ΟΛΕΣ ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Αριθμ. 13324/Γ2 (ΦΕΚ Β΄ 206/13.02.2006)
Σχολικοί περίπατοι και εκπαιδευτικές εκδρομές μαθητών Δημοσίων και Ιδιωτικών σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Έχοντας υπόψη:

1. Την παράγραφο 3 του άρθρου 45 και την παράγραφο 4 του άρθρου 18 του ν. 1566/1985 (Φ.Ε.Κ. 167 τ. Α΄/30.9.1985) "Δομή και λειτουργία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις".

2. Την παράγραφο 6 του άρθρου 2 του ν. 2986/2002 (Φ.Ε.Κ. 24 τ. Α΄/13.2.2002) "Οργάνωση των περιφερειακών υπηρεσιών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις".

3. Τις παραγράφους 7 και 8 του άρθρου 1 του π.δ. 161/2000 (Φ.Ε.Κ. 145 τ. Α΄/23.6.2000) "Μεταβίβαση στις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις αρμοδιοτήτων τοπικού ενδιαφέροντος, που αφορούν την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση".

4. Την παράγραφο 4 του άρθρου 20 του π.δ. 104/1979 (Φ.Ε.Κ. 23 τ. Α΄/7.2.1979) ""Περί σχολικού και διδακτικού έτους, υπηρεσιακών βιβλίων, εγγραφών, μετεγγραφών, φοιτήσεως, διαγωγής και τιμητικών διακρίσεων των μαθητών των σχολείων Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης".

5. Την 37876/ΣΤ5 (Φ.Ε.Κ. 608 τ. Β΄/26.4.2004) κοινή απόφαση του Πρωθυπουργού και της Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων "Καθορισμός αρμοδιοτήτων Υφυπουργών του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων".

6. Την υπουργική απόφαση Δ1/Φ.353.1./324/105657 (Φ.Ε.Κ. 1340 τ. Β΄/16.10.2002) "Καθορισμός των ειδικότερων καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των προϊσταμένων των περιφερειακών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, των διευθυντών και υποδιευθυντών των σχολικών μονάδων και Σ.Ε.Κ. και των συλλόγων των διδασκόντων".

7. Την ανάγκη πραγματοποίησης εκπαιδευτικών εκδρομών, επισκέψεων και περιπάτων από τους μαθητές των Δημοσίων και Ιδιωτικών σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

8. Το γεγονός ότι από τις διατάξεις αυτής της απόφασης δεν προκαλείται δαπάνη εις βάρος του κρατικού προϋπολογισμού, αποφασίζουμε:

Κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους είναι δυνατόν να πραγματοποιούνται από τους μαθητές των σχολείων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σχολικοί περίπατοι και εκπαιδευτικές εκδρομές ως ακολούθως:

Άρθρο 1 

Σχολικοί Περίπατοι

1. Ως σχολικός περίπατος ορίζεται η οργανωμένη από το σχολείο ομαδική μετάβαση μαθητών 
σε τόπους που βρίσκονται σε μικρή απόσταση από τη σχολική μονάδα. Γίνεται συνήθως πεζή, 
εντός του διδακτικού ωραρίου και έχει στόχο κοινωνικοποιητικό, ψυχαγωγικό, παιδαγωγικό 
και εκπαιδευτικό. Σχολικούς περιπάτους είναι δυνατόν να πραγματοποιούν οι μαθητές όλων 
των τάξεων.

2. Οι περίπατοι πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια του ωραρίου λειτουργίας των σχολείων, 
δεν υπερβαίνουν τους πέντε (5) συνολικά σε όλη τη διάρκεια του διδακτικού έτους και δεν 
πραγματοποιούνται περισσότεροι του ενός (1) μέσα στον ίδιο μήνα.

3. Για την πραγματοποίηση περιπάτου λαμβάνεται απόφαση από το Σύλλογο των Διδασκόντων 
Καθηγητών σε συνεδρία του. Κριτήριο για την επιλογή της τοποθεσίας προορισμού αποτελεί η 
πολιτιστική ή περιβαλλοντική αξία της και η ψυχαγωγική δυνατότητα που προσφέρει. Μετά τη 
λήψη της σχετικής απόφασης από το Σύλλογο των Διδασκόντων Καθηγητών ενημερώνεται το 
οικείο Γραφείο ή η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

4. Οι διδάσκοντες καθηγητές είναι υποχρεωμένοι να συνοδεύσουν τους μαθητές στον περίπατο, 
εκτός εάν κατά την κρίση του Συλλόγου η συμμετοχή κάποιου καθηγητή καθίσταται αδύνατη.

5. Σε μαθητή που απουσιάζει από το σχολικό περίπατο καταχωρίζονται απουσίες ισάριθμες με 
τις διδακτικές ώρες που προβλέπονται από το ωρολόγιο πρόγραμμα της ημέρας κατά την οποία 
πραγματοποιείται ο περίπατος. Στην περίπτωση που για την πραγματοποίηση του περιπάτου 
χρησιμοποιείται μεταφορικό μέσο, για τη συμμετοχή του μαθητή κατατίθεται υπεύθυνη δήλωση 
από τον κηδεμόνα του. Αν ο κηδεμόνας δε συμφωνεί, δεν καταχωρίζονται απουσίες.

Άρθρο 2 

Εκπαιδευτικές Εκδρομές

1. Οι εκπαιδευτικές εκδρομές αποτελούν αναγκαίο συμπλήρωμα της αγωγής των μαθητών, γιατί 
τους δίνουν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με τόπους που έχουν ιδιαίτερη μορφωτική 
αξία, να γνωρίσουν τα επιτεύγματα του ανθρώπου μέσα στη μακροχρόνια πορεία του 
πολιτισμού και να καλλιεργήσουν την κοινωνικότητά τους. Γι' αυτό κρίνεται απαραίτητη η 
προηγούμενη ενημέρωση και παροχή πληροφοριών στους μαθητές για την ιδιαίτερη 
εκπαιδευτική αξία (πολιτιστική, αρχαιολογική, ιστορική, οικολογική κ.α.) του τόπου τον 
οποίο πρόκειται να επισκεφθούν, ώστε να εξασφαλίζεται η απόκτηση όσο το δυνατόν πιο 
πλούσιων εμπειριών. Τις εκδρομές επιβάλλουν εκπαιδευτικοί λόγοι οι οποίοι απορρέουν από 
τον παιδαγωγικό -μορφωτικό χαρακτήρα του σχολείου, και επομένως κρίνεται σκόπιμο να 
καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για την πραγματοποίησή τους.

2. Πραγματοποιείται μία (1) ημερήσια εκδρομή χωρίς διανυκτέρευση από τους μαθητές όλων 
των τάξεων των σχολείων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, οποτεδήποτε 
μέσα στο διδακτικό έτος.

