ΕΙΣΑΓΩΓΗ   (Δ1)

          Υπάρχουν στιγμές στην ιστορία της Ελλάδος, που η λαμπρότητα των προσδίδει ένα απίστευτο μεγαλείο. ΄Ενα ακτινοβόλο πέρασμα που όμοιο δεν έχει ξαναγίνει.

          Υπάρχουν μορφές (Δ2) κάπου στο παρελθόν της ιστορίας μας, που είναι τόσο ζωντανές, ώστε το σύγχρονο παρόν να είναι στενά επηρεασμένο από αυτές.

          Στιγμές και μορφές της ιστορίας των Ελλήνων. Γεγονότα και ήρωες, ενδόξου παρελθόντος, γεμάτες τιμή και θυσία. Για αυτές θα σας μιλήσω. Για τη θύμηση μίας ακτινοβόλου στιγμής που λαμπαδιάζει ακόμη και σήμερα τις ψυχές μας. Μιας στιγμής που η αίγλη της είναι προσευχή και ύμνος.  Παιάνας και ψαλμός, ιαχή και υπερήφανος ανύψωση της ψυχής. Ανύψωση του πνεύματος, του ηρωισμού και της θυσίας.

          Ναί πριν αιώνες, στο μαρτυρικό χώρο της Ελληνικής βυζαντινής Αυτοκρατορίας. ΄Οταν  (Δ3) ο δικέφαλος αετός έβλεπε σ’ ανατολή και δύση. ΄Οταν  η άγια πίστης της ορθοδοξίας, γαλήνευε τα βάθη της ανατολής. ΄Οταν εξανθρωπισμός  σήμανε Ελλάδα. ΄Οταν ο πολιτισμός λεγόταν Ελλάδα. ΄Οταν η ανδρεία και η τιμή κυριαρχούσε υπερήφανος παντού. Μια εποχή που η ευγένεια της ψυχής είχε κλειστεί στον χώρο του Ομήρου και του Λεωνίδα, (Δ4)  του Περικλή (Δ5) και του Αλεξάνδρου. (Δ6)  Σε έναν κόσμο που το μίσος κυριαρχούσε δίπλα στην διαφθορά και την ακολασία. Σε έναν κόσμο που το αίμα χαροποιούσε, η λεηλασία έτρεφε, ο θάνατος θεοποιούταν.

          Η θύμηση πικραμένη έρχεται σε αυτήν την εποχή (Δ7)  και τα λόγια που βγαίνουν αντλούν από τις στιγμές εκείνες την δύναμη.  Ηρωική εποχή  το τέλος κάποτε θα ερχόταν. ΄Ομως και εάν ήλθε, ποτέ η θλίψη δεν αξίζει να γεμίζει την ψυχή μας.

ΘΥΜΙΣΗ    (Δ8)

         -  Τον είδες με τα μάτια σου γιαγιά, τον Βασιλέα

         ή μήπως και σε φάνηκε σαν όνειρο να πούμε στα

         παραμύθια !

         -   Τον είδα με τα μάτια μου ωσάν και εσένα νέα

         μα να γενώ εκατό χρονών κι ακόμη το θυμούμαι

         σαν νάταν χθές μονάχα.

-         Απέθανε γιαγιά  ;

          - Ποτέ, παιδάκι μου ! Κοιμάται ! Κοιμάται μόνο!

          Την χρυσή του κορώνα στο κεφάλι, το σκήπτρο

          του στο χέρι.

-         Διπλό τριπλό θα πάρουμε αυτό που μας επάρθη

          κι η Πόλη κι η (Δ9) Αγιά Σοφιά δική θε να γίνει.

-         Πότε γιαγιά μου, πότε ;

                    - ΄Οταν τρανέψεις, γιόκα μου κι αρματωθείς

          και κάμεις τον όρκο (Δ10) στην ελευθερία, συ και όλοι

          η νέοι,  να σώσετε τη χώρα.

          Κι ο Βασιλεύς θα σηκωθεί τον Τούρκο να κτυπήσει

          πίσω στην κόκκινη  μηλιά και πίσω  από τον ήλιο

          μακριά θα τον πετάξει.»

          Η σημερινή επέτειος της Αλώσεως (Δ11)  της Πόλης, είναι μία ξεχωριστή σελίδα της ιστορίας μας. ΄Ενας σταθμός της ζωής των Ελλήνων, της μεγαλοπρέπειας του ΄Εθνους μας, της δύναμης της φυλής μας, η οποία έχει ως χαρακτηριστικό της γνώρισμα, να θυμάται όχι μόνο τις μεγάλες, αλλά και τις τραγικές ώρες της ιστορίας μας.

          Η σημερινή επέτειος δεν έχει να επιδείξει νίκες, αλλά δόξα και λαμπρότητα. Συμβολίζει το αίμα που χύθηκε για τα ιδανικά του ΄Εθνους και την Ελευθερία. Είναι μία επέτειος ξεχωριστή από τις άλλες, μία επέτειος που μας θυμίζει (Δ12)  περασμένα μεγαλεία και διηγόντας τα να κλαις. Είναι ένας σταθμός κάπου στο παρελθόν, για να θυμίζει σε εμάς το σύγχρονο παρόν, το πόσο μεγάλοι ήμασταν κάποτε πόσο τρανοί κυριαρχούσαμε στον τότε κόσμο και πόσο συρρικνωθήκαμε στις σύγχρονες  ημέρες.

          Το αφιέρωμα της Αλώσεως (Δ13)  της Πόλης, απευθύνεται από την ιστορία των Ελλήνων σε όλους μας. Δεν είναι απλή ημερολογιακή σήμανση, ούτε δύο ή τρεις σελίδες από τα σημερινά σχολικά  βιβλία, η 29η Μαίου 1453. Είναι μία υπερήφανη κραυγή   αλλά και μια ευλαβική σελίδα της ιστορίας, στους θρύλους του παρελθόντος.

          Ποτέ στην ψυχή των Ελλήνων μία ήττα, δεν υπήρξε καταστροφή. Ποτέ δεν θεωρήσαμε εμείς οι ΄Ελληνες  τον εαυτό μας ηττημένο. Οι Θερμοπύλες (Δ14)  έμειναν μοναδικό παράδειγμα ηρωισμού. Δεν ήταν μία μάχη, που η έκβαση της, ήταν η ήττα. ΄Ήταν μία νίκη των αθανάτων νεκρών, για να τονίζει, πώς πολλές φορές  ο δοξασμένος θάνατος είναι και η μεγαλύτερη νίκη.

(Δ15) « Την Πόλη δε σου δίνω, γιατί δεν είναι δική μου. Και απόφαση όλων μας είναι  να πεθάνουμε χωρίς να σκεφτούμε την ζωή μας.»

          Αυτή ήταν η απάντηση του  Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, στον Μωάμεθ (Μεχμέτ το πραγματικό όνομα ), όταν τα στίφη των Μογγόλων περικύκλωναν την Βασιλεύουσα. (Δ16)   Με αυτά τα λόγια, με αυτήν  την προσευχή και ύμνο, τρέφουμε τις  ψυχές μας.

       29η  Μαίου  1453. (Δ17) Είμαστε υπερήφανοι εγκατελειμένοι στην θύμηση σου βασιλεύουσα. Μας πήρες στα ατσάλινα φτερά, του δικέφαλου   αετού  σου και μας περιτριγύρισες στην ηρωική σου πραγματικότητα. Είσαι το ένδοξο λυκόφως (Δ18) του Δεύτερου Ελληνικού πολιτισμού.

          Καμία φυλή, κανένα (Δ19)  Έθνος δεν μπόρεσε  να δώσει αυτό που έδωσε η Ελληνική. Δύο αυτοκρατορίες  σε διάστημα χιλίων χρόνων και τούτες με ένα μοναδικό, ηρωικό και ακτινοβόλο πέρασμα. Με ένα πέρασμα από την ανθρωπότητα και έναν πολιτισμό, που καμία άλλη δεν τόλμησε να αγγίξει.

          ΄Όταν οι αυτοκρατορίες της Ανατολής διαλυόταν κατά τον πιο ευτελέστερο τρόπο .... ΄Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Δ20)    χανόταν μέσα στην ανηθικότητα της κραιπάλης και της παρακμής...... ΄Όταν η Ισπανική  (Δ21)    χανόταν  το ίδιο αθόρυβα όπως έζησε... ΄Όταν η Γαλλική  Αυτοκρατορία (Δ22)  κατέρρεε  στην Ρωσία με τον Αυτοκράτορα της επιστρέφοντα με ψευδώνυμο........ ΄Όταν η Αγγλική (Δ23) διασκορπιζόταν όπως συνετέθη, αφήνοντας  στο διάβα της  αγχόνες και  κηλίδες του αίματος....΄Όταν η Ρωσική (Δ24) έπεφτε από την εσωτερική της σαπίλα, με το Τσάρο να παραθερίζει και ας μη μιλάμε καθόλου για την διάδοχο Σοβιετική,  που ούτε κατάλαβε πώς έσβησε ....

