδαμῶς τι τῶν ἁπάντων ἡ δημιουργός τῶν ὅλων ἔστιν φύσις θεία καί σοφία, οὐδ᾿ ἐν πᾶσι˙ πῶς γάρ ἔσται τό οὐδέν ὑπάρχον πάντων, αἴτιον δέ ὄν τῶν πάντων; πανταχοῦ ἐστι καί ἐν πᾶσι καί πληροῖ τά πάντα ὅλως κατ᾿ οὐσίαν, κατά φύσιν, καθ᾿ ὑπόστασιν ὡσαύτως. Πανταχοῦ Θεός ὑπάρχει ὡς ζωή ζωήν παρέχων˙ τί γάρ ὅλως καί παρήχθη, ὅ αὐτός οὐ παρεισῆξε; Μέχρι κώνωπός μοι νόει καί ἱστοῦ τοῦ τῆς ἀράχνης! Πόθεν γάρ τοσοῦτον ταύτῃ χορηγεῖται νῆμα, λέγε; Ἤ οὐ νήθει, ἀλλ᾿ ἀκόπως καθ᾿ ἑκάστην ἐξυφαίνει, ἁλιέων σοφωτέρα, ἰξευτῶν τε πάντων πέλει, ἐξαπλοῦσα τούς ἱμάντας καί συνδοῦσα ἐκ μακρόθεν καί ἐσχάτως μέσον τούτων ὥσπερ δίκτυον ὑφαίνει εἰς ἀέρα τήν παγίδα˙ καί αὐτή καθεζομένη ἀπεκδέχεται τήν θήραν, εἴ που ποθέν παρεμπέσαν ἁλισθήσεται πτηνόν τι. Ὁ οὖν μέχρι τούτων πάντων τῇ προνοίᾳ συνδιήκων πῶς οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς πᾶσι, πῶς οὐκ ἔστι μετά πάντων; Ναί, τῶν πάντων μέσον ἔστι, ναί, καί ἔξω πάντων ἔστιν, ναί, καί φῶς αὐτός ὑπάρχει νοητόν, ψυχάς φωτίζον, ναί, καί ἄδυτος ὑπάρχει˙ ποῦ κρυβῇ πληρῶν τά πάντα; Εἰ δέ σύ τοῦτον οὐ βλέπεις, γνῶθι σέ τυφλόν ὑπάρχειν καί φωτός ἐν μέσῳ σκότους ὅλον σε πεπληρωμένον. Καθορᾶται γάρ ἀξίοις˙ οὐχ ὁρᾶται δέ ὁ πλήρης, ἀλλ᾿ ὁρᾶται ἀοράτως, ὡς ἀκτίς ἡλίου μόνη, καί ληπτός αὐτοῖς τυγχάνει, ἄληπτος ὤν κατ᾿ οὐσίαν. Ἡ ἀκτίς μέν καθορᾶται, ἥλιος τυφλοῖ δέ μᾶλλον, καί ἀκτίς αὐτοῦ ληπτή σοι ὥσπερ εἴπομεν, ἀλήπτως. Κατά τοῦτο τοίνυν λέγω˙ ὅπερ ἔχων, τίς μοι δώσει; Ὅλον τοῦτο δηλονότι τίς, ὅ βλέπω, ὑποδείξει; Τήν ἀκτῖνα καί γάρ βλέπω, τόν δέ ἥλιον οὐ βλέπω. Ἡ δ᾿ ἀκτίς οὐχ ἥλιός σοι καί δοκεῖ καί καθορᾶται; Ταύτην βλέπων ὅλον βλέψαι τόν γεννήτορα ποθῶ γε˙ Οὕτως βλέπων λέγω πάλιν˙ τίς μοι δείξει, ὅνπερ βλέπω; Τάς ἀκτῖνας ἔχων αὖθις ὅλας ἔνδον τῆς οἰκίας, λέγω πάλιν˙ ποῦ εὑρήσω τήν πηγήν τήν τῶν ἀκτίνων; Ἡ δ᾿ ἀκτίς πηγή δ᾿ αὖ ἄλλη ἐν ἐμοί σαφῶς ὑπάρχει˙ ὤ θαῦμα θαυμάτων ξένον! Ἄνω ἥλιος ἐκλάμπει , ἡ δ᾿ ἀκτίς ἡλίου αὖθις ἄλλος ἥλιος ἐν γῆς μοι φαίνεται καί καταυγάζει˙ ὅμοιος ὄντως τοῦ πρώτου καί ὁ δεύτερος ὑπάρχει. Τοῦτον ἔχων λέγω ἔχειν, τόν δέ ἄλλον μου μακρόθεν καθορῶν ὡσαύτως κράζω˙ Τίς μοι δώσει, ὅνπερ ἔχω; Οὐ γάρ τέτμηνται ἀλλήλων, οὐ χωρίζονται δέ ὅλως, καί διΐστανται ἀφράστως. Πρός τόν ὅλον πόσον ἔχω; Κόκκον ἕνα ἤ σπινθῆρα! Καί ζητῶ λαβεῖν τό ὅλον, εἰ καί ὅλον πάντως ἔχω. Πῶς τό ὄλον, τί μοι λέγεις; Ὡς πρός ἄφρονας προσπαίζεις˙ παῦσαι παίζειν με, μή λέγε˙ οὔ, ἀλλά τό ὅλον ἔχω, εἰ μηδέν μηδόλως ἔχω! Πῶς ἤ τί λαλεῖς, θαυμάζω. Ἄκουσον καί πάλιν λέξω˙ πέλαγός μοι νόει μέγα καί θαλάσσας θαλασσῶν τε, ἄβυσσον ἀβύσσων πάλιν κατά νοῦν ὑποζωγράφει. Εἰ οὖν ἵστασαι πρός τούτοις, τῇ ἀκτῇ τῶν θαλασσίων, πάντως ἄν καλῶς μοι εἴποις καθορᾶν τό ὕδωρ ἄρα, καί μή βλέπων ὅλον ὅλως. Τό γάρ ὅλον, πῶς θεάσῃ, ἄπειρον τοῖς ὀφθαλμοῖς σου ἄσχετιν καί ταῖς χερσί σου; Πάντως, ὅσον βλέπεις, βλέπεις˙ εἰ δέ ἔροιτό σε τις δή˙ Βλέπεις ὅλας τάς θαλάσσας; Οὐδαμῶς, ἀποκριθήσῃ. Πάσας δέ κρατεῖς παλάμῃ; Οὔ, λέξεις, πῶς γάρ ἰσχύω; Εἰ δέ ἔροιτό σε πάλιν˙ Οὐδέ ὅλως ταύτας βλέπεις; Λέγεις˙ Ναί, μικρόν τι βλέπω καί κρατῶ θαλάσσης ὕδωρ. Ὅσα οὖν τήν χεῖρα ἔχεις ἐν τοῖς ὕδασι κρατοῦσαν, ὅλας ἔχεις τάς ἀβύσσους συνημμένας τῇ χειρί σου, οὐ γάρ τέτμηνται ἀλλήλων καί οὐ πάσας, ἀλλ᾿ ὀλίγον. Πρός οὖν πάσας, πόσον ἔχεις; Ὡς ῥανίδα μίαν εἴπῃς. Τάς δέ πάσας σύ οὐκ ἔχεις, καίτοι συνημμένας ἔχεις. Οὔτω γοῦν κἀγώ σοι λέγω, ὅτι ἔχων οὐδέν ἔχω καί πτωχός εἰμι καί πλοῦτον ἀποκείμενον ὁρῶ μοι. Ὅτε χορτασθῶ, λιμάσσω, ὅτε δέ πένομαι, πλουτῶ, ὅτε πίνω, καί διψῶ, καί γλυκύ τό πόμα λίαν˙ μία γεῦσις πᾶσαν δίψαν μυριάδων καταπαύει, καί διψῶ ἀεί τοῦ πίνειν ὑπέρ κόρον πάντως πίνων. Σχεῖν ἐπιθυμῶ τό ὅλον καί πιεῖν, εἰ οἷόν τε, πάσας τάς