Σπάνια κινηματογραφικά πλάνα του Θωρηκτού Αβέρωφ “κάπου στην Μεσόγειο”, όπως λέει η περιγραφή του κινηματογραφικού υλικού.
Μετά την εισβολή και τη προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, λόγω της παλαιότητάς του, το ΓΕΝ σχεδίαζε να το βυθίσει, αλλά το πλήρωμά του εξεγέρθηκε και με δική του πρωτοβουλία διέφυγε στην Αλεξάνδρεια. 

Το Αβέρωφ ήταν ένα από τα λίγα Ελληνικά πλοία που κατάφεραν να φτάσουν σώα στην Αλεξάνδρεια, καθώς τα περισσότερα βυθίστηκαν από τις επιδρομές γερμανικών αεροπλάνων. Κατά την διάρκεια του πολέμου το θωρηκτό έκανε περιπολίες στον Ινδικό Ωκεανό.

Στις 17 Οκτωβρίου του 1944, επικεφαλής για άλλη μια φορά του Στόλου, μετέφερε την τότε Ελληνική κυβέρνηση από την εξορία στην απελευθερωμένη Αθήνα, με πλοίαρχο τον μετέπειτα Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας στις κυβερνήσεις Πέτρου Βούλγαρη, Σπυρίδωνα Μάτεση, ο οποίος υπήρξε και ο τελευταίος πλοίαρχος του Αβέρωφ. Το πλοίο αποσύρθηκε το 1952 και μέχρι το 1983 ήταν αγκυροβολημένο στον Πόρο.

Πηγή: Περί Πάτρης

Κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο, οι Βούλγαροι κατέλαβαν το Κιλκίς (Κουκούς, όπως το ονόμαζαν) στις 26 Οκτωβρίου 1912, την ημέρα που ο Ελληνικός στρατός έμπαινε νικηφόρα στη Θεσσαλονίκη. Σκόπευαν να το χρησιμοποιήσουν ως ορμητήριο των επιχειρήσεών τους στη Μακεδονία και ειδικότερα για την πραγματοποίηση του μεγάλου τους ονείρου, την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Το Κιλκίς κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα ήταν άντρο κομιτατζήδων, ενώ στην πόλη είχαν απομείνει μόνο 30 Ελληνικές οικογένειες.

Από την ημέρα της κατάληψής του, οι Βούλγαροι πραγματοποίησαν ένα εκτεταμένο δίκτυο οχυρωματικών έργων και δημιούργησαν μία αμυντική γραμμή που εκτεινόταν από το Καλίνοβο (σήμερα Σουτογιαννέικα Κιλκίς) μέχρι το χωριό Λαχανάς στα βόρεια του σημερινού Νομού Θεσσαλονίκης. Ειδικά τα οχυρωματικά έργα στην περιοχή του Κιλκίς είχαν ανάπτυγμα γύρω στα 10 χιλιόμετρα και βάθος έξι χιλιόμετρα.

Το Ελληνικό επιτελείο αποφάσισε να επικεντρώσει την κύρια επιθετική του ενέργεια στη γραμμή Καλινόβου - Κιλκίς - Λαχανά. Αν κατόρθωνε να εκπορθήσει τη βουλγαρική αμυντική γραμμή, ο δρόμος προς την κοιλάδα του Στρυμώνα και τις Σέρρες ήταν ανοιχτός. Διαφορετικά διακυβευόταν η τύχη της Θεσσαλονίκης και των Ελληνικών κατακτήσεων στη Μακεδονία.

Η Ελληνική επίθεση εκδηλώθηκε το πρωί της 19ης Ιουνίου 1913, σύμφωνα με το επιτελικό σχέδιο. Η 1η Μεραρχία με Διοικητή τον Αντιστράτηγο Μανουσογιαννάκη και η 6η Μεραρχία με Διοικητή τον Συνταγματάρχη Δελαγραμάτικα ενήργησαν επίθεση στον ορεινό τομέα του Λαχανά, οι Μεραρχίες 2η (Διοικητής Υποστράτηγος Καλάρης), 3η (Διοικητής Υποστράτηγος Δαμιανός), 4η (Υποστράτηγος Μοσχόπουλος), 5η (Συνταγματάρχης Γεννάδης) διατέθηκαν για τη βασική επιθετική ενέργεια στο Κιλκίς. Η 10η Μεραρχία υπό τον Συνταγματάρχη Παρασκευόπουλο επιτέθηκε κατά των υψωμάτων του Καλίνοβου. Η ταξιαρχία του Ιππικού υπό τον Συνταγματάρχη Ζαχαρακόπουλο συνέδεε τις τέσσερις μεραρχίες του «κέντρου» με την 10η. Η συνολική δύναμη των Ελληνικών δυνάμεων ανερχόταν σε 117.861 άνδρες και 176 κανόνια. Την αμυντική γραμμή των Βουλγάρων υπερασπιζόταν η 2η Στρατιά υπό τον Στρατηγό Ιβανώφ, με δύναμη άνω των 40.000 ανδρών.

Οι μάχες από την πρώτη στιγμή ήταν πεισματώδεις και πολλές φορές εκ του συστάδην: σώμα με σώμα και εφ’ όπλου λόγχη. Οι Ελληνικές απώλειες υπήρξαν μεγάλες. Λόγω του λοφώδους και γυμνού εδάφους της περιοχής, οι Έλληνες στρατιώτες ήταν διαρκώς εκτεθειμένοι στα εχθρικά πυρά. Μετά από σφοδρές, κατά κύματα, επιθέσεις, ο Ελληνικός στρατός το βράδυ της 20ης Ιουνίου βρέθηκε σε απόσταση ολίγων εκατοντάδων μέτρων από τις πρώτες οχυρωματικές θέσεις των υπερασπιστών του Κιλκίς.

Οι Βούλγαροι είχαν δημιουργήσει ένα εκτεταμένο δίκτυο ορυγμάτων, τα οποία ήταν ενισχυμένα με πρόχειρα, αλλά καλοφτιαγμένα πυροβολεία. Ήταν βέβαιο ότι μία κατά μέτωπο επίθεση θα στοίχιζε στους επιτιθέμενους σημαντικές απώλειες και θα τους καθήλωνε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Γι’ αυτό, το επιτελείο διέταξε την 2α Μεραρχία να εκτελέσει πλευρικό νυχτερινό αιφνιδιασμό, που ήταν απολύτως επιτυχημένος. Μόλις ξημέρωσε η 21η Ιουνίου επιτέθηκαν και οι υπόλοιπες τρεις μεραρχίες του κεντρικού τομέα. Στις 11 το πρωί οι Βούλγαροι άρχισαν να υποχωρούν σε όλο το μήκος του μετώπου με κατεύθυνση τη Δοϊράνη και τον Στρυμώνα. Ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος διέταξε την 4η και 5η Μεραρχία να τους καταδιώξουν. Το ισοπεδωμένο Κιλκίς ήταν υπό Ελληνικό έλεγχο...

Αμέσως σχεδόν ξέσπασε οξεία αντιπαράθεση μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας για τις εκτεταμένες καταστροφές, που προκλήθηκαν στο Κιλκίς. Η βουλγαρική πλευρά κατηγόρησε τον Ελληνικό στρατό ότι πυρπόλησε την πόλη, ενώ το Ελληνικό Στρατηγείο υποστήριξε ότι την πόλη πυρπόλησαν οι υποχωρούσες βουλγαρικές μονάδες. 

Ο ανταποκριτής των Τάιμς του Λονδίνου Κρόφορντ Πράις θα γράψει:

"Η πόλις του Κιλκίς εκαίετο ήδη όταν είχον εισέλθει εις αυτήν οι Έλληνες, συνεπεία του πυρός του πυροβολικού - γεγονός άξιον ιδιαιτέρας προσοχής, αφού ακολούθως υπεστηρίχθη ότι δήθεν επυρπολήθη υπό του νικηφόρου στρατού".

Στο δεξιό της Ελληνικής παρατάξεως, η 1η και η 6η Μεραρχία έδωσαν πείσμονες μάχες για να καταλάβουν τα υψώματα του Λαχανά. Η 1η Μεραρχία είχε πιο εύκολο έργο, καθώς προχώρησε χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση. Αντίθετα, η 6η Μεραρχία αντιμετώπισε ισχυρότερη αντίσταση από τους Βούλγαρους και χρειάστηκε η εφ’ όπλου λόγχη για να καταληφθούν τα στρατηγικής σημασίας υψώματα 605 και 544 το βράδυ της 19ης Ιουνίου. Την επομένη, οι δύο μεραρχίες συνέκλιναν για να αντιμετωπίσουν τον βουλγαρικό στρατό στα χαρακώματα του Λαχανά. Στις 3 το απόγευμα της 21ης Ιουνίου οι δύο μεραρχίες επιτέθηκαν κατά των βουλγαρικών θέσεων και σε μία ώρα τους κατέβαλαν, αφού οι Βούλγαροι έχοντας πληροφορηθεί την κατάρρευση του μετώπου στο Κιλκίς, άρχισαν να υποχωρούν άτακτα προς τα βορειοανατολικά. Κύριο μέλημα της ηγεσίας τους ήταν να προλάβουν να διατηρήσουν υπό την κατοχή τους τις γέφυρες του Στρυμώνα, προτού φθάσουν εκεί οι Ελληνικές δυνάμεις.

Στον τομέα του Καλίνοβου, η 10η Μεραρχία είχε απέναντί της την 3η Ταξιαρχία της 3ης Μεραρχίας του Βουλγαρικού στρατού, η οποία ήταν οχυρωμένη στα δύσβατα υψώματα της περιοχής. Στις 8 το πρωί της 19ης Ιουνίου επιχείρησε επίθεση εναντίον των εχθρικών θέσεων, αλλά αποκρούστηκε. Την επομένη απόσπασμα της 10ης Μεραρχίας κατέλαβε τη Γευγελή, που είχε εγκαταλειφθεί από τους Βουλγάρους και βρήκε άθικτη τη γέφυρα του Αξιού. Το απόγευμα της ίδιας ημέρα η ίδια μονάδα κατέλαβε τους Ευζώνους και στη συνέχεια διατάχθηκε να μεταβεί στο Κιλκίς, όπως και η υπόλοιπη μεραρχία. Όμως, η αντίσταση των Βουλγάρων συνεχιζόταν στα υψώματα του Καλίνοβου, μέχρι το απόγευμα της 21ης Ιουνίου, οπότε υποχώρησαν μετά τη διάσπαση του μετώπου στο Κιλκίς.

Μετά την επικράτηση των Ελληνικών όπλων, ο Έλληνας επιτελάρχης Αντιστράτηγος Βίκτωρ Δούσμανης τηλεγράφησε στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο:

"Μετά χαράς αναγγέλλω την κατάληψιν του Κιλκίς, μετά τριήμερον σφοδρόν αγώνα. Ο εχθρός καταδιώκεται κατά πόδας. Ηθικόν στρατού μας έκτακτον".

Η Ελληνική νίκη ήταν σπουδαία, από κάθε άποψη, αλλά το κόστος σε αίμα βαρύ. Οι νεκροί και οι τραυματίες ανήλθαν σε 8.828 άνδρες. Ιδιαίτερα υψηλές ήταν και οι απώλειες σε Αξιωματικούς, καθώς ηγούνταν των μονάδων τους για να εμψυχώσουν τους άνδρες τους, πολλοί από τους οποίους ήταν νεοσύλλεκτοι!

Μία άλλη εξήγηση μας δίνει ο Στρατηγός Στέφανος Σαράφης στα απομνημονεύματά του:

Οι Βούλγαροι είχαν ορίσει καλούς σκοπευτές για να χτυπούν ειδικά τους Αξιωματικούς που φαίνονταν γιατί γυάλιζαν τα χρυσά γαλόνια στο καπέλο και τις επωμίδες. Ύστερα από αυτό διατάχτηκε όλοι οι βαθμοφόροι να βγάλουν τα διακριτικά τους για να μην γνωρίζονται από μακριά. 

Οι απώλειες από τη βουλγαρική πλευρά ήταν 6.971 άνδρες νεκροί και τραυματίες, καθώς και 2.500 αιχμάλωτοι.

Πηγή: Περί Πάτρης

8 Νοεμβρίου 1912: Ναυτικό άγημα και δύναμη στρατού από 1.000 άνδρες, υπό τον Αλέξανδρο Μανουσάκη, που επέβαιναν στο θωρηκτό "Αβέρωφ" και σε τρία επίτακτα ατμόπλοια, αποβιβάζονται στις 14:00 στη Μυτιλήνη. Η Τουρκική φρουρά, αποτελούμενη από 2.000 άνδρες, συμπτύσσεται στο εσωτερικό του νησιού, όπου και υποχρεώνεται να παραδοθεί στις 8 Δεκεμβρίου 1912, μετά από μάχη στην περιοχή.... του χωριού Κλαπάδος. Έτσι ολόκληρη η Λέσβος καθίσταται πλέον ΕΛΕΥΘΕΡΗ.

Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, 
στον οποίο ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος είχε αναθέσει τη διοίκηση του Ελληνικού στόλου, σχεδίασε την άμεση κατάληψη των νησιών που βρίσκονταν κοντά στην έξοδο των Δαρδανελλίων. Το πρώτο νησί που απελευθερώθηκε ήταν η Λήμνος (8 Οκτωβρίου 1912), γιατί ο Ναύαρχος αποσκοπούσε στη χρήση του κόλπου του Μούδρου ως φυσικού αγκυροβολίου του Ελληνικού στόλου. Στόχος του ήταν η παρουσία του Ελληνικού στόλου στην περιοχή να λειτουργήσει αποτρεπτικά σε μια ενδεχόμενη έξοδο του Οθωμανικού στόλου από τα στενά των Δαρδανελλίων.

Η Λέσβος, επειδή βρισκόταν αρκετά μακριά από την έξοδο των Δαρδανελλίων, δεν εντάσσονταν άμεσα στα σχέδια του Κουντουριώτη και γι’ αυτό η απελευθέρωσή τους καθυστερούσε. Έτσι επιτροπή Πλωμαριτών επιβιβάστηκε σε πλοιάριο και κατευθύνθηκε στη Λήμνο, στον κόλπο του Μούδρου, όπου ναυλοχούσε ο Ελληνικός στόλος. Εκεί παρέδωσε στο Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη επιστολή, με την οποία δίνονταν πληροφορίες για τις δυνάμεις των Οθωμανών στη Λέσβο, ενώ παράλληλα η επιτροπή ζήτησε την επίσπευση της απελευθέρωσης του νησιού.

Πράγματι, ο Ελληνικός στόλος, με το Nαύαρχο Παύλο Κουντουριώτη επικεφαλής, ξεκίνησε από τον κόλπο του Μούδρου το βράδυ της 7ης Νοεμβρίου και αγκυροβόλησε τα ξημερώματα της 8ης Νοεμβρίου 1912 έξω απ’ το λιμάνι της Μυτιλήνης. Ανάμεσα στα Ελληνικά πλοία ξεχώριζε με την επιβλητικότητά του η ναυαρχίδα του στόλου, το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ».