3. Πραγματοποιείται μία (1) πολυήμερη εκδρομή από τους μαθητές της τελευταίας τάξης των 
Λυκείων και του Β΄ κύκλου των Τεχνικών Επαγγελματικών Εκπαιδευτηρίων στο εσωτερικό της 
χώρας, την Κύπρο ή σε άλλες χώρες του εξωτερικού κατά το χρονικό διάστημα από 15 
Οκτωβρίου μέχρι 15 Δεκεμβρίου και από 1η Μαρτίου μέχρι και δεκαπέντε (15) ημέρες πριν 
από τη λήξη των μαθημάτων, η οποία έχει διάρκεια συνολικά μέχρι πέντε (5) ημέρες. 
Επίσης, κατά τις ίδιες χρονικές περιόδους πραγματοποιείται μία (1) εκδρομή στο εσωτερικό 
της χώρας από τους μαθητές της Β΄ τάξης του α΄ κύκλου των Τ.Ε.Ε., η οποία έχει διάρκεια 
μέχρι τρεις (3) ημέρες.

4. Η διάρκεια της εκδρομής στην Κύπρο ή σε άλλες χώρες του εξωτερικού είναι δυνατόν να 
παραταθεί μέχρι και δύο (2) ημέρες με απόφαση του Νομάρχη της οικείας Νομαρχιακής 
Αυτοδιοίκησης. Για εκδρομές στο εσωτερικό της χώρας, όταν η εκκίνηση γίνεται από 
ακριτικές - παραμεθόριες περιοχές ή η κατεύθυνση είναι προς αυτές, η διάρκεια της 
εκδρομής είναι δυνατόν να παραταθεί κατά μία (1) ημέρα.

5. Θεωρείται σημαντικό να ενισχύεται το ενδιαφέρον για την πραγματοποίηση εκδρομών σε 
ακριτικούς νομούς της χώρας μας, καθώς και στην Κύπρο.

Άρθρο 3

Προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση ημερήσιας 
και πολυήμερης εκπαιδευτικής εκδρομής.

1. Για την πραγματοποίηση των εκπαιδευτικών εκδρομών (ημερήσιων και πολυήμερων) 
απαιτούνται:

α. Απόφαση του Συλλόγου των Διδασκόντων Καθηγητών του σχολείου, η οποία λαμβάνεται 
τουλάχιστον ένα (1) μήνα πριν από την πραγματοποίηση των πολυήμερων εκδρομών κατά το 
χρονικό διάστημα Οκτωβρίου - Δεκεμβρίου και τουλάχιστον σαράντα (40) ημέρες πριν από την 
πραγματοποίηση των πολυήμερων εκδρομών κατά το χρονικό διάστημα Μαρτίου - Μαΐου, καθώς 
και δεκαπέντε (15) τουλάχιστον ημέρες πριν από την πραγματοποίηση των ημερήσιων εκδρομών. 

Στην απόφαση ορίζονται απαραιτήτως:

α.α) Ο αρχηγός της εκδρομής, που πρέπει να είναι μόνιμος εκπαιδευτικός.

α.β) Οι συνοδοί καθηγητές, που είναι εκπαιδευτικοί της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, πλην 
των ωρομισθίων και σε αναλογία ένας (1) εκπαιδευτικός ανά τριάντα (30) μαθητές. Για τις 
εκδρομές με προορισμό το εξωτερικό η αναλογία ορίζεται σε έναν (1) εκπαιδευτικό ανά 
είκοσι (20) μαθητές.

α.γ) Η ημερομηνία αναχώρησης και επιστροφής.

α.δ) Ο τόπος όπου θα πραγματοποιηθεί η εκδρομή.

α.ε) Κάθε άλλη λεπτομέρεια προγραμματισμού της εκδρομής, ώστε να επιτυγχάνεται τόσο ο 
σκοπός της, που είναι εκπαιδευτικός και μορφωτικός, όσο και η ασφαλής 
μετακίνηση των μαθητών.

β. Συμμετοχή στην εκδρομή των 3/4 του αριθμού των μαθητών της τάξης ή του σχολείου. 
Ειδικά για τις πολυήμερες εκδρομές των μαθητών των Τ.Ε.Ε. απαιτείται η 
συμμετοχή των 3/4 των μαθητών της τάξης ή του τομέα ή της ειδικότητας. Σχολεία με μικρό 
αριθμό μαθητών στη Γ΄ τάξη είναι δυνατόν να πραγματοποιούν πολυήμερες εκδρομές μετά από 
σύμπραξη - συνεργασία με άλλα σχολεία και με τη σύμφωνη γνώμη του Διευθυντή Δ.Ε.

γ. Υποβολή στο Διευθυντή του σχολείου υπεύθυνων δηλώσεων από τους κηδεμόνες των μαθητών, 
μέσα σε οριζόμενη από το Διευθυντή του σχολείου προθεσμία, με τις οποίες εγκρίνουν τη 
συμμετοχή των παιδιών τους στην εκδρομή, αφού προηγουμένως έχουν ενημερωθεί εγγράφως για 
το πρόγραμμα της εκδρομής και τις υποχρεώσεις των μαθητών. Οι ενήλικοι μαθητές καταθέτουν 

οι ίδιοι την υπεύθυνη δήλωση.

δ. Εγκριση από το Διευθυντή της Διεύθυνσης ή τον Προϊστάμενο του Γραφείου Δ.Ε. για τις 
εντός του νομού εκδρομές και το Νομάρχη της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης για τις 
υπόλοιπες περιπτώσεις των εκδρομών, που πραγματοποιούνται τόσο στο εσωτερικό της χώρας 
όσο και στο εξωτερικό.

ε. Για να χορηγηθεί η έγκριση της εκδρομής πρέπει να πληρούνται όλες οι προαναφερόμενες 
προϋποθέσεις και γι' αυτό κάθε σχολείο υποβάλλει έγκαιρα στα αρμόδια εγκριτικά όργανα τα 
εξής:

ε.α) Ακριβές αντίγραφο της απόφασης του Συλλόγου των Διδασκόντων Καθηγητών.

ε.β) Βεβαίωση του Διευθυντή του σχολείου ότι συμπληρώνεται ο προβλεπόμενος αριθμός 
συμμετοχής των μαθητών βάσει των υπεύθυνων δηλώσεων των κηδεμόνων.

2. Με απόφαση του Συλλόγου των Διδασκόντων Καθηγητών του σχολείου, εφόσον υπάρχουν 
σοβαροί λόγοι εξαιτίας των οποίων καθίσταται αδύνατη η πραγματοποίηση της εκδρομής στην 
ημερομηνία που είχε αρχικά αποφασιστεί, είναι δυνατή η πραγματοποίησή της σε άλλη 
ημερομηνία, αλλά εντός των προβλεπόμενων από την παρούσα υπουργική απόφαση χρονικών 
περιόδων. Στην περίπτωση αυτή ενημερώνεται το αρμόδιο για την έγκριση της εκδρομής 
όργανο.

3. Με έγκριση του Συλλόγου των Διδασκόντων Καθηγητών του σχολείου είναι δυνατόν να 
συμμετέχουν στην εκδρομή μέχρι και δύο (2) μέλη του Συλλόγου των Γονέων και Κηδεμόνων, 
χωρίς σε αυτήν την περίπτωση να μειώνεται ο αριθμός των συνοδών καθηγητών.

Άρθρο 4 

Οργάνωση εκπαιδευτικών εκδρομών

1. Οι εκπαιδευτικές εκδρομές οργανώνονται από το σχολείο υπό την ευθύνη του Διευθυντή.

