Ἡ δευτέρα πιὸ μακρὰ περίοδος νηστείας μετὰ τὴν Μεγάλην Τεσσαρακοστὴν εἶναι ἡ νηστεία τῶν Χριστουγέννων, γνωστὴ εἰς τὴν γλῶσσαν τοῦ Ὀρθοδόξου λαοῦ μας καὶ ὡς σαραντα(ή)μερο. Περιλαμβάνει καὶ αὐτὴ σαράντα ἡμέρας, ὅμως δὲν ἔχει τὴν αὐστηρότητα τῆς νηστείας τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἀρχίζει τὴν 15ην Νοεμβρίου καὶ λήγει τὴν 24ην Δεκεμβρίου.

Ἡ ἑορτὴ τῆς κατὰ σάρκα γεννήσεως τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀποτελεῖ τὴν δευτέραν μεγάλην Δεσποτικὴν ἑορτὴν τοῦ χριστιανικοῦ ἑορτολογίου. Μέχρι τὰ μέσα τοῦ Δ’ αἰῶνος ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀνατολῆς συνεώρταζεν τὴν γέννησιν καὶ τὴν βάπτισιν τοῦ Χριστοῦ ὑπὸ τὸ ὄνομα τὰ «Ἐπιφάνεια» τὴν ἰδίαν ἡμέραν, τὴν 6ην Ἰανουαρίου. Τὰ Χριστούγεννα ὡς ἰδιαιτέρα ἑορτή,ἑορταζομένη εἰς τὰς 25 Δεκεμβρίου, εἰσήχθη εἰς τὴν Ἀνατολὴν ἀπὸ τὴν Δύσιν περὶ τὰ τέλη τοῦ Δ’ αἰῶνος.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ ὁποῖος πρῶτος ὁμιλεῖ διὰ τὴν ἑορτὴν τῶν Χριστουγέννων, τὴν ὀνομάζει «μητρόπολιν πασῶν τῶν ἑορτῶν» καὶ μᾶς πληροφορεῖ περὶ τὸ 386 μ.Χ. ὅτι «οὔπω δέκατον ἔστιν ἔτος, ἐξ οὐ δήλη καὶ γνώριμος ἡμῖν αὕτη ἡἡμέρα (τῆς ἑορτῆς) γεγένηται».

Μὲ τὴν διαίρεσιν τῆς ἄλλοτε ἑνιαίας ἑορτῆς καὶ τὴν καθιέρωσιν τῶν τριῶν ξεχωριστῶν ἑορτῶν, τῆς Γεννήσεως τὴν 25ην Δεκεμβρίου, τῆς Περιτομῆς τὴν 1ην καὶ τῆς Βαπτίσεως τὴν 6ην Ἰανουαρίου, διεμορφώθη καὶ τὸ λεγόμενον Δωδεκαήμερον, δηλαδὴ τὸ ἑόρτιον χρονικὸν διάστημα ἀπὸ τὴν 25 Δεκεμβρίου ἕως τὴν 6 Ἰανουαρίου. Οὕτω διεσώθη, κατὰ κάποιον τρόπον, ἡ ἀρχαία ἑνότης τῶν δύο μεγάλων ἑορτῶν τῆς Γεννήσεως καὶ τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου.

Ἡ μεγάλη σημασία, ποὺἀπέκτησεν μὲ τὴν πάροδον τοῦ χρόνου εἰς τὴν συνείδησιν τῆς Ἐκκλησίας ἡ νέα ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων καὶἡ εὐλάβεια τῶν πιστῶν καὶἰδιαιτέρως τῶν μοναχῶν, ἀπετέλεσαν τὰς προϋποθέσεις διὰ τὴν καθιέρωσιν καὶ τῆς πρὸ τῶν Χριστουγέννων νηστείας. Εἰς αὐτὸ ἀσφαλῶς ἐπέδρασεν καὶ ἡ διαμορφωμένη ἤδη τεσσαρακονθήμερος νηστεία τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ποὺ προηγεῖτο τοῦ Πάσχα.

Ὅπως ἡ ἑορτή, τοιουτοτρόπως καὶἡ νηστεία, ὡς προετοιμασία διὰ τὴν ὑποδοχὴν τῶν γενεθλίων τοῦ Σωτῆρος, ἐνεφανίσθη ἀρχικῶς εἰς τὴν Δύσιν, ὅπου ἡ νηστεία αὐτὴ ὠνομάζετο Τεσσαρακοστὴ τοῦ Ἁγίου Μαρτίνου, ἐπειδὴ ἤρχιζεν ἀπὸ τὴν ἑορτὴν τοῦ Ἁγίου τούτου τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας. Τὸ ἴδιον ἐπανελήφθη καὶ εἰς ἡμᾶς, ὅπου πολλοὶ τὴν νηστείαν τῶν Χριστουγέννωνὀνομάζουν τοῦ «Ἁγίου Φιλίππου», ἐπειδὴ προφανῶς ἀρχίζει τὴν ἑπομένην τῆς μνήμης τοῦ Ἀποστόλου. Αἱ πρῶται ἱστορικαὶ μαρτυρίαι, ποὺ ἔχομεν διὰ τὴν νηστείαν πρὸ τῶν Χριστουγέννων, ἀνάγονται διὰ τὴν Δύσιν εἰς τὸν Ε’ καὶ διὰ τὴν Ἀνατολὴν εἰς τὸν ΣΤ’ αἰῶνα. Ἀπὸ τοὺς ἀνατολικοὺς συγγραφεῖς εἰς αὐτὴν ἀναφέρονται ὁ Ἀναστάσιος Σιναΐτης, ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρος ὁ Ὁμολογητής, ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, καθὼς ἐπίσης καὶ ὁ Πατριάρχης Ἀντιοχείας Θεόδωρος Βαλσάμων.

Ἡ νηστεία εἰς τὴν ἀρχήν, καθὼς φαίνεται, ἦτο μικρᾶς διαρκείας. Ὁ Θεόδωρος Βαλσάμων, ὁ ὁποῖος γράφει περὶ τὸν ΙΒ’ αἰῶνα καὶ κατὰ συνέπειαν μᾶς πληροφορεῖ διὰ τὰ ὅσα ἴσχυον εἰς τὴν ἐποχήν του, σαφῶς τὴν ὀνομάζει «ἑπταήμερον». Ὅμως ὑπὸ τὴν ἐπίδρασιν τῆς νηστείας τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ἐπεξετάθη καὶ αὐτὴ εἰς σαράντα ἡμέρας, χωρὶς ἐν τούτοις νὰπροσλάβῃ τὴν αὐστηρότητα τῆς πρώτης.

 Πῶς θὰ πρέπῃ νὰ τὴν νηστεύωμεν.

Καθ᾿ὅλην τὴν διάρκειαν τοῦ σαρανταημέρου δὲν καταλύομεν κρέας, γαλακτερὰ καὶ αὐγά. Ἀντιθέτως, ἐπιτρέπεται νὰ καταλύωμεν ἰχθύας ὅλας τὰς ἡμέρας ἀπὸ τὴν ἀρχὴν μέχρι καὶ τὴν 17ην Δεκεμβρίου, ἐκτὸς βεβαίως τῆς Τετάρτης καὶ τῆς Παρασκευῆς. Κατὰ τὴν ἑορτὴν τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου καταλύομεν ἰχθύας ὁποιανδήποτε ἡμέραν καὶ ἂν πέσῃ.

Ἀπὸ τὴν 18ην μέχρι καὶ τὴν 24ην Δεκεμβρίου, παραμονὴν τῆς ἑορτῆς, ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυσις οἴνου καὶ ἐλαίου μόνον ἐκτός, βεβαίως, τῶν ἡμερῶν Τετάρτης καὶ Παρασκευῆς, ποὺ θὰ παρεμβληθοῦν καὶ κατὰ τὰς ὁποίας τηροῦμεν ἀνέλαιον νηστείαν. Ἐπίσης μὲ ξηροφαγίαν θὰ πρέπῃ νὰ νηστεύωμεν τὴν πρώτην ἡμέραν της νηστείας, 15ην Νοεμβρίου, καθὼς καὶ τὴν παραμονὴν τῆς ἑορτῆς, ἐκτὸς ἂν πέσουν Σάββατον ἢ Κυριακήν.

ΝΗΣΤΕΙΑ: ΑΠΟΧΗ ΑΠΟ ΠΑΣΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ

Ἐπίσης ὀφείλομεν νὰ μὴ τηροῦμεν μόνον τὴν τάξιν τῆς νηστείας, ποὺ ἀφορᾶ τὰς τροφάς, ἀλλὰ νὰ ἀπέχωμεν καὶἀπὸ κάθε ἁμαρτίαν, οὕτως ὥστε, ὅπως νηστεύομεν ὡς πρὸς τὴν κοιλίαν, νὰ νηστεύομεν καὶὡς πρὸς τὴν γλῶσσαν, ἀποφεύγοντες τὴν καταλαλιά, τὸ ψέμα, τὴν ἀργολογίαν, τὴν λοιδορίαν, τὴν ὀργὴν καὶ γενικὰ κάθε ἁμαρτίαν, ποὺ διαπράττομεν μέσῳ τῆς γλώσσης.

 Ἐπίσης χρειάζεται νὰ νηστεύωμεν ὡς πρὸς τοὺς ὀφθαλμούς. Νὰ μὴ βλέπωμε μάταια πράγματα. Νὰ μὴ ἀποκτῶμεν παρρησίαν διὰ μέσου τῶν ὀφθαλμῶν. Νὰ μὴ περιεργαζώμεθα κάποιον μὲ ἀναίδειαν. Ἀκόμη θὰ πρέπῃ νὰ ἐμποδίζωμεν τὰ χέρια καὶ τὰ πόδια ἀπὸ κάθε πονηρὸν πρᾶγμα.

Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπον, νηστεύοντες μίαν νηστείαν εὐπρόσδεκτον εἰς τὸν Θεόν, ἀποφεύγοντες κάθε εἴδους κακίαν, ποὺ ἐνεργεῖται διὰ μέσου τῆς καθεμιᾶς ἀπὸ τὰς αἰσθήσεις μας, θὰ πλησιάζωμεν τὰς Ἁγίας ἡμέρας ἀναγεννημένοι, καθαροὶ καὶ ἄξιοι τῆς μεταλήψεως τῶν Ἁγίων Μυστηρίων (ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΓΑΖΗΣ).

1. Σήμερα, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει τήν μνήμη τοῦ Ἁγίου Νικολάου, Ἀρχιεπισκόπου Μύρων τῆς Λυκίας. Εἶναι ἅγιος πολύ ἀγαπητός στήν πατρίδα μας καί αὐτό φαίνεται ἀπό τό ὅτι πολλοί Ναοί σέ πόλεις καί χωριά εἶναι ἀφιερωμένοι σ᾽ αὐτόν καί πολλοί χριστιανοί, ἄνδρες καί γυναῖκες, φέρουν τό ὅνομά του.
Ἄλλοτε σᾶς μίλησα γιά τόν θαυμαστό βίο τοῦ ἁγίου, ὅτι ζοῦσε ἀσκητικά, ὅτι κήρυττε τήν ὀρθόδοξη πίστη, ὅτι ἦταν πολύ φιλάνθρωπος καί μάλιστα κατά κρυφό τρόπο, γιατί ἦταν πολύ ταπεινός καί δέν ἤθελε νά διαφημίζεται τό ὄνομά του.