Μετά την επίδοση του τελεσιγράφου του Κουντουριώτη προς τις Οθωμανικές αρχές του νησιού, με το οποίο ζητούνταν η άμεση παράδοση της πόλης πραγματοποιήθηκε σύσκεψη μεταξύ των Οθωμανικών αρχών, των Χριστιανών και Μουσουλμάνων προυχόντων της Μυτιλήνης. Στη σύσκεψη αυτή, αποφασίστηκε να αποχωρήσουν οι ολιγάριθμες Οθωμανικές ένοπλες δυνάμεις στο εσωτερικό του νησιού και να γίνει αναίμακτα η κατάληψη της Μυτιλήνης, προκειμένου να αποφευχθεί η άσκοπη αιματοχυσία του άοπλου πληθυσμού, του Χριστιανικού και του Μουσουλμανικού.
Η αποβίβαση των Ελλήνων πεζοναυτών και ναυτών άρχισε στις 12.30 το μεσημέρι, κάτω απ’ τα ξέφρενα πανηγύρια του κόσμου και έγινε στη λεγόμενη Πετρόσκαλα, που βρισκόταν στη θέση του σημερινού Τελωνείου. Μετά την παράδοση των Οθωμανικών αρχών, όλη η πόλη σημαιοστολίστηκε…

Πηγή: e-rodios

Στις 5 Οκτωβρίου 1912 κηρύχθηκε επίσημα ο Βαλκανικός πόλεμος.

Η απελευθέρωση της Πιερίας ανατέθηκε στην VIIη Μεραρχία του Στρατού Θεσσαλίας. Η VII Μεραρχία αποτελείτο από: Το 19ο 20ο και 21ο Σύνταγμα πεζικού Την 3η Μοίρα πεδινού Πυροβολικού και μοίρα πυροβόλων και συγκροτήθηκε από επιστράτους εφέδρους προοδευτικά στην Αθήνα, τη Λαμία, τα Τρίκαλα και ολοκληρώθηκε η συγκρότηση της στη Λάρισα.

Διοικητής της μεραρχίας τοποθετήθηκε ο Κλεομένης ή Κλεομένους, συνταγματάρχης πυροβολικού, καθηγητής της Οχυρωματικής στη Σχολή Ευελπίδων.

Η VII η Μεραρχία είχε δύναμη 7.000 περίπου ανδρών. Στο επιτελείο της μετείχαν έμπειροι , αξιόλογοι, μορ­φωμένοι και γενναίοι αξιωματικοί, όπως ο Αλέξανδρος Μαζαράκης- Αινιάν, ενώ η δράση της βοηθήθηκε σημαντικά από Σώματα Προσκόπων, τα οποία διηύθυνε ο Κων/νος Μαζαράκης- Αινιάν, ο οποίος με τα τμήματα του βρισκόταν πάντα δίπλα στην μεραρχία, προηγείτο και προετοίμαζε το έδαφος για την κατά­κτηση του αντικειμενικού στόχου.

Η προέλαση του Ελληνικού στρατού άρχισε από τη Λάρισα. Σε λίγες μέρες η Ελασσόνα και το Σαραντάπορο καταλαμβάνονται από το νικηφόρο στρατό. Στις 13 Οκτωβρίου η VΙΙη Μεραρχία στάθ­μευε στη Φουσκίνα (σημ. Αγία Τριάδα ή Ζωοδόχο Πηγή). O λοχαγός Κ. Μαζαράκης αρχηγός των Σωμάτων των Προσκόπων κινήθηκε ταχύτατα και κατέλαβε τα Στενά της Πέτρας, γιατί είχε την πληροφορία ότι δυνάμεις του τουρκικού στρατού θα κινού­νταν προς την ίδια κατεύθυνση. Με διαταγή του Κ. Μαζαράκη, ο Αλέξανδρος Δ. Ζάννας (καταγόμενος από το Βλαχολείβαδο – Λιβάδι του Ολύμπου), συνάντησε το μέραρχο Κλεομένη Κλεομένους στο χωριό Άγιο Δημήτριο του παρουσίασε την κατάσταση των επιχειρήσεων και την ανάγκη της άμεσης κίνησης της μεραρχίας. Ο μέραρχος, έδωσε αμέσως διαταγή για την αναχώρηση των μονάδων. Πράγματι τα Συντάγματα της 7ης Μεραρχίας άρχισαν την πορεία τους προς τα Στενά της Πέτρας, όπου έφθασαν το απόγευμα της 14ης Οκτωβρίου και στάθμευσαν στην θέση Καρακόλι.

Το πρωί της 15ης ο Μέραρχος έδωσε γραφτή « διαταγή Επιχειρήσεων » :

• Η τακτική κατάσταση η αυτή. Μεραρχία πηγαίνει προς Αικατερίνη και Κίτρος (Πύδνα) προς εκδίωξη του εκεί εχθρού.
• Η Μεραρχία διαιρείται εις δύο φάλαγγας.
• Η μία φάλαγγα αποτελούμενη εκ τον 8ου Ευζωνικού τάγματος, υπό τον Λοχαγό Κ Μαζαράκη και 4 πολυβόλων θα βαδίσει προς Κίτρος (Πύδνα) περνώντας από το Χάνι της Μηλιάς, παραλλήλως αμαξιτής οδού προς Βορρά και από εκεί Κεραμίδι – Κίτρος.
• H άλλη φάλαγγα αποτελούμενη από το υπόλοιπο της Μεραρχίας θα βαδίσει από τον αυτοκινητόδρομο προς την Κατερίνη.

Καρακόλι (υψ. 468 Β. Μον.Πέτρας) 15-Χ-12, ώρα 5.30 πρωίας.

VII Μεραρχία. Κλεομένης Κλεομένους.

Η VII Μεραρχία θα είχε να αντιμετωπίσει σ’ όλη την Πιερία μικρή σχετικά τουρκική δύνα­μη, περίπου 4.000 ανδρών, της οποίας η έδρα βρισκόταν στην περιοχή του Γίδα (σημ. Αλεξάνδρεια). Την τουρκοκρατούμενη Κατερίνη υπεράσπιζε στρατιωτική δύναμη 2.000 περίπου ανδρών, τεσσάρων ταγμάτων, που έφεραν τα ονόματα Αβρέτ Χισάρ, Βέροιας, Βοδενών και Καρατζόβας, μιας ορειβατικής πυρο­βολαρχίας και μιας ίλης ιππικού. Τη δύναμη αυτή διοικούσε ο συνταγματάρχης Σουκρή Βέης όπως προκύπτει από στοιχεία του τουρκικού υπουργείου.

Το πρωινό της 15ης Οκτωβρίου η Μεραρχία αναχώρησε (αντί της 8ης), με κάποια μικρή καθυστέρηση, στις 08.45 για την κατάληψη του αντικειμενικού στόχου, την απελευθέρωση της Κατερίνης και προχωρούσε κανονικά και χωρίς προβλήματα από την πλευρά του εχθρού. Γύρω στις 2 το μεσημέρι κι ενώ μονάδα του 20ου Συντάγματος, που προπορευόταν της Μεραρχίας ως Εμπροσθοφυλακή πλησίαζε προς το Κολοκούρι (σημ. Σβορώνο) ο ελληνικός στρατός δέχθηκε σφοδρά πυρά από τα βορειοδυτικά του χωριού, εντελώς αιφνιδιαστικά.

Τούρκοι στρατιώτες είχαν κρυφτεί στο πυκνό από παλούρια δάσος της περιοχής και έβαλαν κατά του ελληνικού στρατού. Με αποτέλεσμα να πανικοβληθούν οι Έλληνες στρατιώτες (και όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, οι στρατιώ­τες πέταξαν εσπευσμένα όσα καλαμπόκια (φρέσκα κι άψητα) είχαν αποθηκεύσει στους σάκους τους, τα οποία είχαν μαζέψει από χους γύρω αγρούς, για να χορτάσουν την πείνα τους, ύστερα από την αδιάκοπη πορεία ) και μάλιστα ένας λόχος άρχισε να υποχωρεί. Την κατάσταση έσωσε ο διοικητής του 20ου Συντάγματος, αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Σβορώνος, που έτρεξε μπροστά έφιππος και εμψύχωσε τους στρατιώτες του. Όμως οι Τούρκοι διέκριναν τα γαλόνια – το βαθμό του και έστρεψαν τα πυρά τους εναντίον του. Ο γενναίος Σβορώνος τραυματίστηκε βαριά. Συνέχισε, όμως, έφιππος να επιτίθεται, μέχρις ότου βαλλόμενος διαρκώς, ξεψύ­χησε. Το γεγονός προκάλεσε απερίγραπτη συγκίνηση και τόνωσε το ηθικό των Ελλήνων στρατιωτών (Κερκυραίων και Ζακυνθηνών το πλείστον), οι οποίοι με αλαλαγμούς και γενναιότητα επιτέθηκαν ακάθεκτοι πλέον κατά των Τούρκων.

Η μάχη κράτησε 3 ½ ώρες συνολικά. Ο τουρκικός στρατός κατά τις 5,30 το απόγευμα αναγκάσθηκε να υποχωρήσει πέρα από τον ποταμό Πέλεκα προς την Κατερίνη, από όπου συνέχισαν να βάλλουν κατά του ελληνικού στρατού ως την ώρα που σκοτείνιασε. Μετά τη μάχη η 7η Μεραρχία διανυκτέρευσε στην περιοχή νότια της σημερινής Νεοκαισάρειας και βόρεια του χωριού Κολοκούρι (Σβορώνος). Στη μάχη της Κατερίνης, όπως ονομάστηκε, η επίσημη έκθεση του υπ. Στρατιωτικών καταγράφει τον θάνατο 2 αξιωματικών του Δημητρίου Σβορώνου και του Δημητρίου Νίκα και τον τραυματισμό 3 αξιωματικών του Κ. Καΐρη, του Ιωάννη Καζαντζή, του λοχία Μανιά και 16 οπλιτών.

Στις 3 τα ξημερώματα της 16ης Οκτωβρίου έφτασε διαταγή του Γεν. Στρατηγείου να επιταχυνθεί η προσπέλαση. Σύμφωνα με τη διαταγή η 7η μεραρχία θα συνέχιζε την πορεία της για να καταλάβει τις διαβάσεις του Αλιάκμονα προς το Νησέλι και προς το Γιδά (Αλεξάνδρεια), όπου και θα συνενώνονταν με την υπόλοιπη δύναμη του Στρατού της Θεσσαλίας..

Στις 5,30 το πρωί ο διοικητής της μεραρχίας έδωσε τη διαταγή των επιχειρήσεων σύμφωνα με την οποία το 21ο σύνταγμα στις 6 το πρωί πορεύτηκε κατευθείαν προς την Κατερίνη με ένα τάγμα και το άλλο τάγμα κινήθηκε πιο πίσω δεξιά.

Το 20^ο Σύνταγμα προχώρησε Β.Α. της Κατερίνης , ενώ το 19^ο παρέμεινε πίσω στη διάθεση του Μεράρχου. Το πυροβολικό πήρε κατάλληλη θέση στα υψώματα στο Κολοκούρι για να υποστηρίζει τις κινήσεις του Πεζικού. Η 7^η Μεραρχία πορεύτηκε χωρίς επεισόδια- αφού ο τουρκικός στρατός και πολλοί από τους Τούρκους της Κατερίνης είχαν εγκαταλείψει τη νύχτα την πόλη.

Είσοδος στην Κατερίνη

Στις 7,30 το πρωί της 16^ης Οκτωβρίου 1912, ημέρα Τρίτη, τα ελληνικά στρατεύματα μπαίνουν στην πανηγυρίζουσα Κατερίνη. Οι κάτοικοι από τα μπαλκόνι των σπιτιών και στις άκρες των δρόμων ζητωκραύγαζαν τον στρατό που περνούσε από τις κεντρικές οδούς 7^ης Μεραρχίας και Μ. Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με μαρτυρία του Δημ. Κωτίκα ( 1895-1985) ο ελληνικός στρατός πορεύτηκε μέχρι τον Κισλά τουρκικός στρατώνας (πάρκο) όπου τον υποδέχτηκε αντιπροσωπεία κατοίκων της πόλης με επικεφαλής τον Επίσκοπο Παρθένιο Βαρδάκα.. Ξεχύθηκαν δάκρυα χαράς και υποδέχτηκαν τους ελευθερωτές με ελληνικές σημαίες, λέγοντας « Χριστός Ανέστη». Ένας λόχος με τη σημαία και τις σάλπιγγες διέτρεξε την πόλη παιανίζοντας εμβατήρια και προκαλώντας ακράτητο ενθουσιασμό στους κατοίκους. Ταυτόχρονα μπήκε στην πόλη και ένα μικρό τμήμα προσκόπων του Μαζαράκη.

Ο τούρκικος πληθυσμός που παρέμεινε στην πόλη είχε τρομοκρατηθεί, φοβούμενος βιαιοπραγίες εκ μέρους του στρατού, αλλά εξασφαλίστηκε απόλυτα. Λαός και στρατός, ανάμεσά τους και ο Δήμαρχος της Κατερίνης Μουχαρέμ Ρουστέμ, πήγαν στην εκκλησία της Θείας Ανάληψης, όπου τελέστηκε Δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης από τον Επίσκοπο.

Με ανάμεικτα συναισθήματα χαράς και λύπης , κηδεύτηκαν οι ήρωες νεκροί της μάχης της Κατερίνης: Δημήτριος Σβορώνος Αντισυνταγματάρχης πεζικού, Δημήτριος Νίκας Υπολοχαγός πεζικού, Υπασπιστής του 21ου Αρκαδικού Συντάγματος, Λοχίας Βίγκος Θωμάς, Στρατιώτες: ο ανήλικος Κρητικός Κονταξάκης, Βασίλλας Γεώργιος, Σαράντης Αντώνιος, Ανευλαβής Β. και 6 άνδρες( Τρύφων Γιαννουλάκης) και 3 γυναίκες που σκότωσαν φεύγοντας οι Τούρκοι.

Ο στρατός αφού παρέδωσε τη διοίκηση της πόλης στον Λιβαδιώτη Γεώργιο Λαναρίδη συνέχισε την καταδίωξη του εχθρού προς το Κίτρος.

Ο Τούρκος δήμαρχος της Κατερίνης Μουχαρέμ Πασάς, συνέχισε να ασκεί τα καθήκοντά του για ένα χρόνο ακόμη, ως τις 31 Οκτωβρίου 1913, οπότε και παρέδωσε με πρωτόκολλο το Κοινοτικό ταμείο στον δημοτικό υπάλληλο Δημήτριο Κ. Δήμου.

Στο σημείο της μάχης στήθηκε μνημείο πεσόντων, όπου εδώ κοιμούνται τον αιώνιο ύπνο οι γενναίοι, οι ήρωες της Κατερίνης.

