Θεωρείται, λανθασμένα, ότι ο τύπος του οπλίτη πολεμιστή, που κυριάρχησε στα πεδία μαχών των κλασικών χρόνων, ήταν απόρροια της δημιουργίας του θεσμού της πόλης- κράτους. Στην πραγματικότητα ως οπλίτες πολεμούσαν και οι Υστερομηκυναίοι βαρέοι πεζοί.

Ως και τον Τρωικό Πόλεμο (μέσα 13ου αι. π.Χ.) ο βασικός τύπος πεζικού των μυκηναϊκών στρατών ήταν ο εξοπλισμένος με οκτώσχημη ή ποδήρη ασπίδα και μακρύ δόρυ (έγχος, μήκος άνω των 3μ.) στρατιώτης, που πολεμούσε ταγμένος σε βαθύ σχηματισμό, τύπου φάλαγγας. Ο τύπος αυτός πεζού εξακολούθησε να βρίσκεται σε υπηρεσία – βάσει της Ιλιάδας – και στα Τρωικά.

Τα κρατίδια της Πύλου, της Κρήτης και της Σαλαμίνας φέρονται να διατήρησαν τον παλαιό τρόπο μάχης ακόμα και στον τρωικό κάμπο. Τα λοιπά μυκηναϊκά κρατίδια όμως μετέβαλλαν τις τακτικές μάχης τους, εκτός ορισμένων τα οποία εξαρχής ακολουθούσαν μια πιο ευέλικτη τακτική μάχης. Η αιτία αλλαγής του οπλισμού και του τρόπου μάχης του πεζικού έχει σαφώς να κάνει με τις αλλαγές οι οποίες συντελέστηκαν στον οπλισμό και στις τακτικές χρήσης των αρμάτων, αλλά και στη νέα ευρύτερη θεώρηση του πολέμου καθαυτού.

Ο Αχαιός βαρύς πεζός, της περιόδου, προσέγγισε πλέον το πρότυπο του οπλίτη των κλασικών χρόνων, πολεμώντας με τρόπο παρόμοιο με αυτόν των «Εκδρόμων» οπλιτών της κλασικής περιόδου. Το μακρύ έγχος αντικαταστάθηκε από ένα κοντύτερο και ελαφρύτερο δόρυ, που ήταν ικανό να χρησιμοποιηθεί και ως ακόντιο και τα μακρά ξίφη της πρώτης περιόδου έδωσαν τη θέση τους σε κοντύτερα ίσια σπαθιά μήκους λεπίδας, κατά μέσο όρο, 60 εκατοστών (υπάρχουν μεγαλύτερα και μικρότερα υποδείγματα).

Πιθανόν να διέθετε και επιπλέον ακόντια, όπως οι πρώιμοι οπλίτες των Γεωμετρικών χρόνων, τα οποία εξακόντιζε πριν την επαφή με τον αντίπαλο, πολεμώντας κατόπιν με το δόρυ και το σπαθί.

Ο Αχαιός οπλίτης της περιόδου μπορούσε τώρα να μάχεται σε κάθε τύπο εδάφους, είτε σε πυκνό σχηματισμό φάλαγγας, είτε σε χαλαρότερη τάξη, «πελταστικώς», αναλόγως του αντιπάλου και του εδάφους, όπως ακριβώς πολεμούσαν οι Έκδρομοι οπλίτες των τελών του 5ου και του 4ου αι. π.Χ. και οι Πεζέταιροι και οι Υπασπιστές του Μ. Αλεξάνδρου.

Εκτός από τα έγχη και οι οκτώσχημης και οι ποδήρεις ασπίδες αντικαταστάθηκαν από μικρότερες, στρογγυλές ή ελαφρώς ελλειψοειδείς, όπως αυτές που εικονίζονται στο περίφημα αγγείο των πολεμιστών, πρώιμα πρότυπα βοιωτικού τύπου οπλιτικών ασπίδων.

Ακριβώς αυτόν τον τύπο πολεμιστή κυρίως περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα να ακοντίζει, να ξιφομαχεί, να πλήττει με το δόρυ του. Οι μάχες στην περίοδο αυτή ήταν πολύ πιο «ρευστές» και είχαν τον χαρακτήρα ενός συνόλου ατομικών συγκρούσεων περισσότερο. Οι άνδρες πύκνωναν τους ζυγούς μόνο όταν επρόκειτο να δεχτούν επέλαση εχθρικών αρμάτων.

Στους πίσω ζυγούς μπορούσαν να λάβουν θέση και πάλι θέση τοξότες, οι οποίοι με υπερκείμενες βολές υποστήριζαν τον σχηματισμό. Αντίθετα όταν πολεμούσαν κατά πεζικού, ιδιαίτερα αν αυτό διέθετε εκηβόλα όπλα, οι Αχαιοί οπλίτες «άνοιγαν» τους ζυγούς τους, για να περιορίσουν τις απώλειες από τα εχθρικά βλήματα και πλησίαζαν τον εχθρό ταχύτητα.

Οι άνδρες των πρώτων ζυγών, που ονομάζονταν «Πρόμαχοι» (οι πρώτοι στη μάχη), έφεραν σχεδόν πάντα θώρακα-παρόμοιο με τον κωδωνόσχημο των γεωμετρικών χρόνων. Οι δε ασπίδες τους έφεραν και λαβή και μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και επιθετικά.