          Εσύ Βυζαντινή Αυτοκρατορία (Δ25) διέκοπτες της ιστορική σου διαδρομή, μαζί με το σπασμένο σπαθί του αγωνιζομένου  σου τελευταίου στρατιώτη, που ήταν και Αυτοκράτορας σου. Του μαχόμενου Βασιλιά Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.

          Μα ας επιτρέψουμε στην σκέψη μας (Δ26) να ξεστρατίσει  στο παρελθόν. Η Ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η πιο ένδοξη αυτοκρατορία  της γης, στάθηκε  για χίλια και πλέον χρόνια στο σταυροδρόμι δύο διαφορετικών κόσμων και διάσωσε τα ιερά και τα όσια  από ποικιλώνυμους και αναρίθμητους βαρβάρους, πους σε αλλεπάλληλα κύματα απειλούσαν να καταλύσουν ολόκληρη τη Δύση.

 Ας παρακολουθήσουμε τον Παλαιολόγο, σαν νεότερο Φίλιππο  να συλλαμβάνει την ιδέα της ισχυράς (Δ27)  και ενωμένης Ελλάδος. Την πόλη που τρεμόσβηνε μέσα πνιγηρό κουρνιακτό, των βαρβαρικών στιφών που περιτριγυρίζουν την γη μας.

          Με στόχο την ένωση των Ελλήνων, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος απελευθερώνει, το 1429 (Δ28) την Πάτρα από τους Φράγκους. Το 1444 κυριεύει ολόκληρο την Πελοπόννησο και οχυρώνει με τείχος (Δ29) τον Ισθμό, εμποδίζοντας έτσι τον Μουράτ Πασά, να κατέλθει στην νοτιότερη Ελλάδα.

          Στις 31 Οκτωβρίου 1448, λαός (Δ30)  και εκκλησία, μαζί με τους άρχοντες με τον θάνατο του Ιωάννου Παλαιολόγου, ορίζουν  νέον αυτοκράτορα τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο.  Και αυτός ο πολέμαρχος αφήνει τον Μυστρά  (Δ31)  για να έλθει στην Κωνσταντινούπολη, να παίξει τον ρόλο που η ιστορία της φυλής μας του έχει αναθέσει.

          Μάιος 1453 . (Δ32)  Οι βάρβαροι με 180.000 πολεμιστές και 400 πλοία, περικυκλώνουν την Βασιλεύουσα. Η Πόλη (Δ33)   με 7000 στρατιώτες και 26 πλοία (Δ34) με μεγάλη καλόγερους στα μοναστήρια, την τότε πληγή του Ελληνισμού, αντικειμενικά ανυπεράσπιστη, γυρίζει την τελευταία σελίδα της ιστορίας.

Με ανδραγαθίες αντιδρά στο κάλεσμα του πεπρωμένου ο Ελληνισμός. Ο ανδρείος (Δ35) ΄Ελληνας πλοίαρχος Φλαντανελάς, καταναυμαχεί το Τουρκικό στόλο, μέσα στον αποκλεισμένο Κεράτιο κόλπο. ΄Ηταν μία στερνή επικύρωση του Ελληνικού σθένους από την ιστορία και πρακτική απάντηση στις Τουρκικές ονειροπολήσεις, που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.

          Νεκρά μάτια (Δ36) που τα σώματα θωριασμένα κείτεστε στο χώμα. Ματωμένα χέρια που βαστάτε τα ξίφη της θυσίας ! Ηρωικό παρελθόν μίας εποχής αθάνατης!  ΄Ελα στη θύμηση μας. ΄Ασε μας να νιώσουμε  τις στιγμές εκείνες. Να νιώσουμε την αγωνία και τον ιδρώτα της μάχης. (Δ37) Να αναβαπτιστούμε στην μεγαλοπρέπεια  των στιγμών εκείνων. Να φανταστούμε τους εαυτούς μας, δίπλα στα λαμπρά παλικάρια, που έπιπταν το ένα μετά το άλλο, για την ελευθερία.

          Ασε  μας να αντλήσουμε την δύναμη της φυλής μας, κάτω από τα φτερά του δικέφαλου αετού της. Να  βαδίσουμε τον δρόμο της τιμής και της θυσίας.

......Να κάπου δίπλα μας ένας (Δ38)  Βυζαντινός  πολεμάει. Δεν έχει σημασία εάν βαστάει ακόντιο και ακόμη πιο πολύ, εάν έχει διαφορετική στολή από εμάς. Μέσα του καίει, η ίδια φλόγα. Η φλόγα της Ελλάδος.

          Αυτός αγωνίζεται σε πολεμίστρες (Δ39) για ιδανικά, που λέγονται  φίλοι και γονείς, παιδιά και Πατρίδα, θρησκεία και τιμή ....

         Χύνει το αίμα του (Δ40)  θεματοφύλακας ιδανικών που η αθανασία ποτίζει με το άρωμα της.

Κοντά σ’ αυτόν και εμείς. Επάνω στις πολεμίστρες με τους ίδιους εχθρούς και τα ίδια πιστεύω.... (Δ41)  Κάπου πιό δίπλα μιά μάνα, προσεύχεται  για τον βυζαντινό πολεμιστή, θύμηση γλυκειά που το αγιοκάνδηλο, της αγάπης, ποτίζει η Μητρότης. (Δ42)   Οι ίδιες μάνες παντού, οι ίδιες προσευχές  και πόθοι. Αιώνιες μητέρες του Ελληνισμού, που τα παιδιά σας γαλουχείτε με το  «ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ», μην κλάψτε τον θάνατο των παιδιών σας. Είναι  γλυκός ο θάνατος για την Πατρίδα. Η μεγάλη μητέρα τα αγκαλιάζει στοργικά

........Πάνω στις πολεμίστρες υπερασπιστές του ΄Εθνους (Δ43) αγωνίζονται για την ελευθερία. Το αίμα κυλάει, μα η αποφασιστικότητα οπλίζει τις καρδιές. Δεν μετράνε οι αριθμοί στις αναμετρήσεις. Τα πιστεύω μετράνε. Ο θάνατος αναγεννά την θέληση για αγώνα. Και αγωνίζονται. Αγωνίζονται υπέρ βωμών και εστιών, για την Ελευθερία και την τιμή.

          Εμπρός παιδιά του Βυζαντίου, (Δ44) αγωνιστείτε ! Μήν αφήσετε τους βαρβάρους να συλήσουν έργα πολιτισμού αιώνων.

.......Το αίμα κυλάει. Γέροντες και παιδιά, (Δ45) γυναίκες και ανάπηροι αγωνίζονται. Οι Τούρκοι αφρισμένοι ορμούν από παντού. Σαν λυσσιασμένοι σκύλοι που προσπαθούν να δαγκώσουν, χύνονται στις επάλξεις του ΄Εθνους μας.

          Βυζαντινή δόξα, ηρωικά νιάτα του βυζαντίου, αγωνιστείτε, μην αφήστε τους Μογγόλους να σας  νικήσουν. Γκρεμίστε τους, δεν μπορεί, είναι ψέμα, δεν μπορούν οι βάρβαροι να μολύνουν την Βασιλεύουσα.

......΄Αμοιρη Πατρίδα (Δ46) λίγες ψυχές σ’ απέμειναν ακόμη. Λίγα κορμιά, με τα σπαθιά  στο χέρι οι υπερασπιστές σου. Σπαθιές και κραυγές πόνου απλώνονται  παντού. Οι απόγονοι του Αττίλα, πολεμούν με τους γόνους του Αλεξάνδρου. Η βαρβαρότητα με τον πολιτισμό.

          Στις πολεμίστρες επάνω (Δ47) συναντιούνται δύο διαφορετικοί κόσμοι. Ο κόσμος της τιμής και του πολιτισμού  του Βυζαντίου και  οι άρπαγες του Τουρκεστάν.

......... Ηρωικά νιάτα, εσείς που αγωνίζεστε στους αιώνες  για θερμοπύλες,

και πύλες Ρωμανού, όσοι λίγοι και (Δ48) αν είστε είμαστε κοντά σας. Η καρδιά μας, τα πιστεύω μας, η ίδια η ζωή μας.

Κάθε θύμηση σας είναι για εμάς, αφύπνιση. Κάθε κραυγή αγώνος, πολεμική έγερση. Δεν (Δ49) αγωνίζεστε σε κάποια εποχή και δεν πεθάνατε κάπου στη ιστορία. Ο αγώνας σας είναι αιώνιος γιατί είναι αγώνας του ΄Εθνους. Και το ΄Εθνος χθές ήσασταν εσείς, σήμερα εμείς  και αύριο οι αγέννητοι νεκροί.