2. Ειδικά για τις πολυήμερες εκδρομές το σχολείο ζητά περισσότερες από μία κλειστές 
προσφορές από ταξιδιωτικά γραφεία. Με την προσφορά κατατίθεται από το ταξιδιωτικό 
γραφείο απαραιτήτως και υπεύθυνη δήλωση ότι διαθέτει ειδικό σήμα λειτουργίας, το οποίο 
βρίσκεται σε ισχύ.

3. Για την αξιολόγηση των προσφορών και την επιλογή της καλύτερης συγκροτείται με Πράξη 
του Διευθυντή του σχολείου επιτροπή, η οποία αποτελείται από τον ίδιο, ως πρόεδρο, δύο 
συνοδούς - εκπαιδευτικούς που ορίζονται από το Σύλλογο των Διδασκόντων Καθηγητών, έναν 
εκπρόσωπο του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων, εφόσον λειτουργεί τέτοιος σύλλογος, και από 
εκπροσώπους του Συμβουλίου ή των Συμβουλίων των μαθητικών κοινοτήτων που θα λάβουν μέρος 
στην εκδρομή, οι οποίοι εκπροσωπούνται με μία (1) ψήφο.

4. Μετά την αξιολόγηση των προσφορών και την τελική επιλογή το σχολείο συντάσσει 
ιδιωτικό συμφωνητικό που υπογράφεται από τα συμβαλλόμενα μέρη, στο οποίο περιλαμβάνονται 
απαραιτήτως τα εξής:

α) Αναλυτικό πρόγραμμα της εκδρομής, 

β) Ονομα ξενοδοχείου, κατηγορία, αριθμός δωματίων και κλινών και οι παρεχόμενες από αυτό 
υπηρεσίες, 

γ) Ασφάλεια αστικής επαγγελματικής ευθύνης, 

δ) Κόστος της εκδρομής ανά μαθητή.

5. Οι Διευθυντές των σχολείων πριν από την πραγματοποίηση της εκδρομής, πρέπει να 
συνεννοούνται με τις αρμόδιες οικονομικές υπηρεσίες για την εξασφάλιση των προϋποθέσεων 
αποζημίωσης των συνοδών καθηγητών και του αρχηγού.

6. Μετά τον προγραμματισμό των πολυήμερων εκδρομών, το σχολείο με ευθύνη του Διευθυντή 
συμπληρώνει τον τυποποιημένο πίνακα των στοιχείων της εκδρομής σε ειδική ηλεκτρονική 
διεύθυνση του ΥΠ.Ε.Π.Θ., προκειμένου να ενημερώνονται οι υπηρεσίες άλλων Υπουργείων, οι 
Περιφέρειες και οι Νομαρχίες του τόπου προορισμού των εκδρομών, ώστε να λαμβάνεται κάθε 
αναγκαίο μέτρο για την ασφαλή μετακίνηση των μαθητών και την τήρηση των διατάξεων που 
καθορίζουν τους όρους λειτουργίας των χώρων διαμονής, εστίασης και ψυχαγωγίας.

7. Οι μετακινήσεις των μαθητών είναι δυνατόν να πραγματοποιούνται με όλα τα μέσα μαζικής 
μεταφοράς, με την προϋπόθεση ότι πληρούνται οι όροι ασφάλειας για καθένα από αυτά.

8. Για την ασφαλή μετακίνηση των μαθητών, η εκκίνηση των εκδρομών θα γίνεται από το χώρο 
του σχολείου, δε θα πραγματοποιείται πριν από τις 6 π.μ., ενώ η άφιξη στον τόπο 
προορισμού ή η επιστροφή στο σχολείο θα πραγματοποιείται το αργότερο μέχρι τις 10 μ.μ., 
όταν η εκδρομή πραγματοποιείται οδικώς. Σε περίπτωση χρήσης δεύτερου μεταφορικού μέσου, 
είναι δυνατόν να διαφοροποιηθούν τα παραπάνω προβλεπόμενα χρονικά όρια εκκίνησης - 
άφιξης με απόφαση του Νομάρχη της 
οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Επίσης, κάθε είδους μετακίνηση των μαθητών στον τόπο 
διαμονής τους κατά τη διάρκεια της πραγματοποίησης των εκδρομών θα γίνεται σε χρόνο 
σύμφωνο με το εγκεκριμένο πρόγραμμα της εκδρομής.

9. Πριν από την αναχώρηση ο Διευθυντής του σχολείου σε συνεργασία με τον αρχηγό της 
εκδρομής και τους συνοδούς καθηγητές τονίζει στους μαθητές την ανάγκη για τη σχολαστική 
τήρηση του προγράμματος της εκδρομής και την υποδειγματική συμπεριφορά τους, έτσι ώστε 
να επιτευχθούν η ασφαλής μετακίνηση, διαμονή και ψυχαγωγία, καθώς και οι εκπαιδευτικοί 
στόχοι σε όλη τη διάρκεια της εκδρομής.

10. Ο αρχηγός της εκδρομής φροντίζει να αναρτηθεί ευανάγνωστη πινακίδα με την ένδειξη 
"Σχολική Εκδρομή - (όνομα σχολείου)" σε εμφανή σημεία στο πρόσθιο και οπίσθιο μέρος του 
οχήματος, η οποία διατηρείται έως το τέλος της εκδρομής.

11. Η τήρηση του προγράμματος της εκδρομής καθώς και η ασφάλεια των μαθητών σε όλη τη 
διάρκεια της μετακίνησης, από την αναχώρηση μέχρι και την επιστροφή τους, αποτελεί 
ευθύνη του αρχηγού της εκδρομής και των συνοδών εκπαιδευτικών, οι οποίοι επιπλέον 
οφείλουν να ελέγχουν τα έγγραφα καταλληλότητας του οχήματος και την πρόσφατη θεώρησή 
τους, την επαγγελματική άδεια οδήγησης του οδηγού του λεωφορείου και το όριο ταχύτητας, 
καθώς επίσης και να παρεμβαίνουν στις περιπτώσεις εκείνες που κρίνουν ότι η οδήγηση του 
οχήματος γίνεται επικίνδυνη ή παραβιάζεται το όριο ταχύτητας, ειδοποιώντας σε περίπτωση 
μη συμμόρφωσης τις αστυνομικές αρχές της περιοχής.

12. Οι χώροι που επιλέγονται για τη διαμονή, εστίαση και ψυχαγωγία των μαθητών πρέπει να 
διαθέτουν νόμιμη άδεια λειτουργίας και να πληρούν τους όρους ασφάλειας και υγιεινής.

13. Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης ή ανυπέρβλητης δυσκολίας που ίσως προκύψει κατά τη 
διάρκεια της εκδρομής, ο αρχηγός απευθύνεται και ζητά τη συνδρομή του Γενικού Γραμματέα 
της οικείας Περιφέρειας.

14. Ο τελικός έλεγχος των δαπανηθέντων για την εκδρομή χρημάτων, που προήλθαν από τυχόν 
πόρους των μαθητικών κοινοτήτων, γίνεται από το Διευθυντή του σχολείου.