2. Στό σημερινό μου κήρυγμα γιά τόν Ἅγιο Νικόλαο, ἀδελφοί, θέλω νά σᾶς ἀναφέρω δύο περιστατικά, στά ὁποῖα ὁ ἅγιος παρουσιάζεται ὡς ὑπερασπιστής τῆς ὀρθόδοξης πίστης. Πραγματικά, ὁ ἅγιος Νικόλαος ἦταν δυνατός ὁμολογητής τῆς Ὀρθόδοξης πίστης. Τό ἕνα περιστατικό, πού θά ἀναφέρω γιά νά φανεῖ αὐτό, ἦταν ὅταν ζοῦσε ὁ ἅγιος, τό δέ ἄλλο ἦταν μετά τόν θάνατό του. Ἀκοῦστε χριστιανοί:
Στά χρόνια τοῦ ἁγίου Νικολάου ζοῦσε ὁ αἱρετικός καί βλάσφημος Ἄρειος. Αὐτός ἀρνεῖτο ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἦταν Θεός ὅμοιος - ὁμοούσιος μέ τόν Πατέρα καί τόν παρουσίαζε ἁπλῶς ὡς θεοθέντα ἄνθρωπο. ῾Η πλανεμένη αὐτή διδασκαλία τοῦ Ἀρείου ἔφερε σύγχυση καί ταραχή στήν Ἐκκλησία καί γι᾽ αὐτό ὁ βασιλεύς, ὁ ἅγιος Κωνσταντίνος, συνεκάλεσε στήν Νίκαια τῆς Βιθυνίας τό ἔτος 325 τήν Α´ Οἰκουμενική Σύνοδο, στήν ὁποῖα συμμετεῖχαν 318 ἅγιοι Πατέρες. Μεταξύ αὐτῶν ἦταν καί ὁ ἅγιος Σπυρίδων, ὡς ἀρχιερεύς Τριμυθοῦντος, καί ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος, ὡς διάκονος, βοηθός τοῦ Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας Ἀλεξάνδρου. Μεταξύ αὐτῶν πάλι ἦταν καί ὁ ἅγιος Νικόλαος, πού ἑορτάζουμε σήμερα, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μύρων τῆς Λυκίας. Βλέποντας ὁ ἅγιος Νικόλαος στήν Σύνοδο ὅτι ὁ Ἄρειος προσπαθοῦσε νά ἀποστομώσει ὅλους τούς Ἀρχιερεῖς καί νά φαίνεται ὅτι ὑπερισχύει ἡ δική του πλάνη, ἀπό θεῖο ζῆλο κινούμενος, σηκώθηκε ἀπό τήν θέση του καί ἔδωσε σ᾽ αὐτόν, στόν αἱρετικό Ἄρειο, ἕνα δυνατό ράπισμα, ἕνα χαστούκι, ἐνώπιον μάλιστα τοῦ βασιλέως καί αὐτοκράτορος Κωνσταντίνου. Δέν γνωρίζουμε ἄν εἶναι ἰστορικό γεγονός ἡ ἀναφορά αὐτή στό ἱερό Συναξάριο· γιατί μερικά ἀπό τά ἀναφερόμενα στά Συναξάρια εἶναι συγκεχυμένα καί προέρχονται ἀπό νόθες παραδόσεις. Γιά νά ἀναφερθεῖ ὅμως στόν ἅγιο Νικόλαο ἕνα τέτοιο περιστατικό, ὅτι χαστούκισε τόν Ἄρειο, αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ ἅγιος ἐθεωρεῖτο ὡς πολύ ζηλωτής τῶν ὀρθοδόξων δογμάτων καί μάλιστα ἦταν ἐπιθετικός κατά τῶν αἱρετικῶν διδασκαλιῶν. Ἀλλά πρέπει νά εἶναι ἀληθινή ἡ ἀναφορά αὐτή στόν ἅγιο Νικόλαο, ὅτι δηλαδή ἐράπισε τόν Ἄρειο, γιατί στήν συνέχεια ἔχουμε τήν φυλάκιση τοῦ ἁγίου Νικολάου, πού δικαιολογεῖται ἀκριβῶς ἀπό τήν πράξη του αὐτή. Στήν φυλακή δέ ὁ ἅγιος πού πήγε γιά τήν ὁμολογία τῆς πίστης μας εἶχε θεοφάνεια. Γιατί τοῦ παρουσιάστηκε ὁ Χριστός καί ἡ Παναγία, ἡ Ὁποία τοῦ πρόσφερε ἕνα Ὠμοφόριο, ὅπως τό βλέπουμε καί στήν Εἰκόνα του. Αὐτό ὑποδηλώνει ὅτι ἡ Παναγία ἀνακηρύττει ὡς καλόν Ἀρχιερέα ἐκεῖνον πού ζεῖ ἀσκητικά – σάν τόν ἅγιο Νικόλαο – καί ὁμολογεῖ τήν Ὀρθόδοξη πίστη, ἀλλά καί πάσχει γι᾽ αὐτήν, σάν τόν ἅγιο Νικόλαο, πού φυλακίστηκε γιά τήν πίστη.

3. Ἀλλά ἔχουμε καί ἄλλο ὁμολογιακό γεγονός τῆς ὀρθόδοξης πίστης ἀπό τόν ἅγιο Νικόλαο, μετά τόν θάνατο ὅμως τό γεγονός αὐτό. Ἀκοῦστε: Τό Λείψανο τοῦ ἁγίου Νικολάου βρισκόταν στά Μύρα τῆς Λυκίας, ἐκεῖ πού ἦταν τό ποίμνιό του. Ἀλλά κατά τό ἔτος 1080 μ.Χ. ἔγινε μεγάλη ἐπιδρομή τῶν Ἰσμαηλιτῶν κατά τῶν Ρωμαίων καί ὑπῆρχε κίνδυνος τό Λείψανο τοῦ ἁγίου νά πέσει στά χέρια αὐτῶν τῶν ἀπίστων καί νά πεταχθεῖ. Γι᾽ αὐτό καί παρουσιάστηκε σέ ὀπτασία ὁ ἅγιος Νικόλαος σέ ἕνα εὐλαβῆ ἱερέα στήν πόλη Μπάρι τῆς Ἱταλίας. Παρουσιάστηκε καί τοῦ εἶπε νά πεῖ στόν Ἀρχιερέα τῆς πόλης καί σέ ὅλη τῆν Ἐκκλησία νά πᾶνε στά Μύρα τῆς Λυκίας, γιά νά παραλάβουν ἀπό ἐκεῖ τό Λείψανό του καί νά τό φέρουν στό Μπάρι τῆς Ἱταλίας. Ἕτσι καί ἔγινε, ἀδελφοί! Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, πού διηγεῖται τήν μετακομιδή αὐτή τῶν Λειψάνων τοῦ Ἁγίου Νικολάου, λέγει καί γιά τήν μεγαλοπρεπῆ καί εὐλαβέστατη ὑποδοχή πού ἔκαναν οἱ χριστιανοί τοῦ Μπάρι στόν ἅγιο, τήν 9η Μαΐου 1081 μ.Χ., Ἐπίσκοποι, ἱερεῖς καί μοναχοί καί ὅλοι οἱ χριστιανοί, ἄνδρες, γυναῖκες, γέροντες καί παιδιά, ὅλο τό πλῆθος τοῦ λαοῦ βγῆκαν μέ λαμπάδες καί θυμιάματα, ψάλλοντες ὕμνους καί ὠδές στόν Χριστό καί τόν Ἱεράρχη Του τόν Νικόλαο, γιά νά ὑποδεχθοῦν αὐτόν τόν πολύτιμο θησαυρό, πού ἦρθε στήν πόλη τους. Πρέπει ὅμως νά ποῦμε ὅτι οἱ χριστιανοί τότε στό Μπάρι καί στήν Ἱταλία καί σ᾽ ὅλη τήν Δύση ἦταν ὀρθόδοξοι καί ἦταν ἐνωμένοι μέ τήν Ἀνατολική Ἐκκλησία, γιατι δέν εἶχαν πέσει ἀκόμη στήν αἵρεση καί στήν κακοδοξία τῶν μετέπειτα Παπικῶν.

4. Ἀκοῦστε χριστιανοί. Στό Μπάρι τῆς Ἱταλίας, ὅπου βρισκόταν τώρα τό ἅγιο Λείψανο τοῦ ἁγίου Νικολάου, κάθε χρόνο στίς 9 Μαΐου, πού ἔγινε ἡ ἀνακομιδή του, γινόταν πανηγυρική θεία Λειτουργία. Καί συνέβαινε κάθε χρόνο θαυμαστό καί ὑπερφυσικό γεγονός: Ὅταν ὁ ἱερέας ἄρχιζε τήν θεία Λειτουργία αὐτή, τότε ἄρχιζε καί τό ἅγιο Λείψανο νά τρέχει Μύρο ἀπο τίς δύο πτέρνες τῶν ποδῶν Του. Καί ἦταν τόσο πολύ τό Μύρο, ὥστε φαινόταν ὅτι τρέχουν δύο βρύσες. Γι᾽ αὐτό καί ἔβαζαν μεγάλα ἀγγεῖα καί κάδους, γιά νά τό συλλέγουν. Γιατί τό ἔστελναν παντοῦ γιά θεραπεία ἀσθενούντων. Ὅταν ὅμως τελείωνε ἡ θεία Λειτουργία, σταματοῦσε καί ἡ ροή τοῦ Μύρου. Γι᾽ αὐτό καί οἱ ἱερεῖς, πού τελοῦσαν τήν θεία Λειτουργία,τήν τελοῦσαν ἀργά-ἀργά, ὥστε νά συλλέγουν περισσότερο Μύρο! Ἀλλά ἀκοῦστε: Ὅταν ἡ Δύση καί τό Μπάρι, λοιπόν, προσχώρησε στήν αἵρεση τοῦ παπισμοῦ, τότε σταμάτησε τό Μύρο νά τρέχει. Τελοῦσε βέβαια καί ὁ παπικός παπᾶς τήν Λειτουργία, ἀλλά δέν ἀνέβλυζε τό Μύρο. Ὅταν ὅμως καλοῦσαν ὀρθόδοξο ἱερέα γιά νά τελέσει τήν θεία Λειτουργία, τότε τό ἅγιο Λείψανο τοῦ ἁγίου ἀνέβλυζε Μύρο, ὅπως πρῶτα. Τί σᾶς λέει αὐτό, χριστιανοί μου; Ναί! Αὐτό τό σημεῖο μᾶς λέει ὅτι ἡ ὀρθόδοξη πίστη μας εἶναι ἀληθινή, ἐνῷ ἡ πίστη τῶν παπικῶν εἶναι ψεύτικη, εἶναι αἱρετική πλάνη.

5. Μέ δύο σημεῖα, λοιπόν, δυνατά σημεῖα, ἀδελφοί, ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁμολόγησε τήν ὀρθόδοξη πίστη. Τό δεύτερο ὅμως σημεῖο, τό μετά τόν θάνατό του, ἦταν πιό δυνατό ἀπό τό πρῶτο, ἀπό τό ράπισμα στόν βλάσφημο Ἄρειο. Βλέπετε, χριστιανοί μου, οἱ ἅγιοί μας καί μετά τόν θάνατό τους κηρύττουν τήν πίστη πού ἔζησαν καί θαυματουργοῦν ἀποδεικνύοντας ἔτσι δυνατά τήν ἀλήθειά της.

Ἄς γνωρίσουμε, λοιπόν, καί ἄς σπουδάσουμε τήν ὀρθόδοξη πίστη μας, ἄς τήν ζήσουμε ἐφαρμόζοντάς την στήν ζωή μας καί ἄς τήν παραδώσουμε σάν ἱερή προῖκα καί κληρονομιά στήν νέα γενεά, τά ἀγαπητά μας χρυσᾶ παιδιά.

 
Μέ πολλές εὐχές
† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

Πηγή: Προσκυνητής

Από την πρώτη στιγμή, που ιδρύθηκε και άρχισε να ζει η Εκκλησία του Χριστού, εξαπολύθηκαν εναντίον της αναρίθμητοι και πολύμορφοι λυσσαλέοι εχθροί, με σκοπό να την σβήσουν και να την εξαφανίσουν από το πρόσωπο της γης.

'Αλλοι με κοφτερά σπαθιά, και άλλοι με κοφτερή γλώσσα και γραφή, όλοι οι διάβολοι της κόλασης και όλοι οι άνθρωποι του διαβόλου, σε συνεργασία, εξεστράτευσαν, με κάθε σατανική μέθοδο και πονηριά, κατά των χριστιανών, κατά του «μικρού ποιμνίου» του Χριστού, για να το διασκορπίσουν και να το εξαφανίσουν. Εξόδεψαν αναρίθμητους τόνους μελανιού και εκατομμύρια τόνους χαρτιού και έχυσαν ποτάμια χριστιανικό αίμα.

Και τι κατόρθωσαν; Το αντίθετο. Νικηθήκανε, πέσανε, και συντριβήκανε, και «ουχ ευρέθη ο τόπος αυτών», κατά τη Γραφή. Η Εκκλησία του Χριστού ζει, και θα ζει, μέχρι να τελειώσουν οι αιώνες, και θα συνεχίζει, να επιτελεί, το σωτήριο έργο της πάνω στη γη, όσοι κι αν παρουσιαστούν εχθροί, για να το εμποδίσουν. Τα λόγια του θείου ιδρυτού Της «πύλαι ’δου ου κατισχύσουσιν αυτής», αποκαλύπτονται πάντοτε αληθινά. Κι αν δεν ήταν τυφλοί οι σημερινοί πολέμιοί Της, θα έβλεπαν τρανότατα αποδεδειγμένη αυτή την αλήθεια, δια μέσου των αιώνων, και θα σταματούσαν να «λακτίζουν προς κέντρα». θα έβλεπαν, ότι τους περιμένει η ίδια τύχη, το ίδιο άθλιο τέλος.