Ζήτω η 16^η Οκτωβρίου 1912

Πηγή: Αβέρωφ

Εκατό χρόνια γιορτάζει φέτος η Λήμνος από την απελευθέρωση της. Ένας αιώνας έχει περάσει από όταν το νησί της Λήμνου απελευθερώθηκε από τον αρχηγό του ελληνικού στόλου, υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη στις 8 Οκτωβρίου του 1912.

«Ογδόη Οκτωβρίου Δευτέρα το πρωί

ελληνικά βαπόρια ήρθανε στη Λήμνο το νησί

Μπροστά πάγει ο «Αβέρωφ», ξοπίσω το «Ψαρά»

πάνε να βομβαρδίσουν τον Τούρκο στα Στενά.

Ο Παύλος Κουντουριώτης βάζει ολοταχώς

πάει στα Δαρδανέλια που είναι ο εχθρός

Τα ελληνικά βαπόρια στο Μούδρο αράξανε

τα είδαν οι Τουρκάλες κι αναστενάξανε.»

Εκατό χρόνια γιορτάζει φέτος η Λήμνος από την απελευθέρωση της. Ένας αιώνας έχει περάσει από όταν το νησί της Λήμνου απελευθερώθηκε από τον αρχηγό του ελληνικού στόλου, υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη στις 8 Οκτωβρίου του 1912.

Τρεις μέρες πριν, στις 5 Οκτωβρίου είχε κηρυχτεί η έναρξη του Α’ Βαλκανικού πολέμου.Αφορμή ήταν η άρνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να ικανοποιήσει τα αιτήματα των κυβερνήσεων της Ελλάδας, της Σερβίας, της Βουλγαρίας και του Μαυροβουνίου, για ισότιμη μεταχείριση των χριστιανών και των μουσουλμάνων υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκ μέρους των οθωμανικών αρχών.

Την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου του 1912, στις 10.00 το πρωί ο Υπουργός Ναυτικών Στράτος, ο Γενικός Επιθεωρητής Ναύαρχος Λ. Τώφνελ, ο Πρωθυπουργός Ε. Βενιζέλος και ο Βασιλεύς Γεώργιος Α’ της Ελλάδος επιβιβάζονται στο σημαιστολισμένο Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ, στο οποίο τελείται θεία λειτουργία κι αγιασμός για το κατευόδιο του στόλου. Είχε προηγηθεί η κήρυξη του πολέμου Ελλάδας-Τουρκίας.

Μετά τον αγιασμό, ανακοινώνεται η προαγωγή του Παύλου Κουντουριώτη σε Υποναύαρχο κι ο ορισμός του ως Αρχηγός του Στόλου του Αιγαίου. Ακολούθησαν οι προσφωνήσεις των πολιτικών κι οι ευχές του Βασιλέως.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος θα πει απευθυνόμενος στον υποναύαρχο πλέον Παύλο Κουντουριώτη και στους 550 ναύτες του Αβέρωφ: «Η πατρίς αξιοί από υμάς όχι απλώς να αποθάνητε υπέρ αυτής. Αυτό θα ήταν το ολιγώτερον. Αξιοί να νικήσετε».

Στις 13:30 το μεσημέρι ο ελληνικός στόλος ήταν έτοιμος να αποπλεύσει από το Φάληρο με προορισμό το Μούδρο της Λήμνου. Ο υποναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης επέλεξε το λιμάνι του Μούδρο, επισημαίνοντας την καίρια θέση του λιμένος για να τον χρησιμοποιήσει ως ναύσταθμο του ελληνικού στόλου.

Αναχωρώντας από το Φάληρο ο Παύλος Κουντουριώτης απέστειλε προς όλα τα πλοία του στόλου το ακόλουθο σήμα (ΗΩΠ: 051330/10/1912):«Η Α.Μ. ο Βασιλεύς στέλνει θερμάς ευχάς υπέρ της επιτυχίας του ιερού αγώνος μας. Αι δάφναι των ενδόξων πολέμων του Ελληνισμού πληρούσι πολλάς σελίδας της Ιστορίας και έχει ακράδαντον πεποίθησιν ότι ο ημέτερος στόλος σήμερον θα προσθέσει μίαν ένδοξον σελίδα εις την ιστορία του Ναυτικού».

Το Σάββατο 6 Οκτωβρίου του 1912,το πρωί ο ελληνικός στόλος πλέει έξω από τον Άγιο Ευστράτιο.Εκεί το αντιτορπιλικό «Βέλος», το οποίο ως ανιχνευτικό προπορευόταν του «Αβέρωφ» συνάντησε και συνέλαβε ένα Τούρκο χωροφύλακα (θεωρήθηκε ως ο πρώτος αιχμάλωτος των βαλκανικών πολέμων) που έπλεε μέσα σε μια βάρκα με προορισμό την Λήμνο.

Στις δυο το μεσημέρι το «Αβέρωφ» έφθασε στο Κάστρο της Λήμνου. Ο Παύλος Κουντουριώτης διέταξε και ήρθε στο πλοίο ο τούρκος Καϊμακάμης (Διοικητής,τοποτηρητής). Όταν ο Κουντουριώτης του ζήτησε να παραδώσει το νησί της Λήμνου ο τούρκος Καϊμακάμης του απάντησε ότι αγνοούσε την κήρυξη του πολέμου. Γενικότερα ο Καιμακάμης προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο ευελπιστώντας σε τουρκική βοήθεια.

Οι Λημνιοί μόλις είδαν το στόλο έξω από το Κάστρο άρχισαν να φωνάζουν «Ήρταν γοι Έλλην’».Βλέποντας τα πλοία με την ελληνική σημαία, μπήκαν σε βάρκες (μπήκαν και πολλοί έμποροι οι οποίοι έσπευσαν να πουλήσουν στους ναύτες τσιγάρα και καπνό) και έσπευσαν να υποδεχτούν το στόλο, ζητώντας να μάθουν για ποιο λόγο ο στόλος είχε έρθει στη Λήμνο.Αδυνατούσαν να αποδεχτούν ότι μετά από τόσα χρόνια σκλαβιάς είχε φτάσει η ιερή ώρα της απελευθέρωσης του νησιού.

Στις 8 Οκτωβρίου 1912,μικρό άγημα του ελληνικού στόλου, υπό την διοίκηση του Ταγματάρχη Ιουλιανού Κονταράτου, αποβιβάζεται στο νησί.Στη θέση Μεγάλα Βράχια κοντά στα Λέρα (σημ. ἀγ. Δημήτριος),σημειώθηκε η μοναδική προσπάθεια αναχαίτισης των ελληνικών στρατευμάτων, από τουρκικό τμήμα 50 χωροφυλάκων και 280 οπλισμένων Λεριανών. Έπειτα από μικρή αψιμαχία διασκορπίστηκε, αφήνοντας ελεύθερο το δρόμο για την απελευθέρωση του Κάστρου της Μύρινας.

Στις 9 Οκτωβρίου, κάτω από τους χαιρετιστήριους κανονιοβολισμούς των ελληνικών θωρηκτών, υψώνεται στο φρούριο η ελληνική σημαία. Μέχρι το βράδυ, δύο λόχοι του 20ου συντάγματος ἐχουν ολοκληρώσει την κατάληψη της Λήμνου.

Ο Μούδρος μετατράπηκε, ύστερα από σκληρή δουλειά των πληρωμάτων, σε πολεμική βάση και έκτοτε χρησιμοποιήθηκε ως μόνιμο ορμητήριο του Στόλου μας.

«Η νήσος Λήμνος μ’ όλων των εν αυτή πόλεων, κωμών και συνοικισμών, μετά των λιμένων και ακτών αυτής κατελήφθη υφ’ ημών και διατελεί από τούδε εις την κατοχήν μας». Με αυτά τα λόγια ο Παύλος Κουντουριώτης χαιρέτησε τους Λημνιούς.

Ο Παύλος Κουντουριώτης για να ευχαριστήσει το Θεό, που τον αξίωσε να ελευθερώσει τη Λήμνο από τους Οθωμανούς, αφιέρωσε στο ναό της Ευαγγελίστριας στο Μούδρο έναν επιτάφιο, ο οποίος υπάρχει μέχρι τις μέρες μας στο ναό.

ΠΗΓΕΣ
Σελίδες Ιστορίας και Επιστήμης
ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΑΧΟΣ
Βικιπαίδεια

Πηγή: hellasforce

Πολεμική αναμέτρηση ανάμεσα στη Βαλκανική Συμμαχία (Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο) και της θνήσκουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τυπικά ξεκίνησε στις 25 Σεπτεμβρίου 1912 με την κήρυξη πολέμου από το Μαυροβούνιο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ολοκληρώθηκε στις 17 Μαΐου 1913 με τη συνθήκη του Λονδίνου.

Αφορμή στάθηκε η πολιτική των Νεοτούρκων για τον εκτουρκισμό των εθνοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η αντίδραση των προαναφερθέντων βαλκανικών κρατών, που συνέπηξαν συμμαχία με σειρά συμφωνιών, με στόχο τον διαμοιρασμό των εδαφών της στον ευρωπαϊκό χώρο. Η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο στις 5 Οκτωβρίου 1912, με επιθετικές ενέργειες προς τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Την ίδια ημέρα, ο Βουλγαρικός Στρατός κινήθηκε προς την Ανατολική Θράκη και ο Σερβικός προς τα Σκόπια και το Μοναστήρι.

Η Στρατιά Θεσσαλίας, αφού απώθησε τα τουρκικά τμήματα, κατέλαβε στις 6 Οκτωβρίου την Ελασσόνα και συνέχισε την προέλασή της προς τα στενά του Σαρανταπόρου. Στις 9 Οκτωβρίου, τρεις μεραρχίες επιτέθηκαν κατά μέτωπο, ενώ μία άλλη, με υπερκερωτική ενέργεια, έφτασε στα νώτα της τοποθεσίας, εξαναγκάζοντας τους Τούρκους να υποχωρήσουν προς τα Σέρβια και την Κοζάνη, εγκαταλείποντας όλο το πολεμικό υλικό τους.

H IV Μεραρχία, αφού καταδίωξε τους Τούρκους το πρωί στις 10 Οκτωβρίου, εισήλθε το απόγευμα στα Σέρβια, ενώ τμήματα της Ταξιαρχίας Ιππικού κατέλαβαν στις 11 Οκτωβρίου την Κοζάνη. Έτσι, η νίκη του Ελληνικού Στρατού στο Σαραντάπορο ενίσχυσε το ηθικό του και άνοιξε τις πύλες για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Μετά την ήττα των Τούρκων στο Σαραντάπορο, η Στρατιά Θεσσαλίας στράφηκε προς τα ανατολικά, με σκοπό την απελευθέρωση το ταχύτερο της Θεσσαλονίκης, που αποτελούσε τον κύριο πολιτικοστρατηγικό σκοπό των επιχειρήσεων στη Μακεδονία.

Ελληνικό πεζικό στα Γιαννιτσά

Ακολούθησε στις 16 Οκτωβρίου η απελευθέρωση της Βέροιας και της Κατερίνης. Μετά τη νικηφόρα μάχη των Γιαννιτσών (19-20 Οκτωβρίου), οι Τούρκοι, μπροστά στον κίνδυνο να κυκλωθούν, συμπτύχθηκαν εσπευσμένα προς τη Θεσσαλονίκη και υποχρεώθηκαν μετά από διαπραγματεύσεις να υπογράψουν στις 26 Οκτωβρίου 1912 την παράδοση της πόλης και του στρατού τους, που τον αποτελούσαν περίπου 26.000 άντρες, με 70 πυροβόλα, 30 πολυβόλα και 1.200 κτήνη. Στη συνέχεια, ο Ελληνικός Στρατός στράφηκε προς τη Δυτική Μακεδονία, όπου διαδοχικά απελευθέρωσε τη Φλώρινα (7 Νοεμβρίου), την Καστοριά (10 Νοεμβρίου) και την Κορυτσά (7 Δεκεμβρίου).

Το Ελληνικό Ναυτικό, που αποτελούσε τη μόνη ναυτική δύναμη της Βαλκανικής Συμμαχίας, συντέλεσε αποφασιστικά στη νίκη των συμμαχικών όπλων. Ταυτόχρονα, με την ακάθεκτη προέλαση του Ελληνικού Στρατού, ο Στόλος, με ηγέτη το Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, απελευθέρωσε με εθελοντικά σώματα Προσκόπων (απόμαχοι του Μακεδονικού Αγώνα) και αγήματα πεζοναυτών τη Χαλκιδική (26 Οκτωβρίου) και το ένα μετά το άλλο τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, που κατοικούνταν από συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς: Λήμνος και Θάσος (8 Οκτωβρίου), Ίμβρος, Τένεδος και Άγιος Ευστράτιος (18 Οκτωβρίου), Σαμοθράκη (19 Οκτωβρίου), Ψαρά (22 Οκτωβρίου), Λέσβος (7 Δεκεμβρίου), Χίος (21 Δεκεμβρίου), Σάμος (2 Μαρτίου 1913).

Με τις ιστορικές ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), με επικεφαλής το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ», το ελληνικό ναυτικό όχι μόνο εξασφάλισε την κυριαρχία του στο Αιγαίο, εξαναγκάζοντας τον Τουρκικό Στόλο να μείνει αποκλεισμένος στα Δαρδανέλια μέχρι το τέλος του Πολέμου, αλλά απαγόρευσε και τις στρατηγικές μεταφορές τουρκικών στρατευμάτων από τις ασιατικές ακτές στη Βαλκανική Χερσόνησο. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι στις 18 Οκτωβρίου το τορπιλλοβόλο «Τ-11» ανατίναξε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ Μπουλέν», που απειλούσε με τα κανόνια του την κατάληψη της πόλης από τον ελληνικό στρατό, ενώ στις 9 Δεκεμβρίου το υποβρύχιο «Δελφίν» επιτέθηκε κατά του τουρκικού καταδρομικού «Μετζηδιέ», γεγονός που αποτέλεσε την πρώτη τορπιλική επίθεση στον κόσμο. Οι παράγοντες των επιτυχιών του ελληνικού ναυτικού ήταν η ποιοτική υπεροχή του έναντι του τουρκικού, η ναυτική παράδοση των πληρωμάτων του και η εμπνευσμένη ηγεσία του.

Στη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά το ελληνικό αεροπορικό σμήνος, που συνέβαλε σοβαρά στην πτώση του ηθικού του αντιπάλου, παρότι τα αεροσκάφη που διέθετε ήταν λίγα και με περιορισμένες επιχειρησιακές ικανότητες. Οι Έλληνες πιλότοι ανέλαβαν και εκτέλεσαν σημαντικές αποστολές αναγνώρισης, αλλά και προσβολές κατά επίγειων εχθρικών στόχων προς όφελος του στρατού στη Μακεδονία και την Ήπειρο.