15. Μετά το τέλος της εκδρομής, ο αρχηγός σε συνεργασία με τους συνοδούς καθηγητές 
συντάσσει λεπτομερή έκθεση σχετικά με τη διεξαγωγή της, την τήρηση του προγράμματος και 
το βαθμό επίτευξης των εκπαιδευτικών στόχων αυτής. Επίσης, αναφέρει οποιοδήποτε άλλο 
στοιχείο κρίνει απαραίτητο, καθώς και τυχόν προτάσεις για τη βελτίωση της ποιότητας των 
εκδρομών. Η έκθεση υποβάλλεται στο Διευθυντή του σχολείου για ενημέρωση του ιδίου και 
του Συλλόγου των Διδασκόντων Καθηγητών και κοινοποιείται στο οικείο Γραφείο ή τη 
Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ο Διευθυντής Δ.Ε. υποβάλλει συγκεντρωτική έκθεση 
για τις εκδρομές των σχολείων της περιοχής ευθύνης του στον Περιφερειακό Διευθυντή 
Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ο οποίος με τη σειρά του συντάσσει τελική 
έκθεση για τις Διευθύνσεις Δ.Ε. της Περιφέρειάς του και την υποβάλλει στο αρμόδιο 
Γραφείο του ΥΠ.Ε.Π.Θ.

16. Στις Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για την ενημέρωση των σχολείων, τηρείται 
φάκελος εκδρομών, στον οποίο κατατίθενται από το Διευθυντή κάθε σχολείου:

α) Αντίγραφα των συμβάσεων των σχολείων με τα ταξιδιωτικά γραφεία.

β) Εκθεση, η οποία συντάσσεται από τον αρχηγό της εκδρομής και τους συνοδούς και η οποία 
αναφέρεται στην τήρηση των συμφωνηθέντων όρων από τα ταξιδιωτικά γραφεία.

17. Με την ισχύ της παρούσας καταργούνται:

α) Η υπουργική απόφαση 5981/1979 (Φ.Ε.Κ 436/τ. Β΄/25.4.1979) και η υπουργική απόφαση 
236.1/1/38597/1.4.1978 περί "εκπαιδευτικών περιπάτων".

β) Η υπουργική απόφαση 4832/Γ2/28.11.1990 (Φ.Ε.Κ. 762/τ. Β΄/3.12.1990) "Εκπαιδευτικές 
εκδρομές των μαθητών των σχολείων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Δημόσιων και Ιδιωτικών" 
καθώς και κάθε άλλη διάταξη που ρυθμίζει θέματα της παρούσας απόφασης.

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Αθήνα, 7 Φεβρουαρίου 2006

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΛΟΣ

Συνάντηση του Αρχιεπισκόπου με τον Υφυπουργό Παιδείας Ανδρέα Λυκουρέντζο
20/11/2008

Συνάντηση με τον υφυπουργό Παιδείας Ανδρέα Λυκουρέντζο, είχε το μεσημέρι της Τετάρτης ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος. Η συνάντηση πραγματοποιείται στη σκιά της απόφασης του Συνηγόρου του Πολίτη, η οποία δίνει στους μαθητές το δικαίωμα απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών για λόγους συνείδησης, χωρίς να απαιτείται οποιαδήποτε δήλωση θρησκεύματος.
«Όλες οι δικαιολογίες που προβάλλονται είναι εκ του πονηρού και ότι είναι εκ του πονηρού είναι αποβλητέο» σχολίασε μετά τη συνάντηση του με τον υφυπουργό ο Μακαριώτατος.

Ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών κάλεσε τον συνήγορο του πολίτη να αποδείξει τους ισχυρισμούς του περί αποφάσεως του ευρωπαϊκού δικαστηρίου.
«Οι όποιες επιφυλάξεις εγείρονται δεν είναι σε θέση να αναιρέσουν το υποχρεωτικό του μαθήματος και την υποχρέωση στήριξης της διδασκαλίας του από την πολιτεία», τόνισε ο υφυπουργός Παιδείας.

http://www.ecclesia.gr/greeknews/default.asp

Tων δρ. Ιωαν. Αγγελόπουλου & Γεωργίου Παπαδόπουλου *

«Πιο εύκολη γίνεται η απαλλαγή των μαθητών από τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών στα ελληνικά σχολεία με απόφαση του υπουργείου Παιδείας. Κάτι που αναμένεται να προκαλέσει τις αντιδράσεις εκκλησιαστικών κύκλων, που κάνουν λόγο για προαιρετική διδασκαλία των Θρησκευτικών» (Καθημερινή 31.7.2008). Πληροφορηθήκαμε από τα Μέσα Ενημερώσεως για την νέα εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας σχετικά με τη διδασκαλία των μαθητών στο μάθημα των θρησκευτικών. Έκπληξη μας προξένησε και η απόφαση της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου και το σκεπτικό της εγκυκλίου. Γι’ αυτό θέλουμε να καταγράψουμε κάποιες σκέψεις επί του θέματος.

1. Παγία θέση του Υπουργείου Παιδείας ήταν η απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών να ισχύει για τους μαθητές που ήταν αλλόθρησκοι και αλλόδοξοι. Αυτό ίσχυε μέχρι σήμερα με βάση την εγκύκλιο του ΥΠΕΠΘ (61723/Γ2/13.6.2002), γνωστή ως «εγκύκλιο Γκεσούλη» (ήταν ο αρμόδιος υφυπουργός τότε). Σύμφωνα με αυτή μαθητές αλλόδοξοι ή αλλόθρησκοι (και όχι μόνο), πάντοτε με αίτησή τους και όχι αυτεπάγγελτα, είχαν δικαίωμα απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών. Η εμπειρία πολλών συναδέλφων μας από τα σχολεία μας βεβαιώνει ότι πολλοί αλλόθρησκοι ή αλλόδοξοι ή και άθεοι (κατά δήλωσή τους) μαθητές παρακολουθούσαν το μάθημα των θρησκευτικών, και συμμετείχαν ενεργώς και με ενδιαφέρον σε αυτό, χωρίς να κάνουν χρήση αυτού του δικαιώματος της απαλλαγής. Τι εξυπηρετεί, λοιπόν, η νέα εγκύκλιος;