Εκείνο που είναι αληθινό, υψηλό, άγιο, θεϊκό, κείνο που έχει ουράνια προέλευση, όσο προσπαθείς να το λιγοστέψεις, αυτό τόσο πιο πολύ μεγαλώνει, φουντώνει, θεριεύει.

Ένας πολέμιος της θρησκείας του Χριστού, αυτού του αιώνα, μόλις επικράτησε και έγινε άρχοντας του τόπου του, είπε στους δικούς του: «και τώρα σφάξτε, όπου βρείτε χριστιανό και μάλιστα ρασοφόρο, εκπρόσωπο της θρησκείας, σφάξτε τον, και σας υπόσχομαι, τον τελευταίο που θα μείνει θα τον σφάξω εγώ με τα χέρια μου μπροστά σε όλους σας».

Και δεν πέρασαν πολλά χρόνια, ούτε δέκα, διωγμού και σφαγής, και πάλι ο ίδιος είπε: «βρε τι κακό είναι μ' αυτούς, έναν κόβεις δέκα φυτρώνουν».

Αυτή είναι η Εκκλησία του Χριστού. Ποτισμένη από το αδιάκοπα χυμένο αίμα των Μαρτύρων της, εδραιωμένη, αδιάσειστη, νικήτρια, πεντακάθαρη, δοξασμένη, αιώνια.

Ένα από τα ιερά σφάγια, που έπεσαν πάνω στον ιερό βωμό της πίστεως του Χριστού και επότισαν με το αίμα τους το πελώριο δένδρο του Χριστιανισμού και λάμπρυναν την Εκκλησία είναι και η Αγία, ένδοξη Μεγαλομάρτυς Βαρβάρα.

Η Αγία Βαρβάρα έζησε περί το τέλος του 3ου και αρχές του 4ου μ. Χ. αιώνα, στην Ηλιούπολη, που ήταν πόλη της Κοίλης Συρίας, κοντά στον Αντιλίβανο. Σήμερα η πόλη αυτή, ονομάζεται Βααλβέκ. Ο πατέρας της ονομαζόταν Διόσκορος και ήταν φανατικός ειδωλολάτρης. Ήταν επίσης πολύ πλούσιος και διοικητής της Ηλιούπολης, με μεγάλη πολιτική εξουσία και δύναμη. Φανατικός δε ιερεύς της ειδωλολατρίας.

Οι ιστορικές πληροφορίες, δεν αναφέρουν καθόλου το όνομα της μητέρας της, ούτε ποιά στάση τήρησε σε όλη την περιπέτεια και το φρικτό μαρτύριο της κόρης της. Μήπως είχε πεθάνει; Αυτό μόνο σαν υπόθεση μπορεί να σταθεί. Γιατί από την προτροπή του τυράννου, κατά το μαρτύριο της Αγίας, «να λυπηθεί τους γονείς της», βγαίνει το συμπέρασμα, ότι ζούσε, αλλά δεν συνταυτίστηκε με την κόρη της, όπως συνέβη με άλλες μητέρες μαρτύρων, παρά σαν φανατική ειδωλολάτρις και αυτή, συνταυτίσθηκε με τη στάση του φανατισμένου και τυφλού στην ψυχή άνδρα της Διόσκορου. Η Βαρβάρα ήταν το μονάκριβο παιδί τους. Ήταν αφάνταστα ωραία στο σώμα, αλλά και στην ψυχή, και είχε πολλή χάρη, ευφυΐα, σεμνότητα και σωφροσύνη.

Απ' τις περιπτώσεις που γνωρίζουμε, αυτού του είδους, όταν δηλαδή οι γονείς έχουν ένα μόνο παιδί, φανταζόμαστε πόσο ενδιαφέρον, πόση αγάπη, φροντίδα και αδυναμία, θα της είχαν, και πόσο, θα διέθεταν τα πάντα, να τη μορφώσουν και να την αποκαταστήσουν, κατά τον καλύτερο τρόπο, κάτι που τους επέβαλε οπωσδήποτε και ο πλούτος και η κοινωνική τους θέση.

Και πράγματι, όταν η κόρη τους έφτασε σε ηλικία γάμου παρουσιάστηκαν πολλοί μνηστήρες, πολλοί υποψήφιοι γαμπροί, και από τους εξέχοντες άρχοντες, και από τους μεγιστάνες και από τους λοιπούς επιφανείς άνδρες της Ηλιούπολης. Όλα όμως τα προξενιά η Βαρβάρα τα έδιωχνε, πράγμα που ο πατέρας της δεν το έβλεπε με καλό μάτι.

Ήταν γι' αυτόν αδικαιολόγητη η έμμονή της κόρης του, να μη θέλει διακεκριμένους γαμπρούς, που την ζητούσαν σε γάμο. Υπόθεσε όμως, ότι ήταν μια κάποια νεανική ιδιοτροπία, και είχε την ελπίδα ότι αργότερα, θα υποχωρούσε και θα δεχόταν να παντρευτεί. Περνούσε όμως η ηλικία της και η Βαρβάρα δεν έλεγε το ναι. Εν τω μεταξύ, όσο μεγάλωνε, μεγάλωνε αφάνταστα και η ομορφιά της και την έκανε «περιλάλητη και περιμάχητη».

Κατά Συμεών το Μεταφραστή, Ι΄ αιώνας, «το γαρ κάλλος αυτής, ει και μη θεατόν, αλλ' όμως ακουστόν ον, περιμάχητον αυτής εποίει γάμον».

Όσο περνούσε ο καιρός, ο Διόσκορος γέμιζε πιο πολύ από ποικίλους φόβους, και πήρε την απόφαση να λάβει ωρισμένα μέτρα. Φαίνεται, ο πιο μεγάλος του φόβος, ήταν ωρισμένοι ψίθυροι, ότι η Βαρβάρα συμπαθούσε τον Χριστιανισμό. Οι ιστορικές πηγές λένε, για τη Βαρβάρα, ότι ήταν «εμμανής περί την των απίστων ειδώλων προσκύνησιν».

Γι' αυτό, και ο Διόσκορος, περιώρισε την ελευθερία της κόρης του τόσο, όσο να μη την βλέπει κανείς, ούτε και να την συναναστρέφεται. Μόνο υπηρέτες και υπηρέτριες, πιστοί στο Διόσκορο, την συνόδευαν. Κατά την παράδοση, τόσο την περιώρισε που έφτιαξε ειδικό πύργο και την έκλεισε μέσα.

Όμως, δύσκολα γλιτώνει κανείς απ' αυτό που φοβάται. Το λέει ο λαός και έχει δίκιο. Δεν είναι λίγες οι φορές, που τα πράγματα σ' αυτό τον κόσμο μας έρχονται διαφορετικά απ' ότι τα περιμένουμε. Πολλές φορές, παίρνουμε μέτρα και εφαρμόζουμε τακτικές, για να υποστηρίξουμε τις σκέψεις και τα σχέδιά μας, με αποτέλεσμα όμως αντίθετο. Ας γνωρίζουν λοιπόν οι γονείς, όσοι μάλιστα, σχετικά με την κλήση των παιδιών τους, αντιστρατεύονται στη βουλή του Θεού, αλλά και όλοι μας, ότι η θεία Πρόνοια, ξέρει πολύ καλά, να ματαιώνει θελήσεις ανθρώπων όπως του πατέρα της Βαρβάρας και φωτίζει ακόμα και τους δεσμοφύλακες...

Οι φόβοι του Διόσκορου βγήκαν αληθινοί. Η πανεύφημη Βαρβάρα ξαφνικά παρουσιάζεται χριστιανή. Φαίνεται, κάποια απ' τις υπηρέτριες ήταν κρυπτοχριστιανή, και μετέδωσε στη Βαρβάρα τα σωτήρια χριστιανικά δόγματα και διδάγματα. Ακόμα, κατά το βιογράφο της, την βοήθησε και η λογική, διότι καθώς έβλεπε μέσα από τον πύργο εκεί στη μοναξιά το μεγαλείο της φύσης σκεπτόταν: «ποιός έκαμε τον έναστρο ουρανό με ένα τέτοιο διάκοσμο και ποιός τη γη με τόσες ομορφιές και στολίδια, με δένδρα και καρπούς ποικίλους και ωραίους; οι ξύλινοι και πέτρινοι θεοί, που δεν έχουν λογική, και ούτε βλέπουν, ούτε ακούνε, που τους έφτιαξαν άνθρωποι»; Όχι, δεν είναι δυνατό. Δεν μπορούσε με τίποτα να το πιστέψει. Και έβλεπε σε όλα αυτά τη σφραγίδα και το μεγαλείο ενός μεγάλου και σοφού Δημιουργού, του αληθινού θεού, που ήδη είχε αρχίσει περί Αυτού να μαθαίνει με σιγουριά. Ο Συμεών ο Μεταφραστής, μας εξηγεί το θαυμαστό αυτό γεγονός ως εξής: «εν αυτώ, λέγει, τω πύργω, η του Παρακλήτου Χάρις των αφανών αυτής οφθαλμών αφανώς αψάμένη, φωτί τε θεογνωσίας εφώτισε και τον αψευδή Θεόν γνώριμον αυτή παραδόξως κατέστησε». Δηλαδή, σ' αυτόν μέσα τον πύργο, η Χάρη του Παρακλήτου αγγίζοντας μυστικά τους οφθαλμούς της ψυχής της, την εφώτισε με το φως της θεογνωσίας και της φανέρωσε με παράδοξο τρόπο τον αληθινό θεό.

Αυτή λοιπόν, η κρυπτοχριστιανή υπηρέτρια της Βαρβάρας, την πήγε κρυφά στη χριστιανική κατακόμβη, την γνώρισε με ένα ιερέα από την Αλεξάνδρεια, την κατήχησε, και μετά από λίγο καιρό τη βάπτισε στο όνομα της Αγίας Τριάδος.

Η παναοίδιμη Βαρβάρα ζει τώρα πια σε καινούργιο κόσμο. Η χαρά της είναι αφάνταστη. Τώρα νιώθει την πραγματική ευτυχία και αγαλλίαση. Καταλαβαίνει τώρα πιο πολύ, ότι η ομορφιά και τα πλούτη και η μόρφωση δεν έχουν καμιά αξία, μπροστά στο μεγάλο θησαυρό της αληθινής πίστεως, που της αποκάλυψε ο Θεός και που τον ζει πια χωρίς τον παραμικρό δισταγμό. Αγάπησε ολοκληρωτικά το Νυμφίο της Χριστό. Αποδείχθηκε αληθινή μεγαλέμπορος, που θυσίασε τα πάντα, για να κερδίσει «τον πολύτιμο μαργαρίτη». Μπροστά στην πραγματική ευσέβεια και αρετή, και προ παντός μπροστά στην αγάπη του Χριστού, η παμμακάριστη Βαρβάρα, παραμέρισε όλες τις αμαρτωλές απολαύσεις του κόσμου τούτου, νέκρωσε όλα τα ψυχοφθόρα σαρκικά αμαρτήματα, περιφρόνησε κοσμικές τιμές και δόξες, αποστράφηκε τη λάμψη και το μεγαλείο των αξιωμάτων και του πλούτου, όλα που ο λόγος του Θεού τα ονομάζει «αλαζονείαν του βίου», τα θυσίασε όλα και προτίμησε να υποστεί τις θλίψεις του μαρτυρίου προκειμένου, να ομολογήσει με αλύγιστο θάρρος, με άκαμπτη Θέληση και παρρησία, με ηρωισμό και αυταπάρνηση, τον Χριστό και το Θέλημά Του, και να κερδίσει τον πολύτιμο, άφθαρτο και αναφαίρετο θησαυρό, την αιώνια ζωή.

Είναι πράγματι ανάξιος, όποιος θα αγαπήσει κάτι άλλο, πιο πολύ απ' τον Χριστό.