Τον Αχαιοί οπλίτη υποστήριζαν – όπως αργότερα οι πελταστές – αποσπάσματα από συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές που πολεμούσαν «πελταστικά». Ήταν κυρίως τα αποσπάσματα με άνδρες από ορεινές περιοχές της Ελλάδας, οι οποίες παραδοσιακά παρήγαγαν εξαίρετο ελαφρύ πεζικό.

Τέτοια τμήματα ήταν των Λοκρών, των Φωκέων , των Αιτωλών, αλλά και των Ηπειρωτών και των Πυλίων, όπως αποδεικνύεται από τις τοιχογραφίες του λεγομένου ανακτόρου του Νέστορα στην Πύλο. Οι Πύλιοι ελαφροί πεζοί εικονίζονται με κράνος, κοντό δόρυ-ακόντιο και σπαθί να τρέπουν σε φυγή ορεσίβιους βαρβάρους.

Εξαίρεση αποτελούσαν οι περίφημοι Μυρμιδόνες του Αχιλλέα. Οι Μυρμιδόνες ήταν επίσης οπλισμένοι, με στρογγυλή ασπίδα, δόρυ, ακόντιο και σπαθί. Κράνη και θώρακες έφεραν σίγουρα οι Πρόμαχοι. Οι Μυρμιδόνες ήταν επίλεκτο τμήμα, όχι γιατί έφεραν πρωτοποριακά για την εποχή όπλα, αλλά λόγω της επιθετικής τακτικής που χρησιμοποιούσε. Πολεμούσαν όπως και οι λοιποί Αχαιοί οπλίτες, αλλά αιφνιδίαζαν τον αντίπαλο με την ορμή τους., στηριζόμενοι στην ταχεία, ορμητική επίθεση για να διασπάσουν τους αντιπάλους.

Αν οι τελευταίοι δεν διέθεταν την απαραίτητη εκπαίδευση, συνοχή και ψυχραιμία ήταν βέβαιο ότι θα παρασύρονταν από την έφοδο των Μυρμιδόνων. Στην Ιλιάδα άλλωστε γίνεται εύκολα αντιληπτό το πόσο εκτιμούσαν και πόσο έτρεμαν οι Τρώες τους Μυρμιδόνες και των αρχηγό τους, τον Αχιλλέα, παρά το γεγονός ότι οι επίλεκτοι Μυρμιδόνες ήταν λίγοι – 2.500 άνδρες, βάσει της Ιλιάδας.

Ο Αχαιός οπλίτης της εποχής υπήρξε ο απευθείας πρόγονος του εξοπλισμένου με δόρυ και ακόντιο οπλίτη των Γεωμετρικών χρόνων και ο «προπάππος» των οπλιτών που έγραψαν σελίδες δόξας τον 5ο και 4ο αι. π.Χ.

Πηγή: history-point.gr

Ως το 1300 π.Χ. περίπου οι Μυκηναίοι είχαν κατορθώσει να δημιουργήσουν μια αυτοκρατορία, έχοντας υπό τον έλεγχο τους το εμπόριο της Μεσογείου. Τότε όμως (γύρω στο 1274 π.Χ.) συνέβη ένα κοσμοϊστορικής σημασίας γεγονός, η μάχη του Καντές. Στην μάχη αυτή συγκρούστηκαν Αιγύπτιοι και Χετταίοι.

Η μάχη έληξε τελικά μάλλον ισόπαλη, με πολλές απώλειες και για τους δύο αντιμαχόμενους. Τακτικά επικράτησαν οι Χετταίοι, αλλά στρατηγικά νικητές ήσαν οι Αιγύπτιοι, οι οποίοι κατόρθωσαν να σταματήσουν την χιττιτική επέκταση στην Συρία.

Την ίδια ώρα η αποτυχία άρχισε να προκαλεί τριγμούς στην πολυεθνική Χιττιτική Αυτοκρατορία. Το χιττιτικό κράτος περιορίστηκε σταδιακά στα κεντρικά υψίπεδα της Μικράς Ασίας και της Αρμενίας, ώσπου υπέκυψε εντελώς στους Ασσύριους, μερικούς αιώνες αργότερα.

Στο δυτικό άκρο της Μικράς Ασίας δημιουργήθηκαν δύο κρατικά μορφώματα, αυτό της Ασσούβα (Αssuwa) στον Βορρά και αυτό της Αρζάβα (Αrzawa) στον Νότο. Έχοντας ξεφύγει από την «κηδεμονία» των Χετταίων, τα δύο αυτά κράτη ή συνομοσπονδίες κρατών, αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν σε ισχυρές ναυτικές δυνάμεις στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, αμφισβητώντας τα πρωτεία των Αχαιών στο Αιγαίου.

Σταδιακά το βόρειο κράτος της Ασσούβα κατέστη το κέντρο της δυτικής μικρασιατικής συνομοσπονδίας. Πρωτεύουσα της δε αναγνωρίστηκε Τροία, το ομηρικό Ίλιον.

Από τη θέση της η Τροία ήλεγχε μερικούς από τους σημαντικότερους εμπορικούς δρόμους της εποχής, με αποτέλεσμα γρήγορα να μεταβλήθηκε σε ισχυρή μητρόπολη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Σταδιακά η επιρροή της επεκτάθηκε και στην ευρωπαϊκή ακτή. Οι Κίκονες και οι Παίονες – θρακικά φύλα – εμφανίζονται στα Έπη ως σύμμαχοι των Τρώων.