Στις 24 Ιανουαρίου 1913, ελληνικό υδροπλάνο με πλήρωμα τον υπολοχαγό Μιχαήλ Μουτούση και τον σημαιοφόρο Αριστείδη Μωραϊτίνη πραγματοποίησε την πρώτη στον κόσμο αποστολή ναυτικής συνεργασίας, αναγνωρίζοντας τον Τουρκικό Στόλο στα Δαρδανέλια, κατά του οποίου έριξε και έξι βόμβες. Δίκαια, συνεπώς, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η Ελλάδα είναι μεταξύ των πρώτων χωρών στον κόσμο που χρησιμοποίησε αεροπλάνο ως πολεμικό μέσο στο πεδίο της μάχης.

Στα μέτωπα των Συμμάχων, ο Σερβικός στρατός είχε καταλάβει στις αρχές Νοεμβρίου του 1912 μεγάλο μέρος της ευρύτερης περιοχής των Σκοπίων, φθάνοντας μέχρι το Μοναστήρι. Την ίδια περίοδο, ο Βουλγαρικός στρατός, ο μεγαλύτερος των Συμμάχων, είχε καταλάβει σχεδόν όλη την Ανατολική Μακεδονία (Σέρρες, Δράμα, Καβάλα) και το μεγαλύτερο μέρος της Θράκης (Ξάνθη, Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη, Ανδριανούπολη).

Η θέση της Τουρκίας ήταν δυσχερής και μετά από μακρές συζητήσεις ζήτησε ανακωχή. Η Ελλάδα δεν συμφώνησε με τους όρους ανακωχής και στις 20 Νοεμβρίου 1912 συνέχισε μόνη τον πόλεμο κατά της Τουρκίας. Μετά την υπογραφή της ανακωχής, αντιπρόσωποι όλων των εμπολέμων, συμπεριλαμβανόμενης και της Ελλάδας, συνήλθαν στο Λονδίνο για τη σύναψη οριστικής ειρήνης. Εξαιτίας, όμως, της τουρκικής αδιαλλαξίας, οι διαπραγματεύσεις διακόπηκαν στις 24 Δεκεμβρίου 1912, χωρίς στο μεταξύ να επιτευχθεί κάποια συμφωνία.

Στο μέτωπο της Ηπείρου, ο Ελληνικός Στρατός διέθετε περιορισμένες δυνάμεις. Ήταν, όμως, υποχρεωμένος να διεξάγει επιχειρήσεις σε δύο μέτωπα, της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Γι’ αυτό και δεν ήταν δυνατό να αναλάβει επιθετικές ενέργειες ταυτόχρονα και προς τις δύο αυτές κατευθύνσεις. Έτσι, αποφασίστηκε να δοθεί προτεραιότητα στην απελευθέρωση της Μακεδονίας, γιατί το επέβαλλαν σοβαροί εθνικοί λόγοι.

Με την έναρξη του πολέμου, η αμυντική αποστολή του Στρατού Ηπείρου, που απέβλεπε στην εξασφάλιση της μεθορίου, μεταβλήθηκε σε επιθετική. Οι ελληνικές δυνάμεις, αφού πέρασαν τον Άραχθο ποταμό και μετά από σύντομο αγώνα, κατέλαβαν την Πρέβεζα (21 Οκτωβρίου) και το Μέτσοβο (10 Νοεμβρίου). Στη συνέχεια κινήθηκαν προς την πεδιάδα των Ιωαννίνων, όπου είχε συγκεντρωθεί ο όγκος των τουρκικών δυνάμεων, που στο μεταξύ είχαν αρκετά ενισχυθεί με νέες, από την περιοχή του Μοναστηρίου. Έτσι, κυρίως εξαιτίας αυτού, αλλά και των δυσμενών καιρικών συνθηκών, η προέλαση του Ελληνικού Στρατού ανακόπηκε.

Η απόφαση της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου ήταν να απελευθερωθεί η Ήπειρος πριν από τη σύναψη συνθήκης ειρήνης μεταξύ των εμπολέμων. Έτσι, ο Στρατός Ηπείρου ενισχύθηκε με μία μεραρχία από τη Θεσσαλονίκη και ανέλαβε νέα επιθετική προσπάθεια. Μετά, όμως, από αλλεπάλληλες επιθετικές ενέργειες (1-3 Δεκεμβρίου), οι ελληνικές δυνάμεις προσέκρουσαν στην οχυρωμένη τοποθεσία των Ιωαννίνων, όπου και αναχαιτίστηκαν. Ακολούθησε περίοδος στασιμότητας στο μέτωπο, μέχρις ότου ο Στρατός Ηπείρου να ενισχυθεί και με άλλες μεραρχίες από τη Μακεδονία, καθότι είχε ολοκληρωθεί η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και της Δυτικής Μακεδονίας και ήταν δυνατή η απαγκίστρωση δυνάμεων για την επίσπευση της απελευθέρωσης της Ηπείρου.

Νέα επίθεση που έγινε από τις 7 έως τις 10 Ιανουαρίου 1913, με κύρια προσπάθεια την κατάληψη της οχυρωματικής γραμμής του Μπιζανίου, αναχαιτίστηκε και πάλι από τους Τούρκους, με πολλές μάλιστα απώλειες για τις ελληνικές δυνάμεις. Η τελική επίθεση, που εκδηλώθηκε στις 19 Φεβρουάριου, είχε ως αποτέλεσμα τον αιφνιδιασμό των Τούρκων και την άνευ όρων παράδοση στον Ελληνικό Στρατό της πόλης των Ιωαννίνων στις 21 Φεβρουάριου 1913, από τον διοικητή της Εσσάτ Πασά. Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων, πέρα από την εξουδετέρωση κάθε σοβαρής τουρκικής αντίστασης στην Ήπειρο και την κυρίευση σημαντικού πολεμικού υλικού, είχε επίδραση στο ελληνικό γόητρο, το οποίο μετά την επιτυχία αυτή εξυψώθηκε διεθνώς. Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, ο Ελληνικός Στρατός κινήθηκε βορειότερα και μέχρι τις 5 Μαρτίου 1913 απελευθέρωσε τη Βόρεια Ήπειρο, όπου γινόταν παντού δεκτός με άκρατο πατριωτικό ενθουσιασμό από τον ακραιφνή ελληνικό πληθυσμό της περιοχής αυτής.

Μετά από αρκετές παλινωδίες και υπό την πίεση των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής υπογράφηκε η οριστική ειρήνης στο Λονδίνο (17/30 Μαΐου 1913), με την οποία τερματίστηκε ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος. Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία αποσπάσθηκαν τα ευρωπαϊκά της εδάφη δυτικά της γραμμής Αίνου - Μηδείας εκτός της Αλβανίας και εκχωρήθηκαν στους νικητές του πολέμου. Σε εκκρεμότητα παρέμεινε το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου και του Αγίου Όρους. Στην Κρήτη, ο Σουλτάνος παραιτήθηκε των δικαιωμάτων του κι έτσι άνοιξε ο δρόμος για την ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα. Δεν αποφασίστηκε η τύχη των Δωδεκανήσων, τα οποία κατείχαν οι Ιταλοί προσωρινά.

Η Συνθήκη του Λονδίνου δημοσιεύτηκε, αλλά δεν κυρώθηκε, εξαιτίας του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, που εξερράγη μετά από λίγες ημέρες. Πάντως, το τέλος του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, βρήκε την Ελλάδα να έχει απελευθερώσει την Ήπειρο, ολόκληρη τη Θεσσαλία, μεγάλο τμήμα της Μακεδονίας και τα νησιά του Αιγαίου.

Πηγή: Σαν σήμερα  

Το άδοξο τέλος του καλύτερου Έλληνα κατασκόπου, που προδόθηκε μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων.

Κατά τον Β’ Βαλκανικό πόλεμο για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Τούρκους, χρειάστηκε ένας σκληρός πεντάμηνος αγώνας, κατά τον οποίο χύθηκε πολύ αίμα.

Αφανείς ήρωες αυτού του αγώνα ήταν οι Έλληνες κατάσκοποι, που με κίνδυνο της ζωής τους, ξεπερνούσαν κάθε εμπόδιο.

Στον αόρατο πόλεμο των κατασκόπων εντάχτηκαν άνδρες και γυναίκες από όλες τις κοινωνικές τάξεις, χωρίς να υπολογίζουν τις αγχόνες των Τούρκων.

Πολλές φορές, οι πληροφορίες τους αποδείχτηκαν πιο σημαντικές από τις εφόδους των στρατιωτών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανθρώπου που βοήθησε τον αγώνα με τις πληροφορίες του, ήταν αυτό του Νικολάκη Εφέντη.

Ο ελληνικής καταγωγής, Νικολάκη Εφέντης, ήταν υπασπιστής του Τούρκου διοικητή στο οχυρό του Μπιζανίου, και αποτέλεσε πρόσωπο- κλειδί για την καταστροφή της «Σκύλλας», ενός απόρθητου οχυρού, που είχε αποδεκατίσει τον ελληνικό στρατό.

Ο Νικολάκη Εφέντης γνώριζε πολύ καλά τη διάταξη των τουρκικών πυροβόλων στην περιοχή του Μπιζανίου. Αυτό γιατί ο τότε υπεύθυνος για την ανακατασκευή του φρουρίου, Γερμανός στρατηγός Φον Ντε Γκολτ αποχώρησε, αφήνοντάς του την επίβλεψη. Όταν οι Έλληνες αποφάσισαν να προσεγγίσουν τον Νικολάκη Εφέντη έστειλαν σαν μεσολαβητή τον δεσπότη Γερβάσιο από την Καισαρεία.

Ο δεσπότης τον έπεισε όχι μόνο να δώσει στους Έλληνες πολύτιμες πληροφορίες για το οχυρό, αλλά και να φτιάξει αντίγραφα της οχύρωσης.

Η χαρτογράφηση έγινε με έναν ειδικό κώδικα που μετέτρεπε το κείμενο σε αριθμούς. Σύντομα, οι πληροφορίες έφτασαν στο ελληνικό επιτελείο μέσω ενός χωρικού. Το οχυρό «Σκύλλα» δεν είχε πλέον καμία τύχη. Δύο μέρες μετά, καταστράφηκε.

Ο Νικολάκη Εφέντης, αν και βοήθησε τους Έλληνες, είχε ένα τραγικό τέλος που οφείλεται στην επιπολαιότητα ενός δημοσιογράφου της εποχής, που τον πρόδωσε κατά λάθος.

Δείτε στο βίντεο τη συγκλονιστική μαρτυρία, που σώζεται στο αρχείο του κατάσκοπου Αθανάσιου Τσεκούρα, ο οποίος ήταν ο αρχικός σύνδεσμος των Ελλήνων με τον Νικολάκη Εφέντη, καθώς και άλλες ενέργειες του κατασκοπευτικού μετώπου.

Πηγή: Η Μηχανή του Χρόνου  

Ένας από τους μεγαλύτερους θαλασσομάχους του Αιγαίου στα τέλη του περασμένου αιώνα και το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα υπήρξε ο Νικόλαος Βότσης, ο κυβερνήτης ενός μικρού πολεμικού σκάφους που βύθισε το τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ Μπουλέν» τις πρώτες μέρες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, γεγονός που εξύψωσε το ηθικό των Ελλήνων και προκάλεσε ενθουσιασμό.

Ο Βότσης γεννήθηκε στην Υδρα το 1877 και σε ηλικία μόλις 15 ετών, το 1892, κατατάχθηκε στην Σχολή Ναυτικών Δοκίμων απ’ όπου αποφοίτησε το 1896 με το βαθμό του Σημαιοφόρου, λίγους μήνες πριν από την έναρξη των γεγονότων που οδήγησαν την Ελλάδα στον ατυχή πόλεμο του 1897 (Απρίλιο-Μάιο).

Οι σφαγές του χριστιανικού πληθυσμού της Κρήτης από τους Τούρκους τον Δεκέμβριο του 1896 τον βρήκε να υπηρετεί στο θωρηκτό «ΥΔΡΑ» το οποίο στάλθηκε στη Μεγαλόνησο, επικεφαλής Μοίρας Στόλου υπό τον μοίραρχο Α. Ράϊνεκ για την προστασία του εκεί ελληνικού πληθυσμού.

Η επέμβαση όμως του Στόλου των Μεγάλων Δυνάμεων ανάγκασε το θωρηκτό «ΥΔΡΑ» να αποχωρήσει και τον ελληνικό Στρατό που είχε αποβιβασθεί στο Κολυμπάρι, δυτικά των Χανίων, να αναστείλει τη δραστηριότητα του. Το 1905 αποστέλλεται για εκπαίδευση στο γαλλικό ναυτικό όπου υπηρετεί για ένα χρόνο στο θωρηκτό «Μπουβέ» του Στόλου του Ατλαντικού. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι τον βρίσκουν κυβερνήτη του τορπιλοβόλου 11.

Το τορπιλοβόλο αυτό ήταν ένα από τα 6 που ναυπηγήθηκαν το 1884-1885 στα γερμανικά ναυπηγεία VULΚΑΝ. Είχε μήκος 37,5 μέτρων, πλάτος 4,6 μέτρων και μεγ. βύθισμα 2 μέτρα. Σαν οπλισμό είχε 2 σταθερούς πλευρικούς τορπιλοσωλήνες και ένα περιστρεφόμενο. Είχε επίσης 2 πυροβόλα των 37 χιλ. Η μεγ. ταχύτης του ήταν 19 κόμβοι. Το τορπιλοβόλο 11 μαζί με το τορπιλοβόλο 15 απέπλευσαν από το Ναύσταθμο με την κήρυξη του πολέμου και κατέπλευσαν στην Σκιάθο στις 8 Οτωβρίου απ’ όπου τους δόθηκε εντολή να υποβοηθήσουν από θαλάσσης μαζί με τον οπλιταγωγό «ΣΦΑΚΤΗΡΙΑ» την προέλαση της 7ης Μεραρχίας η οποία μετά τη μάχη του Σαρανταπόρου βάδιζε παραλιακά με κατεύθυνση προς τη Θεσσαλονίκη.

Ετσι τα δύο αυτά τορπιλοβόλα στις 15 Οκτωβρίου βρίσκονταν περιπολούντα μεταξύ Σκάλας Αικατερίνης και Σκάλας του Λιτόχωρου. Στον Βότση ήταν γνωστό ότι στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης ναυλοχούσε το παλαιό τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ-Μπουλέν» του οποίου ο οπλισμός είχε αφαιρεθεί για να χρησιμεύσει σαν επάκτιο πυροβολικό στο φρούριο του Καρα-Μπουρνού. Αν δεν επικρατούσε στους Τούρκους αυτή η αμυντική τακτική νοοτροπία, το «Φετίχ-Μπουλέν» θα μπορούσε να αποτελέσει τον τρόμο των μικρών ελληνικών πολεμικών που δρούσαν στην περιοχή αυτή και ενδεχομένως να επηρέαζε την όλη τακτική χρησιμοποίηση και διάταξη του ελληνικού Στόλου του Παύλου Κουντουριώτη.