Ο Διόσκορος χωρίς να υποψιάζεται τίποτα για όλα αυτά που είχαν συμβεί, κάνει πάλι πρόταση γάμου στη Βαρβάρα. Η καλλίνικη όμως Βαρβάρα αυτή τη φορά, πήρε θέση σθεναρή και ξεκάθαρη απέναντι στον πατέρα της και έδωσε λύση μια για πάντα στο πρόβλημα του γάμου.

«Μη μου κάνεις ξανά λόγο για γάμο, γιατί ούτε θα σε ξαναπώ πατέρα και θα με αναγκάσεις να σκοτωθώ μόνη μου», είπε στον πατέρα της. Συμεών ο Μεταφραστής λέγει, ότι ο Διόσκορος «δεν εισήλθεν εις το νόημα». Νόμισε ότι αυτή η άρνηση προέρχεται από ντροπή, (ήταν μικρή στην ηλικία, ίσως 16 ετών), και δεν επέμεινε, «παρέχων αυτή διασκέψεως καιρόν». Της άφησε χρόνο να το σκεφτεί. Η ανδρόφρονη Βαρβάρα, παρ' όλο που ήταν μικρή στην ηλικία, ήταν πολύ μεγάλη και ώριμη στη σκέψη, και είχε πάρει σταθερή και αμετάκλητη την απόφαση, περί παρθενίας και αφοσίωσης στο Νυμφίο της Χριστό, και ήδη, ζούσε μέσα στον πύργο «εν προσευχή και νηστεία».

Πολλές φορές η Πρόνοια του Θεού χτυπά το διάβολο με τα δικά του όπλα. Έβαλε ο διάβολος στο σκοτισμένο μυαλό του Διόσκορου ότι η κόρη του, δεν ήθελε να ακούσει για γάμο, όχι μόνο από ντροπή, αλλά και διότι την είχε αυστηρά απομονώσει και την είχε αποξενώσει από την κοσμική ζωή, τις διασκεδάσεις κ.λπ. Και έτσι, άλλαξε τακτική. Της επιτρέπει πια να βγαίνει όποτε θέλει από τον πύργο, να δημιουργεί σχέσεις και συναναστροφές με όποιους θέλει, και να πηγαίνει οπού θέλει. Τι άλλο καλύτερο απ' αυτό θα ήθελε η σεμνή αθληφόρα;

Έτσι άρχισε ελεύθερα να βγαίνει έξω να συναναστρέφεται χριστιανές, και με πολλή προφύλαξη να παρακολουθεί ακολουθίες και κηρύγματα των καταδιωκομένων χριστιανών.

Ιδιαίτερα, τα μαρτύρια των χριστιανών που επληροφορείτο, την βοήθησαν πολύ, να στερεωθεί και να ανδρωθεί στην πίστη. Να πως έμαθε τώρα ο πατέρας της, ότι ήταν η κόρη του χριστιανή. Αποφάσισε ο Διόσκορος, να φύγει προσωρινά για υπόθεσή του σε άλλη χώρα. Πριν φύγει, θέλησε να κατασκευάσει έξω από τον πύργο ένα ωραίο λουτρό. Έκαμε το σχέδιο, το έδωσε στους τεχνίτες, με τις ανάλογες οδηγίες και έφυγε για τις υποθέσεις του. Κάποια μέρα η Αγία, κατέβηκε από τον πύργο και άρχισε να περιεργάζεται το λουτρό, που έκτιζαν οι τεχνίτες. Καθώς το παρατηρούσε, πρόσεξε, ότι όλη αυτή η οικοδομή είχε δύο μόνο παράθυρα. Ρώτησε τους κτίστες «γιατί δεν εκάματε και άλλο ένα παράθυρο προς το νότιο μέρος, ώστε να φωτίζεται το λουτρό περισσότερο;».

Γιατί αυτή την εντολή μας έδωσε ο πατέρας σου, απάντησαν. Τότε η Αγία τους είπε πάλι: «θα κάμετε οπωσδήποτε και τρίτο παράθυρο κι αν ο πατέρας μου σας παρατηρήσει, θα του μιλήσω εγώ και θα του εξηγήσω. Εσείς δεν θα 'χετε καμία ευθύνη». Οι τεχνίτες υπάκουσαν και έφτιαξαν .το τρίτο παράθυρο, εκεί ακριβώς που τους είπε. Βλέποντας η Αγία τα τρία παράθυρα ένοιωθε ανεκλάλητη χαρά και ικανοποίηση. Ο δε πανάγαθος και ελεήμων θεός, φώτιζε συνεχώς την ψυχή της, γέμιζε με ’γιο Πνεύμα την καρδιά της και μεγάλωνε το θάρρος και την παρρησία της, για να ομολογήσει πέρα για πέρα την αλήθεια και τον Αγαπημένο της Νυμφίο, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Κάποια φορά, που κατέβηκε να δει το λουτρό, στάθηκε στο σημείο που ήταν η κολυμβήθρα του, Ανατολικά, και χάραξε με το δάκτυλό της πάνω στο μάρμαρο το σημείο του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Και ω του θαύματος! Σαν να ήταν το δάκτυλό της μια σμίλη από σίδερο και άνοιξε, τόσο βαθύ λάξευμα στο μάρμαρο, ώστε το σημείο εκείνο του Σταυρού να φαίνεται και να υπάρχει μέχρι σήμερα, για να κηρύττεται συνέχεια η θαυματουργική θεία δύναμη, και να δοξάζεται η αδιαίρετη και ομοούσια Αγία Τριάδα. Και όχι μόνο σώζεται μέχρι σήμερα το λουτρό εκείνο, με τα τρία παράθυρα και τον χαραγμένο από την αγία Σταυρό, αλλά και κάνει μέχρι σήμερα θαυματουργικές θεραπείες σε Αρρώστους από διάφορες αρρώστιες, όταν προσέρχονται με πίστη.

Μετά από λίγο καιρό επανήλθε ο πατέρας της Διόσκορος από το ταξίδι του και βλέποντας το τρίτο παράθυρο στο λουτρό απόρησε. Φώναξε αμέσως τους τεχνίτες και τους παρατήρησε αυστηρά, γιατί παραβήκανε την εντολή του, και κάμανε τρία παράθυρα στο λουτρό. Από εδώ και πέρα αρχίζει η φρικτή μαρτυρική ζωή και το σύντομο τέλος της σεμνής και ενάρετης Βαρβάρας. Απολογείται στον πατέρα της για την κατασκευή των τριών παραθύρων και του τονίζει ότι, «με τα τρία παράθυρα το λουτρό φωτίζεται, καλύτερα, και οι τρεις θυρίδες φωτίζουν πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον». Σ' ένα τροπάριο της ακολουθίας της, στην Ε' ωδή, χαρακτηριστικά αναφέρεται αυτό το γεγονός ως εξής: «θυρίσι τρισί, το λουτρόν φωτίζεσθαι κελεύσασα, μυστικώς διέγραψας, βάπτισμα Βαρβάρα της Τριάδος φωτί, των ψυχών σελασφόρον, υπάρχον καθαρτήριον». Δηλαδή, διατάζοντας να φωτίζεται το λουτρό με τρία παράθυρα, σχεδίασες με μυστικό τρόπο Βαρβάρα, το βάπτισμα, στο φως της Αγίας Τριάδος, που καθαρίζει και φέρνει λάμψη στις ψυχές.

Μ' αυτό το συμβολισμό η Αγία, αποκάλυψε με περίσσιο θάρρος και παρρησία στον πατέρα της, την πίστη και αφοσίωσή της στον Τριαδικό Θεό των χριστιανών, αλλά, και τη σφοδρή και πλήρη αντίθεσή της στους θεούς των ειδώλων. «Τετρωμένη του πόθου σου, ως νυμφίου Δέσποτα, τω γλυκυτάτω βέλει, η αθληφόρος Βαρβάρα άπασαν, πατρικήν αθεΐαν εβδελύξατο». Τροπάριο της γ' ωδής. Δηλαδή, πληγωμένη, Κύριε, με το γλυκύτατο βέλος της αγάπης Σου ως νυμφίου, η αθληφόρος Βαρβάρα σιχάθηκε (μίσησε) όλη την πατρική ασέβεια (την λατρεία των ειδώλων).

Ο Διόσκορος δεν μπορούσε να το πιστέψει. Ζήτησε, λοιπόν, από την κόρη του καθαρή ομολογία. Η Βαρβάρα δεν είχε κανένα λόγο να προσποιηθεί και να πει ψέματα. Είπε λοιπόν στον πατέρα της καθαρά, πως γνώρισε και αγάπησε τη χριστιανική πίστη, και πως, με την πίστη αυτή, γέμισε η διάνοιά της από φως, η καρδιά της από αγνότητα και το πνεύμα της από επανάπαυση.

Στο άκουσμα όλων αυτών ο Διόσκορος, ξέσπασε σε νευρικά γέλια. Ήταν δυνατό, η μονάκριβη κόρη του, το γέμισμα της καρδιάς του, η μοναδική του χαρά, το ίνδαλμά του, η μόνη του παρηγοριά, να γίνει χριστιανή; Οι υποψίες και οι φόβοι του βγήκαν αληθινοί; Δεν μπορούσε με τίποτα να το πιστέψει.

Γι' αυτό εξόρκισε τη Βαρβάρα, να αφήσει τα αστεία, και να τον ακολουθήσει την επομένη σε μια ειδωλολατρική τελετή.

—Σε σέβομαι πατέρα και σε υπακούω, του είπε. Γνώριζε όμως, ότι οριστικά πια δεν έχω καμιά σχέση με την ειδωλολατρία, και το καθήκον μου απέναντι στο Χριστό, δεν μου επιτρέπει καμιά συμμετοχή και παρουσία στα πανηγύρια των ειδώλων. «Ου τρυφής ή τερπνότης, ουκ άνθος κάλλους πλούτος τε, ουχ ηδοναί νεότητος, έθελξάν σε Βαρβάρα ένδοξε, τω Χριστώ νυμφευθείσα καλλιπάρθενε». Τροπάριο της γ΄ ωδής της ακολουθίας της. Δηλαδή δεν σε έθελξαν ένδοξη Βαρβάρα ούτε η γλυκύτητα της απολαύσεως, ούτε η λάμψη της ομορφιάς και ο πλούτος, ούτε οι ηδονές της νεότητος, αφού είχες νυμφευθεί το Χριστό ωραία παρθένε.

Τη στιγμή αυτή ο Διόσκορος, βλέποντας την αμετάτρεπτη απόφαση της κόρης του, φούντωσε από το κακό του. Κορυφώθηκε ο ειδωλολατρικός φανατισμός του. ’δειασε η καρδιά του από κάθε πατρική στοργή και όλη η αγάπη του για τη Βαρβάρα μετατράπηκε σε λυσσαλέο μίσος. Την έβρισε σκαιότατα. Λησμόνησε πέρα για πέρα, ότι ήταν το σπλάχνο του. Με γεμάτα τα μάτια από χολή και την καρδιά του από φαρμάκι, σήκωσε το ξίφος του να την σκοτώσει.

Συγκρατήθηκε όμως. Και έδωσε εντολή να την περιορίσουν πολύ αυστηρά. Η σεμνότατη μάρτυς Βαρβάρα εμποδίζεται, περιωρισμένη τώρα μέσα στα σίδερα και κάτω απ' τα μάτια των φρουρών της, να εκτελέσει τα θρησκευτικά της καθήκοντα, και όχι μόνο αυτό, αλλά ήταν υποχρεωμένη να ακούει ολόγυρά της βλασφημίες και κάθε είδους βρισιές κατά του Χριστού. Αυτή η φοβερή δυσκολία, την έβαλε σε σκέψη, να δραπετεύσει από τον πύργο. Έτσι και έγινε. Κατόρθωσε με τη βοήθεια κάποιας πιστής της υπηρέτριας, να δραπετεύσει και να καταφύγει στο πιο κοντινό όρος, ίσως στον Αντιλίβανο. Μόλις έφτασε εκεί, σήκωσε τα χέρια στον ουρανό, ζήτησε τη βοήθεια του Θεού, να τη γλυτώσει χέρια του τύραννου πατέρα της. Και ο θείος δημιουργός της δεν άργησε καθόλου να απαντήσει στην προσευχή της. Όπως άλλοτε, έσκισε μια πέτρα στα δύο και έκρυψε και διέσωσε την πρωτομάρτυρα Αγία Θέκλα, έτσι με όμοιο θαύμα έσωσε και, την ’για Βαρβάρα από τα φονικά χέρια του πατέρα της, που έτρεχε συνέχεια καταπάνω της να την συλλάβει. Να, πως διατυπώνει το θαύμα αυτό ο υμνογράφος της Αγίας στο β' τροπάριο της ε' ωδής: «Μανίαν δεινήν του πατρός εκκλίνουσαν, Βαρβάραν σχισθέν ευθύς υπεδέξατο, όρος ώσπερ πάλαι την αοίδιμον πρωτομάρτυρα Θέκλαν. Χριστού τερατουργήσαντος». Δηλαδή, την Βαρβάραν που προσπαθούσε να αποφύγει την φοβερή μανία του πατέρα της, την δέχθηκε αμέσως με το σχίσιμό του κάποιο βουνό, όπως έγινε παλιότερα με την περίφημη πρωτομάρτυρα Θέκλα, με θαύμα του Χριστού.