          Αυτός είναι ο  προορισμός μας. Ο συνεχής αγώνας. Αυτή είναι η πορεία του Έθνους μας να αγωνίζεται στις Θερμοπύλες και στις Πύλες του Ρωμανού. Αυτή είναι η δύναμη της φυλής μας, ο αγώνας για την μεγαλοσύνη.

                                   ΧΘΕΣ , ΣΗΜΕΡΑ , ΑΥΡΙΟ.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΘΕΡΙΕΥΕΙ

          18 Μαίου 1453. (Δ50) Μία ισχυρότατη επίθεση των Τούρκων αποκρούεται. Τις ρωγμές στα τείχη, φράζουν με πέτρες στήθη και χέρια οι γέροντες, οι γυναίκες και τα παιδιά της βασιλεύουσας, γιατί οι στρατιώτες πολεμούν ακατάπαυστα , στα τείχη τον αιμοσταγή εισβολέα.

          Τότε ο Μωάμεθ (Δ51) στέλνει τον Ισμαήλ, αγγελιοφόρο  στον Κωνσταντίνο  με την πρόταση :

«Να φύγει από την πόλη και να πάει όπου θέλει, μαζί με τους άρχοντες και τα υπάρχοντα τους.»

Και η φυλή με τα χείλη του γνήσιου τέκνου της Αυτοκράτορα απαντά (Δ52):

« Την πόλη δεν σου δίνω , γιατί δεν είναι δική μου , ούτε κανενός άλλου των κατοίκων. Και κοινή απόφαση όλων μας είναι αυτοπροαιρέτως να πεθάνουμε, χωρίς να σκεφτούμε  την ζωή μας.»

          Αυτές είναι οι απαφάσεις των Ελλήνων ηγητόρων, να πολεμούν για το ΄Εθνος, μέχρι την τελευταία στιγμή και να θυσιάζονται για το καθήκον όταν χρειάζεται.

          Και ενώ ξημερώνει η 29η Μαίου, ο Μωάμεθ (Δ53) ομιλεί στους στρατιώτες του λέγοντας τα παρακάτω :

          «Σας παρακαλώ και σας προτρέπω στο όνομα του Αλλάχ και του προφήτου Μωάμεθ και στο δικό μου όνομα, που είμαι δούλος του. Αύριο θα κάνετε ένα έργο, που θα μείνει στην αιωνιότητα, όπως μέχρι τώρα  είναι φανερό, ότι έχουν κάνει οι πρόγονοι μας. Να περάσετε πάνω από τα τείχη με τις σκάλες σαν πουλιά, με προθυμία, με γενναιότητα και με θάρρος. Ας ευχηθούμε να μην χάσουμε εμείς την δόξα, που κέρδισαν οι πρόγονοι μας . Και αν ακόμη μερικοί από εμάς σκοτωθούν όπως γίνεται φυσικά στον πόλεμο και έχει οριστεί από το ΚΙΣΜΕΤ, γνωρίζετε πολύ καλά από το ΚΟΡΑΝΙ , σε τέτοιες στιγμές πηγαίνετε κατ’ ευθεία ολόσωμοι  στον παράδεισο. Εκεί τρώτε, πίνετε  μαζί με τον Μωάμεθ και αναπαύεστε επάνω στους καταπράσινους και ανθισμένους τόπους , μαζί με τα παιδιά, τις ωραίες γυναίκες  και όμορφα κορίτσια και λούζεστε μέσα σε πάρα πολύ όμορφα λουτρά. Και όλα  αυτά θα τα χαρίσει ο Αλλάχ σε εκείνο τον τόπο.

Εδώ όμως στην γη αν νικήσουμε (Δ54), θα δώσω σε όλους τους στρατιώτες μου και στους αρχηγούς του παλατιού μου , τον διπλάσιο μισθό  που παίρνουν τώρα. Και αυτό θα αρχίσει από τώρα και μέχρι το τέλος της ζωής τους.

          Τρεις ημέρες όλη η πόλη θα είναι στη διάθεση σας, για να την λεηλατήσετε . Οτιδήποτε δε βρείτε  και αρπάξετε, είτε αυτό είναι πράγμα από χρυσό, ή από ασήμι, είτε είναι ενδύματα ή αιχμάλωτοι, άνδρες ή γυναίκες, μικροί ή μεγάλοι, κανείς δεν θα έχει δικαίωμα να σας το πάρει πίσω, ή να σας ενοχλήσει σε κάτι».

ΛΟΓΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ  (Δ55)

Ο Αυτοκράτορας  Κωνσταντίνος Παλαιολόγος  τις λίγες στιγμές που έμειναν ακόμη  μέχρι την τελική αναμέτρηση, τον παρακάτω  λόγο εκφώνησε προς τους αγωνιζόμενους ΄Ελληνες:

« Ευγενέστατοι άρχοντες και λαμπρότατοι δήμαρχοι, στρατηγοί και γενναιότατοι στρατιώτες μου, όλος ο τιμημένος και ευσεβής λαός, εσείς γνωρίζετε πολύ καλά πως ήλθε η ώρα. Ο εχθρός της πίστεως μας, θέλει να  μας περισφίξει πιό πολύ και με όλα τα τεχνάσματα και τα πολεμικά μέσα

.....Σας εμπιστεύομαι την λαμπρή και ένδοξη αυτή Πόλη και Πατρίδα μας, που είναι η Βασιλεύουσα όλων των πόλεων .......

…..Γνωρίζετε πολύ καλά  αδελφοί μου ότι είμαστε υποχρεωμένοι όλοι για τέσσερα πράγματα να πολεμήσουμε μέχρι θανάτου, παρά να ζήσουμε δούλοι. Πρώτον για την Πίστη μας και την Θρησκεία μας....Δεύτερον για την Πατρίδα μας.....Τρίτον για τον Βασιλέα που είναι εκπρόσωπος του Κυρίου μας.... Τέταρτον για τους συγγενείς και φίλους μας.

          Λοιπόν αδελφοί μου, εάν οφείλουμε να αγωνιζόμαστε μέχρι θανάτου για ένα από αυτά τα τέσσερα ιδανικά, πολύ περισσότερο πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να δώσουμε την ζωή μας και για τα τέσσερα μαζί, αν ο θεός θελήσει να χαρίσει την νίκη  στους απίστους, για τις δικές μας αμαρτίες.

          Διατρέχουμε τον κίνδυνο για την Άγια πίστη μας. Και αυτή η πίστης είναι το σπουδαιότερο  από όλα. Τι θα ωφεληθεί κανείς αν κερδίσει όλο τον κόσμο και χάσει την ψυχή του ;

          Δεύτερον θα χάσουμε τέτοια ένδοξη Πατρίδα και την ελευθερία μας.

          Τρίτον θα χάσουμε το κράτος μας , που άλλοτε ήταν ένδοξο, τώρα όμως είναι ταπεινωμένο και θα το κυριεύσει ο άπιστος τύραννος.

          Τέταρτον θα στερηθούμε τα αγαπημένα μας παιδιά, τις γυναίκες και τους συγγενείς μας.

          Τον πόλεμο με τους  εχθρούς μας να τον θεωρήσετε ιερό και με αποφασιστικότητα να αγωνιστείτε εναντίον των άνευ λογικής κτηνών  Τούρκων. Για να καταλάβουν ότι πολεμούν με εξουσιαστές ζώων και μάλιστα με απογόνους Ελλήνων.»

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΕΦΘΑΣΕ (Δ56)

          29η Μαίου 1453, πρωτού ακόμη ανατείλει ο ήλιος, ο Μωάμεθ λυσσιασμένος από την οργή καλπάζει με τα άγρια στίφη του κατά των τειχών. Οι ΄Ελληνες αποκρούουν δύο επιθέσεις στην πύλη του Ρωμανού.Και όταν η κερκόπορτα επιτρέπει στους βαρβάρους εισβολείς να πλευροκοπήσουν τους αμυνόμενους ΄Ελληνες, όταν η τύχη της Βασιλευούσης έχει κριθεί, ο Παλαιολόγος κεντήσας το άλογο του όρμισε  στο πυκνότερο των αντιπάλων τμήμα, αγωνιζόμενος ως ο  τελευταίος των στρατιωτών και το αίμα ποταμηδόν από τα πόδια του και τα χέρια του έρεε.

« Η Πόλη  αλίσκεται και εγώ ακόμη ζώ; Δεν υπάρχει Χριστιανικό χέρι να μου πάρει το κεφάλι ;»

Ορμά και πέφτει στον σωρό των μαρτύρων νεκρών συμπολεμιστών του.

          Δαφνοστεφανωμένη Δόξα, ποτισμένη με το αίμα της θυσίας, ορθώσου. ΄Απλωσε τα φτερά της τιμής. Ο αυτοκράτορας έπεσε. Γύρω του ηρωικά κορμιά με το χαμόγελο στα χείλη.

          Είναι γλυκός ο θάνατος για την Πατρίδα. ΄Ομορφα χορτάρια ας ανθίσουνε στο χώμα. Και κοντά σε αυτά η τιμή. Η τιμή της θυσίας.