Ανεξάρτητα απ’ αυτά, ο Βότσης ζήτησε τηλεγραφικά από το υπουργείο την άδεια να επιτεθεί κατά του θωρηκτού αυτού των 2.700 τον. ναυπηγήσεως 1871 και μετασκευής 1906 και η άδεια πράγματι του δόθηκε στις 17 Οκτωβρίου. Το σχέδιο του Βότση ήταν να περάσει από τα αβαθή των εκβολών του ποταμού Αξιού, διερχόμενος νύκτα στη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση από το Καρα-Μπουρνού και έξω από την εμβέλεια του προβολέως του. Η διάβαση όμως των αβαθών απαιτούσε την ακριβή γνώση της περιοχής την οποία πέτυχε με την μίσθωση έναντι σοβαράς αμοιβής ενός τοπικού Ελληνα πλοιάρχου με τους δύο ναύτες του.

Ο υποπλοίαρχος Βότσης το απόγευμα της 18ης Οκτωβρίου αποχαιρέτησε προσωπικά τους συναδέλφους του Κυβερνήτες του οπλιταγωγού «ΣΦΑΚΤΗΡΙΑ» και τορπιλοβόλου 15 και απέπλευσε από τη Σκάλα Αικατερίνης στέλνοντας το σήμα «το τορπιλοβόλο 11 πριν αποπειραθεί να γράψει μια σελίδα της ιστορίας του πολέμου, σας αποχαιρετά».

Πρέπει να σημειωθεί ότι λίγο μετά την αναχώρηση του τορπιλοβόλου 11 από το Λιτόχωρο, έφτασε στον Κυβερνήτη του «ΣΦΑΚΤΗΡΙΑ» νεότερη διαταγή του υπουργείου Ναυτικών, η οποία ανακαλούσε την εκτέλεση της επιχείρησης αυτής. Ηταν όμως αργά. Αλλα ας αφήσουμε τον ίδιο τον Βότση να περιγράψει το κατόρθωμα του τορπιλισμού όπως το ανέφερε την επομένη με το λιτό τηλεγράφημα του προς το υπουργείο Ναυτικών.

«Απέπλευσα εκ Λιτοχωρίου και κατέπλευσα εις Σκάλαν Ελευθεροχωρίου, όπου παρέμεινα μέχρις 8 εσπέρας, οπότε απέπλευσα δια την επίθεσιν. Καρα-Μπουρνού εφώτιζε διαρκώς δια προβολέων, αλλά εισήλθον απαρατήρητος μεταξύ Καραβοφανάρου και Βαρδάρ, κατόπιν ολοταχώς έφθασα λιμένα Θεσσαλονίκης και την 11.20′ διέκρινα άνευ αμφιβολίας τουρκικόν θωρηκτόν ανάπρωρον προς τον πνέοντα Μέση εις την δυτικήν άκραν κυματοθραύστου.

Εις την δεξιάν άκραν, συνήθη τόπον αγκυροβολιάς, υπήρχε ρωσικόν πολεμικόν, υποθέτω και άλλα, εχείρισα ήρεμα, πάντοτε απαρατήρητος, ώστε κατηύθυνα την πρώραν δια μέσου τουρκικού θωρηκτού, εξεσφενδόνισα πρώτον δεξιάν πρωραίαν 11.35′, από αποστάσεως 150 μέτρων, έστρεψα ολίγον αριστερά προχωρών και εξεσφενδόνισα αριστεράν ανεπόδισα ολοταχώς όπως απομακρυνθώ εκρήξεως, της πρώρας του πλοίου στρεφούσης αριστερά.

Κατόπιν εξεσφενδόνισα την του καταστρώματος, ήτις όμως εξέκλινε και εξερράγη, μετά τας πρώτας ταυτόχρονους σχεδόν εκρήξεις, επί του κυματοθραύστου μετά χρόνου μεγάλου, ον προς στιγμήν ενομίσαμεν ως πυροβολισμόν εκ της ξηράς. Αμα τη πρώτη εκρήξει παρετηρήθη κίνησις φώτων επί του πλοίου και συρίγματα. Διαμερίσματα αξιωματικών ήσαν φωτισμένα, η έκρηξις εγένετο ολίγον πρώραθεν της καπνοδόχου, το πλοίον καταφανώς εβυθίζετο διά της πρώρας κλίνον δεξιά.

Ολοταχώς πλέον τότε εξήλθον άνωθεν της γραμμής των βυθισμένων τορπιλών, (εννοεί ναρκών) στηριζόμενος εις το βύθισμα του πλοίου μου και διήλθον προ Καρά-Μπουρνού, το οποίον ειδοποιηθέν φαίνεται εκ Θεσσαλονίκης ήναψε πάντας τους προβολείς του. Διήλθον και πάλιν απαρατήρητος και καθ’ ην στιγμήν ευρισκόμην απέναντι Καρά-Μπουρνού και κατά την προηγουμένη προς τούτο υπόσχεσιν προς τους πυροβολητάς μου, διέταξα και έρριψαν επ’ αυτού βολήν, διά του ταχυβόλου των 37 από αποστάσεως 250 μέτρων.

Εκείθεν κατηυθύνθην 4ην πρωινήν εις Βρωμερήν Αικατερίνης προς παρακολούθησιν αποβιβάσεως τροφίμων στρατού». Το κατόρθωμα όμως του Υποπλοίαρχου Βότση χωρίς να είχε ιδιαίτερη στρατιωτική σημασία δημιούργησε μεγάλη εντύπωση και είχε σοβαρή και θετική επίδραση στο ηθικό των μαχόμενων στρατευμάτων αλλά και του άμαχου πληθυσμού. Ο Υποπλοίαρχος Βότσης και το πλήρωμα του έτυχαν ιδιαιτέρων τιμητικών και άλλων διακρίσεων, ο δε Βότσης τον Ιούνιο του 1913 προάγεται σε Πλωτάρχη «ως εν μάχη λαμπρώς και ομολογουμένως αριστεύσας».

Το τορπιλοβόλο 11 είχε ένα άτυχο τέλος. Βυθίστηκε στον όρμο του Μούδρου στις 23 Απριλίου 1913 όταν προσάραξε στην είσοδο αυτού λόγω μεγάλης θαλασσοταραχής. Δεν υπήρξαν θύματα. Ο Βότσης από τις αρχές του 1913 είχε μετατεθεί και τοποθετηθεί Κυβερνήτης στα τουρκικά τορπιλοβόλα ΝΙΚΟΠΟΛΙΣ και ΑΤΤΑΛΕΙΑ τα οποία κατελήφθησαν κατά τις επιχειρήσεις του Αμβρακικού.

Ο Βότσης στη συνέχεια τοποθετείται σε διάφορα πλοία και υπηρεσίες μέχρι τον Ιούνιο του 1917 όταν επειδή ήταν πολιτικά τοποθετημένος με τη βασιλική παράταξη, αντίθετα με τον θείο του Παύλο Κουντουριώτη, τίθεται σε διαθεσιμότητα. Το Νοέμβριο όμως του ίδιου χρόνου η διαθεσιμότητα ανακαλείται αλλά τοποθετείται σε δευτερεύουσες υπηρεσίες.

Μετά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1820, τοποθετείται κυβερνήτης του Θωρηκτού «ΚΙΛΚΙΣ» με το βαθμό του Πλοιάρχου και τον Ιανουάριο του 1921, τον βρίσκουμε με το πλοίο αυτό στην Κωνσταντινούπολη, Αρχηγό της εκεί ναυλοχούσης ναυτικής Μοίρας. Την 1η Φεβρουαρίου 1921 διορίζεται Υπατος Ελλην Αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη μια θέση που κράτησε μέχρι το Μάιο του 1922 όταν παραιτήθηκε για λόγους υγείας.

Παρά το γεγονός αυτό, όταν η στρατιωτική κατάσταση στο μέτωπο της Μ. Ασίας επιδεινώθηκε, ανέλαβε Κυβερνήτης του Θωρηκτού «ΛΗΜΝΟΣ» και συμμετείχε του αγώνα για την εκκένωση από την Μ. Ασία των στρατευμάτων και των προσφύγων. Η επανάσταση του Πλαστήρα στις 10 Σεπτεμβρίου του 1922 τον βρίσκει στη Χίο. Δεν προσχωρεί και συλλαμβάνεται. Ο δημοσιογράφος Κώστας Αθάνατος σε δημοσίευμα του στο «Ελεύθερο Βήμα» αναφέρει ότι «Ο ναύαρχος Καλαμίδας και ο πλοίαρχος Βότσης καλούνται από τον Πλαστήρα και παρακαλούνται να προσχωρήσουν αιχμάλωτοι όντες, αλλ’ αντιτάσσουν άρνησιν.

Αυτά το πρωί, αλλά το μεσημέρι μετανοήσαντες, προσέρχονται και ζητούν προσχώρησιν. Την φοράν αυτήν όμως ο Πλαστήρας αρνείται να τους δεχθεί» .

Στο δημοσίευμα αυτό ο Πλοίαρχος Ν. Βότσης απέστειλε την ακόλουθη επιστολή με την οποία αρνείται το γεγονός:

Αθήναι 24 Οκτωβρίου 1922

«Αξιότιμε κύριε Αθάνατε.

Χθες ανέγνωσα την ωραίαν περιγραφήν σας “των ημερών και νυκτών της επαναστάσεως εν Χίω”. Εις το φύλλον όμως του “Ελεύθερου Βήματος” της 3 Οκτωβρίου γράφετε: “Ο ναύαρχος Καλαμίδας και ο πλοίαρχος Βότσης καλούνται από τον Πλαστήραν και παρακαλούνται να προσχωρήσουν, αιχμάλωτοι όντες, αλλ’ αντιτάσσουν άρνησιν. Αυτά το πρωί, αλλά το μεσημέρι μετανοήσαντες προσέρχονται και δηλούν προσχώρησιν. Την φορά αυτήν όμως αρνείται και ο Πλαστήρας να τους δεχθή”. Το τοιούτον όσον αφορά εμέ, δεν είναι αληθές, καθόσον μέχρι της ενταύθα επικρατήσεως της Επαναστάσεως δεν είχον διαλυθή οι ενδοιασμοί μου, ους είχον και είπον προς τον κύριον Πλαστήραν και τους αξιωματικούς του Ναυτικού την πρωίαν επί της “Λήμνου”, ότε μοι έκαμον την τιμήν να μοι αναθέσουν την αρχηγίαν του Ναυτικού.

Ταύτα χάριν της ιστορικής αληθείας, εάν πρόκειται να ανατυπώσητε την περιγραφήν σας.

Μετ’ εξαίρετου υπολήψεως

Ν. Βότσης»

Παράλληλα η επίσημη έκθεση για τα γεγονότα της εποχής εκείνης και για το συγκεκριμένο συμβάν αναφέρει: «Ο κυβερνήτης του Θωρηκτού ΛΗΜΝΟΣ, Πλοίαρχος Βότσης εδήλωσεν ότι ασπάζεται τας αρχάς της Επαναστάσεως, αλλά δεν προσχωρεί φοβούμενος αιματοχυσίαν. Παρέμεινε μέχρι τα ξημερώματα εις την ΛΗΜΝΟΝ οπότε την πρωίαν ήλθεν εις την έδραν της Επαναστατικής Επιτροπής. Παρ’ όλας τα προσπάθειας και υποδείξεις δεν ηθέλησε να συμφωνήση.

Αφέθη δε ελεύθερος, αφού προηγουμένως έδωσε τον λόγον του ότι δεν θα αντίδραση…». Τον Οκτώβριο του 1922, ο Ν. Βότσης τίθεται σε αποστρατεία, μετά αίτηση του προαγόμενος στο βαθμό του Υποναυάρχου. Εκτοτε ιδιώτευσε έχοντας εύθραυστη υγεία μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου του 1931, όταν πέθανε ευρισκόμενος στο Παρίσι όπου είχε μεταβεί για ιατρικούς λόγους, σε ηλικία μόλις 54 χρόνων.

 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΪΖΗΣ-ΠΑΡΑΔΕΛΗΣ

Πηγή: Αβέρωφ

Ἡ Βόρειος Ἤπειρος σὲ διαδοχικὰ διαστήματα ἀπελευθερώθηκε μὲ αἱματηροὺς ἀγῶνες, παραμένει δὲ ὑπόδουλη. Διότι οἱ τότε λεγόμενες Μεγάλες Δυνάμεις ἐξανάγκασαν τὴν Ἑλλάδα σὲ στενότατα χρονικὰ περιθώρια, ἀπὸ 1ης μέχρι 31ης Μαρτίου 1914, γιὰ τὴν παράδοση τῶν ἀπελευθερωμένων ἑλληνικῶν ἐδαφῶν στὸ ἀρτιπαγὲς ἀλβανικὸ κράτος, τοῦ ὁποίου τὴν διακυβέρνηση ἐσπευμένα ἀνέθεσαν στὸν πρίγκιπα Γουλέρμο Βήδ, ἀνηψιὸ τῆς βασίλισσας τῆς Ρουμανίας. Ἡ παράφορη ἀπαίτηση, ἀπότοκη κυρίως τῶν πιέσεων τῆς Αὐστρουγγαρίας καὶ τῆς Ἰταλίας, εἶχε ἐξοργίσει καὶ ξένες προσωπικότητες, πρωτίστως τὸν Κλεμανσώ, ὁ ὁποῖος ἔσπευσε στὴν καταγγελία τῆς πρόδηλης ἀδικίας σὲ βάρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ: «Ἰδοὺ 350000 ἀληθινοὶ Ἕλληνες, διανεμόμενοι εἰς χωρία, τῶν ὁποίων καὶ μόνον τὰ ὀνόματα δηλοῦν τὴν ἑλληνικὴν καταγωγήν. Κατώρθωσαν νὰ κρατήσουν τὴν ἐθνικότητά των ἐναντίον τῶν Τούρκων, καὶ ὅταν ἔφθασαν τὰ ἑλληνικὰ στρατεύματα πρὸς ἀπελευθέρωσιν των ἐκ τοῦ Ὀθωμανικοῦ ζυγοῦ, τοὺς εἶπον καὶ τοὺς ἐπανέλαβον ὅτι τώρα ἦτο ὁριστικὴ ἡ ἀποκατάστασίς των εἰς τὴν πατρίδα. Διότι ἀρχικῶς θέμα τῆς κυβερνήσεως τῶν Ἀθηνῶν καὶ τῆς διπλωματίας της ἦτο ἡ ἐπιστροφὴ ὁλοκλήρου της Ἠπείρου εἰς τὴν Ἑλλάδα. Καὶ ξαφνικὰ, χωρὶς καμμίαν προπαρασκευὴν, χωρὶς νὰ λάβουν διὰ τοὺς δυστυχεῖς αὐτοὺς πληθυσμοὺς καμμίαν ἐγγύησιν «καληνύχτα σας ἀγαπημένοι συμπατριῶται καὶ καλὴν τύχην μὲ τοὺς ληστὰς Ἀλβανοὺς».