2. Σε παλαιότερη γνωμοδοτική πρόταση του Συμβουλίου της Επικρατείας επί Σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος για τον διορισμό και ετεροδόξων δασκάλων στα δημοτικά σχολεία(1) αναφερόταν ότι εάν το μάθημα των θρησκευτικών είχε θρησκειολογικό χαρακτήρα δεν θα μπορούσαν να τύχουν απαλλαγής οι μαθητές, θα ήταν δηλ. απολύτως υποχρεωτικό. Η απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών εσφαλμένα θεωρείται ως προστασία της συνειδήσεως και της ανεξιθρησκίας των μαθητών. Αυτό συμβαίνει επειδή στο μυαλό πολλών ανθρώπων, λανθασμένα, ταυτίζεται το μάθημα των θρησκευτικών με την εκκλησιαστική κατήχηση που γίνεται στις ενορίες. Το μάθημα των θρησκευτικών είναι μάθημα ενταγμένο στο πλαίσιο του ελληνικού σχολείου και εκπληρώνει παιδαγωγικούς και όχι εκκλησιαστικούς σκοπούς. Η ελληνική κοινωνία, μέσω των εκπροσώπων της, που νομοθετούν, επιθυμεί να διδάσκονται τα παιδιά, ανάμεσα στα άλλα γνωστικά αντικείμενα και το φαινόμενο της θρησκείας, με ιδιαίτερη βαρύτητα στη θρησκευτική παράδοση της χώρας, δηλ. στα δόγματα και στη ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Οι σκοποί της παιδείας γενικώς και του μαθήματος ειδικότερα είναι γνωσιολογικοί: να γνωρίσουν οι μαθητές, όχι να πιστέψουν ή να ενταχθούν σε μία θρησκευτική κοινότητα. Αντιγράφουμε από την ισχύουσα νομοθεσία: Στον βασικό νόμο για την παιδεία (Ν. 1566/1985, άρθρο 1) αναγράφεται επί λέξει: η εκπαίδευση υποβοηθεί τους μαθητές να «γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης. Η ελευθερία της θρησκευτικής τους συνείδησης είναι απαραβίαστη». (Πως επιβεβαιώνεται από την παρούσα εγκύκλιο του αρμόδιου οργάνου της Πολιτείας ο σεβασμός και η προσήλωσή της στο δικό της Νόμο;). Η υλοποίηση αυτού του στόχου γίνεται με τις Οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για το μάθημα των θρησκευτικών, όπου διαβάζουμε: «Σκοπός του μαθήματος της ορθόδοξης χριστιανικής αγωγής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι: 1) Να ενημερωθούν οι μαθητές για την υφή του θρησκευτικού φαινομένου. 2) Να γνωρίσουν ιδιαίτερα το Χριστιανισμό, κατεξοχήν την Ορθοδοξία, και να τοποθετηθούν υπεύθυνα. 3) Να αξιοποιήσουν την προσφορά του μαθήματος, ώστε να συνειδητοποιήσουν τη δύναμη του λυτρωτικού μηνύματος του Ευαγγελίου και να καλλιεργήσουν το ήθος και την προσωπικότητά τους, να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στο σύγχρονο κοινωνικό προβληματισμό και να βοηθηθούν να πάρουν έμπρακτα θέση» (2). Μάλιστα, μεταξύ των «βασικών κριτηρίων για την παρουσίαση της διδακτικής ύλης» αναγράφονται: «Απαιτούμενη στάση απέναντι στους αλλόπιστους, τους ετερόδοξους, τις προβληματικές η αντίθετες ιδεολογίες και αντίστοιχα κινήματα: Έγκυρη ενημέρωση, ανάλυση, ερμηνεία. Συμπαράθεση απόψεων (αμερόληπτη και αντικειμενική). Τεκμηριωμένη, ακριβοδίκαιη, εποικοδομητική και νηφάλια κριτική (και αυτοκριτική). Σεβασμός των εκπροσώπων τους. Αγωγή για μαρτυρία και ομολογία η διάλογο (όπου αυτός είναι δυνατός), καθώς και για άμυνα (όπου είναι αναπόφευκτο). Αποφυγή προσβλητικών χαρακτηρισμών, υποτίμησης, περιφρόνησης, γελοιοποίησης, πολεμικής και φανατικής αντίθεσης» (3).

3. Είναι ενδιαφέρον ότι στη Γαλλία, στην οποία δεν διδάσκεται πάνω από 100 χρόνια ειδικό μάθημα θρησκευτικών, ο διανοητής Ρεζίς Ντεμπρέ εισηγείται την επαναφορά της συστηματικής διδασκαλίας του θρησκευτικού φαινομένου, το οποίο κατ’ αυτόν συνδέεται με τον πολιτισμό, την τέχνη και τα γράμματα, μέσα από τα συναφή μαθήματα του γαλλικού σχολείου(4). Και στη χώρα μας ο καθηγητής Νίκος Μουζέλης υποστηρίζει με άρθρο του την υποχρεωτική διδασκαλία των θρησκευτικών: «το μάθημα των θρησκευτικών πρέπει να είναι υποχρεωτικό για δύο βασικούς λόγους: Πρώτον: Αν η παιδεία έχει σαν σκοπό την ανάπτυξη, όχι μόνο της διανοητικής και σωματικής αλλά και της πνευματικής διάστασης του ανθρώπου, τα θρησκευτικά, όταν διδάσκονται σωστά, οδηγούν σε βασικούς, πανανθρώπινους προβληματισμούς που το μονοδιάστατα ρασιοναλιστικό/λογοκεντρικό εκπαιδευτικό μας σύστημα και το άκρατα υλιστικό/καταναλωτικό κοινωνικό πλαίσιο τείνουν να εξαφανίσουν. Δεύτερον, η ορθόδοξη πίστη και εκκλησία αποτελεί μια βασική διάσταση της εθνικής μας ταυτότητας. Γι' αυτόν τον λόγο ανεξάρτητα με το αν κανείς πιστεύει η όχι, η γνώση των βασικών ουσιαστικών στοιχείων της Ορθοδοξίας, της ιστορικής εξέλιξης της εκκλησίας και του ρόλου που αυτή έπαιξε στη διαμόρφωση της νεοελληνικής κοινωνίας και πολιτισμού αποτελεί βασική προϋπόθεση για να καταλάβουμε ποιοί είμαστε και πως λειτουργούμε στον χώρο και χρόνο. Η ιδέα πως για τους Έλληνες που δεν πιστεύουν, το μάθημα των θρησκευτικών θα πρέπει να είναι προαιρετικό, είναι τόσο απαράδεκτη όσο η αντίληψη πως οι μαθητές με αναρχικά πολιτικά φρονήματα, επειδή δεν πιστεύουν στην κρατική εξουσία δεν θα πρέπει να υποχρεούνται να μελετήσουν τη συγκρότηση και εξέλιξη του ελληνικού κράτους - έθνους» (5). Εάν, μάλιστα, διαβάσει κάποιος τις απόψεις περί του πολιτιστικού και βιβλικού χαρακτήρος του μαθήματος των θρησκευτικών(6) τότε θα συμφωνήσει ότι το μάθημα των θρησκευτικών με τις πολλαπλές διαστάσεις, που έχει ήδη και με τον σύγχρονο τρόπο διδασκαλίας του, θα πρέπει να παραμείνει στο ελληνικό σχολείο υποχρεωτικό, όπως τουλάχιστον τα μαθήματα της ιστορίας και της κοινωνικής και πολιτικής αγωγής.

4. Ακόμη, η νέα εγκύκλιος φαίνεται να αγνοεί τη σχολική πραγματικότητα και την ψυχολογία μαθητών και γονέων. Ποιός μαθητής, ιδίως στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου, δεν θα ήθελε να έχει δύο ώρες λιγώτερο μάθημα την εβδομάδα; Εάν βλέπαμε το θέμα από παιδαγωγικής απόψεως θα έπρεπε στην περίπτωση απαλλαγής από ένα μάθημα να βάζαμε στη θέση του ένα άλλο· να υπήρχε αντικατάσταση και όχι απαλλαγή. Για λόγους εναρμόνισης με τα Ευρωπαϊκά δεδομένα δεν πρέπει να βλέπουμε τι κάνουν άλλες χώρες (π.χ. Φινλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Γερμανία, Πορτογαλία, Ισπανία), με παρόμοιο σύστημα εκπαίδευσης; Θα δούμε λοιπόν ότι οι χώρες αυτές έχουν θεσπίσει στη θέση του μαθήματος των «Θρησκευτικών» (όποιας μορφής και περιεχομένου) εναλλακτικό μάθημα (Ηθική, Φιλοσοφία, Κοινωνική Παιδεία κ.λπ.) υποχρεωτικό για όσους μαθητές ζητήσουν απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών(7). Εδώ όμως δεν υπάρχει ανάλογη νομοθετική ρύθμιση, γεγονός που θα αποθάρρυνε τους μαθητές εκείνους, οι οποίοι (χωρίς να έχουν αληθινό πρόβλημα συνείδησης) και μόνο χάριν ευκολίας θα ζητούσαν την απαλλαγή τους από το μάθημα των θρησκευτικών.