Ο Ηρόδοτος μάλιστα στο Ζ βιβλίο του αναφέρει, συγκρίνοντας την εκστρατεία του Ξέρξη με αντίστοιχη των Τρώων, ότι οι τελευταίοι όχι μόνο είχαν επεκτείνει την επιρροή τους στην Ευρώπη, αλλά είχαν θέσει υπό τον έλεγχο τους και ολόκληρη τη Θράκη και τη Μακεδονία και είχαν φθάσει ως το Ιόνιο Πέλαγος. Με τον τρόπο αυτό οι Αχαιοί αποκλείονταν ακόμα και από τους χερσαίους εμπορικούς δρόμους προς Βορρά και απειλούντο με οικονομική ασφυξία.

Εύκολα γίνεται αντιληπτό πως μια τέτοια κατάσταση δεν ήταν δυνατό να γίνει ανεκτή από την ισχυρή Μυκηναϊκή Αυτοκρατορία. Οι Μυκηναίοι άνακτες – τοπάρχες στην πραγματικότητα – στάθηκαν στο πλευρό του αυτοκράτορα Αγαμέμνονα και επετέθησαν κατά των ομοφύλων τους. Ένας από τους μεγαλύτερους και πλέον αιματηρούς εμφυλίους πολέμους μόλις άρχιζε.

Οι Μυκήνες και η Τροία, οι δύο μεγάλες αντίπαλες πόλεις, ως άλλη Αθήνα και Σπάρτη, έζησαν βίους παράλληλους. Και οι δύο για ένα διάστημα θεωρούνται τόποι μυθολογικοί, υπαρκτοί μόνο στη φαντασία του Ομήρου. Η επιμονή ορισμένων ρομαντικών όμως τις έφερε και πάλι στο φως, τις ανέστησε στο μεγάλο βιβλίο της Ιστορίας.

Οι δύο πόλεις κτίστηκαν περίπου την ίδια εποχή, με την Τροία να εμφανίζεται λίγο γηραιότερη. Η Τροία σύμφωνα με τον διάσημο αρχαιολόγο Μπλέγκεν ιδρύθηκε το 3200 π.Χ. Όλα δε τα αρχαιολογικά τεκμήρια συντείνουν στην αποδοχή της άποψης ότι ιδρύθηκε από Λήμνιους αποίκους, από την περίφημη Πολιόχνη. Αντίστοιχα οι Μυκήνες, τα ίχνη της πρώτης κατοίκησης στις οποίες χρονολογούντο γύρω στο 3000 π.Χ.

Πηγή: history-point.gr

Έχοντας εκτελέσει μια απίστευτη πορεία, οι Μύριοι, κατάφεραν να φτάσουν στην ελληνική πόλη της Τραπεζούντας, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Εκεί οι κάτοικοι τους ζήτησαν τη βοήθειά τους, ώστε να επικρατήσουν έναντι των αντιπάλων τους. Βασικός εχθρός ήταν οι Δρίλες, ένα ακόμα βαρβαρικό φύλο, που κατοικούσε στην περιοχή μεταξύ Κερασούντας και Τραπεζούντας.

Εναντίον των Δριλών οι Έλληνες ανέλαβαν μεγάλης κλίμακας επιχείρηση. Με επικεφαλής τον Ξενοφώντα συγκεντρώθηκαν 5.000 περίπου στρατιώτες και με Τραπεζούντιους οδηγούς, επέδραμαν στη χώρα των Δριλών. Οι Δρίλες εθεωρούντο οι καλύτεροι πολεμιστές της περιοχής. Οι Έλληνες επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά και κυρίευσαν πολλές θέσεις και οχυρά των Δριλών.

Οι τελευταίοι τότε συγκεντρώθηκαν στην πρωτεύουσά τους, μια περιτειχισμένη κώμη, κτισμένη σε μία άκρως απόκρημνη τοποθεσία, προστατευμένη από μία βαθιά χαράδρα. Η εκπόρθηση της πόλης αυτής παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες. Οι άνδρες θα έπρεπε να διασχίσουν την χαράδρα και να επιτεθούν από τη μόνη προσβάσιμη πλευρά κατά του ισχυρά επανδρωμένου τείχους της πόλης.

Οι Έλληνες πελταστές, αποτελώντας τον προπομπό του κυρίως σώματος, κινούνταν ένα χιλιόμετρο περίπου μπροστά από τους οπλίτες. Όταν έφτασαν στη χαράδρα τη διέσχισαν και βρέθηκαν μπροστά στις εχθρικές οχυρώσεις. Τους πελταστές ακολούθησε και τμήμα οπλιτών, ώστε τελικά ενώπιον των τειχών της πόλης βρέθηκαν περίπου 2.000 Έλληνες στρατιώτες.

Οι εχθροί ωστόσο αντιμετώπισαν εύκολα την ελληνική έφοδο, γιατί και περισσότεροι ήσαν και οχυρωμένοι πίσω από ξύλινα τείχη και τάφρους. Οι 2.000 Έλληνες βρέθηκαν τώρα σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, απειλούμενοι με πλήρη αφανισμό. Οι εχθροί τους πίεζαν και ήταν βέβαιο πως αν δοκίμαζαν να υποχωρήσουν μέσω της δύσβατης χαράδρας θα πάθαιναν μεγάλη καταστροφή. Τότε οι αποκλεισμένοι έστειλαν μήνυμα στον Ξενοφώντα ζητώντας την συνδρομή του. Μόλις έλαβε το μήνυμα, ο Ξενοφών, κινήθηκε αμέσως προς τα εκεί.