Οἱ Χειμαρριῶτες ἔσπευσαν στὴν ἔπαρση τῆς σημαίας τῆς ἀνεξαρτησίας. Ἡ δὲ Πανηπειρωτικὴ Συνέλευση στὸ Ἀργυροκάστρο μὲ τὸν Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο (1863-1920) ἔλαβε τὴν ἀπόφαση διαπραγματεύσεως τοπικῆς αὐτονομίας ἢ διεθνοῦς κατοχῆς. Ἀλλὰ ἐπειδὴ δὲν ὑπῆρξε ἀνταπόκριση ἡ Πανηπειρωτικὴ Συνέλευση στὸ Ἀργυροκάστρο μὲ τὸν Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο (1863-1920) ἔλαβε τὴν ἀπόφαση διαπραγματεύσεως τοπικῆς αὐτονομίας ἢ διεθνοῦς κατοχῆς. Ἀλλὰ ἐπειδὴ δὲν ὑπῆρξε ἀνταπόκριση ἡ Πανηπειρωτικὴ Συνέλευση ἡ ὁποία ἤδη ἔχει ἀναδείξει προσωρινὴ κυβέρνηση μὲ πρωθυπουργὸ τὸν Ζωγράφο, τὴν 28η Φεβρουαρίου 1914 προχώρησε στὴν κήρυξη τῆς Αὐτόνομης Δημοκρατίας τῆς Βορείου Ἠπείρου καλώντας ταυτόχρονα ὅλους τοὺς Βορειοηπειρῶτες σὲ γενικὴ ἐξέγερση καὶ ἐκδίδοντας διαμαρτυρία πρὸς τὶς Μεγάλες Δυνάμεις στὴν ὁποία ἐκφράζεται ἡ ἀπογοήτευση καὶ ὁ πόνος τῶν Βορειοηπειρωτῶν γιὰ τὴν ἀγνόηση τῶν δικαίων τους. Μὲ ταχύτητα καὶ μεθοδικότητα ὀργανώνει ἐπαναστατικὸ στρατὸ στὸν ὁποῖο πρόθυμα ἐντάχθηκαν μαχητὲς τῶν βαλκανικῶν πολέμων ἐμπειροπόλεμοι. Ἔτσι ἔγινε αἰσθητότατο τὸ ἀξιόμαχο μὲ τὴν κατάληψη βορειοηπειρωτικῶν πόλεων καὶ ἀπώθηση βορειοτέρα τῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων τοῦ πριγκιπικοῦ ἀλβανικοῦ κράτους, τῶν ὁποίων ἐπικεφαλῆς ἦσαν Ἰταλοὶ καὶ Αὐστριακοὶ ἀξιωματικοί.

Γιὰ τὴν προκλητικὴ συμμετοχὴ τῆς Ἰταλίας ἀντέδρασαν διακεκριμένοι Ἰταλοὶ μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ δημοσιογράφος Luciano Margini τῆς ἐφημερίδας «Αἰὼν» τοῦ Μιλάνου: «Οἱ Ἠπειρῶται ἀπήντησαν εἰς τὴν εὐρωπαϊκὴν πίεσιν μὲ ἐπανάστασιν. Ἀπεφάσισαν νὰ ὑπερασπίσουν μὲ τὰ ὄπλα τὰ δίκαια των. Ἀνεκηρύχθησαν αὐτόνομοι. Περισσότερον ἀπὸ τὰ ὄπλα, ἡ δύναμὶς των ἐγκεῖται εἰς τὸ δίκαιον τῆς ὑποθέσεώς των καὶ εἰς τὴν ἠθικὴν ὑποστήριξιν ποὺ δὲν πρέπει οὔτε δύναται νὰ λείψη εἰς αὐτοὺς ἀπὸ ὅλην τὴν φιλελευθέραν Εὐρώπην. Καὶ ἐνῶ δὲν δυνάμεθα νὰ εὕρωμεν ἀρκετοὺς καὶ κατάλληλους λόγους διαμαρτυρίας καὶ παραπόνου κατὰ τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς τῆς Ἰταλικῆς Κυβερνήσεως, ἀπαρνούμενης τὰς ἀρχὰς τῆς ἰδικῆς μας παλιγγενεσίας καὶ ἐξευτελίζουσης τὴν ἱστορία τῆς πατρίδος, εἴμεθα εὐτυχεῖς, ὅτι ἡ ὑπερεχὸς ἠπειρωτκὴ ἐπανάστασις πιστοποιεῖ ἐπισήμως καθ’ ὅλην τὴν Εὐρώπην ὅτι δὲν δύναται νὰ ἀποφασίση οὕτως ἀδιαμαρτύρητως τὴν δολοφονίαν ἑνὸς λαοῦ. Ἡ σκέψις τοῦ Ἰωσήφ Μαντζίνι φαίνεται μακρυνὸν ὄνειρον. Σήμερον ἡ Ἰταλικὴ Κυβέρνησις, ὑπὸ τῶν ζωηρῶν ἐθνικοφρόνων, ἐν τῷ ζήλῳ τῆς ἰμπεριαλιστικῆς πολιτικῆς, προσβάλλει τὰ ἐθνικὰ αἰσθήματα τῆς Δωδεκανήσου καὶ τῆς Ἠπειροῦ, καὶ ἐνῶ ἀφενὸς προσπαθεῖ νὰ συντρίψη τὰς εὐχᾶς καὶ τὰς ἐλπίδας τῶν Ἠπειρωτῶν ἀφετέρου μετὰ κυνισμοῦ καὶ θαυμαστῆς ὑπερηφάνειας κρατεῖ τὰς νήσους τοῦ Αἰγαίου».

Προγενέστερα, ὅπως ἔχει ἐξακριβώσει ὁ Γ. Σ. Ἀλεξιάδης ἀπέτρεπε τὴν ἀνάμειξη τῆς Ἰταλίας ὁ πρωθυπουργὸς της Crispi, ὁ ὁποῖος ἂν καὶ κυβερνᾶ κατὰ τὴν ἔναρξη τῆς ἰταλικῆς ἐπεκτατικῆς πολιτικῆς γιὰ τὶς ἐκδηλούμενες βλέψεις Ἰταλῶν στὴν Ἀλβανία, ἐνίσταται ἐνώπιον τῆς Ἰταλικῆς Βουλῆς τονίζοντας: «Τί ἔχουμε νὰ κάνουμε ἐμεῖς μὲ τοὺς Ἀλβανούς; Ἡ γλώσσα τους, οἱ παραδόσεις τους καὶ ἡ συμμετοχή τους στὸν πόλεμο τῆς ἑλληνικῆς ἀνεξαρτησίας τους ἔχουν συνηθίσει νὰ στρέφουν πάντοτε τὰ βλέμματά τους πρὸς τὴν Ἑλλάδα. Εἶναι συνεπῶς πολὺ ἐπιπόλαιο νὰ σπᾶμε τὸ κεφάλι μας, γιὰ τὸ μέλλον τοῦ λαοῦ αὐτοῦ. Κι ἂν ζητούσαμε τώρα μίαν Ἀλβανία αὐτόνομη ἢ συνδεδεμένη ὁμοσπονδιακὰ μὲ τὴν Ἰταλία, δὲν θὰ δημιουργούσαμε κατάσταση διαρκῆ. Γιατί ἀργὰ ἢ γρήγορα μόλις θὰ γίνονταν ἀνεξάρτητοι οἱ Ἀλβανοί, θὰ πραγματοποιοῦσαν τὴν Ἑνωσή τους μὲ τὴν Ἑλλάδα».

Πληροφορίες ἐξίσου ἀκριβεῖς καὶ πολύτιμες, τὶς ὁποῖες ἔχει διασώσει ὁ πολύδραστος Χρ. Χρηστοβασίλης ὀφείλονται καὶ στὸν καθηγητὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν καὶ πρόεδρο τῆς Ἑταιρείας Ἑλληνισμὸς Νεοκλὴ Καβάζη:

Κρίσπης:-«Ἡ Ἑλλὰς οὐδὲν ἔπραξεν ὅπως ἑλκύσῃ ὑπὲρ ἑαυτῆς τὴν προσοχὴν καὶ τὸ ἐνδιαφέρον τῶν Δυνάμεων, ἴδια τῶν λαῶν, οἵτινες ἀείποτε διάκεινται ὑπὲρ αὐτῆς εὐμενῶς».

Καζάζης:-«Γινώσκετε τὰς κατὰ τὰ τελευταία ἔτη ἐνέργειας τῆς νέας ὑμῶν πολιτικῆς ἐν Ἠπείρῳ καὶ Ἀλβανίᾳ ὅπου ὁ Ἰταλικὸς προσηλυτισμὸς ἐργάζεται μετὰ πολλοῦ ζήλου, ἐπὶ βλάβῃ τῶν ἑλληνικῶν δικαίων».

Κρίσπης:-«Εἶναι ἀληθές, ὅτι διεξήχθη τοιάυτη ἐργασία ὑπὲρ τῶν Ἰταλικῶν συμφερόντων. Ἀλλὰ βεβαιωθεῖτε, ὅτι δὲν εἶναι τοιοῦτο τὸ πρόγραμμα τῆς ἐξωτερικῆς ἡμῶν πολιτικῆς. Ἀποδεχόμεθα ὅτι αἱ τουρκικαὶ αὐταὶ ἐπαρχίαι ἀνήκουσι καὶ λόγῳ ἱστορικῶν δικαίων καὶ λόγῳ φυλετικῆς συγγένειας εἰς τὴν Ἑλλάδα μᾶλλον ἢ εἰς ὀποιανδήποτε ἄλλην εὐρωπαϊκὴν χώραν. Ἀληθῶς σεῖς δὲν ἐνεργεῖτε σοβαρῶς καὶ μετὰ περισκέψεως ὑπὲρ τῆς ἐπικρατήσεως τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἐν Ἠπείρῳ καὶ Ἀλβανίᾳ, ἔνθα δὲν θὰ εὑρίσκετε μεγάλην ἀντίδρασιν… Ἀποκεῖται εἰς τὴν Ἑλλάδα νὰ κατανοήσῃ τὰ ἀληθῆ αὐτῆς συμφέροντα καὶ νὰ πολιτευθῇ δεξιῶς καὶ ἐπιτηδείως, διὰ τῶν πραγμάτων καὶ οὐχὶ δι’ ἀορίστων ἱστορικῶν ἐπικλήσεων καὶ διαμαρτυριῶν. Ἂς μιμηθῇ τὴν Ἰταλίαν θὰ ἀποκτήσῃ πραγματικοὺς φίλους, ὅταν δημιουργήσῃ πραγματικὴν, ἐθνικὴν καὶ πολιτικὴν πίστιν».

Οἱ ἐθνικὰ σωστικὲς συστάσεις καὶ ὑποδείξεις τοῦ Ἰταλοῦ πρωθυπουργοῦ Κρίσπη οὔτε μετὰ πλήρη αἰώνα καὶ πλέον ἐφαρμόσθηκαν ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες ἁρμοδίους. Γι’ αὐτὸ ὁ Ἑλληνισμὸς συρρικνώνεται καὶ ταπεινώνεται ἐπονείδιστα, ἰδίως στὸν βορειοηπειρωτικὸ χῶρο, ὅπου Ἕλληνες ἀκόμη καὶ ἀλλλώνυμοι, ἀλλόγλωσσοι καὶ ἀλλόδοξοι ἔχουν διασώσει σὰν πολύτιμο φυλαχτὸ στὰ κατάβαθα τῆς ψυχῆς διακηρύσσοντας ἀποφασιστικὰ τὴν ἑλληνικότητά τους: «Ὁ Φρασάρης, ἀρχηγὸς τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ κατὰ τὸ 1854, ἐρίσας πρὸς συνάρχοντας Τούρκους ἔρριψεν αὐτοῖς τὴν ὕβριν, ὅτι αὐτὸς δὲν εἶναι Κονιάρης ἀλλὰ ἔχει προγόνους τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνας».

Οἱ Ἀλβανοὶ μουσουλμάνοι τοῦ Τεπελενιοῦ διὰ τῶν ἐκπροσώπων τους, μούφτη, δημάρχου καὶ δύο σείχηδων ἀπευθυνόμενοι πρὸς τὸν διάσημο Γάλλο δημοσιογράφο Rene Puaux τηλεγράφουν: «Χαιρετίζουμε τὸν ἐκπρόσωπο τοῦ γαλλικοῦ λαοῦ καὶ σᾶς παρακαλοῦμε νὰ καταστήσετε γνωστὰ τὰ εἰλικρινῆ μας αἰσθήματα γιὰ τὴ μητέρα πατρίδα, τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὴν ὁποία καμιὰ στρατιωτικὴ δύναμη ἀπὸ ἐκεῖνες ποὺ ἐργάζονται γιὰ τὴν ἀδικία δὲν θὰ μπορέσει νὰ μᾶς χωρίσει».

Ἤδη κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ συνεδρίου τοῦ Βερολίνου καὶ μετέπειτα δημοσιοποιεῖ ἐπιτόπιες διαπιστώσεις ἑλληνικότητας ἀλλογλώσσων καὶ ὁ καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Σορβόννης Victor Berard: «Ἡ χριστιανικὴ κοινότητα τοῦ Ἐλβασᾶν εἶναι τὸ προκεχωρημένο φυλάκιο τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἐδῶ στὰ βόρεια. Ὅλοι αὐτοὶ οἱ Ἀλβανοὶ θεωροῦν τοὺς ἑαυτοὺς τοὺς Ἕλληνες». Στὴν ἴδια διαπίστωση καταλήγει διερευνώντας καὶ τοὺς Βλάχους τῆς ἴδιας περιοχῆς: «Οἱ Βλάχοι αὐτοὶ ἔχουν τὴ δική τους ἐκκλησία, τὴ δική τους γλώσσα καὶ τὰ δικά τους σχολέια… Καὶ στὰ δυό τους σχολεῖα, ἀρρένων καὶ θηλέων, ἡ διδασκαλία γίνεται στὰ Ἑλληνικὰ… Ἑλληνικὸς ὁ

κλῆρος τους, ἑλληνικὴ καὶ ἡ λειτουργεία . Οἱ ἴδιοι μιλᾶνε βλάχικα στὴ συνοικία τους καὶ Ἑλληνικὰ στὸ παζάρι… Καὶ αὐτοὶ ἐπίσης στέλνουν σπουδαστὲς στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Ἀθήνας. Κοντολογὶς ἔχουν ἑλληνικὴ συνείδηση καὶ δηλώνουν Ἕλληνες».