5. Επί πλέον, με την εγκύκλιό του αυτή το Υπουργείο εισάγει έναν ανοίκειο διαχωρισμό ανάμεσα στα διδασκόμενα μαθήματα (όλα υποχρεωτικά και ένα μόνον προαιρετικό) και υποβαθμίζει τη θέση των θεολόγων καθηγητών. Δημιουργεί καθηγητές και μαθήματα δύο ταχυτήτων. Ασφαλώς και σήμερα υπάρχουν στο εκπαιδευτικό σύστημα (Γυμνάσιο-Λύκειο) επιλεγόμενα μαθήματα. Η δυνατότητα, όμως, επιλογής τους (π.χ. β’ ξένη γλώσσα) δεν υποβαθμίζει τον ρόλο κάποιας ειδικότητας, ούτε ελαφρύνει το πρόγραμμα των μαθητών, αφού και αυτά (πλην συγκεκριμένων π.χ. Η/Υ) είναι υποχρεωτικά τόσο στην παρακολούθηση όσο και στην εξέταση-βαθμολόγηση. Εάν κατά το επόμενο σχολικό έτος σημειωθούν μαζικές απαλλαγές μαθητών, α) πως θα απασχολούνται αυτοί κατά τη διάρκεια του σχολικού προγράμματος (το πρόβλημα θα είναι έντονο, ιδιαίτερα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και είναι θέμα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι διευθυντές των σχολείων και των δύο βαθμίδων Εκπαίδευσης) και β) ποιό θα είναι το εργασιακό παρόν και μέλλον 4.000 θεολόγων - καθηγητών (οι οποίοι είναι απόφοιτοι δημόσιου Πανεπιστημίου, διορίστηκαν και μισθοδοτούνται από το δημόσιο και υπηρετούν τις αρχές-αξίες του εκπαιδευτικού συστήματος, εφαρμόζοντας τους Νόμους του Κράτους);

6. Μία τελευταία επισήμανση: Ενώ η Ελληνική Πολιτεία επανειλημμένως αρνείται να συμμορφωθεί με αποφάσεις ελληνικών η ευρωπαϊκών Δικαστηρίων, οι οποίες δικαιώνουν φυσικά πρόσωπα η φορείς (έπειτα από προσφυγή τους για ποικίλα ζητήματα), σπεύδει να υιοθετήσει μία απλή σύσταση της Αρχής του Συνηγόρου του Πολίτη, δημιουργώντας ποικίλα προβλήματα, με την αλλαγή του λεκτικού σε ένα γραφειοκρατικής υπόθεσης έγγραφο. Θεωρούμε πως η κίνηση αυτή έγινε χωρίς σοβαρή σκέψη και ερήμην της εκπαιδευτικής κοινότητας (και των δύο βαθμίδων εκπαίδευσης), καθώς αυτή θα κληθεί πρώτη και εντελώς ακάλυπτη να αντιμετωπίσει τα λειτουργικά – και όχι μόνο - προβλήματα.

Υποσημειώσεις:

[1] Βλ. προχείρως Τα Νέα 30.11.2002, Το Βήμα 8.12.2002.
[2] Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Οδηγίες για τη διδακτέα ύλη και τη διδασκαλία των μαθημάτων στο Γυμνάσιο και στο Ενιαίο Λύκειο κατά το σχολικό έτος 2002-2003, τεύχος Γ´ (Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β., 2002), σ. 14.
[3] Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, όπου παραπάνω, σ. 15.
[4] Βλ. Ρεζίς Ντεμπρέ, Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο (Αθήνα: Εστία, 2004).
[5] Νίκου Μουζέλη, «Η διδασκαλία των θρησκευμάτων», Το Βήμα 16.10.1995.
[6] Βλ. Σταύρου Ζουμπουλάκη, «Τα Θρησκευτικά ως βιβλικό μάθημα», Θρησκευτική παιδεία και σύγχρονη κοινωνία (Αθήνα: Εν πλω, 2006), σσ. 233-249. Παντελή Καλαϊτζίδη, «Τα Θρησκευτικὰ ως πολιτιστικὸ μάθημα», Σύναξη 74/2000, σσ. 69-83.
[7] Βλ. Δημητρίου Βογιατζή, «Θρησκευτικών απολογία» Κοινωνία 45 (2002), σ. 352.


* Ο κ. Ιωάννης Αγγελόπουλος είναι δρ. Θεολογίας, διευθυντής Λυκείου και ο κ. Γεώργιος Παπαδόπουλος θεολόγος & φιλόλογος καθηγητής. Το άρθρο τους μας κοινοποιήθηκε από τον εκλεκτό συνάδελφο και αγαπητό φίλο, πρόεδρο της Ενωσης Θεολόγων Ν. Λέσβου κ. Παναγιώτη Τσαγκάρη.

Πηγή: Larissa Blogs  Θεολογία και Κοινωνία  August 3, 2008

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΔΙΠΛΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΑΞΕΩΣ ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΩΝ ΕΙΚΟΣΙ ΙΕΡΩΝ ΜΟΝΩΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
 