ἀβύσσους ἅμα˙ ἀδυνάτου τούτου ὄντος πάντοτε διψεῖν σοι λέγω, καίπερ ἐν τῷ στόματί μου πάντοτε τό ὕδωρ ἔστι ῥέον, βλύζον, περικλύζον. Ἀλλά βλέπων τάς ἀβύσσους οὐ δοκῶ τι πίνειν ὅλως˙ σχεῖν ἐπιθυμῶν τό ὅλον, πλουσίως τε πάλιν ἔχων ὅλον ὅλως ἐν χειρί μου, πάντοτε πτωχός ὑπάρχω, μετά τοῦ μικροῦ τό ὅλον συνημμένον πάντως ἔχων. Θάλασσα οὖν τῇ σταγόνι, ἄβυσσοι δέ πάλιν ταύτῃ τῶν ἀβύσσων συνημμέναι˙ μίαν οὖν σταγόνα ἔχων συνημμένας πάσας ἔχω. Ἡ σταγών δέ πάλιν αὕτη, ἥνπερ λέγω σοι κεκτῆσθαι, ἄτμητος ὑπάρχει ὅλη, ἀναφής, ἄληπτος πάντῃ, ἀπερίγραπτος ὡσαύτως, δυσθεώρητος εἰς ἅπαν, ἤ Θεός ὅλος ὑπάρχει. Εἰ οὖν οὕτω καί τοιαύτη ἔστι μοι ῥανίς ἡ θεία, ὅλως ἔχειν τί δοκήσω; Ὄντως ἔχων οὐδέν ἔχω. Ἄλλως πάλιν σοι ταῦτα λέξω˙ Ἥλιος ἀφ᾿ ὕψους λάμπει ἐπιβαίνων ταῖς ἀκτῖσι˙ μᾶλλον δέ κρατῶ ἀκτῖνα, ἀναβαίνω τρέχων ἄνω πλησιάσαι τῷ ἡλίῳ. Ὅτε δέ καλῶς ἐγγίσω καί δοκήσω τοῦ προσψαῦσαι, διαφεύγει μου τάς χεῖρας ἡ ἀκτίς καί εὐθύς τυφλοῦμια καί ἐκπίπτω ἀμφοτέρων, τοῦ ἡλίου καί ἀκτίνων. Ἀπό ὕψους οὖν ἐκπίπτω, κάθημαι καί πάλιν κλαίω καί ζητῶ τήν πρίν ἀκτῖνα. Οὕτως τοίνυν ἔχοντός μου, τῆς νυκτός ὅλον τόν ζόφον αὕτη διασχίσασά μοι ὡς σχοινίον ἀπό ὕψους οὐρανίου καταβαίνει. Δράσσομαι συντόμως ταύτης, ὡς ληπτήν σφίγγω κρατῆσαι, καί ἀκράτητος ὑπάρχει˙ ὅμως δέ ἀλήπτως ταύτην καί κρατῶ καί ἀναβαίνω. Οὕτως οὖν ἀνερχομένῳ συνανέρχονται ἀκτῖνες, οὐρανούς δέ ὑπερβαίνω, οὐρανῶν τούς οὐρανούς τε, βλέπω ἥλιον δέ πάλιν ὑπέρ τούτων ἀνωτέρω. Εἴτε φεύγει, οὐ γινώσκω, εἴτε ἵσταται, οὐκ οἶδα˙ τέως βαίνω, τέως τρέχω, τέως φθάσαι οὐκ ἰσχύω. Ὕψους ὑπερβαίνων δ᾿ ὕψη, ὑπέρ ὕψωμά τε ἅπαν γενομένῳ μοι, ὡς δοκῶ, ἐκ χειρῶν μου αἱ ἀκτῖνες σύν ἡλίῳ ἀφαντοῦνται καί εὐθύς εἰς ᾅδου πτῶμα καταφέρομαι, ὁ τάλας. Τοῦτο ἔργον, τοῦτο πρᾶξις τοῖς πνευματικοῖς ὑπάρχει˙ ἄνω κάτω, κάτω ἄνω ἄπαυστος αὐτοῖς ὁ δρόμος. Ὅταν