Όταν έφτασε στο απέναντι από την εχθρική κώμη χείλος της χαράδρας παρέταξε τους άνδρες του και με τους αξιωματικούς του πραγματοποίησε αναγνώριση του εδάφους. Το ερώτημα που του γεννήθηκε ήταν αν θα ήτο σκόπιμο να επιχειρήσει να διευκολύνει την υποχώρηση των σκληρά πιεζόμενων 2.000 ή να επιχειρήσει γενική επίθεση κατά του εχθρικής οχυρής πόλης.

Τελικά έκρινε ότι ήταν ευκολότερο να κυριεύσει την πόλη, παρά να επιχειρήσει να επαναφέρει πίσω τους αποκλεισμένους. Σωστά έκρινε ότι η επιχείρηση επαναφοράς θα στοίχιζε πολύ σε ελληνικό αίμα. Ο ίδιος πέρασε πρώτος τη χαράδρα, για να διαμορφώσει ακόμα πληρέστερη εικόνα της κατάστασης και ταυτόχρονα διέταξε τους λοχαγούς να περάσουν απέναντι τους άνδρες τους. Μόλις πέρασε απέναντι, ο Ξενοφών, αναδιοργάνωσε τους 2.000 αποκλεισμένους και θέτοντας υπό την άμεση διοίκησή του το ελαφρύ πεζικό προετοίμασε τη διενέργεια της γενικής εφόδου, όταν θα είχε περάσει απέναντι ολόκληρος ο στρατός του.

Σε λίγο το ελληνικό στράτευμα βρισκόταν παραταγμένο απέναντι από τις εχθρικές οχυρώσεις, σε απόσταση βολής τόξου από αυτές. Οι Έλληνες πελταστές είχαν διαταχθεί από τον Ξενοφώντα να πυκνώσουν τους ζυγούς τους και να βρίσκονται σε ετοιμότητα με τα δάχτυλα στις θηλιές των ακοντίων τους. Επίσης οι τοξότες είχαν έτοιμα τα βέλη τους, τοποθετημένα στις χορδές των τόξων τους. Οι Έλληνες παρατάχθηκαν σε μηνοειδή σχηματισμό, ακολουθώντας την γραμμή των τειχών. Αμέσως δε μόλις η σάλπιγγα ήχησε, οι άνδρες έψαλαν τον παιάνα, και με αλαλαγμούς προς τιμήν του Ενυαλίου Άρεως, όρμησαν με πίστη κατά των εχθρών.

Οι πελταστές και οι ψιλοί άνοιξαν τη μάχη βάλλοντας κατά των εχθρών. Σκοπός τους ήταν να αναγκάσουν τους αμυνόμενους στα τείχη Δρίλες να καλυφθούν, έτσι ώστε να πλησιάσουν ανενόχλητοι στις οχυρώσεις οι Έλληνες οπλίτες, μερικοί εκ των οποίων είχαν εφοδιαστεί και με αναμμένες δάδες. Ενώπιον της συνδυασμένης εφόδου των Ελλήνων οι βάρβαροι άρχισαν να λυγίζουν.

Διεξήχθη τότε σφοδρή τειχομαχία. Οι Δρίλες έριχναν λίθους από τις επάλξεις, ενώ εκατοντάδες ακόντια και βέλη σκότιζαν τον ουρανό. Μόλις όμως κάποιος Δρίλας πρόβαλε στην έπαλξη για να πλήξει ένα Έλληνα, αμέσως δεχόταν τα αλάνθαστα βέλη των Κρητών τοξοτών και έπεφτε νεκρός.

Έτσι με την υποστήριξη πυρός που παρείχαν οι ψιλοί, οι Έλληνες οπλίτες κατόρθωσαν να σκαρφαλώσουν στο εχθρικό τείχος και να εισέλθουν στην πόλη. Οι πρώτοι που εισήλθαν ήταν ο Αγασίας ο Στυμφάλιος και ο Φιλόξενος ο Παλληνεύς. Και οι δύο άφησαν κάτω τις ασπίδες και τα δόρατά τους και σκαρφαλώνοντας ως πραγματικοί αίλουροι, ανέβηκαν στο τείχος.

Ήταν τόσο αποτελεσματική η υποστήριξη πυρός που παρείχαν οι Έλληνες ψιλοί, ώστε αν και άοπλοι, οι δύο άνδρες δεν προσεβλήθησαν καν από τους εχθρούς. Το σχέδιο του Ξενοφώντα είχε και πάλι αποδειχθεί εξαίρετο. Ο ερασιτέχνης Αθηναίος στρατηγός είχε μεταβληθεί σε έναν καταπληκτικό γνώστη της τακτικής.

Στο μεταξύ οι εχθροί είχαν εγκαταλείψει εντελώς τη γραμμή των τειχών και είχαν καταφύγει στην οχυρή ακρόπολη, στα ενδότερα της πόλης. Πίσω τους έτρεχαν οι Έλληνες πελταστές. Ο Ξενοφών είχε σταθεί στην ορθάνοιχτη πια πύλη και εμπόδιζε τους άνδρες του να εισέρχονται, φοβούμενος τον συνωστισμό στο στενό εκείνο σημείο. Είχε άλλωστε παρατηρήσει ότι στους γύρω λόφους είχαν αρχίσει να συγκεντρώνονται και άλλοι εχθροί και για το λόγο αυτό ήθελε να κρατήσει δίπλα του εφεδρικά τμήματα.