Και ενώ, από το θαύμα αυτό, την έχασε ο αιμοβόρος πατέρας της από τα μάτια του, δεν γύρισε πίσω, αλλά συνέχισε να ψάχνει για να την βρει. Καθώς έψαχνε, συνάντησε δυό βοσκούς. Έβοσκαν τα πρόβατά τους στον τόπο εκείνο, και τους ρώτησε, αν είδαν που κρύφτηκε μια νέα γιατί ήταν η κόρη του. Ο ένας βοσκός, άνθρωπος καλοκάγαθος, δεν θέλησε να γίνει προδότης, και δεν θέλησε να πει την αλήθεια. —Δεν την είδα καθόλου, του είπε. Προτίμησε ο ευλογημένος να πει ψέμα, που θα ήταν σωτήριο, παρά αλήθεια βλαπτική. Ο άλλος βοσκός, άθλιος, πονηρός και απάνθρωπος, για να μη χάσει αμοιβή, που του υποσχέθηκε ο διώκτης πατέρας, δεν μίλησε μεν, αλλ' όμως με το δάκτυλό του, έδειξε στον Διόσκορο το σημείο, που με το θαυμαστό τρόπο κρύφτηκε η κόρη του. Κατά την παράδοση, η θεία Δίκη, τιμώρησε αμέσως τον προδότη βοσκό και μονομιάς τα πρόβατά του έγιναν κάνθαροι. Στο γεγονός αυτό, σίγουρα, οφείλεται και το ότι το Νοσοκομείο λοιμωδών νόσων, στην Αγία Βαρβάρα Δαφνιού, ονομάζεται «Κάνθαρος».

Η καταδίωξη του Διόσκορου πέτυχε.

Μετά από λίγο συνέλαβε την κόρη του. Δεν ήταν όμως πια πατέρας ούτε κατά ίχνος, αλλά σωστός τύραννος, γεμάτος παραφορά και μίσος και πάθος εκδικητικό. —Λοιπόν, της λέγει, εξακολουθείς να επιμένεις; Η Αγία τον κοίταξε καλά – καλά με λύπη και σταθερά του απάντησε. —Δεν μπορώ πατέρα να αρνηθώ τον αληθινό Θεό. Τότε εκείνος την άρπαξε απ' τα μαλλιά, με μανία λιονταριού, την τίναξε πολλές φορές και με σφοδρή και βίαιη πτώση την έριξε κάτω στη γη. Για μια στιγμή τον κατάλαβε φονική ορμή, να την σκοτώσει με κλωτσιές, ή να της συντρίψει την κεφαλή με κάποια πέτρα. Συγκρατήθηκε όμως, σα να είχε κάποια ελπίδα. Έδωσε εντολή να τη σηκώσουν από κάτω. Την έπιασε με τα χέρια του, σύροντάς την βίαια, την οδήγησε

ξανά στον πύργο. Εκεί την έκλεισε σ' ένα μικρό δωμάτιο με σιδερένια κάγκελα και έβαλε φρουρούς να τη φυλάνε. Πέρασε έτσι ένας μήνας. Κάθε δυο μέρες ο Διόσκορος έπαιρνε μαζί του και έναν ιερέα της ειδωλολατρίας και προσπαθούσε να αλλάξει τη γνώμη της κόρης του. Η θεόκλητη όμως Βαρβάρα, δεν δεχόταν καθόλου να ακούσει τις ειδωλολατρικές διδασκαλίες και υποστήριζε αλύγιστα την πίστη της στο Χριστό και το Ευαγγέλιό του.

Όταν ο Διόσκορος διαπίστωσε, ότι, κι αυτή του η προσπάθεια, να μεταπείσει την κόρη του, απέβη άκαρπη, τότε την κατήγγειλε στον ηγεμόνα Μαρκιανό, με την κατηγορία, ότι βρίζει με σκαιότητα τα είδωλα, και τον εξόρκισε στη δύναμη των θεών τους, να μη την λυπηθεί καθόλου, αλλά να την βασανίσει με κάθε είδους βία και σκληρά βασανιστήρια, μέχρι θανάτου. Ο Μαρκιανός κάθισε στην έδρα του δικαστηρίου και έδωσε εντολή να φέρουν τη Βαρβάρα μπροστά του.

Όταν την είδε, με τόση καταπληκτική ομορφιά, μια νέα γεμάτη από ευγένεια και σεμνότητα, έμεινε εκστατικός και καταλήφθηκε από οίκτο. Μια τέτοια νέα, θα ήταν κρίμα να βασανιστεί και μάλιστα μέχρι θανάτου. Προσπάθησε με όλες του τις δυνάμεις, με συμβουλές, με υποσχέσεις και με απειλές να την πείσει να αρνηθεί το Χριστό, αλλά μάταια. «Λυπήσου τους γονείς σου», της είπε. Η ανδρόφρων Αγία δεν δελεάστηκε από τίποτα. Ούτε την τρόμαζε καμμιά απειλή. Ήλεγξε μάλιστα με δριμύτητα το ψεύδος των ειδώλων και υπεραμύνθηκε της αλήθειας του Χριστού. Είμαι χριστιανή απαντούσε, και δεν θα μπορέσει να με αλλάξει κανείς. Τότε ο Μαρκιανός, έξω φρενών, έδωσε εντολή, να αρχίσουν τα φοβερά βασανιστήρια. Μπροστά στα σκληρά και άπονα μάτια του πατέρα της, την γύμνωσαν, την χτύπησαν με σκληρά βούνευρα χωρίς έλεος, και για να την χάνουν να νοιώθει τους πόνους πιο δριμείς, έτριβαν τις πληγές της με τρίχινα ρούχα. «Αικισμοίς αφειδώς καταξαίνεσθαι, ράχεσι τριχίνοις εντόνως τε τρίβεσθαι δια Χριστόν η άμεμπτος», αναφέρεται στην Ακολουθία της, τροπάριο της στ' ωδής. Δηλαδή, η αθλήτρια παρέδωσε το σώμα της να κατασπαραχθεί με πάμπολλα βασανιστήρια και να τριφτεί δυνατά με τρίχινα κουρέλια. Και όλα αυτά τα υπέστη για το όνομα του Χριστού η άμεμπτη.

Τόση ήταν η μαστίγωση, που το άγιο εκείνο σώμα καταπληγώθηκε, και κατατρυπήθηκε, και από το άσπιλο αίμα των πληγών της κατακοκκίνησε το μέρος της γης, που τη βασάνιζαν. Μετά από πολύωρα και σκληρά βασανιστήρια την κλείσανε προσωρινά στη φυλακή, για να την ανακρίνουν και πάλι με την ελπίδα, ότι μια δεύτερη ανάκριση, και ένα πιο σκληρό μαρτύριο, θα την έκαναν να αλλάζει γνώμη, να αρνηθεί το Χριστό, να προσκυνήσει και να θυσιάσει στους ψευτοθεούς. Τα μεσάνυχτα, και ενώ η Αγία ήταν άγρυπνη και προσευχόταν, ξαφνικά το δεσμωτήριο καταφωτίστηκε από δυνατό και γλυκύτατο φως. Και ακούστηκε παρήγορη φωνή που έδινε θάρρος στην Αγία. Μονομιάς θεραπεύτηκαν όλα τα τραύματά της και η ψυχή και το σώμα της πήραν ουράνια βοήθεια και δύναμη. Η ομορφιά της έγινε ακόμα πιο λαμπρή, που κατέπληξε τους τυφλούς και αμετανόητους τυράννους της.

Και απ' αυτά τα ολοφάνερα σημεία του ουρανού, δυνάμωσε πιο πολύ η καλλίνικη Μεγαλομάρτυς Βαρβάρα, απόκτησε μεγαλύτερη καρτερία και υπομονή. Δεν ανησυχούσε για τίποτα. Ήξερε, ότι βαδίζει πολύ γρήγορα, για να φτάσει κοντά στο Νυμφίο της Χριστό, όπου, τις ψυχές δεν μπορεί να αγγίξει πια καμιά βάσανος.

Ένοιωθε αφάνταστα χαρούμενη. Χαιρόταν με τα παθήματά της και ένοιωθε βαθειά τη χάρη του ουρανού όχι μόνο να πιστεύει στο Χριστό, αλλά και να πάσχει για το Χριστό. Περίμενε με χαρά, σα να πήγαινε για γάμο, νέα βασανιστήρια, δριμύτερα και σκληρότερα από πριν.

Αρχίζει ο δικαστής τη δεύτερη εξέταση, όλοι, που ήταν στο δικαστήριο, όταν είδαν την πολυβασανισμένη Μάρτυρα υγιέστατη, χωρίς καμιά πληγή, έμειναν άφωνοι, αλλά και με το νου αφώτιστο. Ο άσεβής Μαρκιανός, τυφλός από την πλάνη των ειδώλων, προσπάθησε να πείσει την αγία, ότι οι θεοί του τη λυπήθηκαν και της γιάτρεψαν τις πληγές. -Οι θεοί σου είναι τυφλοί και αδύνατοι, όπως είσαι κι εσύ, και έχουν ανάγκη αυτοί απ' τους Ανθρώπους. Με θεράπευσε ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος, που τα γεμάτα από το σκοτάδι της ασέβειας μάτια σου, δεν μπορούν να Τον δουν, να Τον γνωρίσουν, να Τον Αγαπήσουν, για να σε σώσει.

Στο άκουσμα των θαρραλέων αυτών λόγων της Αγίας, εξοργίστηκε ο Μαρκιανός τόσο, που ξεπέρασε σε θηριωδία και το λιοντάρι και την τίγρη, και έδωσε αμέσως εντολή, να της καταξεσχίσουν τις σάρκες με σιδερένια νύχια και με αναμμένες λαμπάδες να καίνε τα ξεσχισμένα μέλη της και να χτυπούν με σφυρί την κεφαλή της. Ο υμνογράφος της Ακολουθίας της στην ζ' ωδή διατυπώνει ως εξής το φρικτό αυτό βασανισμό: «Πληγαίς αφορήτοις σου καταξανθέντος, του σώματος όλου τε, βαφέντος εν αιμάτων ροαίς, λαμπάσιν υπέμεινας, φλογιζομένη πλευράς, μάρτυς παναοίδιμε, Χριστω ευχαριστούσα, Βαρβάρα ένδοξε». Δηλαδή, ενώ με αφόρητα κτυπήματα είχε καταξεσχισθεί όλο σου το σώμα και είχε βαφτεί με τις ροές των αιμάτων, έδειξες υπομονή και όταν έκαιγαν με λαμπάδες τις πλευρές σου, ονομαστή μάρτυς, ευχαριστώντας τον Χριστό ένδοξη Βαρβάρα.

Στο σημείο αυτό του υπερθηριώδη αυτού βασανισμού, παρουσιάζεται και δεύτερη του Χριστού Μάρτυς. Είναι η θεοσεβής και ενάρετη Ιουλιανή. Η αγαθή Ιουλιανή, ήταν χριστιανή από πολύ καιρό. Παρακολουθούσε απ' την αρχή τα μαρτύρια της Αγίας Βαρβάρας. Είδε και έμαθε για όλα τα θαύματα που έκανε ο Χριστός επάνω της. Τώρα όμως, βλέποντας εκείνο το μαρτύριο, βλέποντας να τρέχει άφθονο το αίμα της Αγίας από όλο το σώμα και την κεφαλή της, δεν άντεξε η καρδιά της τον πόνο, και άρχισε να κλαίει γοερά και απαρηγόρητα.

Όταν την είδε ο Μαρκιανός να κλαίει, τη ρώτησε ποιά είναι.