            Το Σώμα της Εκτάκτου Διπλής Ιεράς Συνάξεως του Αγίου Όρους που συνήλθε στις Καρυές την 20.8/2.9.2008 εξέφρασε τον έντονο προβληματισμό, την θλίψι, την απορία και την πικρία για την πρόσφατη εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας με την οποία δίδεται το δικαίωμα αποχής από το μάθημα των θρησκευτικών, τους εκκλησιασμούς και την σχολική προσευχή στους μαθητάς της Πρωτοβαθμίου και Δευτεροβαθμίου Εκπαιδεύσεως.
            Στην πράξι, η ενέργεια αυτή του Υπουργείου Παιδείας καθιστά ένα μάθημα ιδιαίτερης παιδευτικής, κοινωνικής και ανθρωπιστικής αξίας, περισσότερο από τα Λατινικά, τις ξένες γλώσσες και τα λοιπά γνωσιολογικά μαθήματα, προαιρετικό και ανατρέπει κατά τρόπο ανεύθυνο και πρόχειρο την μακραίωνη μέριμνα της Πολιτείας και της Εκκλησίας για την εξεύρεσι μέσων και τρόπων, ώστε η παιδεία να αποβλέπη συνειδητά στην ανάπτυξι της Εθνικής και Θρησκευτικής συνειδήσεως των παιδιών και να εμπνέη σ' αυτά την αγάπη και το σεβασμό προς τον άνθρωπο και την δημιουργία, την πίστι προς την πατρίδα και προς την Ελληνορθόδοξο παράδοσι.
            Οι ανωτέρω σκοποί δεν αποτελούν απλές σκέψεις, αλλά είναι ρητά ενσωματωμένοι στο άρθρο 16, παρ. 2 του Ελληνικού Συντάγματος και στο άρθρο 1 του Ν. 1566/1985 (Δομή και λειτουργία της Πρωτοβαθμίου και Δευτεροβαθμίου εκπαιδεύσεως) και βέβαια στο όλο ήθος και την διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
            Η άποψι ότι με αυτόν τον τρόπο η Ελληνική νομοθεσία εναρμονίζεται με τις κατά καιρούς αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις συμ­βατικές υποχρεώσεις για τον σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων είναι εν μέρει πειστική, διότι εξ ίσου ισχύει η πρόβλεψι της Ευρωπαΐκής νομοθεσίας για την διατήρησι των ιδιαιτεροτήτων των επί μέρους παραδόσεων -καί μάλιστα αυτών που αφορούν την ταυτότητα και αυτοσυνειδησία- κάθε χώρας.
            Η Ευρωπαΐκή νομοθεσία υποστηρίζει τη θρησκευτική ελευθερία κάθε πολίτη, αλλά δεν καταργεί τον κοινοτικό και κοινωνικό χαρακτήρα της ορθοδόξου πίστεως, η οποία ομιλεί για κοινό σώμα και αλλήλων μέλη, για ενότητα και θυσία. Δεν πρέπει να λησμονηθή το γεγονός ότι το κοινόν και το κοινοτικόν πνεύμα διετήρησε την συνοχή και την συνέχεια του Ελληνικού Έθνους.
            Η προσπάθεια εφαρμογής των κοινοτικών οδηγιών της Ε.Ε. θεραπεύει μεν τον τύπο, παραγνωρίζει όμως και βλάπτει καίρια την ουσία. Και η ουσία είναι η αγωγή των παιδιών, των πλασμένων "κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν" του Θεού Πατρός. 
            Και δεν είναι δυνατόν, η παιδεία, ως βασική αποστολή του Κράτους να παραθεωρή την πλευρά της βαθυτέρας ψυχικής ανάγκης του ανθρώπου για γνώσι της αποκεκαλυμμένης αληθείας της ορθοδόξου πίστεως, αυτής που όντως συντελεί, ώστε οι πολίτες "νά γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες… και να εμπνέονται την αγάπη προς τον άνθρωπο, την ζωή και την φύση …" (άρθρο 1, παρ. α του ν. 1566/85).
            Με την δυνατότητα που παρέχει η εγκύκλιος 91109/Γ2/10-07-2008 και η συμπληρωματική της 104671/Γ2/04-08-2008 του ΥΠ.Ε.Π.Θ. αδικούνται κατάφωρα οι μαθηταί και στο τέλος όλη η κοινωνία και η πολιτεία, διότι με την επικρατούσα σήμερα νοοτροπία στα σχολεία της ήσσονος προσπαθείας και ανέσεως, οι μαθηταί θα στερηθούν αυτοβούλως της μοναδικής δυνατότητος, με όχι πολύ κόπο, να γνωρίσουν την πίστι των πατέρων τους, των αγίων, των αποστόλων, την διδασκαλία του Χριστού, την αλήθεια που σώζει. 
            Έτσι μπορεί να αποφοιτήσουν από τα σχολεία με άριστα, αλλά χωρίς τα βασικά εφόδια της πνευματικής και ψυχικής καταρτίσεως, ώστε μετά να ζήσουν στην κοινωνία ωλοκληρωμένοι και ισοροπημένοι, αλλά ελλειπείς και μονομερείς, ως εξαρτήματα μιας επαγγελματικής μηχανής, χωρίς όμως να είναι όντως ελεύθερες ωλοκληρωμένες προσωπικότητες. 
            Πιστεύομε ότι η ηγεσία του ΥΠ.Ε.Π.Θ. δεν έχει σταθμίσει τις αρνητικές συνέπειες αυτής της «λύσεως» η οποία, αν και φαίνεται ασήμαντη, αφαιρεί την δυνατότητα στην νέα γενεά να αναγνωρίση την ταυτότητα και την αυτοσυνειδησία της.
            Σε μια εποχή δύσκολη και μάλιστα σε εποχή που οι λοιπές Ορθόδοξες χώρες ζητούν ενθάρρυνσι από την Ελλάδα για επανεισαγωγή του μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία τους, κάνουμε έκκλισι στην πολιτική ηγεσία του ΥΠ.Ε.Π.Θ. να επανεκτιμήση τις αποφάσεις της και να επανατοποθετήση το μάθημα των Θρησκευτικών ως βασικό στοιχείο αγωγής και πνευματικής αναπτύξεως των παιδιών. Εξ άλλου, η Ελληνική Ορθόδοξη παιδεία έχει ιστορική υποχρέωσι να διαδραματίση τον παραδοσιακό της ρόλο, αυτόν της προσλήψεως χρησίμων στοιχείων, αλλά και της μεταλαμπαδεύσεως του πνεύματός της στην Δύσι όπως έπραξε αυτό η κλασσική παιδεία και αργότερα η λόγια Βυζαντινή παράδοσι.
            Καλούμε επίσης τους πολίτες και τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων να διαδηλώσουν την γονική και εκπαιδευτική φροντίδα τους για την προστασία της ορθής αγωγής και πνευματικής αναπτύξεως των παιδιών.

Άπαντες οι εν τη Εκτάκτω Διπλή Ιερά Συνάξει Αντιπρόσωποι και Προϊστάμενοι τών είκοσιν Ιερών και Ευαγών Μονών του Αγίου Όρους Άθω.

Ανδριανός Ευάγγελος Αρεοπαγίτης ετ 

Η Καθημερινή 26.09.08 

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_26/09/2008_286198

Κύριε διευθυντά

Σας παρακαλώ να μου επιτρέψετε μερικές παρατηρήσεις επί του θέματος της διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία, που είναι και πάλι στην επικαιρότητα.

1. Κατά το άρθρο 16 παρ. 2 του Συντάγματος: «Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες». Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, στα πρωτοβάθμια και στα δευτεροβάθμια σχολεία μας διδάσκονται τα βασικά στοιχεία των επιστημών ούτως ώστε ο μαθητής να αναπτύξει την προσωπικότητά του ως Ελληνος πολίτου, αλλά και να έχει μια πρώτη εικόνα του κόσμου στον οποίον ζει και τη δυνατότητα να επιλέξει την πορεία που θα ακολουθήσει στη ζωή του.

2. Το μάθημα της ελληνικής ιστορίας έχει ως σκοπό όχι μόνο τη μετάδοση στοιχείων της επιστήμης της ιστορίας, αλλά και την ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης του μαθητή και τη διάπλασή του σε ελεύθερο και υπεύθυνο Ελληνα πολίτη, σύμφωνα με τη συνταγματική επιταγή.
Ενας μαθητής ξένης εθνικότητας, εφόσον φοιτά σε ελληνικό σχολείο, δεν μπορεί να αρνηθεί να παρακολουθήσει το μάθημα της ελληνικής ιστορίας, με τη δικαιολογία ότι το μάθημα αυτό αποβλέπει και στην ανάπτυξη της συνειδήσεως του μαθητή ως ελληνικής, ενώ ο ίδιος δεν επιθυμεί να διαμορφώσει ελληνική συνείδηση. Είναι και αυτός υποχρεωμένος να μάθει και το μάθημα αυτό όπως όλα τα άλλα μαθήματα που διδάσκονται στο ελληνικό σχολείο του οποίου είναι μαθητής, σύμφωνα με τα προγράμματα της ελληνικής Πολιτείας που διαμορφώνονται χωρίς διακρίσεις ή εξαιρέσεις για όλους τους μαθητές.