          Όχι δεν πρέπει η θλίψη ! Ο Βασιλεύς δεν πέθανε, δεν έπεσε από το άλογο του ! Ακόμη πολεμάει. Πολεμάει στις ψυχές μας, σπαθίζει της ορμές μας. Είναι ψέμα πώς πέθανε  ! Ζεί παντοτινά, στην σκέψη μας, στα πιστεύω μας, στην θύμηση μας.

          Τέτοιοι νεκροί δεν πεθαίνουν ποτέ. Η δόξα τους στεφανώνει με την αθανασία των αιώνων. Ο θάνατος είναι κάτι το άγνωστο, για τους ημιθέους του Ελληνικού μεγαλείου.

          Ποτέ μα την αλήθεια δεν πέθανε ο Αυτοκράτορας. Αυτός βαστάει ακόμη τα όνειρα μας, τις ελπίδες μας, τα πιστεύω μας. Αυτός οδηγεί τις καρδιές μας, δυναμώνει τις ψυχές μας, μας δίνει τις προσδοκίες του μέλλοντος.

          Ποτέ δεν θα πεθάνει η θύμηση εκείνη, τα κορμιά περνούν στο χώμα και χάνονται. Οι μορφές όμως των ηρώων μέσα στην ιστορία  ζούν αιώνια. Μήν κλάψτε απόγονοι Σαλαμινομάχων και  Μαραθωνομάχων. Δίπλα στούς Σπαρτιάτες του Λεωνίδα  και  τους Μακεδόνες του Αλεξάνδρου,  κείτονται οι ηρωικοί Βυζαντινοί ήρωες του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Τέτοιοι  νεκροί  ζούν αιώνια. Αυτοί μας δείχνουν τον προορισμό μας.

          Ποτέ δεν πέθανες Κωνσταντίνε Παλαιολόγε ! Ποτέ δεν υπήρξες  ένα κορμί, που κάποιος τάφος σε δέκτηκε. Ο τάφος του κορμιού σου είναι οι ψυχές των Ελλήνων. Αυτές σε κοίμησαν, ζωντανό μέσα τους.

           Δεν πέθανες ποτέ αθάνατε ήρωα. Ποτέ οι ήρωες δεν πεθαίνουν. Είναι μία ζωντανή κραυγή του παρελθόντος, για να ξυπνάει το παρόν.

          Ως  άγγελο η φυλή τον άρπαξε και τον φύλαξε  στην χρυσή πύλη. Πάνω στο λευκό του άλογο, ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς  περιμένει το πλήρωμα χρόνου. Την στιγμή που η φυλή θα ξαναπάρει την πρωτοπορία του πολιτισμού της ανθρωπότητας. Και τότε θα ανοίξει η πύλη για να ηγηθεί με το σπαθί στα χέρια διώχνοντας τους  βαρβάρους, πέρα στην κόκκινη μηλιά.

                                                    ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ

          Τα χρόνια πέρασαν, από εκείνη την αποφράδα ημέρα. Δεν ήσαν προύχοντες, ούτε λόγιοι  αυτοί που ονειρεύτηκαν να ξαναγίνει η Πόλη Ελληνική. Ο ίδιος ο λαός (Δ57) έπλασε τον θρύλο, ενώ στέναζε κάτω από τον βάρβαρο Τούρκο κατακτητή. Ενώ οι γενεές διαδεχόταν η μία την άλλη, ο μυστικός πόθος μεταβιβαζόταν ψιθυριστά από τους γονείς στα παιδιά, από τις γιαγιάδες στα εγγόνια . Η  Πόλη ! Η Βασίλισσα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών.....

          Σώπασε κυρά Δέσποινα, σώπασε και μην κλαίς. (Δ58) Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θάναι !

          Στην ψυχή του λαού μας ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ζούσε πάντα. Δεν σκοτώθηκε στην άλωση, τον έσωσε ένας άγγελος και τώρα κοιμάται, εκεί κοντά στην χρυσόπορτα, περιμένοντας πάλι την ώρα του.... Ο θρύλος αυτός του Μαρμαρωμένου Βασιλιά εμψύχωνε αιώνες ολόκληρους το δουλωμένο ΄Εθνος, (Δ59) που πάντα περίμενε να απελευθερώσει  την Κωνσταντινούπολη, πολεμώντας πίσω από το σπαθί του.

          Η μεγάλη ιδέα κράτησε πάντοτε υψηλό το φρόνημα του Ελληνικού λαού. Και αυτή τον προετοίμασε και τον εμψύχωσε στη ηρωική επανάσταση του 1821. (Δ60) ΄Ενας ολόκληρος  λαός 400 χρόνια υπόδουλος στον πιό βάναυσο και αγροίκο κατακτητή, δεν έπαυσε  να ονειρεύεται πάντα, όχι μόνον την ελευθερία του, μα και την επανίδρυση της Μεγάλης του Αυτοκρατορίας. Αυτό το πνεύμα οδήγησε (Δ61) τον Αλέξανδρο Υψηλάντη να αρχίσει την  επανάσταση από την βορινή Μολδοβλαχία, αφού μέχρι εκεί έπρεπε να φθάνουν τα σύνορα της νέας Ελληνικής Αυτοκρατορίας.

          Μα και αφού η Ελλάς απελευθέρωσε το νότιο τμήμα της, (Δ62) δεν έπαυσε να εμφορείται από τον ίδιο ζωογόνο μεγαλοιδεατικό πνεύμα. Ο αγώνας δεν είχε τελειώσει. Εκεί μόλις άρχιζε. Η ένωση των Επτανήσων το 1864 λύτρωσε ένα ακόμη τμήμα του Ελληνισμού. Και ο ενθουσιασμός του λαού που ακολούθησε (1868) ήταν μέγας, όταν γεννήθηκε ο νέος διάδοχος του θρόνου, . (Δ63) που πήρε σύμφωνα με την λαϊκή απαίτηση το όνομα Κωνσταντίνος. Ακατάβλητες δυνάμεις ωθούσαν το ΄Εθνος μας προς την πραγματοποίηση του αιωνίου του πόθου.

          Στα σχολικά βιβλία οι μαθητές διάβαζαν « Αθήνα, η προσωρινή πρωτεύουσα της Ελλάδος - Η Κωνσταντινούπολις, έμελλε να γίνει η πραγματική πρωτεύουσα.»

Και ήλθε το θαύμα του 1912-13. (Δ64) Ο Στρατηλάτης Κωνσταντίνος, με την βοήθεια του φλογερού Ελευθερίου Βενιζέλου, ελευθέρωνε την θεσ/νίκη, τα Ιωάννινα, την Μακεδονία, την Κρήτη, τα νησιά. Ο ενθουσιασμός σε αυτόν τον αξέχαστο πόλεμο ήταν απερίγραπτος. Μέχρι που έφθασαν κατά χιλιάδες οι ομογενείς μας από την Αμερική, καλεσμένοι από την Ελληνική φωνή τόσων αιώνων, για να μεταβούν στο μέτωπο. (Δ65) Η Ελλάς διπλασιάστηκε. Η Μεγάλη Ιδέα  εύρισκε ολίγο κατ’ ολίγο την πραγματοποίηση της.

          Πριν περάσουν μάλιστα λίγα χρόνια, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, (Δ66)  οι συνθήκες του Νειγύ και ιδίως των Σεβρών (28 Ιουλίου 1920)  κατακύρωναν στην Ελλάδα όλη την Θράκη, όπως και την πόλη Σμύρνη με ενδοχώρα 120 χιλιομέτρων  περί  αυτήν  στην Ιωνία (κάτωθεν του Μαιάνδρου ποταμού ).

          Η Κωνσταντινούπολη παρέμεινε μεν στην Τουρκία, υπό τον όρο όμως να μη  φέρει αυτή αντίσταση  στις ληφθείσες αποφάσεις. Την οποία όμως αντίσταση έφερε......

          Παραλήρημα ενθουσιασμού. (Δ67) Ο βασιλεύς Αλέξανδρος εισήρχετο στην ελευθερωμένη Θράκη και έφθανε μέχρις αποστάσεως 30 χιλιομέτρων από την Κωνσταντινούπολη. Η Σμύρνη καταλαμβάνετο από τον Ελληνικό Στρατό και (Δ68)  συναντώντας αντίσταση  αναγκαζόταν να προχωρήσει μέχρι βάθους 900 χιλιομέτρων. Ολίγο πρό της ΄Αγκυρας.

          Το όνειρο τόσων αιώνων εγένετο πραγματικότητα. Πλησιάζαμε πλέον στην Δημιουργία της Μεγάλης Ελλάδος.

          Αλλά εάν ο λαός μας διετήρησε την ψυχή του άψογα Ελληνική και αγωνιστική, η διχόνοια  τον πρόδωσε. Αντί να μοιράζονται σφαίρες στα χαρακώματα, άρχισαν μοιράζονταν  προεκλογικά ψηφοδέλτια.