πέσῃ, τότε τρέχει, ὅταν τρέχῃ, ἵσταται δέ. Ὅλος κάτω κεκλιμένος, ὅλος ὤν ἄνω τυγχάνει˙ περιπολῶν οὐρανούς δέ ἐμπεδοῦται πάλιν κάτω καί ἀρχή τοῦ δρόμου τέλος, τό δέ τέλος ἀρχή πέλει. Ἀτελής ἡ τελειότης, ἡ δ᾿ ἀρχή γε πάλιν τέλος˙ τέλος πῶς; Ὡς Γρηγόριος θεολογικῶς εἰρήκει˙ Ἔλλαμψις ὑπάρχει τέλος τῶν ποθούντων πάντων, καί ἀνάπαυσις ἁπάσης θεωρίας φῶς τό θεῖον. Τοῦτο οὖν ἰδεῖν ὁ φθάσας ἀπό πάντων καταπαύει καί χωρίζεται κτισμάτων˙ τόν γάρ κτίστην τούτων βλέπει. Ὅν ὁ βλέπων ἔξω πάντων μετά μόνου μόνος ἔστι καί οὐδέν τῶν πάντων βλέπει ὁρατῶν ἤ νοουμένων˙ μόνην τήν Τριάδα βλέπει. Τά δ᾿ ἐν ταύτῃ σιωπάσθω, ἀμυδρῶς καί γάρ ὁρῶνται, καί ποσῶς κατανοοῦνται. Κατεπλάγης οὖν ἀκούσας τά ἐντός τῶν ὁρωμένων; Εἰ δέ καταπλάγης ταῦτα, πῶς οὐ μυθολόγος δόξω τά ἐκτός διατρανῶν σοι; Ἀνεκλάλητα γάρ πάντῃ καί ἀνέκφραστα τά θεῖα καί τά ἐν αὐτοῖς εἰς ἅπαν, κἄν ὁ λόγος πως ἐκ πόθου ἐκβιάζεται τοῦ λέγειν περί πραγμάτων θείων καί ἀνθρωπίνων. Ἀλλ᾿ ἐάσας οὖν τά θεῖα καί εἰπών τι τῶν ἰδίων ὑποδείξω σοι τῷ λόγῳ τήν ὁδόν καί καταπαύσω. Γνῶθί σε διττόν ὑπάρχειν καί διττούς ἔχεις τούς ὦπας, αἰσθητούς καί νεορούς τε, ὡς διττῶν ἡλίων ὄντων καί διττοῦ φωτός ὡσαύτως, αἰσθητοῦ καί νοητοῦ τε, οὕς εἰ βλέπεις, ὡς ἐκτίσθης κατ᾿ ἀρχάς ἄνθρωπος ἔσῃ. Εἰ δέ αἰσθητόν μέν βλέπεις, νοητόν δέ οὐδαμῶς ἥλιον, ἠμιθνής τυγχάνεις πάντως, ὁ ἠμιθνής δέ καί νεκρός, ἀνενέργητος εἰς πάντα. Εἰ γάρ ὁ αἰθητῶς μή βλέπων ἀνενέργητός τις ἔστι, πόσῳ μᾶλλον ὁ μή βλέπων τό νοητόν φῶς τοῦ κόσμου νεκρός ἐστι καί νεκροῦ πλέον; Ὁ νεκρός ἀναισθητεῖ γε, ὁ δέ θνήξας ἐν αἰσθήσει, ὅσην ἕξει τήν ὀδύνην, μᾶλλον δ᾿ ἔσεται ὡς θνῄσκων ἐνωδύνως εἰς αἰῶνας. Οἱ δέ βλέποντες τόν κτίστην πῶς οὐ ζῶσιν ἔξω πάντων; Ναί, τῶν πάντων ἔξω ζῶσι καί εἰσί τῶν πάντων μέσον καί ὁρῶνται ὑπό πάντων, οὐχ ὁρῶνται δέ τοῖς πᾶσιν ἐν αἰσθήσει τῶν παρόντων˙ μέσον