Σε κάποια στιγμή όμως ακούστηκαν κραυγές από το εσωτερικό της πόλης και οι Έλληνες που είχαν εισέλθει έτρεχαν τώρα να εξέλθουν ασύντακτα. Οι εχθροί, με ορμητήριο την ακρόπολή τους, είχαν αντεπιτεθεί στους Έλληνες και τους έσπρωχναν εκτός της πόλης. Τότε ο Ξενοφών διέταξε τους άνδρες που ευρίσκοντο εκτός της πόλης να εισέλθουν και αυτοί.

Και έτσι όλοι μαζί καταδίωξαν και πάλι τους εχθρούς και τους ανάγκασαν να ξανακλειστούν στη ακρόπολή τους. Τότε ο Ξενοφών σκέφτηκε να κυριεύσει και την εχθρική ακρόπολη, γιατί αλλιώς ο στρατός κινδύνευε να βρεθεί μεταξύ δύο πυρών, των εγκλεισμένων στην ακρόπολη εχθρών και των άλλων που είχαν πάρει θέσεις στους γύρω λόφους.

Έκρινε όμως πως η άλωση της ακρόπολης ήταν αδύνατη, με τα μέσα που διέθεταν και υπό τις συνθήκες που επικρατούσαν. Η θέση των Ελλήνων επιδεινώθηκε μάλιστα καθώς έπεφτε το σκοτάδι. Ο Ξενοφών όμως βρήκε τη λύση. Διέταξε τους άνδρες του να συγκεντρώσουν σωρούς ξύλων στην πύλη της πόλης. Όταν οι άνδρες του, οι οποίοι ευρίσκοντο εντός της πόλης αποχώρησαν καταδιωκόμενοι από τους Δρίλες, τέθηκε πυρ στους σωρούς των ξύλων και έτσι δημιουργήθηκε ένα φράγμα φωτιάς μεταξύ των αποχωρούντων Ελλήνων και των Δριλών.

Παράλληλα πυρπολήθηκαν και μερικά ξύλινα σπίτια της πόλης, έτσι ώστε οι βάρβαροι να απασχοληθούν με την κατάσβεση της πυρκαγιάς και να πάψουν να ενοχλούν τους Έλληνες. Με το πρώτο φως της επομένης το ελληνικό στράτευμα αποχώρησε ανενόχλητο, την ώρα που οι Δρίλες προσπαθούσαν μάταια να θέσουν υπό έλεγχο την φωτιά που έκαψε τελικά την πόλη τους, εκτός από την ακρόπολη.

Για τους υποχωρούντες Έλληνες όμως υπήρχε πάντα ο κίνδυνος και των εκτός της πόλης Δριλών που παραμόνευαν στα δασωμένα μονοπάτια. Για να αντιμετωπίσει και αυτή την απειλή, ο Ξενοφών, εγκατέστησε ενέδρα σε ένα σημείο όπου οι εχθροί σίγουρα θα έβλεπαν τους ενεδρεύοντας Έλληνες. Σκοπός του ήταν να τρομάξει τους εχθρούς. Και το πέτυχε.

Την ώρα που η στρατιά υποχωρούσε ανενόχλητη, οι Δρίλες, πιστεύοντας ότι οι ενεδρεύοντες Έλληνες ήταν το δόλωμα, το οποίο αν έπλητταν θα έπεφταν σε παγίδα, δεν έπραξαν το παραμικρό. Μόνο όταν είδαν τον όγκο του ελληνικού στρατεύματος να αποχωρεί κατάλαβαν το λάθος τους και επιτέθηκαν στο μικρό απόσπασμα.

Δεν επέτυχαν όμως παρά να τραυματίσουν ελαφρά έναν μόνο στρατιώτη. Με τον τρόπο αυτό και με το στρατήγημα του Ξενοφώντος το στράτευμα αποχώρησε με αμελητέες απώλειες, όλες προερχόμενες από τη μάχη γύρω και μέσα στην πόλη των Δριλών. Έτσι και οι Δρίλες, το πολεμικότερο έθνος της περιοχής, γνώρισαν την ισχύ των Ελλήνων.

Πηγή: defence-point.gr

Η μάχη στα Κούναξα της Βαβυλώνας το 401 π.Χ. αποτελεί μια από τις πλέον κοσμοϊστορικές συγκρούσεις της παγκοσμίου ιστορίας. Παραλλήλως όμως αποτελεί και μια από τις μεγαλύτερες νίκες των αρχαίων Ελλήνων, έναντι των Περσών.

Ο Κύρος ο Νεότερος, έχοντας αποφασίσει να διεκδικήσει τον περσικό θρόνο από τον αδερφό του Αρταξέρξη συγκέντρωσε ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις, με τις οποίες σκόπευε να κινηθεί εναντίον του. Ανάμεσα στους 100.000 άνδρες του Κύρου, που αναφέρει ο Ξενοφών, ξεχώριζαν οι 13.000 Έλληνες μισθοφόροι του, οι αποκαλούμενοι χάριν συντομίας «Μύριοι». Οι Μύριοι ήταν ένα εκλεκτό στρατιωτικό σώμα, αποτελούμενο από λίαν εμπειροπόλεμους άνδρες, βετεράνους του καταστροφικού Πελοποννησιακού Πολέμου.