          Τα θεμέλεια του ανεγειρομένου περίλαμπρου οικοδομήματος, κατετρωγόταν  τον χρόνο που ο Στρατός μας έδινε (Δ69)   στην Μικρά Ασία έναν μεγάλο αγώνα, τον αγώνα της Ελλάδος. Ενώ διεξαγόταν ο μέγιστος των Ελληνικών πολέμων, ο πόλεμος τον οποίο γενεές γενεών ποθούσαν, ονειρευόταν  και τραγουδούσαν, δημιουργούταν εκλογές και διχαζόταν ο λαός. Ξεχνιόταν ο Στρατός (Δ70)  και αλλάζονταν κυβερνήσεις. Ξοδευόταν πολύτιμο δημόσιο χρήμα για προεκλογικούς αγώνες, την στιγμή που χρειάζεταν μέχρι και η τελευταία σφαίρα στο μέτωπο. Οι εφημερίδες, τα πεζοδρόμια, απασχολούνταν  πλέον σε άλλους τομείς και ο αγώνας  του ΄Εθνους ξεχνιώταν. Σε διάστημα δύο ετών μικρασιατικού αγώνος 6 κυβερνήσεις διαδέχθηκαν η μία την άλλη. Και (Δ71) οι αλλαγές των Κυβερνήσεων έφερναν μεταθέσεις των Αξιωματικών κατά  τα εκάστοτε  κομματικά συμφέροντα. Ο πόλεμος της Μεγάλης Ελλάδος είχε (Δ72) εγκαταληφθεί και η καταστροφή επακολούθησε .

          Μετά την συνθήκη της Λωζάνης που ακολούθησε (1923), απαγορεύτηκε αυστηρώς η υπόμνηση του θρύλου της Μεγάλης Ιδέας. (Δ73) Τα αναγνώσματα των μαθητών έπαψαν να γράφουν για τον μαρμαρωμένο Βασιλιά, οι δάσκαλοι να δακρύζουν μιλώντας για την Αγιά  Σοφιά, οι γιαγιάδες να διηγούνται « πάλι με χρόνους με καιρούς »....

Μαρασμός βαρύς έπεσε στην ψυχή του λαού. Η Κωνσταντινούπολη, η Πόλη μας, ανεγνωρίστηκε από τους κυβερνώντες ως Τουρκική. Η Ελληνική νεολαία έμεινε χωρίς ιδανικά. Το ΄Εθνος χωρίς αύριο.

          Και ευτυχώς μετά από 20 χρόνια η Ελλάς  βρήκε την εθνική της υπερηφάνεια. Το υπερήφανο ΟΧΙ (Δ74) του Ιωάννου Μεταξά και οι επακολουθείσες  νίκες εναντίον της Ιταλικής Αυτοκρατορίας, (Δ75) θύμισαν στους ΄Ελληνες τον προορισμό τους   και η Ελλάς απέκτησε δικαιώματα σε δύο υπόδουλα ακόμη τμήματα της χώρας, στα Δωδεκάνησα και την Β. ΄Ηπειρο. Ο αγώνας δε για την τελευταία ακόμη δεν έχει δικαιωθεί.

                                                 ΕΠΙΛΟΓΟΣ

          Με (Δ76)  άπειρο σεβασμό και ταπεινοφροσύνη. Με μοναδικό  μας δικαίωμα την ζεστή μας Ελληνική καρδιά, ας μας επιτρέψει το Μεγαλείο  Σου, Μαρμαρωμένε Θρύλε, να τολμήσουμε σήμερα να αφιερώσουμε αυτή την απλή γραφή μας, σε εσένα και τα αρχοντογεννημένα νειάτα της προσωπικής σου φρουράς. (Δ77)  Σε εκείνα τα τραγικά παλικάρια που λεοντόθυμα, έπεσαν μαζί Σου, μέχρι το τελευταίο στην πύλη του Αγίου Ρωμανού, ακολουθώντας σε.

          Να την εφιερώσουμε σαν κλαρί αμάραντο πάνω στις χορταριασμένες πολεμίστρες της Πόλης Σου, που περιμένει υπομονετικά  της ανάσταση Σας. Και κοντά σε αυτά, να Σου υποσχεθούμε ότι  δεν ξεχνάμε τους Θρύλους  Σου, μαρμαρωμένε Βασιλιά, που τόσο έντονα έζησες και ζείς στα όνειρα μας και συνεκλόνησες τις ψυχές μας.

          29η Μαιου 1453. (Δ78) ΄Ενα σύμβολο που ξυπνά τις ψυχές μας και αναζωγονεί το είναι μας. ΄Ενας σταθμός από τον οποίο αναπνεύει ο λαός μας, δοκιμάζει την ίδια πηγαία υπερηφάνεια, δονείται από τα ίδια συναισθήματα.

          Ας αναβαπτιστούμε σήμερα (Δ79) στις ηρωικές εκείνες στιγμές και ας αντλήσουμε από εκεί τα ιδανικά μας.          Οι στρατιές τα αθανάτων νεκρών οδηγούν.  Τα όνειρα της φυλής δεν πρέπει να λησμονούνται.

«ΔΙΠΛΟ ΤΡΙΠΛΟ ΘΑ ΠΑΡΟΥΜΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΠΑΡΘΗ

ΚΑΙ Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΠΑΛΙ ΘΑ ΓΕΝΕΙ».

Παρουσιάσεις:

29 Μαϊου (ppt, 16mb)

29 Μαϊου -2 (ppt, 63mb)

Αγία Σοφία

  [Εισαγωγή (προαιρετική): η παρουσίαση περιλαμβάνει τρία μέρη: βασικά ιστορικά στοιχεία, στοιχεία αρχιτεκτονικής και κατασκευής, και μία μικρή περιήγηση στο εσωτερικό της ΑΣ]   

Η εξωτερική εμφάνιση της ΑΣ (Αγ. Σοφίας) δεν είναι εντυπωσιακή. Γι αυτό άλλωστε έχει γραφεί ότι η ΑΣ είναι όπως ο καλός χριστιανός, απλός και απέριττος, αφήνοντας να διαλάμψει ο εσωτερικός του πλούτος.   

Ο ναός της ΑΣ είναι κάτι μοναδικό. Αποτελεί το πρώτο τετράγωνο κτίριο που σκεπάστηκε με ένα τόσο μεγάλο τρούλου. Ενώ σε σειρά μεγέθους ναού είναι το τρίτο μεγαλύτερο στον κόσμο μετά από το Άγ. Πέτρο στη Ρώμη ο οποίος χτίστηκε 1000 χρόνια μετά και η κατασκευή του διήρκησε 120 χρόνια (πολύ μεγαλύτερος όμως σε μέγεθος), και τον Άγ. Παύλο του Λονδίνου που χτίστηκε 200 χρόνια μετά τον Άγ. Πέτρο και χρειάστηκε 34 χρόνια για να τελειώσει, αρκετά περισσότερα από τα 6 περίπου χρόνια που χρειάστηκαν για την ΑΣ.  

 Η ιστορία της ΑΣ αρχίζει μαζί σχεδόν με αυτή της Κων/πολης και του Βυζαντίου. Το 325 ο Μ. Κων/νος χτίζει την πρώτη «Μεγάλη Εκκλησία», στο ίδιο μέρος, πολύ μικρότερη όμως. Το 381 όταν αυτοκράτορας ήταν ο Μ. Θεοδόσιος γίνεται η 2^η Οικ. Σύν. η οποία επικυρώνει τις αποφάσεις της 1^ης και συμπληρώνει το Σύμβολο της Πίστεως, καταλύοντας οριστικά την αίρεση του αρειανισμού.

Τότε όμως ξεσηκώνονται οπαδοί του Αρείου καταστρέφοντας εκτός των άλλων και την εκκλησία αυτή. Επιδιορθώνεται και λειτουργεί αμέσως μετά. Καταστρέφεται για 2^η φορά στις 20 Ιουνίου του 404 επί Αρκαδίου, από οπαδούς του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου που διαμαρτύρονταν για την εξορία του ιερού πατρός. Επισκευάζεται και ξαναλειτουργεί από τις 10 Οκτωβρίου του 415. Καταστρέφεται για 3^η και τελευταία φορά το 532 κατά τη στάση του Νίκα στον Ιππόδρομο. Την ίδια χρονιά ο Ιουστινιανός ο Α΄ αρχίζει την ανέγερση της ΑΣ.   