Οἱ Ἕλληνες δὲν καθηλώθηκαν ἐντεῦθεν τῆς Ἐγνατίας ὁδοῦ, τοῦ Γενούσου (Σκούμπη) ποταμοῦ, ποὺ κατὰ τὸν Στράβωνα ἀποτελοῦσε διαχωριστικὴ γραμμὴ Ἑλλήνων-Ἰλλυρίων, παραδεκτὴ καὶ ἀπὸ τὸν ἱστορικὸ τῶν χρόνων τοῦ Ἰουστινιανοῦ, τὸν Προκόπιο, ἐπιπρόσθετα δὲ καὶ ἀπὸ τοὺς σύγχρονούς μας εἰδικοὺς, ὅπως τὸν Vl. Popovic: «Ἐξακριβωμένα ὡς ἐπιδέξιοι ἔμποροι ταλαντοῦχοι ἐπιχειρηματίες οἱ Ἕλληνες δὲν ἐμποδίστηκαν ἀπὸ τὸ ρεῦμα τοῦ Γενούσου. Ἀδιανόητη θὰ ἦταν ἡ ἀποφυγὴ πωλήσεως τῶν παντοειδῶν προιόντων τους, ὅταν ἀνὰ τοὺς αἰῶνες διακρίνονται στὶς ἐπικερδεῖς δραστηριότητες καὶ βορειοτέρα, ὅπου καὶ σὲ καιροὺς χαλεποὺς ὑπερτεροῦν κατὰ τὸν Ἰταλὸ Antonio Canini. Αὐτὴ ἡ ὑπεροχὴ τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου δὲν ὀφείλεται στὴ δύναμη: εἶναι φυσικὸ ἐπακόλουθo τῆς φυλετικῆς καὶ πολιτιστικῆς ἀνωτερότητας, ἡ ὁποία ἀκόμη κατὰ τὶς δυσχερέστηρες γιὰ τὸ ἑλληνικὸ ἔθνος περιόδους δὲν εἶχε παύσει».

Ἡ προηγούμενη μαρτυρία ἐπαληθεύεται καὶ ἀπὸ μελέτες συγχρόνων μας ἐπιστημόνων κατεξοχὴν τῶν Lorenzo Braccesi, Benedetta Rossignoli, Antinorio. Τοῦ πρώτου τὸ σύγραμμα ἐπιγραφόμενο Grecita adriatica τεκμηριώνει τὴν κατὰ μῆκος τῶν ἀδριατικῶν ἀκτῶν διαχρονικὴ παρουσία Ἑλλήνων, γιὰ τοὺς ὁποίους πάμπολλοι ἄλλοι ἔγραψαν π.χ. Hatefeid, Robert, Gitti, Digovic, Vingia, Nicolanci, Parovic-Pesicam, Garasanic, Woodbead, Rendic-Miocevic. Ἔρευνα ὁμολογουμένως ἐμπερισταμένη διενεργήθηκε καὶ ἀπὸ τὴν Καθολικὴ Ἐκκλησία ἡ ὁποία ἐπιμελέστατα εἶχε μεριμνήσει γιὰ τὴν καλύτερη καὶ πληρέστερη ἐνημέρωση τῆς ἐπὶ τῆς ἐθνολογικῆς, γλωσσικῆς κλπ καταστάσεως τῆς δυτικῆς Βαλκανικῆς τοῦ λεγόμενου τότε θέματος Ἰλλυρικόν. Ἐκεῖ ἔστειλε τὸν ἐπίσκοπο Σεβίλλης, μετέπειτα δὲ καὶ ἀρχιεπίσκοπο Ἱσπανίας, Ἰσίδωρο εὐφημότατα γνωστὸ ὡς πανεπιστήμονα, ὁ ὁποῖος ἔχει ὀνομάσει τὸν χῶρο τοῦ ἄλλοτε Ἰλλυρικοῦ Graecia κατονομάζοντας ταυτόχρονα τὶς ἑλληνικὲς ἐπαρχίες ἀπὸ βορρᾶ πρὸς νότο: «sunt autem provincial Graecial septem, quarum primaab occidente Dalmatia, inde Epirus, inde Hellas, inde Thessalia, inde Macedonia, inde Achaia, et duae in mari, greta et cyclades. Illyricum autem generaliter onnis Graecia est».

Προφανέστατα μὲ πολὺ γνώση οἱ Δημητριεῖς πρωτεξάδελφοι Γρ.Κωσταντᾶς καὶ Δανιὴλ Φιλλιπίδης τὸ 1971 χάρη στὸ βιβλίο τους «Γεωγραφία Νεωτερικὴ» ἐπιδοκιμασμένο μάλιστα ἀπὸ τὴ Βουλγάρα Nadeyda Danova, διδάσκουν ὅτι: «ἡ Ἑλλὰς τῶν χρόνων ἐκείνων διαιρεῖται στὴν Εὐρωπαϊκὴ καὶ στὴν Ἀσιατική. Ἡ πρώτη περιέχει ἀρχιζόντας ἀπὸ τὸ νότιο 1. τὴν Πελοπόννησο, 2. τὴν κὰθ αὐτὸ Ἑλλάδα, 3. τὴ Θεσσαλία, 4. τὴν Ἤπειρο, 5. τὴν Ἀρβανητιά, 6. τὴ Μακεδονία, 7. τὴ Θράκη, 8. τὴν Κρήτη, 9. τὰ ὑπόλοιπα νησιὰ Αἰγαίου πελάγους ὅπου ἀνήκουν εἰς τὴν Εὐρώπην, 10. τὰ

νησιὰ τοῦ Ἰωνίου Πελάγους». Τὴ διδασκαλία τοὺς μεταδίδει καὶ ὁ μαθητὴς τῶν Πηλιορειτῶν συγραφέων Ρήγας Βελεστινλὴς σὲ στροφὲς τραγουδιοῦ ἀπὸ τὸ Ἐγκόλπιό του:

Στρ.η΄. Ὢ Ἀλβανίται , ἄνδρες ἐλεύθεροι

καὶ Ἠπειρῶται οἱ εὐγενέστεροι,

τοῦ Πύρρου οἱ ἀπόγονοι,

ὁρμήσατε ὁμόφωνοι.

Καὶ τὰ ἅρματά σας δράξατε

ἐχθρούς τῆς πατρίδας σπαράξατε.

Στρ.ι΄. Ὢ Ὑδριῶται ὢ ἐσεῖς Ψαριανοὶ

ἄνδρες Σπετσιῶται καὶ ὑπόλοιποι Γραικοί.

Τὸ περίγραμμα τοῦτο δὲν ἀποτελεῖ αὐθαίρετη χάραξη Ἑλληνικῶν περιοχῶν. Διότι στὴν ὁροθετικὴ αὐτὴ γραμμὴ καθορίζουν τὸν Ἑλληνισμὸ στοὺς χάρτες τους περὶ Ἑλλάδος ἀρκεῖται ξένοι, ὅπως οἱ August Vindel (1700), Guillaume del lse (1730) Augusto Gouttlob Bohenio (1766), Herisson (1800) καθὼς καὶ ὁ μέγας διδάσκαλος τοῦ Γένους Ἄνθιμος Γαζῆς (1800-1801) κ.α.

Πάντως ὁ Ρουμάνος ἀκαδημαϊκὸς καὶ καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου Vasile Parvan ἀξιολογώντας ὡς ἐξαιρετικὴ τὴ λατινικὴ γλώσσα τῆς Δαλματίας, γνωστὴ ὡς δαλματική, ἐξηγεῖ ὅτι οἱ χρῆστες της κατάγονται ἀπὸ Ἰλλυρίους, Ρωμαίους καὶ Ἕλληνες (V. Parvan, Dacia, Madrid 1956, σ. 140). Κάποιες προσδοκίες ἀνευρέσεως ἰλλυρικῆς γραφῆς καὶ γλώσσας δημιουργήθηκαν τὸ 1898 ὅταν χάρη στὴν ἀρχαιολογικὴ σκαπάνη στὸν χῶρο τῆς Χρυσουπόλεως (Σκούταρι, Σκόρδα) ἔρχεται στὸ φῶς μικρὸ χάλκινο δαχτυλίδι μὲ δίσκο ἐνεπίγραφο. Ἂν καὶ ἡ γραφὴ γρήγορα ἀναγνωρίσθηκε ὡς ἑλληνική, οἱ ἐλπίδες γιὰ γλώσσα, ἰλλυρικὴ διατηρήθηκαν. Ἐνῶ δὲ ἐπὶ μισὸ αἰώνα ἡ ἐπιγραφὴ ὀνομάζεται «ἰλλυρική», τελικὰ ἡ Βουλγάρα Liuba Ognenova μὲ τὴν ἰδιαίτερη ἐπιμονὴ καὶ ἐπιστημοσύνη της ἀπέδειξε ὅτι ἐκτός τῆς γραφῆς καὶ ἡ γλώσσα εἶναι ἑλληνικὴ . Ἐπιπρόσθετα προβαίνει καὶ στὴ χρονολόγησή της, 6ο-7ο αἰ. μ. Χ. γνωστοποιώντας καὶ τὸ βραχύτατο κείμενο: Κ(ὕρι) βοηθῆ Ἂν(ν)α.

Οἱ Ἀλβανοὶ ἢ Σκυπιτάροι ὀφείλουν τὸ μὲν πρῶτο ἐπώνυμο στὸν ἑλληνικῆς καὶ λατινικῆς προελεύσεως γεωγραφικὸ καὶ διηκοιτικὸ ὄρο Ἀλβάνα καὶ μὲ ρωτακισμὸ Ἀρβάνα, περιοχῆς βόρεια τῆς πανάρχαιης παρὰ τὸ ρωμαικὸ ὄνομα ὁδοῦ Ἐγνατίας, τὸ δὲ δεύτερο, κατὰ τὸν Κροάτη ἀκαδημαϊκὸ καὶ καθηγητὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ζάγκρεμπ Petar Skok, ἐτυμολογεῖται «διὰ τοῦ Scupis (ἀλβ. Shkyp),πρωτεύουσα τῆς Δαρδανίας, Σκόπια». Ὁ Βούλγαρος ἀκαδημαϊκὸς καὶ καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Σόφιας Vladimir Georgiev γνωστοποιεῖ ὅτι:«ἤδη τὸν 2ο αἰ. π. Χ. οἱ Σκυπιτάροι ἐντοπίζονται στὴν Δαρδανία, ἀπὸ τὴν ὁποία κατὰ καιροὺς μετακινοῦνται πρὸς νότο» (Linguistique Balkanique 2, 1960, σ. 15-19). Ὁ καθηγητὴς δὲ τοῦ Πανεπιστημίου Ρώμης Carlo Tagliavini πληροφορεῖ ὅτι: «πρὸ τῆς ἐγκαταστάσεως Σλάβων στὰ κεντρικὰ μέρη τῆς Βαλκανικῆς κατοικοῦν Σκυπιτάροι. Ἀφοῦ πλέον συμβιώνουν στὴ Δαρδανία καὶ Παννονία καταφθάνουν σιγὰ σιγὰ καὶ στὴν σημερινὴ Ἀλβανία». Μεταγενέστερα ὁ Ρουμάνος ἀκαδημαϊκὸς καὶ καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου I. I. Russu, ὁ ὁποῖος μετὰ τὴ διδακτορικὴ διατριβή του γιὰ τὴν θρακικὴ γλώσσα ἐπιδόθηκε στὴν ὁλικὴ διερεύνηση τῶν Ἰλλυριῶν καὶ ἐνδελεχέστερα τῆς ἰλλυρικῆς γλώσσας, μόλις τὸ 1980 κατέληξε στὸ ἑπόμενο πόρισμα: «Οἱ Ἀλβανοὶ (Σκυπιτάροι) δὲν ἔχουν κληρονομήσει τίποτα ἀπὸ τὴν ἀνθρωπωνυμία καὶ ἀκόμη ἀπὸ τὴν τοπωνυμία τῶν ἀρχαίων Ἰλλυριῶν. Δὲν ἔχουν τίποτα τὸ κοινὸ μὲ αὐτούς» (Rexue Roumaine d’ Histoire, 19 (1980), σ. 757). Ἐνωρίτερα στὸ ἀλβανικὸ ἐπιστημονικὸ περιοδικὸ Studia Albanica (1 (1969), σ. 134) ὁ Ρουμάνος ἀκαδημαϊκὸς καὶ καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου Al. Rasetti ἀμφισβητεῖ τὴν αὐτοχθονία τῶν Ἀλβανῶν.Ὁ δὲ Vl. Georgiev τὸ 1978 σὲ διεθνὲς συνέδριο ἀπέκλεισε τὴν προέλευση τῆς ἀλβανικῆς γλώσσας ἀπὸ τὴν ἰλλυρικὴ.

Ἐν τούτοις οἱ Stefanaque Pollo, Arben, Puto,Kristo, Erasheri, Skender Anamali ἔχουν συγγράψει τὴν Ἱστορία τῆς Ἀλβανίας ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα μέχρι σήμερα, μάλιστα καὶ μὲ ἀνάγλυφη ἐξεικόνιση, δηλαδὴ μὲ χάρτη εἰδικό, στὸν ὁποῖο ὅλη ἡ Ἤπειρος καὶ ἡ Ἀκαρνανία προβάλλονται ἀπόλυτα ἰλλυρικές, Δυτικὴ δὲ Μακεδονία καὶ Κεντρικὴ Ἑλλάδα, κυρίως Αἰτωλία ἕως Ναύπακτο, ἰλλυρίζουσες. Προστίθεται δὲ ὅτι ἡ συγγραφὴ δὲν ἀποσκοπεῖ ἀποκλειστικὰ στὴ διαφώτιση τῶν Ἀλβανῶν. Διότι μεταφράσθηκε στὶς μεγάλες γλῶσσες καθὼς καὶ στὴν ἑλληνικὴ, χωρὶς τὴν παραμικρὴ ἀπομέρους τῶν Ἑλλήνων εἰδικῶν παρατήρηση ἀνασκευῆς ἀνακριβειῶν ἢ τουλάχιστον ἀβλεψιῶν. Ἀντίθετα καὶ ὅλως ἀκατανόητα σὲ σχολικὸ βιβλίο Ἱστορίας τῶν ἀρχαίων χρόνων γιὰ τὴν πρώτη τάξη τοῦ Γυμνασίου ὑποδηλώνεται ὅτι ἡ Ἰλλυρία ἐπεκτείνεται καὶ στὴν Πελοπόννησο, μὲ πιθανὴ παρερμηνεία ἡ ἄγνοια τῶν ὅρων Ἰλλυρία (χώρα) καὶ Ἰλλυρικὸν (βυζαντινὴ περιφέρεια, θέμα) ἀσσύγνωστη. Διότι ἤδη τὸ 1969 ὁ Lili Russu στὸ μέγιστο σύγγραμμά του, ἐπιγραφόμενο «Ἰλλύριοι Ἱστορία-Γλώσσα», τονίζει: «Εἶναι ἀνάγκη νὰ ἐπαναλάβουμε ὅτι οἱ Ἰλλύριοι ποτὲ δὲν πέρασαν τὴ γραμμὴ Αὐλῶνος-Πρεσπῶν καὶ τὰ σύνορα πρὸς τὴν Μακεδονία, Παιονία, Δαρδανία». Οἱ λεγόμενοι ἁρμόδιοι Ἕλληνες ἀντὶ νὰ ἐπικαλεσθοῦν τὰ ἐπιτεύγματα τοῦ Ρουμανοῦ ἀκαδημαϊκοῦ ἐπιδεινώνουν τὴν κατάσταση εἰσάγοντας σὲ σχολικὰ ἑλληνικὰ ἐγχειρίδια προπαγανδιστικὰ ἐμέσματα. Δικαιολογημένα ἔσπευσε στὴ δημόσια καταγγελία ὁ Ἡρακλῆς Παπαδῆμος· μάλιστα σὲ διδακτικὸ σύγγραμμα ἐγκεκριμένο ἐπίσημα ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας, ποὺ διδάσκεται στοὺς μαθητὲς τῶν Λυκείων οἱ πέντε κατάδικοι τῆς Θεσσαλίας, οἱ Καραγκούνηδες θεωροῦνται σὰν ἀπόγονοι, Σκυπιτάρων, ἂν καὶ εἴποτε εἶναι ἑλληνόφωνοι. Τὴν ἀποκάλυψη ἔκαμε ἐπισημότερα καὶ ὁ σχολικὸς σύμβουλος δρ Θ. Νήμας σὲ σεμινάριο γιὰ τὴ διδασκαλία τῆς τοπικῆς ἱστορίας τοῦ νόμου Τρικάλων: «Στὶς πρῶτες ἐκδόσεις τοῦ βιβλίου «Ἱστορία Ρωμαϊκὴ καὶ Βυζαντινὴ (146 π.Χ -1453 μ.Χ)» τοῦ Κ.Καλοκαιρινοῦ, ποὺ διδασκόταν ἕως πρὶν λίγα χρόνια στὴ Β΄ Λυκείου, διατυπωνόταν ἡ ἀνακριβὴς ἄποψη ὅτι οἱ Καραγκούνηδες τῆς Θεσσαλίας εἶναι Ἀλβανικῆς καταγωγῆς καὶ ὅτι μιλοῦν ἀρβανίτικα».