μέν εἰσι τῶν πάντων, ὑπέρ αἴσθησιν δέ τούτων ἔξω γίνονται τῶν πάντων, τοῖς ἀΰλοις συναφθέντες αἰσθητῶν ἀναισθητοῦσιν. Ὀφθαλμοί καί γάρ ὁρῶσιν ἐν αἰσθήσει δ᾿ ἀναισθήτῳ. Πῶς; εἰπέ μοι. – Λέξω τάχος˙ ὡς ὁρῶν τό πῦρ οὐ καίῃ, οὕτως βλέπω ἀναισθήτως. Σύ τό πῦρ ὁρᾷς, ὁποῖον, καί τήν φλόγα πάντως βλέπεις, οὐκ αἰσθάνῃ δέ ὀδύνης, ἀλλ᾿ ὑπάρχεις ἔξω τούτου καί ὁρῶν οὐ κατακαίῃ ἀναισθήτως ἐν αἰσθήσει, ἤ πῶς ἄλλως τοῦτο εἴπῃς; Οὐ γάρ καίῃ ἀναισθήτως, ἐν αἰσθήσει δ᾿ ὅμως βλέπεις. Τό αὐτό μοι νόει πάσχειν τόν πνευματικῶς ὁρῶντα˙ νοῦς γάρ καθορῶν τά πάντα ἀπαθῶς καί διακρίνει, οἷον βλέπει κάλλος ὡραῖον, ἀλλ᾿ ἐκτός ἐπιθυμίας. Τό οὖν πῦρ ἐστι τό κάλλος, ἡ ἁφή ἐπιθυμία˙ εἰ μή σύ τοῦ πυρός ἅψῃ, πῶς ὀδύνης αἰσθανθήσῃ; Οὐδαμῶς! Ὁ νοῦς δέ πάλιν, πρίν κακῶς ἐπιθυμήσει, τόν χρυσόν ὁρῶν ὡσαύτως ὡς πηλόν προσβλέψει πάντως, τήν δέ δόξαν οὐχ ὡς δόξαν, ἀλλ᾿ ὡς εἶδος φαντασμάτων εἰς ἀέρα φαινομένων, καί τόν πλοῦτον ὥσπερ ξύλα λογιεῖται ἐν ἐρήμῳ κατακείμενα στιβάδα. Τί τά πάντα ἐξηγεῖσθαι, ἑρμηνεύειν τε πειρῶμαι; Εἰ μή πείρᾳ καταλάβοις, γνῶναι ταῦτα οὐκ ἰσχύεις. Ἀπορῶν δέ γνῶναι φύσεις˙ Οἴμοι, πῶς οὐκ οἶδα ταῦτα, οἴμοι, πόσον ἀπολείπω τῶν καλῶν ἐν ἀγνωσίᾳ! καί σπουδάσεις ταῦτα γνῶναι, ἵνα γνωστικός καλῇ γε. Εἰ γάρ σεαυτόν οὐκ οἶδας, ποταπός εἶ, ποῖος πέλεις, πῶς τόν κτίστην ἐπιγνώσῃ, πῶς πιστός ὀνομασθήσῃ, πῶς δέ ἄνθρωπος κληθήσῃ βοῦς ὑπάρχων ἤ θηρίον; Ἤ ὡς ἄλογόν τι ζῷον ἤ καί χείρων τούτων ἔσῃ ἀγνοῶν τόν κτίσαντά σε. Τίς ἐκεῖνον μή γινώσκων λογικός εἰπεῖν τολμήσει, ὅτι ἔστιν; Οὐ γάρ ἔστι! Πῶς γάρ, ὅς ἐστέρηται τοῦ λόγου; Ὁ δ᾿ ἐστερημένος λόγου εἰς ἀλόγου ἔστι τάξιν, ποιμανθείς δέ ὑπ᾿ ἀνθρώπων πάντως ἔσται σεσωσμένος˙ εἰ δ᾿ οὐ βούλεται, ἀλλ᾿ ὄρει καί φαράγγοις προσπελάζει, βρῶμα ἔσεται θηρίων ὡς ἀπολωλός ἀρνίον. Ταῦτα πρᾶττε καί μελέτα, μή παραρρυῇ, τεκνίον!

Πηγή: Ὀρθόδοξοι Πατέρες