(Ας δούμε τώρα ορισμένα στοιχεία αρχιτεκτονικής)  

Είναι ναός ρυθμού τριτόκλιτης βασιλικής μετά του τρούλου (αν χρειάζεται εξήγηση βάσει της κάτοψης). Τα σχέδια και η αρχιτεκτονική επιμέλεια του ναού ανατέθηκαν στον μαθηματικό Ανθέμιο από τις Τράλλεις (σημερινό Αιδήνιο) και στον Ισίδωρο από την Μίλητο, 2 από τους καλλίτερους αρχιτέκτονες της εποχής, οι οποίοι κατάφεραν –γιατί περί κατορθώματος πρόκειται- να σχεδιάσουν την ΑΣ σε 4 μήνες. Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ιστορίας της ΑΣ ο απλός λαός περιέβαλλε το ναό αυτό σύμβολο με πολλούς θρύλους και παραδόσεις. Να τι λέει μία θρακιώτικη παράδοση για το αχειροποίητο σχέδιο της ΑΣ: «μετά τη λειτουργία, το αντίδωρο έπεσε από του Βασιλιά το χέρι και το πήρε μια μέλισσα και το πήγε στην κυψέλη και όταν άνοιξαν το μελίσσι βρέθηκε σε μελίπηκτη κερήθρα το πρόπλασμα (μακέτα) του ναού».   Τα νούμερα και μόνο όμως της ΑΣ είναι ενδεικτικά του μοναδικού της κατασκευής. Διαστάσεις ναού: Νάρθηκας 60μ μήκος  - 5,75μ πλάτος Κυρίως ναός 78,16μ - μήκος 71,82μ πλάτος Ύψος μέχρι κορυφή τρούλου 55,60μ δηλ. όσο περίπου μία πολυκατοικία 17 ορόφων (4+3*17=55) Σήμα κατατεθέν της ΑΣ αποτελεί ο τρούλος της. Διαστάσεις τρούλου: Διάμετρος 33μ -Ύψος από τη βάση του 13,80μ όσο δηλ. μία τριώροφη με τετραώροφη πολυκατοικία. Εκείνο όμως που προσδίδει λάμψη στον τρούλο είναι τα 42 παράθυρα που βρίσκονται στο κατώτερο μέρος του σε σύνολο 180 που έχει όλος ο ναός.   Για την κατασκευή της ΑΣ χρειάστηκαν 5χρ. &10μήν. & 4ημ., σαφώς λιγότερα, όπως είδαμε, απ’ ότι στον Αγ. Πέτρο και τον Αγ. Παύλο.

Ο ναός καταλαμβάνει έκταση περίπου 8 στρέμ., όσο περίπου ένα γήπεδο ποδοσφαίρου, ενώ τα ψηφιδωτά γύρω στα 16 στρέμ. καλύπτοντας κάθε καμπύλη, όλη τη στέγη και μέρος των περιμετρικών τοίχων του ναού. (να σημειωθεί ότι ήταν ολόχρυσα). Κόστος κατασκευής 3,6 εκατ. χρυσές λίρες, δηλ. περίπου 1,5 δις. δρχ., δηλ. περίπου 4,4 εκατ. € - και να ληφθεί υπόψιν τα χαμηλά ημερομίσθια της εποχής, δεν υπήρχε ασφάλιση των εργαζομένων, και πολλά από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν δώρα διαφόρων ηγεμόνων. Συνολικά εργάστηκαν 10000 άνθρωποι 100 μάστορες που ο καθένας είχε 100 εργάτες.   Οι εργασίες αρχίζουν… ο θεμέλιος λίθος τέθηκε στις 23 Φεβρουαρίου του 532 όταν Πατριάρχης Κων/πόλεως ήταν ο Επιφάνιος. 5000 εργάτες έχτιζαν από δεξιά και άλλοι 5000 από αριστερά. Ο Ιουστινιανός όμως ήθελε να δει γρήγορα τον μεγάλο του πόθο να πραγματοποιείται.

Γι αυτό λοιπόν έκρυβε κάθε μέρα 2500 μιλιαρίσια (αργυρά Βυζαντινά νομίσματα) στο χώρο των εργασιών, τα οποία έψαχναν και έβρισκαν οι εργάτες μόλις τέλειωναν την δουλειά τους.   Από την αρχή είχε γραφτεί στη συνείδηση του λαού ότι το έργο αυτό ήταν θεάρεστο. Δύο παραδόσεις μας δείχνουν τη πίστη του αυτή. «το μεσημέρι της 7^ης ημέρας δόθηκε εντολή να σταματήσουν οι εργασίες για φαγητό. Ο πρωτομάστορας Ιγνάτιος άφησε το γιο του να φυλάει τα εργαλεία. Όπως λοιπόν καθόταν το παιδί και φύλαγε, ξάφνου του φανερώθηκε κάποιος λευκοντυμένος, και το ρώτησε: -«για ποιο λόγο σταμάτησαν οι εργάτες και δεν τελειώνουν γρήγορα το έργο του Θεού, αλλά το ‘ριξαν στο φαγητό;» και τότε ο ξένος ,που ήταν άγγελος, του είπε παίρνοντας όρκο: -«πήγαινε φώναξέ τους. Κι εγώ δεν θα φύγω από εδώ ώσπου να γυρίσεις, μα την Αγία Σοφία, τον Λόγο του Θεού, που τώρα κτίζεται.» Σαν άκουσε τον όρκο του αγγέλου το παιδί πήγε στα γρήγορα και βρήκε τον πατέρα του. Μόλις άκουσε ο Ιουστινιανός αυτά που είπε το παιδί χάρηκε πολύ, και δόξασε το Θεό που έδειξε την ευδοκία Του για το έργο. Από τότε κάλεσε την εκκλησία Αγία Σοφία, λύνοντας έτσι την απορία του τι όνομα να της δώσει.» Από τότε η προστασία του αγγέλου ήταν εμφανής, και δυναμική. Κάποτε κάποιος ταλαίπωρος, λέει μία άλλη παράδοση, δεν άντεξε και παρέβη την εντολή του αυτοκράτορα να μη βλαστημήσει κανείς, και έπεσε επιτόπου καταγής νεκρός.   

Για την συντήρηση και τη λειτουργία του ναού με νόμο ο Ιουστινιανός παραχωρεί ως ιδιοκτησία του ναού 365 κτήματα και ορίζει 1000 κληρικούς, ψάλτες και νεωκόρους να τον υπηρετούν.   Ο ναός της του Θεού Σοφίας… Στις 27 Δεκεμβρίου του 537 όταν Πατριάρχης Κων/πόλεως ήταν ο Μηνάς, εορτάζονται λαμπρώς και πανηγυρικώς τα εγκαίνια της ΑΣ. Τότε έκθαμβος ο Ιουστινιανός, αν και δεν είχαν ολοκληρωθεί οι εργασίες διακόσμησης του ναού, φώναξε: «Δόξα τῷ Θεῷ τῷ καταξιώσαντί με τελέσαι τὸ τοιοῦτον ἔργον. Νενίκηκά σε, Σολομῶν»   Δυστυχώς όμως, 20 χρόνια μετά, στις 7 Μαΐου του 558, ο τρούλος πέφτει, κατά μία ιστορική πηγή από ισχυρό σεισμό, σύμφωνα όμως με μία παράδοση, όταν ο Ιουστινιανός έβγαζε τις σκαλωσιές του τρούλου τα δοκάρια έπεφταν με δύναμη στο πάτωμα προκαλώντας ισχυρές δονήσεις. Έτσι λοιπόν, όταν τον επισκεύασαν γέμισαν, σύμφωνα με την παράδοση πάντα, τον ναό μέχρι τα πρώτα κατηχούμενα, περίπου σε ύψος 10-15μ., οπότε όταν έπεφταν τα δοκάρια στο νερό δεν δονούσαν την κατασκευή. Τα 2^α εγκαίνια της ΑΣ εορτάζονται και αυτά πανηγυρικώς στις 24 Δεκεμβρίου του 563. Ο τρούλος ξαναπέφτει για 2^η φορά, το 989, επισκευάζεται από τον Βασίλειο Βουλγαροκτόνο το 995.   

29 Μαΐου 1453… η Πόλις εάλω… 1 Ιουνίου 1453… και η ΑΣ εάλω.   