Το σώμα συγκροτείτο από 11.500 οπλίτες, 1.000 πελταστές, 500 ψιλούς και ελάχιστους ιππείς. Οι άνδρες προέρχονταν από κάθε γωνιά της Ελλάδος. Οι οπλίτες ήσαν κυρίως Πελοποννήσιοι και Βοιωτοί, οι δε πελταστές Θράκες. Οι ψιλοί ήσαν Κρήτες, οπλισμένοι με τόξο, μικρή ασπίδα και εγχειρίδιο. Οι οπλίτες πολεμούσαν στον κλασικό σχηματισμό της φάλαγγας. Ο ηγέτης του σώματος των Μυρίων ήταν ο Σπαρτιάτης Κλέαρχος, ο οποίος είχε προσαρμόσει τις τακτικές τους στα σπαρτιατικά πολεμικά δόγματα.

Προς την συνάντηση με τη μοίρα

Η στρατιά του Κύρου αφού διέσχισε τη Μικρά Ασία κινήθηκε προς την Βαβυλώνα. Η στρατιά διέσχισε τα αρδευτικά κανάλια του Ευφράτη και μια βαθιά τάφρο που είχε κατασκευάσει ο στρατός του Αρταξέρξη και συνέχισε την προέλασή της. Καθώς η στρατιά βάδιζε, έβλεπαν παντού ίχνη από άνδρες και ίππους στο χώμα, σημάδι πως ο βασιλικός στρατός υποχωρούσε ενώπιόν τους.

Έτσι βάδισαν επί τρεις ημέρες, όταν ξαφνικά ένας από τους ανιχνευτές ιππείς του Κύρου έφτασε καλπάζοντας και φωνάζοντας ότι ο βασιλικός στρατός ερχόταν καταπάνω τους. Ήταν πρωί της 3ης Σεπτεμβρίου του 401 π.Χ. Αμέσως μόλις δόθηκε το σύνθημα η στρατιά μετέπεσε από σχηματισμό πορείας σε σχηματισμό μάχης. Οι άνδρες οπλίστηκαν και άρχισαν να λαμβάνουν τις προκαθορισμένες τους θέσεις.

Οι Έλληνες τάχθηκαν στο δεξιό κέρας, καλυπτόμενοι από την κοίτη του Ευφράτη. Στο άκρο δεξιό τάχθηκαν οι Έλληνες πελταστές και 1.000 Παφλαγόνες ιππείς. Δίπλα τους τάχθηκε η φάλαγγα, με τον Κλέαρχο να διοικεί την δεξιά πτέρυγα, τον Πρόξενο το κέντρο και τον Μένωνα την αριστερή πτέρυγά της.

Το κέντρο και το αριστερό κέρας της στρατιάς του Κύρου σχηματίστηκε από περσικά τμήματα και τμήματα υποτελών. Στο κέντρο τάχθηκε και ο ίδιος ο Κύρος επικεφαλής 600 επίλεκτων ιππέων της σωματοφυλακής του. Όλοι οι ιππείς της σωματοφυλακής έφεραν θώρακες, κράνη και παραμερίδια (ειδικές θωρακίσεις που προστάτευαν τα πόδια του πολεμιστή και εφαρμόζονταν στη σέλα).

Ο Κύρος μόνο αρνήθηκε να φορέσει κράνος για να είναι εύκολα αναγνωρίσιμος από τους άνδρες του. Από τη διάταξη και μόνο των δυνάμεών του γίνεται φανερό και το σχέδιο μάχης του Κύρου. Προφανώς ο Πέρσης πρίγκηπας υπολόγιζε ότι οι Έλληνες θα επικρατήσουν έναντι του εχθρικού αριστερού.

Κατόπιν θα μπορούσαν να πλαγιοκοπήσουν το εχθρικό κέντρο, εκεί όπου θα πολεμούσε και ο αδερφός του Αρταξέρξης, και με παράλληλη πίεση από τους δικούς του άνδρες και ιδίως από την επίλεκτη σωματοφυλακή του να το διασπάσουν. Ο Κύρος για να στεφθεί νικητής δεν αρκούσε να τρέψει σε φυγή τον αντίπαλο στρατό. Έπρεπε να σκοτώσει και τον αδερφό του.

Η πρώτη ελληνική έφοδος

Αφού παρατάχθηκαν με τον τρόπο αυτό οι άνδρες του Κύρου ανέμεναν την άφιξη του εχθρού. Πράγματι γύρω στο απόγευμα εμφανίστηκε από τα νότια η τεράστια στρατιά του Αρταξέρξη. «Φάνηκε ένα λευκό σύννεφο σκόνης, το οποίο μετά από ώρα έγινε μαύρο επί της πεδιάδας και σε μεγάλη έκταση«, γράφει ο Ξενοφών, εντυπωσιασμένος από το θέαμα της προσέγγισης του τεράστιου στρατού.