- Είμαι χριστιανή, του απάντησε, και κλαίω από αγάπη και πόνο για τα μαρτύρια της καλλιπάρθενης Βαρβάρας. Αμέσως ο ασεβής διέταξε να κρεμάσουν την Ιουλιανή κοντά στη Βαρβάρα, να της ξεσχίσουν και αυτής τις σάρκες και να τις καίνε με αναμμένες λαμπάδες. Βλέποντας ο σκληρόκαρδος εκείνος τύραννος την υπομονή και αντοχή και των δύο Μαρτύρων γυναικών, στα τόσα και τέτοια βασανιστήρια, διέταξε να κόψουν τους μαστούς και των δύο· «ω της απανθρώπου τε και αναλγήτου, τυράννων ωμότητος, και πλείστης αθεότητος! μαστούς γαρ της μάρτυρος, ως εν μακέλλω δεινώς, ξίφεσι κατέτεμνον...», έτσι περιγράφει ο υμνογράφος της το γεγονός σ' ένα τροπάριο της ζ' ωδής. Δηλαδή, ω απάνθρωπη και άπονη σκληρότητα και Υπερβολική ασέβεια των τυράννων. Σα να βρισκόντουσαν σε κρεοπωλείο απέκοψαν τελείως με ξίφη τους μαστούς της μάρτυρος, η οποία προσήλωνε το νου της στο ζωοδότη Χριστό. Ούτε όμως η αποκοπή των μαστών των δύο γυναικών μπόρεσε να αλλάξει την απόφασή τους, να μαρτυρήσουν και να υποστούν τα πάντα για την αγάπη του Χρίστου.

Αφού είδε ο τύραννος να υπομένουν και αυτή την τρομερή βάσανο διέταξε, την μεν Ιουλιανή να την βάλουν στη φυλακή, την δε Βαρβάρα, να την ξεγυμνώσουν τελείως, να την γυρίζουν σε όλη την πόλη γυμνή, συνάμα δε και να την δέρνουν συνεχώς. Μ' αυτόν τον τρόπο θέλησαν να την πληγώσουν πιο πολύ, και να εκθέσουν τη σεμνότητα αυτής της παρθένου, της κόρης, της οσίας, που όπως λέγει, ο ’γιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, στο εγκώμιό του, για την Αγία, «ουδέ αυτός ο ήλιος ηδυνήθη πρότερον να απολαύση κατά κόρον». Στο άκουσμα του χειρότερου αυτού, για την Αγία μαρτυρίου, το πρόσωπό της κατακοκκίνησε και φρίκη πέρασε το πνεύμα της. Αλλά ω Κύριε, Κύριε, σ' Εσένα η Βαρβάρα αφοσιώθηκε με όλη τη διάνοια, την ψυχή, την καρδιά και τη δύναμή της. Για Σένα αψήφισε τα πάντα, και γονείς, και νεότητα, και ομορφιά, και πλούτη και μνηστείες, και αναπαύσεις και απολαύσεις κοσμικές. Εσύ που τροφοδοτείς και κυβερνάς τα πάντα και προνοείς για τα λουλούδια και τα πετεινά του ουρανού. Εσύ, που είπες, ότι δεν πέφτει ούτε μια τρίχα από τους πιστούς Σου, χωρίς να το θελήσεις. Εσύ, που γνωρίζεις τα πάντα και ερευνάς καρδιές και νεφρά των ανθρώπων. Εσύ, εισάκουσε και την προσευχή, την θερμή και ολόψυχη, της γενναίας αθλήτριας και πιστής δούλης Σου Βαρβάρας, και μην αφήσεις να εκτεθεί το αγνό και παρθένο εκείνο σώμα της. Μην αφήσεις, Δίκαιε, να πραγματοποιηθεί αυτό που με σατανική έμπνευση της προετοιμάζουν, να την εκπομπεύσουν δηλαδή και να την θεατρίσουν δημόσια. Κι αν δεν υπάρχει άλλος τρόπος, Κύριε, να την διαφυλάξει, κόψε μονομιάς το νήμα της ζωής της, και γλύτωσέ την. Ο γεμάτος αγάπη Θεός, δεν αργοπόρησε καθόλου, άκουσε αμέσως την προσευχή της, και ω του θαύματος, ενώ της αφαιρούσαν τα ρούχα, η γύμνωσή της δεν φαινόταν. Κατά τρόπο ανεξήγητο άλλα ρούχα, πιο ωραία αντικαθιστούσαν εκείνα που με λυσσώδη μανία της αφαιρούσαν και ξέσχιζαν. Ο ’γιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός διατυπώνει το θαύμα ως εξής: «Χάριτος περιβολή όλην ο Χριστός περιστείλας την οικείαν αθλήτριαν, την θέαν τοις αισχροίς και ασελγέσι και μυσαροίς διετείχωσε και άπρακτον αυτών την επίνοιαν δέδειχε και της προσδοκίας παρέσφηλεν».

Δηλαδή αφού ο Χριστός περιτύλιξε τη δική Του αθλήτρια με το ένδυμα της χάριτος, εμπόδισε σαν με τείχος το θέαμα, (της γυμνώσεως), από τους αισχρούς και ακόλαστους και ακάθαρτους, και απόδειξε τη σκέψη τους ανώφελη, και έκανε να χαθεί η ανίερη ελπίδα τους για το θέαμα.

Για το ίδιο θαύμα ο Συμεών ο Μεταφραστής γράφει: «αόρατον στολήν αυτή περιέθηκε». Ο Χριστός δηλαδή, για να σκεπάσει και προστατεύσει τη σεμνότητα και αγνότητα της καλλινίκου Μάρτυρος Του, την περιέβαλε με στολή που δεν φαινόταν. Να πως ο υμνογράφος συνθέτει αυτό το θαυμαστό γεγονός σε ένα τροπάριο της η' ωδής: «’γγελος φαιδρός, στολήν φωτοειδή σε, δια Χριστόν γεγυμνωμένην σεμνή, Βαρβάρα ημφίασε, και ως νύμφη περιήγαγε. Τα πάθη τη εσθήτι γαρ, μάρτυς συνεξεδύσω, θείαν εκστάσα αλλοίωσιν». Δηλαδή, λαμπρός άγγελος σε έντυσε Βαρβάρα με φωτεινή στολή, εσένα που σε είχαν γυμνώσει για το όνομα του Χριστού οι δήμιοι, και σε παρουσίασε σα νύμφη. Τα πάθη βέβαια μαζί με τα ενδύματα τα πέταξες μάρτυς και υπέστης θεία αλλαγή.

Ποιό ήταν το αποτέλεσμα όλου αυτού του δράματος; Ανίκανος, τυφλωμένος απ' το σκοτάδι της ειδωλολατρίας ο Μαρκιανός, δεν μπόρεσε να ερμηνεύσει όλα εκείνα τα θαυμάσια και υπερφυσικά, που είδαν τα μάτια του, και να δει το φως το αληθινό, αλλά πωρώθηκε και σκληρύνθηκε πιο πολύ, και φρυάττοντας με τρομακτική λύσσα, πιο μεγάλη κι από την τίγρη, έδωκε πρόσταγμα, να θανατωθούν και οι δύο γυναίκες, με αποκεφαλισμό δια ξίφους, και η Βαρβάρα και η ομόφρων αυτής Ιουλιανή. Σε όλες αυτές τις τιμωρίες και τους βασανισμούς που υπέστη η ’για, ένδοξη και μεγαλομάρτυς Βαρβάρα, ήταν μπροστά και ο τυφλός από το πάθος και άσπλαχνος πατέρας της Διόσκορος. Όχι μόνο δεν πόνεσε αλλ' ούτε καν λυπήθηκε την κόρη του ο υπερθηριώδης. Δεν χόρτασε η αιμοβόρα καρδιά του από όλα εκείνα τα κολαστήρια και τους ξεσχισμούς της σάρκας, που δοκίμασε αλύγιστα η Αγία, αλλά νόμισε, ότι θα τον κατηγορούσαν, σαν άνανδρο, και με αδύνατη ψυχή, αν άφηνε να θανατώσει άλλος την κόρη του.

Και έτσι, μόλις ο δικαστής έβγαλε την καταδικαστική απόφαση, άρπαξε σα λυσσασμένο λιοντάρι την κόρη του για να την οδηγήση στον τόπο του αποκεφαλισμού και να τη φονεύσει ο ίδιος με τα καταραμένα χέρια του. Η Αγία, χωρίς να του καταλογίσει καθόλου την τόση σκληρότητά του είπε με πολλή συμπάθεια και τρυφερότητα: «πατέρα μου»! — Ω λόγια, χειρότερα από ξίφος και λόγχη! Ω και τι δεν κρύβουν μέσα τους αυτά τα λόγια! Κρύβουν τη λύπη της για το κατάντημά του, που ύστερα από τόσα υπερφυσικά που είδαν τα μάτια του, δεν συνήλθε, να πιστέψει και αυτός στο Χριστό και να σωθεί. Αλλά ακόμα πιο πολύ και κυρίως κρύβουν τη συγγνώμη και την αγάπη, τη συγχώρηση στο φονιά πατέρα. Εδώ είναι η άφθαστη τελειότητα της ’γιας.

Είναι η εφαρμογή της τρομερής εκείνης διακήρυξης του Χριστού και το πρωτάκουστο μήνυμά του πάνω στη γη: «αγαπάτε τους εχθρούς υμών». Όσο κι αν είναι πολύ στενό το μονοπάτι της συγγνώμης όμως είναι και το πιο μεγάλο κατόρθωμα στη ζωή και η πιο μεγάλη νίκη και τελειότητα. Δεν υπάρχει πιο βασικό καθήκον χριστιανού ανθρώπου, ούτε και γνώρισμα άλλο, αληθινού χριστιανού από το να συγχωρεί και τους εχθρούς του ακόμα. Ψάξτε σ' όλη τη γη, δεν θα βρήτε άλλο τέτοιο πραγματικό συμφέρον, που να είναι μοναδικό και στον ουρανό. Η συγχώρηση, είναι ο πιο βαρύς, άλλα και ο πιο ωραίος Σταυρός, που συμβολίζει την αποτελεσματικότερη θυσία. Ο άνθρωπος που δεν συγχωρεί, αλλά έχει κακία και ζητά εκδίκηση, είναι απαίσιος και σκοτεινός σαν το διάβολο. Τα εγνώριζε πολύ καλά όλα αυτά η Αγία. Έβλεπε τον πατέρα της εχθρό της αγάπης και της ειρήνης, γη έρημη από καλωσύνη, και άγονη από φιλανθρωπία. Τον έβλεπε, ότι είχε καρδιά από γρανίτη και ψυχή από μάρμαρο. Γι' αυτό, αντί να του μιλήσει με πολλά λόγια, που θα πήγαιναν χαμένα, του είπε μονολεκτικά αυτό το συγκλονιστικό «πατέρα μου»! Στο άκουσμα αυτό ο Διόσκορος, ταράχτηκε, σα να τον πλήγωσε κάτι. Εγώ πατέρας σου; της είπε απειλητικά. Δεν έχεις τίποτα το κοινό μαζί μου, και η ψυχή μου, δεν τρέφει τίποτα άλλο για σένα, άθλια, παρά μόνο μίσος. Και για να ξεπλύνω το κακό που έκαμα με το να σε γεννήσω θα σε θανατώσω εγώ με τα ίδια μου τα χέρια. Αυτή θα είναι και η μόνη μου ευτυχία να σου αφαιρέσω εγώ ο ίδιος τη ζωή, που σου είχα δώσει. Ω πώρωση ψυχής, αναλγησία και αμετανοησία καρδιάς! Κάθε μέρα θα πρέπει να λέει ο άνθρωπος, Θεέ μου φώτιζε το μυαλό μου να μην πωρωθώ.

Αφού έφθασαν στον τόπο του αποκεφαλισμού, η ανδρόφρων, Αγία Μεγαλομάρτυς Βαρβάρα, έκλινε την ιερή της κεφαλή, μπροστά στο ξίφος του πατέρα της και δέχθηκε το μαρτύριο και το στεφάνι της άθλησης, την δε Ιουλιανή, την ίδια ώρα, την αποκεφάλισε ο δήμιος. Και οι δύο, στεφθήκανε με το μαρτυρικό, αμαράντινο της δόξας στεφάνι, από τον δίκαιο επαινέτη και δωρεοδότη Κύριο.