Αμέσως οι Οθωμανοί, την μετατρέπουν σε τζαμί, μαγαρίζοντας και λεηλατώντας το κόσμημα και σύμβολο ιερό ναό της ΑΣ. [εδώ γίνεται περιγραφή των αλλαγών που έκανα οι Τούρκοι. Αξίζει να τονισθούν: -καλύφθηκαν με άσπρο επίχρισμα (σοβά) όλα τα ολόχρυσα ψηφιδωτά (το κίτρινο χρώμα είναι από μεταγενέστερη ανακαίνιση που αναφέρεται στην επόμενη διαφάνεια), -κρεμάστηκαν τα στρογγυλά τελάρα από δέρμα καμήλας (τα μεγαλύτερα στον κόσμο) στα οποία αναγράφονται χωρία του κορανίου, -αφαιρέθηκαν τέμπλο, Αγία Τράπεζα, άμβωνας, -κρεμάστηκαν τα πολυκάνδηλα (τα έχει κάθε μουσουλμανικό τζαμί) {είναι αυτά που φαίνονται στο κάτω μέρος της φωτογραφίας}, -και τέλος προστέθηκαν  το θεωρείο του Σουλτάνου {στα αριστερά του κεντρικού κλίτους}, η πύλη στο βάθος  «το ιερό» τους Μιχράμπ, και η θέση του Ιμάμη {το ψηλό σαν καμπαναριό στα δεξιά της κόγχης του ιερού}]   Συμπερασματικά λοιπόν, έχουμε: η ΑΣ λειτούργησε ως ναός από το 537 έως το 1453, για 916 δηλ. χρόνια, ως τζαμί χρησιμοποιήθηκε από το 1453 έως το 1935, δηλ. για 482 χρόνια. Εν τω μεταξύ το 1847-49, οι αδελφοί Fossati από την Ιταλία ανακαίνισαν την ΑΣ, βάφοντας το άσπρο σοβά με το κίτρινο αυτό χρώμα όπως είπαμε, προσπαθώντας ανεπιτυχώς βέβαια να αποδώσουν πως ήταν η ΑΣ πριν. Τέλος την 1^η Φεβρουαρίου του 1935, μετά από απαίτηση του Κεμάλ Ατατούρκ που θεωρείται ο αναγεννητής και αναμορφωτής των Τούρκων, η ΑΣ εγκαινιάζεται ως «Μουσείο ΑΣ»… μέχρι σήμερα… για 68 χρόνια.   Πριν τελειώσουμε, θα κάνουμε μία μικρή περιήγηση στην ΑΣ. [μπορεί να εξηγηθεί λίγο ο χάρτης:βλέπουμε μέρος της Δυτικής Ευρωπαϊκής Κων/πολης, θάλασσα Μαρμαρά (κάτω), Κεράτειος Κόλπος (πάνω αριστερά), Βόσπορος (πάνω δεξιά). Εκεί που δείχνει το βέλος ΑΣ, αριστερά Μπλε Τζαμί, δεξιά Τοπ Καπί – το παλάτι του Σουλτάνου. Μεταξύ της ΑΣ και του Μπλε Τζαμιού ήταν ο Ιππόδρομος και το παλάτι του αυτοκράτορα στο Βυζάντιο, σήμερα δε σώζεται σχεδόν τίποτα.]   Κάτοψη, τομή και όψη κατά τον 7^ο αι. της ΑΣ.   Νάρθηκας. Μπαίνει κανείς στον κυρίως ναό από 9 πύλες – 3 στο βάθος, άλλες 3 στα δεξιά (φαίνεται μόνο η μία), από τις 6 αυτές πύλες έμπαινε ο λαός, και οι άλλες 3 στο κέντρο ήταν για τον αυτοκράτορα και την συνοδεία του. Η κεντρική που λέγεται και Βασίλειος Πύλη ήταν μόνο για τον Βασιλιά. Χαρακτηριστικά τα μάρμαρα τα οποία έχουν κατασκευαστεί με την τεχνική της ορθομαρμάρωσης δημιουργώντας συμμετρικά σχέδια, η τεχνική αναλύεται καλλίτερα παρακάτω. Επίσης φαίνονται τα πολυκάνδηλα των Τούρκων και τα περίπτερα για σουβενίρ που έχουν εγκατασταθεί για την εξυπηρέτηση των τουριστών.   Μόλις κάποιος μπει στον κυρίως ναό το πρώτο πράγμα που τραβάει το βλέμμα του είναι το ύψος και το μέγεθος , η λάμψη του τρούλου και των πολλών καμπύλων που κοσμούν τον ναό.   Μία λεπτομέρεια του τρούλου, όπου φαίνονται τα πολλά παράθυρα στη βάση του τρούλου, αλλά κυρίως ο μεταλλικός δίσκος που καλύπτει τον Παντοκράτορα, τον οποίο έβαλαν οι Οθωμανοί και πάνω στον οποίο γράφει χωρία του Κορανίου. Οι σκαλωσιές είναι της UNESCO, ενός διεθνή οργανισμού, στην προσπάθεια αφαίρεσης ενός τετάρτου του δίσκου ώστε να φανεί μέρος του ψηφιδωτού του Παντοκράτωρος. Χαρακτηριστικό είναι το ψηφιδωτό της Πλατυτέρας στην κόγχη του ιερού.    Στον μωαμεθανισμό, στην ώρα της προσευχής δεν πρέπει να περνάει κανείς μπροστά από τον προσευχόμενο, ούτε και να υπάρχει εικόνα ανθρώπου, γι αυτό άλλωστε σοβαντίστηκαν όλα τα ψηφιδωτά της ΑΣ. Όταν λοιπόν πήγαν να σοβαντίσουν το ψηφιδωτό αυτό, ο σοβάς συνέχεια έπεφτε, δεν κολλούσε. Έτσι σώζεται έως σήμερα ανέπαφο, ενώ όταν ήθελαν να προσευχηθούν οι Τούρκοι το κάλυπταν με ένα λευκό πανί που κρέμαγαν από πάνω.   Λεπτομέρεια της βάσης του τρούλου. Τα εξαπτέρυγα έχουν ύψος 11μ και πλάτος 7μ, ενώ είχαν πρόσωπο ανθρώπου, αετού, βοδιού, λιονταριού που συμβολίζουν τους 4 Ευαγγελιστές, τα οποία όμως καλύφθηκαν με χρυσά αστέρια κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.   Λεπτομέρεια της τεχνικής της ορθομαρμάρωσης. Φαίνεται η συμμετρία ως προς τον κεντρικό άξονα. Έπαιρναν το κομμάτι του μαρμάρου, το έκοβαν στη μέση και το άνοιγαν, οπότε προέκυπτε η εικόνα αυτή των συμμετρικών σχημάτων.   Λεπτομέρεια των «καλαθόπλεκτων» κιονόκρανων των κολώνων. Το στρογγυλό στη δεξιά φωτογραφία είναι το μονόγραμμα του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας.   2 από τα ελάχιστα ψηφιδωτά που έχουν σωθεί. Κάτω αριστερά: ο ΧΡ και το αυτοκρατορικό ζεύγος (όχι ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα). Πάνω δεξιά: η Βρεφοκρατούσα Παναγία, αριστερά της ο Μ. Κων/νος που προσφέρει την Κων/πολη (διακρίνονται τα τείχη), και δεξιά της ο Ιουστινιανός που προσφέρει την ΑΣ.   

Λεπτομέρεια του πατώματος, εκεί που περίπου είναι σήμερα το δεσποτικό. Εκεί γινόταν η στέψη του Αυτοκράτορα, και γύρω-γύρω στεκόταν η συνοδεία του.   Ο διάδρομος αυτός οδηγεί στον γυναικωνίτη (η είσοδός του είναι έξω στον νάρθηκα). Στον γυναικωνίτη ανέβαινε η γυναίκα του αυτοκράτορα και τα γυναικόπαιδα του παλατιού, και επειδή την γυναίκα του αυτοκράτορα την ανέβαζαν με άμαξα δεν έχει σκαλοπάτια.   

Φωτογραφία από το γυναικωνίτη, ο οποίος έχει διαστάσεις γηπέδου βόλεϊ.   Ένα αν όχι το πιο γνωστό ψηφιδωτό της ΑΣ. Η Δέηση. Δέηση λέγεται η εικόνα του Κυρίου, δεξιά του η Παναγία και αριστερά του ο Άγ. Ιωάν. ο Πρόδρομος. [πού συναντάμε την εικόνα αυτή; -Στην Καινή Διαθήκη του ΣΩΤΗΡΟΣ]   Λεπτομέρεια από τα ψηφιδωτά που έχουν αποκαλυφθεί από τις εργασίες της  UNESCO όπως αναφέραμε και προηγουμένως. Φανταστείτε την ΑΣ μόνο με τέτοια ολόχρυσα ψηφιδωτά.   Κατασκευαστική αξιοσημείωτη λεπτομέρεια. Οι κολώνες είναι εγκιβωτισμένες σε μεταλλικούς δακτυλίους, οι οποίοι χρησιμοποιούνται και σήμερα, λίγο πιο εξελιγμένοι βέβαια, για αντισεισμική προστασία της κατασκευής.  

 Τέλος θα αναφερθούμε σε 3 χαρακτηριστικές παραδόσεις που αναφέρονται στην ΑΣ. Το χέρι αυτό που είναι αποτυπωμένο πάνω στην κολώνα, (στο ύψος του κιονόκρανου δηλ. σε ύψος περίπου 3 με 4μ.) λέει μία παράδοση ότι είναι του Μωάμεθ του Β΄ Πορθητή. Όταν μπήκε ο σουλτάνος στην ΑΣ την 1 Ιουνίου του 1453, εκείνη ήταν γεμάτη από τα πτώματα των χριστιανών που είχαν καταφύγει εκεί και σφαγιάστηκαν κατά την άλωση. Έφιππος λοιπόν ο σουλτάνος διέσχισε την ΑΣ μέχρι το ύψος του ιερού (βλέπε κάτοψη), εκεί όμως το άλογό του τρόμαξε και για να κρατηθεί άπλωσε το χέρι του, το οποίο, κατά την παράδοση, επειδή ήταν βουτηγμένο στο αίμα των χριστιανών αποτυπώθηκε στην κολώνα. Στη κολώνα αριστερά (δυστυχώς δεν υπάρχει φωτό), υπάρχει και σημάδι από πέταλο αλόγου καθώς και από σπαθιά.   