Στο άκρο αριστερό, το οποίο διοικούσε ο Τισσαφέρνης, τάχθηκαν βαριά οπλισμένοι ιππείς που όλοι τους έφεραν λευκούς ελληνικούς λινοθώρακες. Δίπλα τους τάχθηκαν γεροφόροι (γέρας=είδος ασπίδας) Πέρσες και δίπλα σε αυτούς Αιγύπτιοι δορυφόροι, οπλισμένοι με μεγάλες ποδήρεις ασπίδες και δόρατα όπως τα ελληνικά.

Κατόπιν είχαν ταχθεί άλλοι ιππείς και τοξότες. Οι στρατιώτες κάθε έθνους πολεμούσαν σε δικούς τους σχηματισμούς και μπορούσες να δεις, σύμφωνα με την περιγραφή του αυτόπτη μάρτυρα Ξενοφώντα, τους τετράπλευρους σχηματισμούς τους. Μπροστά απ’ όλο το μέτωπο ήταν ταγμένα τα δρεπανηφόρα άρματα.

Ενώπιον του εχθρικού μετώπου, το οποίο υπερείχε συντριπτικά σε μήκος του δικού του, ο Κύρος άλλαξε γνώμη και διέταξε τον Κλέαρχο να κινηθεί κλιμακωτά και να προσβάλει το εχθρικό κέντρο. Ο Κλέαρχος όμως, έμπειρος στρατηγός ως ήταν, δε θεωρούσε σωστή ενέργεια να κινηθεί προς το κέντρο και να αφήσει τη σιγουριά που του εξασφάλιζε η κοίτη του Ευφράτη.

Αν τυχόν ξεμάκρυνε από τον ποταμό υπήρχε ο κίνδυνος να διασπαστεί η αναγκαστικώς αραιωμένη του παράταξη και να περικυκλωθεί ολόκληρη η φάλαγγα από το ιππικό του Τισσαφέρνη. Για το λόγο αυτό ο Κλέαρχος απάντησε στον Κύρο να μην ανησυχεί και πως ο ίδιος γνώριζε πώς πρέπει να πολεμήσει.

Τελικά τα ασιατικά τμήματα του Κύρου άρχισαν να βαδίζουν προς συνάντηση του εχθρού. Οι Έλληνες όμως δεν είχαν ακόμα αρχίσει να κινούνται. Ο Κλέαρχος μόλις είχε δώσει το σύνθημα «Ζεύς σωτήρ και νίκη», το οποίο πέρασε από στόμα σε στόμα και από τον τελευταίο άνδρα. Μόλις ξαναήρθε η σειρά του Κλεάρχου να αναφωνήσει το σύνθημα, δόθηκε η διαταγή και οι Έλληνες άρχισαν να βαδίζουν.

Η απόσταση που χώριζε τα δύο στρατεύματα δεν ήταν μεγαλύτερη των 600-800 μέτρων. Οι Έλληνες βάδιζαν με ταχύ βήμα και έψαλαν τον παιάνα. Μόλις πλησίασαν περισσότερο άρχισαν να αλαλάζουν και να κτυπούν τα δόρατα επί των ασπίδων τους, παράγοντας έναν δαιμονικό θόρυβο.

Ενώπιον του θεάματος τούτου και πριν οι Έλληνες πλησιάσουν σε απόσταση του ωφέλιμου βεληνεκούς των τόξων (150-200 μέτρα) οι απέναντί τους βάρβαροι έστρεψαν τα νώτα και τράπηκαν σε φυγή! Ακόμα και οι ηνίοχοι των δρεπανηφόρων αρμάτων τα εγκατέλειψαν και ακολούθησαν τους φεύγοντες συναδέλφους τους.

Τα δε δρεπανηφόρα άρματα, με τους ίππους τρομοκρατημένους άρχισαν να τρέχουν και να κατακόπτουν το περσικό πεζικό. Μερικά από αυτά στράφηκαν ανεξέλεγκτα και κατά των Ελλήνων. Αυτοί όμως άνοιγαν τους ζυγούς τους και τα άφηναν να περνούν ακίνδυνα ανάμεσά τους. Με τον τρόπο αυτό οι Έλληνες διέλυσαν την απέναντί τους εχθρική παράταξη με μοναδική απώλεια έναν τραυματία από βέλος!

Ο θάνατος του Κύρου

Την ώρα όμως που οι Έλληνες κατατρόπωναν κυριολεκτικά τους απέναντί τους εχθρούς, στο άλλο άκρο τα πράγματα δεν φαίνεται πως εξελίχθηκαν το ίδιο ευνοϊκά για τον Κύρο. Το αριστερό του Κύρου κάμφθηκε από την εχθρική υπεροχή και ο Κύρος φοβούμενος μην κατακοπεί το ελληνικό στράτευμα, πληττόμενο εκ των νώτων επέλασε με τους 600 επίλεκτους ιππείς του κατά των 6.000 ιππέων του Αρταξέρξη και τους διέσπασε.

Οι νικητές ιππείς του όμως άρχισαν να καταδιώκουν τους φεύγοντες εχθρούς και μόνο λίγοι, οι «ομοτράπεζοι» του έμειναν δίπλα στον Κύρο. Έξαφνα ο Κύρος αντελήφθη την παρουσία του αδερφού του. «Ιδού, τον βλέπω», είπε στους άνδρες του και όρμησε καταπάνω στον Αρταξέρξη. Κατόρθωσε μάλιστα να τον τραυματίσει στο στέρνο τρυπώντας του ακόμα και τον θώρακα. Την ίδια όμως στιγμή ο Κύρος δέχθηκε ένα ακόντιο κάτω από το μάτι. Με τον αρχηγό τους βαριά πληγωμένο, οι λιγοστοί άνδρες του Κύρου προσπάθησαν να τον καλύψουν.