Στην ιστορία των ανθρώπων σπάνια συναντά κανείς τέτοια θηριωδία πατέρα, σαν αυτή που έδειξε ο παιδοκτόνος πατέρας της Αγίας και πανσεβάσμιας Βαρβάρας. Γι' αυτό, και δίκαια ικανοποιείται η συνείδηση κάθε αληθινού χριστιανού, στην ιστορική πληροφορία, ότι μετά το φόνο της κόρης του ο Διόσκορος και μόλις άρχισε να κατεβαίνει από το όρος της σφαγής, ο θεία Δίκη, η πάντοτε άγρυπνη, τιμώρησε παραδειγματικά τον άσεβή και, αιμοβόρο εκείνο παιδοκτόνο, κατακαίοντας αυτόν με κεραυνό, που κατέπεσε απ' την οργή του ουρανού, σε τέτοιο σημείο, που δεν βρέθηκε ούτε ίχνος απ' το βρωμερό εκείνο σώμα του. Λέγεται μάλιστα, ότι η λάμψη του κεραυνού εκείνου, έφθασε μέχρι το μέγαρο του Μαρκιανού, σαν προειδοποίηση, συμβολική μεν, αλλά σίγουρη, της άυλης εκείνης φωτιάς, που επρόκειτο να τον κατακαίει αιώνια. Κατά την παράδοση κάποιος ευσεβής χριστιανός, Ουαλεντίνος ονομαζόμενος, πήρε τα ιερά σώματα των δύο Μαρτύρων γυναικών, τα μετέφερε στο χωριό Γελασσό, οπού τα ενταφίασε με κάθε ιεροπρέπεια. Λείψανο της Κάρας της Αγίας φυλάσσεται σε Ιερά Μονή των Μετεώρων.

Η Αγία Εκκλησία μας εορτάζει την μνήμην των δύο Μαρτύρων γυναικών στις 4 Δεκεμβρίου, που είναι και η ήμερα του μαρτυρίου τους.

«Ξίφει πατήρ θύσας σε, μάρτυς Βαρβάρα, υπήρξεν άλλος Αβραάμ διαβόλου». Οι στίχοι αυτοί είναι από το Συναξάρι της Αγίας και αποτελούν μια έκφραση καυτηριασμού του παιδοκτόνου πατέρα, από την εκκλησιαστική μας ποίηση.

Οι ιστορικές πηγές διέσωσαν τρεις ευχές, που η Αγία Βαρβάρα είπε στο θεό, πηγαίνοντας να μαρτυρήσει. Οι ευχές αυτές υπάρχουν, οι δύο πρώτες στο θαυμάσιο εγκώμιο του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού στην Αγία Βαρβάρα, που το έπλεξε τον 8ο αιώνα, και η τρίτη υπάρχει στο βίο της Αγίας κατά Συμεών τον Μεταφραστήν τον 10ο αιώνα.

Πηγή: Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος

«Γράφω αυτη την επιστολή από μιά εσωτερική πίεση να μιλήσω για τον Γέροντα Πορφύριο, που κοιμήθηκε πρίν από 40 μέρες. Έζησα τόσα γεγονότα 14 χρόνια κοντά του, σάν ένας από τούς γιατρούς του, που δεν πρέπει να το κρύψω από τούς αδελφούς μου. Θά διηγηθώ μερικά περιστατικά, που παρουσιάζουν το Γέροντα σάν άρρωστο και σάν γιατρό. Συγχωρέστε μου τα προσωπικά στοιχεία, που αν αφαιρεθούν αλλοιώνουν τα γεγονότα. Ασφαλώς, άλλοι έζησαν άλλες συγκινήσεις κοντά του. Καί δεν πρέπει να χαθούν, γιατί αποτελούν σημάδια της αγίας βιοτής του, αποδείξεις της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος στή ζωή μας και υποθήκες για ολόκληρη τή γενιά μας.

…Αν όλοι εμείς οι μεγάλοι πρέπει όλη τη ζωή μας να είμαστε στενά ενωμένοι με το Αληθινό Κλήμα, τον Κύριό μας Ιησού Χριστό και να τρεφόμαστε με το ζωοποιό χυμό από τη Θεία Ρίζα, το ίδιο αυτό ισχύει και για τα μικρότερα κλήματα του Αμπελιού, τα πιο μικρά πράσινα φύλλα και τα μικρά τρυφερά άνθη, που ανθίζουν στο άγιο Κλήμα. Αυτά τα άνθη, τα φύλλα και τα μικρά κλήματα είναι τα παιδιά μας, τα οποία φροντίζουμε με τρυφερότητα, τα οποία αγαπάμε σαν την καρδιά μας. Έχουν μεγάλο χρέος και ευθύνη ενώπιον του Θεού εκείνοι οι χριστιανοί, οι οποίοι δεν εκτελούν το ιερό καθήκον τους να προστατεύουν τα μικρά τους παιδιά, και όχι μόνο τα παιδιά αλλά και τα βρέφη, από τους εχθρικούς ανέμους, οι οποίοι μπορούν να τα αποκόψουν από το Κλήμα του Χριστού και να τα πάνε πολύ μακριά και να τα ρίξουν στη σκόνη και στο βόρβορο, όπου θα τα πατήσουν με τα πόδια τους οι εχθροί της ανώτατης αλήθειας και του αγαθού.

Ο Ιωακείμ και η Άννα, οι γονείς της Υπεραγίας Παρθένου Μαρίας, το είχαν καταλάβει πολύ καλά. Μόνο τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής της μικρής, η οποία είχε εκλεχτεί από τον Θεό για να υπηρετήσει το μέγα μυστήριο της ενσάρκωσης του Υιού του Θεού, οι γονείς απολάμβαναν την χαρά της ζωής μαζί της και της θερμής αγάπης της. Μόλις αυτή βγήκε από τη νηπιακή ηλικία την οδήγησαν στο Ναό της Ιερουσαλήμ και την άφησαν εκεί, εμπιστεύοντας την αγωγή της στον ίδιο τον Θεό.

Όχι μόνο ο Ιωακείμ και η Άννα αφιέρωσαν τον καρπό του καθαρού τους γάμου στον Θεό αλλά και πριν και μετά από αυτούς το ίδιο έκαναν οι αγίες και σοφές μητέρες, τα ονόματα των οποίων εσείς οι σημερινές μητέρες πρέπει να τα θυμάστε. Η αγία Άννα, η οποία ήταν στείρα, προσευχήθηκε θερμώς στον Θεό, δίνοντάς Του τον όρκο να αφιερώσει σ’ Αυτόν το παιδί της, αν έλυνε την ατεκνία της και θα της έδινε αγόρι. Ο Κύριος ακούσε την προσευχή της Άννας και αυτή έγινε μητέρα του μεγάλου προφήτη Σαμουήλ. Να θυμάστε οι μητέρες και το όνομα της αγίας Μάρθας, της μητέρας του μεγάλου οσίου του Συμεών του Στυλίτου, τον οποίο, όπως και η αγία Άννα τον Σαμουήλ, τον είχε αφιερώσει η Μάρθα στον Θεό ακόμη πριν γεννηθεί. Στην πολύ νεαρή ηλικία ανέβηκε ο μέγας Συμεών στο στύλο και παρέμεινε εκεί μέχρι το θάνατό του σαν μία άσβηστη λαμπάδα ενώπιον του Θεού. Να θυμάστε, ευσεβείς σημερινές μητέρες, πόσο μεγάλο και ιερό ενώπιον του Θεού είναι το καθήκον σας να καλλιεργείτε στα παιδιά σας τον φόβο του Θεού και να τα διαπαιδαγωγείτε στην αδιάσπαστη και αδιάκοπη ενότητα με το Αληθινό Κλήμα, τον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Μόνο από σας, μητέρες και πατέρες, τα παιδιά σας μπορούν να μάθουν το νόμο του Θεού, τον οποίο δεν τους διδάσκουν στα σχολεία. Και μόνο τότε θα μπορέσουν να τον μάθουν αν, εσείς οι ίδιοι, θα μελετάτε με προθυμία το νόμο αυτό στις εκκλησίες του Θεού, μαθαίνοντάς τον από τους υπηρέτες του Θεού, τους ιερείς και τους επισκόπους. Να πηγαίνετε στους ιερούς ναούς τα παιδιά σας για να αναπνέουν, έστω και για λίγο, τον αέρα του γεμάτου όχι μόνο με θυμίαμα αλλά και μυστική χάρη των μεγάλων μυστηρίων, που τελούνται σ’ αυτόν, και τις προσευχές πολλών ανθρώπων. Δώδεκα ολόκληρα χρόνια τρεφόταν μέσα στην ιερότητα του Ναού της Ιερουσαλήμ η Υπεραγία και Άχραντος Παρθένος, η «τιμιωτέρα των Χερουβείμ, και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ». Οι παντοδύναμες ενώπιον του Θεού πρεσβείες Της να σας βοηθήσουν στο μεγάλο αυτό έργο της αγωγής των παιδιών σας. Αμήν.

Πηγή: (Αγίου Λουκά Κριμαίας, ”Λόγοι και Ομιλίες”, Εκδ. ”Ορθόδοξη Κυψέλη”), Η άλλη όψη

Ἡ ἀγάπη τοῦ Παντοδυνάμου Θεοῦ εἶναι μία ἰδιότητα ποὺ ἐξωτερικεύεται μὲ τὴ δημιουργία ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία τόσον τοῦ ἀοράτου κόσμου ἢ τοῦ κόσμου τῶν ἀγγέλων, ὅσον μὲ τὴν δημιουργία τοῦ ὑλικοῦ καὶ ὁρατοῦ σύμπαντος. Ἡ ἀποκορύφωση τῆς ὅλης δημιουργικῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ ἐκδηλώνεται μὲ τὴν πλάση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τελικὰ μὲ τὴν ἐν Χριστῷ σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.

Ὁ κόσμος τῶν Ἀγγέλων ἦταν ἡ πρώτη δημιουργικὴ πράξη τοῦ Θεοῦ. Οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι εἶναι νοητὰ κτίσματα, ἄυλα πνεύματα καὶ ἀεικίνητα. Οἱ Ἄγγελοι εἶναι ἐλεύθερα καὶ αὐτεξούσια πνεύματα· εἶχαν τὴν ἀπόλυτη ἐλευθερία, ἐὰν ἤθελαν, νὰ μείνουν σταθεροὶ στὴν ἁγιότητα, ἢ νὰ στραφοῦν πρὸς τὸ κακό, ὅπως συνέβη μὲ τὸν Ἑωσφόρο, ποὺ ἐπινόησε τὸ κακό, καὶ ὅλους τοὺς ἀγγέλους ποὺ τὸν ἀκολούθησαν καὶ ἔπεσαν. Οἱ Ἄγγελοι εἶναι ἀσώματοι καὶ ὑπηρετοῦν τὸν Θεὸ δοξολογώντας ἀκατάπαυστα τὴν ἁγιότητα καὶ τὴν ἄπειρή Του δύναμη. Ὁ Θεὸς δημιούργησε τοὺς ἀγγέλους ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ἀθανάτους καὶ ξένους πρὸς τὴν φθορὰ καὶ τὸν θάνατο. Εἶναι ὅμως τρεπτοὶ ὡς πρὸς τὴν φύση καὶ τὴ γνώμη τους, δηλαδὴ ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ ἀλλάξουν τὴν φύση τους καὶ ἀπὸ τὸ καλὸ νὰ μεταπηδήσουν στὸ κακό. Τὴν δόξα καὶ λαμπρότητά τους τὴν λαμβάνουν ἀπὸ τὸν Θεό. Οἱ Ἄγγελοι εἶναι περιγραπτοί, δὲν παρευρίσκονται παντοῦ, ὅπως συμβαίνει μὲς τὸν Θεό.

Σύμφωνα μὲ τὴν Ἱερὰ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ Ἄγγελοι διαιροῦνται σὲ τρεῖς Τάξεις καὶ ἐννέα οὐράνια Τάγματα. Ἡ πρώτη Τάξη περιλαμβάνει: τὰ ἑξαπτέρυγα Σεραφείμ, τὰ πολυόμματα Χερουβεὶμ καὶ τοὺς Θρόνους· ἡ δεύτερη Τάξη ἔχει: τὶς Κυριότητες, τὶς Δυνάμεις καὶ τὶς Ἐξουσίες· καὶ ἡ τρίτη Τάξη: τὶς Ἀρχές, τοὺς Ἀρχαγγέλους καὶ τοὺς Ἀγγέλους.