[Σύμφωνα με μία άλλη καθόλου βέβαια χριστιανική παράδοση, στην κολώνα της φωτογραφίας, αν βάλλει κανείς το δάκτυλό του στην τρύπα το γυρίσει και κάνει μία ευχή, θα πραγματοποιηθεί. Τα πραγματικά αίτια δημιουργίας της τρύπας αυτής τα αγνοώ] – μπορεί να παραληφθεί.  

 Η 3^η παράδοση αναφέρεται σ’ αυτήν την κακοχτισμένη πόρτα. Κάτω από την Κων/πολη υπάρχει ένα δίκτυο στοών και σηράγγων με το οποίο συνδέονται όλοι οι ναοί της Πόλεως με την ΑΣ. Αυτή η πόρτα, κατά την παράδοση, οδηγεί σε μία τέτοια στοά. Από αυτήν την πόρτα λοιπόν λέγεται ότι έφυγε μετά την τελευταία λειτουργία ο ιερέας με τα Τίμια Δώρα, για να μη πέσουν στα βάρβαρα χέρια των Οθωμανών. Και τελειώνει η παράδοση λέγοντας ότι όταν ανοιχτεί η πόρτα αυτή η Πόλι θα γίνει και πάλι δικιά μας.  

Κινδυνεύουμε σήμερα από ένα νέο Μαντζικέρτ; 
 

ΕΘΝΟΣ 14.10.08. Το Ματζικέρτ και το σήμερα 

Η ήττα του Βυζαντινού Στρατού στο Μαντζικέρτ, τον Αύγουστο του 1071, δεν ήταν τίποτε περισσότερο από την επιβεβαίωση της παρακμής της άλλοτε κραταιάς αυτοκρατορίας, πενήντα μόλις χρόνια μετά τον θάνατο ενός κορυφαίου αυτοκράτορα, του Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου. Ποια ήταν, όμως, τα αίτια που οδήγησαν την αυτοκρατορία στην πτώση και άνοιξαν την πόρτα της Μικράς Ασίας στα τουρκικά φύλα;

Το Βυζάντιο είχε γνωρίσει στα μέσα του 11ου αιώνα τη μεγαλύτερη ασφάλεια στα εξωτερικά του σύνορα. Στη Μικρά Ασία οι κάτοικοι δεν είχαν γνωρίσει επιδρομές ξένων φυλών. Τότε η άρχουσα τάξη διέπραξε ένα τεράστιο σφάλμα, εγκαταλείποντας την άμυνα της χώρας για να ασχοληθεί μόνο με την εσωτερική πολιτική. «Οι εξωτερικοί πόλεμοι και οι στάσεις έχουν τερματισθεί. Οι εχθροί έχουν ειρηνεύσει και οι υπήκοοί μας έχουν συμφιλιωθεί. Τα ζητήματα των Ρωμαίων βρίσκονται τώρα σε μεγάλη ηρεμία. Τίποτε δεν αποσπά την προσοχή μας. Με την ευχή του Θεού επικεντρώνουμε όλες μας τις προσπάθειες στη μεταρρύθμιση της πολιτείας», δήλωνε αυτάρεσκα και με σιγουριά ο Κωνσταντίνος Θ’ Μονομάχος το 1047. Ηταν τόσο εμπεδωμένη η ψευδαίσθηση της ασφάλειας από τους εξωτερικούς εχθρούς, ώστε όταν το μικρασιατικό οροπέδιο συγκλονίστηκε από τις τουρκικές επιδρομές ο Μιχαήλ Ψελλός σημείωσε, το 1063: «Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πεπεισμένοι ότι τα έθνη γύρω μας διεξήγαγαν τις ξαφνικές επιδρομές κατά των συνόρων μας, τις απροσδόκητες αυτές επιδρομές, για πρώτη φορά στις ημέρες μας». Οι Βυζαντινοί είχαν λησμονήσει τι σήμαινε απειλή και θα το πλήρωναν ακριβά.

Οι εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης στην Κωνσταντινούπολη διεπίστωσαν ότι η συντήρηση ενός ισχυρού στρατεύματος απαιτούσε μεγάλα κονδύλια και αποφάσισαν, όπως είπαμε, την αισθητή μείωση των στρατιωτικών δαπανών. Ο Ψελλός έδωσε το στίγμα της πολιτικής του θρόνου: «Τα έσοδα που είχαν συγκεντρωθεί για τις στρατιωτικές δαπάνες διοχετεύθηκαν χωρίς λόγο προς όφελος άλλων ατόμων, ένα πλήθος συκοφαντών…ωσάν ο Βασίλειος Β’ να είχε γεμίσει το θησαυροφυλάκιό του με πλούτους για τον σκοπό αυτό…». Η αριστοκρατία της πρωτεύουσας δεν άργησε να συγκρουσθεί με την αντίστοιχη στρατιωτική της Μικράς Ασίας. Ο αγώνας εξελίχθηκε υπέρ των πρώτων, οι οποίοι είχαν στη διάθεσή τους το κρατικό θησαυροφυλάκιο και, κυρίως, προστατεύονταν από τα «θεοφύλακτα τείχη». Ετσι σταδιακά οι θεματικοί στρατοί παρήκμασαν, η στρατολογία υπονομεύθηκε, η μισθοδοσία περικόπηκε. Οταν ο Ρωμανός Δ’ ο Διογένης συγκέντρωσε το 1068 στρατεύματα για την πρώτη του εκστρατεία κατά των Σελτζούκων, αυτοί ήταν «λιγοστοί άνδρες…καταπονεμένοι από τη φτώχεια και την ανέχεια, χωρίς οπλισμό…φέροντας κυνηγετικά δόρατα και δρεπάνια», σύμφωνα με τον χρονογράφο Γεώργιο Κεδρηνό. Οι θεματικοί στρατοί δεν αποτελούσαν πλέον τα αξιόμαχα στρατεύματα διότι «…οι μισθοί και οι παραδοσιακές τους προμήθειες είχαν κοπεί». Οι αυτοκράτορες χρησιμοποιούσαν περισσότερο ξένους μισθοφόρους, θεωρώντας τους λιγότερο επικίνδυνους για στάση.

Οπως τότε έτσι και σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών, οι Ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις βρίσκονται σε πορεία παρακμής, χωρίς την απαιτούμενη ανανέωση στους εξοπλισμούς και με συνεχή μείωση του αριθμού των στρατευσίμων και της θητείας. Η παρακμή της οικονομίας οδηγεί στην παρακμή του στρατεύματος. Οι πολιτικές ηγεσίες των τελευταίων δεκαετιών έχουν καταστήσει τους στρατιωτικούς έρμαια των κομματικών ελέγχων, αναγκάζοντάς τους να αποδέχονται όποιες «ρυθμίσεις» και αλλαγές έχουν αποφασίσει. Η συνεχής μείωση των κονδυλίων για την άμυνα, συμβαδίζει με την απαξίωση των εννοιών του έθνους, της πατρίδας και της σημαίας. Η κοινωνία θεωρεί ότι είναι εξασφαλισμένη από εξωτερικές απειλές και απορρίπτει μετά βδελυγμίας τις όποιες προειδοποιήσεις ως κινδυνολογίες, ας έχει γνωρίσει την τουρκική εισβολή του 1974 στην Κύπρο και την κρίση στα Ιμια το 1996, ας υφίσταται την επιδρομική συμπεριφορά της Τουρκίας στο Αιγαίο και ας ζει συνεχώς υπό την απειλή του πολέμου από τη «φίλη και σύμμαχο».

Σήμερα η Ελλάδα έχει την ίδια συμπεριφορά με το Βυζάντιο, μειώνοντας συνεχώς την ισχύ των Ενόπλων Δυνάμεων. Οι πολιτικοί όπως και οι απλοί πολίτες, οφείλουν να διδάσκονται από την Ιστορία για να μην επαναλαμβάνουν ολέθρια σφάλματα. Ο εφιάλτης του Μαντζικέρτ δεν έχει σβήσει από το συλλογικό ασυνείδητο του Ελληνισμού. Ας μη συνεχίσουμε να συμβάλλουμε με τις αποφάσεις μας στην επάνοδό του με νέα μορφή.

Ιωάννης Σ. Θεοδωράτος
Διευθυντής Σύνταξης
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