Ἡ κρατικὴ καὶ ἡ ἐπιστημονικὴ Ἑλλάδα ἔχουν δυνατότητες διαπιστώσεως τῆς ἀλήθειας ἀπὸ ἀκραιφνεῖς Ἀλβανοὺς, μεταξὺ τῶν ὁποίων προέχει ὁ Basri-bay, βουλευτὴς στὸ Ὀθωμανικὸ Κοινοβούλιο, πρόεδρος τῆς δεύτερης ἐθνικῆς ἀλβανικῆς κυβερνήσεως καὶ ἀναπληρωτὴς ἀρχηγὸς τῆς Ἐκτελεστικῆς Ἐξουσίας (1915-1916), κρατούμενος τῶν Αὐστροουγγαρικῶν φυλακῶν (1916-1918),-τίτλοι παρατιθέμενοι στὸ ἐξώφυλλο γαλλόγλωσσου δημοσιεύματός του-μὲ κωδικὸ ἀριθμὸ Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης Γαλλίας: 4ο [719(48)] τὸ ὁποῖο ἐπιγράφεται «Ἡ Ἀνατολὴ ἀποβαλκανοποιημένη καὶ ἡ Ἀλβανία. Αἰτία τῶν τελευταίων Πολέμων καὶ μέλλουσα Εἰρήνη ἀ.τ.χ. 5, ὅπου παρέχονται καὶ οἱ ἑπόμενες πληροφορίες: «Μὲ τὸν ἀρχέγονο μικρὸ λαό της, διαιρημένο σὲ τρεῖς μεγάλες θρησκεῖες, ἡ Ἀλβανία ἕως τώρα στερεῖται ἐθνικῆς συνειδήσεως. Κάθε κίνημά της ἐθνικὸ εἶναι πλαστό, εἰσαγόμενο ἀπὸ τὸ ἐξωτερικὸ, προπάντων ἀπὸ τὴ Βιέννη».

Ἡ παραπλάνηση, μάλιστα τοῦ ἑλληνικοῦ ἀναγνωστικοῦ κοινοῦ, πραγματώνεται καὶ ἀπὸ λογοτέχνες, τῶν ὁποίων τὰ ἀνιστόρητα κείμενα βλέπουν ἀπρόσκοπα τὸ φῶς τῆς δημοσιότητας καὶ στὸν ἡμερήσιο ἀθηναϊκὸ τύπο. Ἀνατριχιαστικὴ ἀποκοτιὰ ἀποτελεῖ ἡ προβολὴ σκαλαθυρμάτων τοῦ δημοσιογράφου Θεόδωρου Καρζῆ, ποὺ συγκλονίζει τοὺς ἀναγνῶστες μὲ μοναδικὴ φράση: «Ὅλοι οἱ ἱστορικοὶ συμφωνοῦν ὅτι ἡ καταγωγὴ τῶν Σουλιωτῶν ἦταν ἰλλυρικὴ-ἀλβανικὴ»! Τὴν ἀλήθεια ἔχει ἐκστομίσει πολὺ ἐνωρὶς ὁ H. Houssaye: «Οἱ Ἕλληνες τῆς Ἠπείρου, οἱ Σουλιῶτες, ἔμαθαν τοὺς λοιποὺς Ἕλληνες τῆς Ἠπείρου, πὼς ἀποθνήσκει κανεὶς διὰ τὴν ἐλευθερίαν». Μόλις δὲ τὸ 2002 ὁ Θ. Β. Παπακωνσταντίνου παρουσιάζει τοὺς Σουλιῶτες νὰ δηλώνουν: «Κρεμάσαμε τὰ ὄπλα μας σὲ βράχους ὑψηλῶν καὶ ἀπόκρημνων βουνῶν, τὴν κορυφὴ τῶν ὁποίων μόνο ὁ ἥλιος βλέπει .Ἐδῶ μένουμε , σπάζουμε πέτρες καὶ θρεφόμαστε μὲ ξηρὲς ρίζες ἄγονης γῆς, ἔντρομοι στὴν ἰδέα τῆς σκλαβιᾶς. Σεβόμενοι τὸ γένος μας καὶ τοὺς τάφους τῶν προγόνων μας θὰ προτιμήσουμε τὸν θάνατο».

Ὁπωσδήποτε δὲν εἶναι μικρότερης σπουδαιότητας ἡ πληροφορία, τὴν ὁποία προσφέρει στὸ Γεωγραφικὸ Λεξικὸ του ὁ St. Martin, κατὰ τὸν ὁποῖο οἱ κάτοικοι τῆς Ἀλβανίας θεωροῦν προπάτορές τους τὸν Ἡρακλῆ, τὸν Ἀχιλλέα, τὸν Πυρρόν, τὸν Ἀντιπάτρον καὶ ἄλλους. Χαρακτηριστικὴ δὲ εἶναι ἡ διακήρυξή τους: «οὐδεὶς δύναται νὰ ἀρνηθῇ παρ’ ἡμῖν τὴν αὐτοῦ καταγωγὴν ἐκ τῶν Κερκύρας καὶ Κορίνθου ἀποικισαντων Φαιάκων καὶ Κορινθίων καὶ τὰς παρὰ τὴν Ἀνδριατικήν συστησάντων κατοικησάντων πόλεις Ἐπιδαμνον (Δυρράχιον) Ἀπολλώνιαν, ἀνθοῦσαν εἰς τὰ γράμματα καὶ ἐν ταῖς σχολαῖς αὐτῆς, ἐπὶ σπουδῇ καὶ ἐκμαθήσει τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, φιλοξενήσασαν τὸν Ὀκτάβιον Καίσαρα, τὴν Βουλίδα καὶ τὸν Ὤρικον καὶ τὰς ἀλλας πόλεις καὶ χωρᾶς ταύτης, ἐν αἷς κατοικοῦσιν οἱ Ὕελοι ἀπόγονοι τοῦ Ἠρακλέους καὶ τῶν Ἀργοναυτῶν».

Ὁ Διονύσιος Ἁλικαρνασσεύς (Ι, 17, 2) πιστοποιεῖ: «ἦν γὰρ δὴ καὶ τὸ τῶν Πελασγῶν γένος Ἑλληνικὸν ἐκ Πελοποννήσου τὸ ἀρχαῖον»!. Κατὰ δὲ τὸν Jean Berard, οἱ Πελασγοὶ φεύγοντας ἀπὸ τὴν Πελασγιωτίδα Θεσσαλία φθάνουν στὴν Ἤπειρο, περιοχὴ Δωδώνης ἐπὶ Δευκαλίωνος καὶ ἔπειτα στὴν Ἰταλία ἑλληνόφωνοι! Μεταπολεμικὰ σὲ διεθνὲς συνέδριο, ποὺ ὀργανώθηκε στὴν πρωτεύουσα τῆς Κροατίας Ζάγκρεμπ πρὸς τιμὴ τοῦ Κροάτη ἀκαδημαϊκοῦ G. Novac, ὁ ἀκαδημαϊκὸς καὶ καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου Ε .Condurache ἀνέπτυξε τὸ θέμα «Ἡ Δωδώνη καὶ οἱ σχέσεις της μὲ τὸν βαλκανικὸ κόσμο», προκρίνοντας ἀπὸ τὶς δύο ἐκδοχὲς ἐντάξεως τῶν Πελασγῶν, ἑλληνικὴ ἡ προελληνική, τὴν πρώτη.

Συνεπῶς σαφέστατα συνάγεται συγγένεια τῶν δύο γειτονικῶν λαῶν πανάρχαιη καὶ πολυειδῆς ἡ ὁποία ἐξαιτίας ἐσκεμμένων πιεστικῶν παρεμβάσεων πλειάδας χωρῶν, Αὐστρίας, Ἰταλίας, Ρουμανίας, Τουρκίας… συνάμα δὲ καὶ λόγῳ ἀλλαξοπιστίας τόσο Ἑλλήνων ὅσο καὶ Σκυπιτάρων, μετεξελίχθηκε ἐνίοτε σὲ βυσσαλέα ἐχθροπάθεια.

Στὴν ἐφημερίδα Democrasia, 12.8.94, μὲ τίτλο «Ἡ ἔκπληξη μιᾶς προπόσεως σὲ γαμήλια διασκέδαση περιοχῆς Σκόδρας» καταχωρίζεται κείμενο μεστὸ ἀνθρωπιᾶς καὶ εὐφυΐας: «Πρόποση γιὰ τὸν ἀδελφὸ ἑλληνικὸ λαό. Ἐὰν τὸ παιδί μου δὲν ἐργαζόταν σὲ μία ἑλληνικὴ οἰκογένεια, ἐγὼ δὲν θὰ μποροῦσα νὰ σᾶς καλέσω σὲ αὐτὴν τὴν χαρά. Τὸ τσούγκρισμα τοῦ ποτηριοῦ ἀκούεται περισσότερο ἀπὸ τὶς διπλωματικὲς ἢ προεδρικὲς δηλώσεις. Ἡ πρόποση εἶναι μία ἔκπληξη γιὰ τοὺς πολιτικοὺς οἱ ὁποῖοι ἐργάζονται ἀντίθετα πρὸς τὴ θέληση τοῦ λαοῦ γιὰ τὶς σχέσεις μὲ τοὺς γείτονες».

Ἡ διαίσθηση τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων συμπίπτει μερικὲς φορὲς μὲ διαπιστώσεις ἀκραιφνῶν ἐπιστημόνων. Τὰ συναισθήματα ποὺ διακατεῖχαν τὸν περιχαρῆ πατέρα κατὰ τὸν γάμο τοῦ παιδιοῦ του, ἀπηχοῦν πιθανὸν βαθύτατα βιώματα μακρινῆς στὸ παρελθὸν συμβιώσεως τῶν δύο λαῶν, Ἀλβανῶν-Ἑλλήνων.

Πασίγνωστο εἶναι ὅτι τὸ Ἡνωμένο Βασίλειο, ἡ ἄλλοτε πονηρὰ Ἀλβίων, κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Β΄ παγκοσμίου πολέμου εἶχε στείλει στὴν Ἀλβανία καὶ στὴ βορειοδυτικὴ Ἑλλάδα ὡς πολεμικὸ πράκτορά της, τὸν μεταπολεμικὰ ἐπιφανέστατο καθηγητὴ τοῦ Πανεπιστημίου Bristol N. G. L. Hammond. Ὁ ἀτλαντικὸς αὐτὸς ἄνδρας τόσο κατὰ τὴν ἐντεταλμένη στρατιωτικὴ ἀποστολὴ ὅσο καὶ βραδύτερα στὴν ἐπὶ δεκαετίας ἐπιστημονικὴ ἐπιτόπια ἐνασχόληση μὲ πρώτιστο ἀποτέλεσμα ὀγκωδέστατο σύγγραμμα, ἐπιγραφόμενο «Ἤπειρος», κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ Ἑλληνισμὸς ὑφίσταται στὴν Βόρειο Ἤπειρο ἀπὸ τοὺς μηκυναϊκοὺς χρόνους. Στὸ δὲ κύκνειο ἄσμα του, ἄρθρο δημοσιευμένο στὸ περιοδικὸ Anglo-Hellenic Review (Β΄ 1993), πεπεισμένος γιὰ τὴν ἀναγκαιότητα συνυπάρξεως ἑλληνο-ἀλβανικῆς συνιστᾶ τὴν ἐνεργὸ ἐφαρμογὴ τοῦ πάντοτε ἐν ἰσχυί Πρωτοκόλλου τῆς Κερκύρας ὡς τοῦ μοναδικοῦ καὶ ἐνδεδειγμένου μέτρου ἑδραιώσεως καλῆς γειτονίας καὶ ἀγαστῆς συνεργασίας γιὰ τὴν εἰρήνη καὶ τὴν προκοπὴ σὲ ὅλους τους τομεῖς ἀμφοτέρων τῶν λαῶν, δοθέντως ὅτι σήμερα, ὅπως καταγγέλει ὁ Πρόεδρος τῆς Πανηπειρωτικῆς Γ. Οἰκονόμου, «Ὑπάρχει ἔλλειμμα ἀσφάλειας» (Ἡ Καθημερινὴ, φ. 26.1.14): «Ἐφιάλτης στὰ σύνορα μὲ τὴν Ἀλβανία»).

[Οἱ ἐνδιαφερόμενοι γιὰ πληρέστερη τεκμηρίωση βλ. Εὑρετήρια ὀνομάτων στὴν τετράτομη συγγραφὴ Ἀχ. Γ. Λαζάρου, Ἑλληνισμὸς καὶ λαοὶ νοτιοανατολικῆς Εὐρώπης, Ἀθήνα 2009-2010].

Προδημοσίευση, περιοδικό ΄΄Ἑρῶ΄΄, τεῦχος ΑΠΡ. ΙΟΥΝ. 2014

Πηγή:http://www.enromiosini.gr