Σήμερα, ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τὴ Σύναξη τῶν Ἀρχαγγέλων. Σύναξη σημαίνει συνάθροιση – συγκέντρωση. Γιατί γιορτάζουμε τὴ Σύναξη τῶν Ἀρχαγγέλων καὶ ὅλων τῶν ἐπουρανίων Ἀγγελικῶν Ταγμάτων;

Ὁ Θεός, ὅταν δημιούργησε τοὺς Ἀγγέλους, τοὺς ἔδωσε νὰ ἔχουν τὴν ἀπόλυτη ἐλεύθερα γνώμη. Ἔπρεπε ὅμως νὰ ἀποδείξουν ὅτι ἦταν ἄξιοι τῆς τιμῆς μὲ τὴν ὁποία τοὺς κόσμησε. Γι’ αὐτὸ δοκιμάστηκε ἡ πίστη τους. Ἕνας ἀπ’ αὐτούς, ὁ Ἑωσφόρος, ποὺ ἦταν ὁ πρῶτος ὅλων τῶν ἀγγελικῶν Ταγμάτων, αὐτὸς ποὺ ἦταν ὁ ὡραιότερος, δυνατότερος καὶ λαμπρότερος, ὑπερηφανεύθηκε καὶ πίστεψε ὅτι μπορεῖ νὰ ἀντικαταστήσει τὸν Θεὸ καὶ νὰ στήσει τὸν θρόνου του ὑπεράνω του Θεοῦ. Αὐτὸ ἦταν τὸ ἁμάρτημά του. Ὑπερηφανεύθηκε! Ἐπαναστάτησε ἐναντίον τοῦ Θεοῦ καὶ μαζί του παρέσυρε μεγάλο ἀριθμὸ ἀγγέλων, ποὺ μὲ τὴν πτώση τους μετατράπηκαν ἀπὸ φωτεινοὺς ἀγγέλους σὲ σκοτεινοὺς καὶ ἀπὸ ἁγίους σὲ πονηρούς. Ὅταν ἔπεσαν οἱ πονηροὶ ἄγγελοι, ποὺ ὀνομάζονται δαίμονες, συγκεντρώθηκαν ὅλα τὰ ἐπουράνια Τάγματα καὶ ὁ Ἀρχάγγελος Μιχαὴλ στάθηκε στὸ κέντρο καὶ ἀναφώνησε: «Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου Θεοῦ» καὶ ἀμέσως οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι στάθηκαν πιστοὶ πρὸς τὸν Θεὸ καὶ δὲν ἀκολούθησαν τὴν πονηρὰ σκέψη τοῦ Ἑωσφόρου. Αὐτό, λοιπόν, τὸ γεγονὸς ἑορτάζουμε σήμερα. Δὲν γιορτάζομε τὴν πτώση τοῦ Ἑωσφόρου καὶ τῶν πονηρῶν του πνευμάτων, ἀλλὰ γιορτάζομε τὴ συνάθροιση τῶν ἁγίων Ἀγγέλων ποὺ ἔδειξαν πίστη ὀρθὴ καὶ ἀκλόνητη στὸν Ἕνα Ἀληθινὸ Θεὸ καὶ Δημιουργὸ τῶν ὅλων. Συναθροίστηκαν οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι γιὰ νὰ ἐκφράσουν τὴν πίστη τους στὸ Δημιουργό τους καὶ ἀπὸ τότε παρέμειναν σταθεροὶ στὴν ἁγιότητα καὶ στὸ καλό.

Ἡ σημερινὴ γιορτὴ τῶν Ἀρχαγγέλων ἔχει νὰ μᾶς ὑπενθυμίσει δύο πράγματα: Πρῶτον, ἐὰν οἱ ἄγγελοι ποὺ ἔπεσαν στὴν ὑπερηφάνεια, ἔχασαν τὴν ἀξία τους καὶ τὴ λαμπρότητά τους ἐξ αἰτίας τῆς ἁμαρτίας, πόσο μᾶλλον θὰ συμβεῖ σὲ μᾶς τοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, ἐὰν δὲν στεκόμαστε στὸ ὕψος τῶν ἀρετῶν; Ἐὰν στὸν Ἑωσφόρο συνέβηκε τόσο ἀνεπανόρθωτο κακό, ἐπειδὴ δὲν πρόσεξε καὶ στράφηκε στὸ κακό, πόσο μᾶλλον θὰ συμβεῖ σ’ ἐκείνους ποὺ θεληματικὰ μένουν προσκολλημένοι στὴν ἁμαρτία; Δεύτερον, πρέπει νὰ παραδειγματιστοῦμε ἀπὸ τὴν πιστότητα τῶν ἁγίων Ἀγγέλων.

Σήμερα, ἡ κοινωνία μᾶς προκαλεῖ συνεχῶς καὶ πρέπει καθημερινὰ νὰ ὁμολογοῦμε πίστη ὀρθὴ στὸ Χριστό. Ὅταν ἡ ἁμαρτία, μὲ ὁποιαδήποτε μορφὴ κι ἂν ἐμφανίζεται, ὑψώσει τὰ ἑλκυστικά της δίχτυα γιὰ νὰ μᾶς αἰχμαλωτίσει, τότε θὰ πρέπει νὰ φανοῦμε σταθεροὶ στὶς ἀρετές. Πρέπει νὰ βροντοφωνήσουμε μὲ πίστη: «Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου», γιὰ νὰ μὴ συμβεῖ καὶ σὲ μᾶς αὐτὸ ποὺ συνέβη στὸν Ἑωσφόρο.

Καθημερινὰ πρέπει νὰ ἀντιστεκόμαστε κατὰ τοῦ κακοῦ, γιατί ἡ πάλη μας δὲν εἶναι πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ ἐναντίον τῶν ἀρχῶν καὶ τὶς ἐξουσίες τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος αὐτοῦ. Σ’ αὐτὸ τὸν ἀγώνα ἐναντίον τοῦ κακοῦ θὰ ἔχουμε συμπαραστάτες τοὺς ἁγίους Ἀγγέλους, οἱ ὁποῖοι θὰ πρεσβεύουν συνεχῶς στὸν Κύριο γιὰ τὴ σωτηρία μας. Ἀμήν.

Πηγή: (Ορθόδοξο Φυλλάδιο Ι.Ν. Αγ. Θεοδώρου, Lanham, Νοέμβριος Τεύχος 89), Αγία Ζώνη

Σε πολλούς μελετητές προξενεί εντύπωση η ονομασία «βασιλεύς Ρωμαίων», την οποία χρησιμοποιούσαν οι αυτοκράτορες της Κωνσταντινουπόλεως και η ορολογία «Ρωμανία», την οποία συναντούμε σε πολλά έγγραφα της εποχής ως ονομασία του κράτους. Είναι γεγονός ότι η ονομασία «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» είναι μεταγενέστερη και δημιουργήθηκε το 1562 από τον Γερμανό ιστορικό Ιερώνυμο Βολφ. Σήμερα την χρησιμοποιούμε για να γινόμαστε κατανοητοί  στους πολλούς. Όμως από σεβασμό προς τις ιστορικές πηγές πρέπει να εξηγούμε στους νεωτέρους ότι οι όροι Ρωμαίος και Ρωμανία αναφέρονται στη Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη και όχι στην Παλαιά Ρώμη. Άλλωστε στο βυζαντινό κράτος η παιδεία βασιζόταν στον Όμηρο και ουδέποτε εδιδάχθη το λατινικόέπος του Βιργιλίου, η Αινειάδα, που αναφέρεται στην πρεσβυτέρα Ρώμη. Η ελληνική συνείδηση ήταν διαδεδομένη μεταξύ αρχόντων και αρχομένων στο βυζαντινό κράτος ιδίως μετά τον 7ο αιώνα, αν και το κράτος ήταν πολυεθνικό και το συνδετικό στοιχείο ήταν η Ορθοδοξία. Από τα ονόματα Ρωμαίος και Ρωμανία προήλθε και ο όρος Ρωμηός, ο οποίος στην νεώτερη ιστορία μας σημαίνει υπό ευρεία έννοια κάθε Ορθόδοξο και υπό στενή έννοια τον Έλληνα.

Για να ξεκαθαρίσουμε το θέμα της ελληνικής συνειδήσεως των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, ιδιαιτέρως δε κατά τους τελευταίους αιώνες, καλόν είναι να μελετήσουμε ένα εκπληκτικό κείμενο ελληνορθοδόξου αξιοπρεπείας και πατριωτικής παρρησίας γραμμένο από τον Αυτοκράτορα της Νικαίας Ιωάννη Γ  Δούκα Βατάτζη και απευθυνόμενο στον Πάπα Γρηγόριο Θ . Όπως γνωρίζουμε μετά την Δ  Σταυροφορία  και την επιβολή της Λατινοκρατίας στον χώρο του Ελληνισμού (1204) η αυτοκρατορία της Νικαίας με έδρα τη Νίκαια της Μικράς Ασίας υπήρξε ένα από τα ελεύθερα ελληνικά κράτη απ’ όπου προήλθε και η εκδίωξη των Φράγκων από την Κωνσταντινούπολη το 1261. Ο Ιωάννης Βατάτζης βασίλευσε από το 1222 έως το 1254 διαδεχόμενος τον πεθερό του Θεόδωρο Λάσκαρι, τον ποιητή του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος προς την Υπεραγίαν Θεοτόκον. Ο Ιωάννης Βατάτζης γεννήθηκε το 1193 στο Διδυμότειχο της Θράκης και σήμερα τιμάται από την Ιερά Μητρόπολη Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου ως τοπικός Άγιος (4 Νοεμβρίου, ημέρα του θανάτου του το 1254). Λόγω της βαθυτάτης πίστεώς του και της φιλανθρώπου και ελεήμονος πολιτείας του κατετάγη μετά την κοίμησή του στο αγιολόγιο της Εκκλησίας μας και ονομάσθηκε Άγιος Ιωάννης Βατάτζης ο Ελεήμων. Ως Αυτοκράτωρ της Νικαίας ο Ιωάννης Βατάτζης εργάσθηκε για την ανακατάληψη των ελληνικών εδαφών και πολέμησε κατά των Φράγκων Σταυροφόρων και κατά των Τούρκων του Ικονίου. Καλλιέργησε την μελέτη των ελληνικών γραμμάτων, είχε δε και ο ίδιος στερεά κλασσική παιδεία και ελληνική συνείδηση.

Το συγκλονιστικό κείμενο, το οποίο διαφωτίζει την ελληνική και ορθόδοξη συνείδηση των «Ρωμαίων βασιλέων», διασώζει ο αείμνηστος καθηγητής της Ιστορίας Απόστολος Βακαλόπουλος (1) και έχει τίτλο «Του αοιδίμου βασιλέως κυρού Ιωάννου του Δούκα προς τον τε (γράφε ίσως τον τότε) Πάπαν Γρηγόριον». Ο Βακαλόπουλος γράφει στον Πρόλογό του: «Η παρατιθέμενη επιστολή του Ιωάννου Γ. Βατάτζη (1222-1254) προς τον πάπα Γρηγόριο Θ  (1227-1241) είναι πολύ χαρακτηριστική για τις ιδέες που επικρατούν στους βασιλείς της Νίκαιας μετά το 1204. Έντονη είναι η ελληνολατρία και η εθνική ελληνική συνείδησή τους, που βαθμιαία ταυτίζεται με την Ορθοδοξία. …. Εδώ παρατηρούμε καθαρά πως γεννιούνται και δρουν οι πολιτικές εκείνες αντιλήψεις, που αποβλέπουν στην απελευθέρωση των σκλαβωμένων ελληνικών χωρών, και οι οποίες προσαρμοσμένες επιζούν επί Τουρκοκρατίας μέσα σε νέες συνθήκες. Και τελικά πως διαμορφώνουν το περιεχόμενο της λεγόμενης Μεγάλης Ιδέας». 

Το Συναξάρι του Βατάτζη ως Αγίου έχει συγγράψει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στον δίτομο Συναξαριστή του. Ο ίδιος συνέθεσε και την Ακολουθία του Αγίου Ιωάννου Βατάτζη. Στο Διδυμότειχο υπάρχει καινούργιος Ιερός Ναός στο όνομα του Αγίου Αυτοκράτορος και η Ιερά Μητρόπολις Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου οργανώνει κάθε χρόνο τα «Βατάτζεια»  με επίκεντρο την εορτή του Αγίου στις 4 Νοεμβρίου.

Πηγή: Βυζαντινών Ιστορικα