Σε μια άγρια και συγκεχυμένη όμως συμπλοκή που ακολούθησε έπεσαν όλοι, μαζί με τον ηγέτη τους. Οι μεν νικητές έκοψαν το κεφάλι και το δεξί χέρι του Κύρου, οι δε στρατιώτες του νεκρού τράπηκαν σε φυγή και οι άνδρες του Αρταξέρξη κατέλαβαν το στρατόπεδο της στρατιάς του Κύρου. Οι επιζώντες βάρβαροι στρατιώτες του Κύρου, με επικεφαλής τον Αριαίο, κινήθηκαν προς τα πίσω και σταμάτησαν σε απόσταση 25 χλμ. από το πεδίο της μάχης.

Στο μεταξύ εντός του στρατοπέδου ξέσπασε μεγάλη μάχη μεταξύ των Ελλήνων φρουρών του στρατοπέδου και των ανδρών του Αρταξέρξη. Οι τελευταίοι αιχμαλώτισαν μάλιστα τη μία από τις δύο Ελληνίδες παλλακίδες του Κύρου. Η δεύτερη κατόρθωσε να ξεφύγει και γυμνή κατέφυγε στους Έλληνες φρουρούς και διεσώθη. Οι Έλληνες φρουροί άντεξαν για κάποια ώρα την εχθρική πίεση.

Καθώς όμως όλο και περισσότεροι βάρβαροι έρχονταν εναντίον τους στράφηκαν προς το κύριο σώμα των Ελλήνων του Κλεάρχου. Στο μεταξύ ο Αρταξέρξης είχε πληροφορηθεί από τον Τισσαφέρνη ότι οι Έλληνες είχαν διαλύσει τις απέναντί τους δυνάμεις και διέταξε την αναδιοργάνωση των δυνάμεών του, ώστε να επιτεθούν εκ νέου στους ως τότε νικητές Έλληνες.

Η δεύτερη ελληνική έφοδος

Ο Κλέαρχος, όμως, έστρεψε την φάλαγγα και ανέμενε την νέα εχθρική επίθεση. Την ίδια ώρα οι Έλληνες πελταστές, υπό τον Επισθένη από την Αμφίπολη, κατόρθωσαν να προκαλέσουν τεράστιες απώλειες στο επίλεκτο ελαφρύ ιππικό, χρησιμοποιώντας μια άκρως έξυπνη τακτική. Δεχόμενοι την έφοδο του εχθρικού ιππικού οι Έλληνες πελταστές είτε άνοιξαν τους ζυγούς τους, είτε έπεσαν πρηνείς στο έδαφος. Μόλις οι Πέρσες ιππείς περνούσαν οι Έλληνες άρχιζαν να τους κτυπούν από πολύ κοντά με ακόντια, ακόμα και με σπαθιά! Με τον τρόπο αυτό κανείς πελταστής δεν έπαθε το παραμικρό και οι ιππείς τράπηκαν σε φυγή.

Τελικά ο Τισσαφέρνης και οι άνδρες του σταμάτησαν τη φυγή όταν συνάντησαν τα λοιπά βασιλικά στρατεύματα. Έτσι, τώρα, όλοι μαζί κινήθηκαν κατά των Ελλήνων. Τώρα οι Έλληνες θα έδιναν τον υπέρ πάντων αγώνα, μόνοι τους 13.000 άνδρες, κατά των μυριάδων του Αρταξέρξη.

Ο εμπειροπόλεμος Κλέαρχος, στην κρίσιμη αυτή στιγμή, έδειξε όλη του την αξία. Διέταξε τους άνδρες του να λάβουν θέσεις όσο το δυνατό πλησιέστερα στον ποταμό, ώστε να έχουν καλυμμένα τα νώτα τους και να είναι σε θέση με απλή κλίση να καλύψει και τις πτέρυγες. Αντίθετα οι Πέρσες τάχθηκαν παραδοσιακά, όπως και πριν και άρχισαν να βαδίζουν κατά των ακατάβλητων Ελλήνων.

Οι Έλληνες, όμως, δεν τους περίμεναν. Έψαλαν τον παιάνα και εφόρμησαν κατά των εχθρών. Αυτή τη φορά οι βάρβαροι τράπηκαν σε φυγή ακόμα ενωρίτερα, καταδιωκόμενοι από τους Έλληνες. Ακόμα και το εχθρικό ιππικό, το επίλεκτο περσικό ιππικό, ετράπη επίσης σε φυγή και δεν στάθηκε να αντιμετωπίσει την έφοδο των Ελλήνων πεζών!

Οι νικητές Έλληνες στρατοπέδευσαν για τη νύκτα στους πρόποδες ενός γηλόφου, στην κορυφή του οποίου εγκατέστησαν προφυλακές. Λίγο πριν βραδιάσει ο Λύκιος ο Συρακούσιος, ο οποίος εστάλη από τον Κλέαρχο για αναγνώριση, επέστρεψε χαρούμενος και ανέφερε ότι «φεύγουσιν ανά κράτος»! Μια από τις μεγαλύτερες νίκες των αρχαίων Ελλήνων, η πλέον παρεξηγημένη, είχε μόλις επιτευχθεί.

Πηγή: slpress.gr