3. Το μάθημα των Θρησκευτικών που περιλαμβάνεται στα ανωτέρω προγράμματα, αποβλέπει μεν στη διαμόρφωση της θρησκευτικής συνειδήσεως των μαθητών, αλλά επειδή και η Θεολογία δεν παύει να είναι και επιστήμη, πρέπει να είναι υποχρεωτικό, χωρίς διακρίσεις από όλους τους μαθητές ανεξαρτήτως θρησκευτικών πεποιθήσεων. Οπως ένας αλλοεθνής μαθητής ελληνικού σχολείου δεν μπορεί να δηλώσει ότι δεν θέλει να μάθει την ελληνική ιστορία με τη δικαιολογία ότι το μάθημά της αποβλέπει και στην ανάπτυξη της ελληνικής εθνικής συνειδήσεως ενώ ο ίδιος δεν θέλει να αποκτήσει ελληνική συνείδηση, έτσι δεν πρέπει να μπορεί να αποκλείσει και το μάθημα των Θρησκευτικών, όπως αυτό περιλαμβάνεται στη διδακτέα ύλη που έχει ορίσει η ελληνική Πολιτεία, ένας που δηλώνει ότι είναι αλλόθρησκος ή άθεος, ή απλώς ότι δεν θέλει να το παρακολουθήσει με τη δικαιολογία ότι θίγεται η ελευθερία της συνείδησής του επειδή το μάθημα αυτό αποβλέπει και στην ανάπτυξη χριστιανικής συνειδήσεως την οποία ο ίδιος δεν θέλει να αποκτήσει.

4. Κανείς δεν τόλμησε να υποστηρίξει ότι θίγεται η εθνική συνείδηση των αλλοεθνών μαθητών των ελληνικών σχολείων επειδή είναι υποχρεωμένοι να μάθουν την ελληνική ιστορία, ούτε εζήτησε κανείς να επιτραπεί στους μαθητές αυτούς να μη μάθουν την ελληνική ιστορία για να προστατευθεί η ελευθερία της εθνικής τους συνείδησης. Ισως γιατί κανείς δεν θέλει να χαρακτηρισθεί ως εθνικός μειοδότης. Προκειμένου όμως να απομακρυνθεί η νεολαία από τη θρησκεία και να πληγεί η χριστιανική πίστη, εφευρέθηκε η δικαιολογία της προστασίας της ελευθερίας της συνείδησης των μη χριστιανών για να περιορισθεί η διδασκαλία των Θρησκευτικών. Προφανώς, γιατί μερικοί υπερηφανεύονται για τις αντιχριστιανικές τους ιδέες.

5. Συνεπώς είναι, τουλάχιστον, ατυχής η απόφαση που επιτρέπει την αποχή από το μάθημα των Θρησκευτικών και για τον πρόσθετο λόγο ότι δημιουργεί διακρίσεις στα σχολεία, οι οποίες, επειδή αφορούν την τρυφερή παιδική και εφηβική ηλικία και επειδή εισάγονται επισήμως από την Πολιτεία, θα διατρέχουν μονίμως ολόκληρη την ελληνική κοινωνία.

Ευάγγελος Ανδριανός 
Επίτιμος αρεοπαγίτης

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
_______
Ο Κοσμήτορας: Καθηγητής Ιωάννης Β. Κογκούλης

Θεσσαλονίκη 9.9.2008

Με έκπληξη διάβασα στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος της Τρίτης 2.9.2008 τις θέσεις της συναδέλφου Καθηγήτριας κ. Μ. Ρεπούση και του θεολόγου Καθηγητή κ. Α. Καρυώτογλου. Λυπάμαι που απαξιώνονται οι υπηρετούντες στο χώρο της μαχόμενης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης θεολόγοι Καθηγητές. Πιστεύω πως κάποιοι θα φροντίσουν οι «άχρηστοι» θεολόγοι, και μάλιστα σε ποσοστό 60%, να προσληφθούν ως θυρωροί στις πολυκατοικίες ή και ως σεκιουριτάδες σε βίλες νεόπλουτων Eλλήνων. Aδυνατώ όμως να κατανοήσω πώς απόγονοι των ηρωικών ραγιάδων μπορούν να πολεμούν το πολύπαθο μάθημα των Θρησκευτικών. Και χαρακτηρίζω το εν λόγω μάθημα πολύπαθο, αφού στον ελλαδικό χώρο, μετά τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους, πολλοί στην αρχή θρησκευτικοί μισσιονάριοι και σημαντικός αριθμός νεότερων και μάλιστα νεοεποχιτών μισσιοναρίων, στο όνομα του «εκσυγχρονισμού» φαίνεται να αγωνίστηκαν και να αγωνίζονται για την απορθοδοξοποίηση και την μετάλλαξη της ταυτότητας και ιδιοπροσωπίας των απογόνων των ηρωικών ραγιάδων, ημών των σύγχρονων Eλλήνων. Συνεχίζεται έτσι, κατά ένα παράδοξο τρόπο, το έργο της Τουρκοκρατίας. Το έργο αυτό, με βάση διαμαρτυρίες γονέων και όχι μόνο, φαίνεται να υλοποιούν στο χώρο της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης αρκετοί δάσκαλοι, «εκσυγχρονιστές» -κατά την άποψή μου «της όπισθεν»-, οι οποίοι διδάσκουν στην ώρα του μαθήματος των Θρησκευτικών άλλα μαθήματα, κατά την κρίση τους «σπουδαιότερα». Στα περισσότερα Παιδαγωγικά Τμήματα δεν υπάρχουν μέλη ΔΕΠ με γνωστικό αντικείμενο σχετικό με τη κατάρτιση των φοιτητών στο μάθημα των Θρησκευτικών. Το ίδιο συμβαίνει και στην επιμόρφωση των δασκάλων (Μαράσλειο Διδασκαλείο της Αθήνας και στο Διδασκαλείο «Δημήτριος Γληνός» της Θεσσαλονίκης).
Στις μέρες μας φαίνεται πως κάποιοι απόγονοι των ηρωικών ραγιάδων που έχουν πρόσβαση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης επιδιώκουν να παραγνωρίζονται, να αποσιωπούνται ή να διαστρεβλώνονται οι θυσίες και η προσφορά της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας στο Γένος, ενώ παράλληλα στα πλαίσια της ιδεολογικής υποδούλωσης και μετάλλαξης της πατρίδος μας και στο όνομα του «εξευρωπαϊσμού» μας, επιχειρούν να επηρεάσουν τη σκέψη και τη συνείδηση των παιδιών μας. 
Στο χώρο του σχολείου στόχος τους είναι όχι μόνο να σπείρουν στις ψυχές των μαθητών την αμφιβολία, αλλά να τους απομακρύνουν από την Ορθόδοξη Καθολική Εκκλησία και να τους καταστήσουν εύκολα και απληροφόρητα θύματα σε κάθε προπαγάνδα. Μονοπωλώντας τον «προοδευτισμό» και καταφερόμενοι συστηματικά εναντίον αρχών και θεσμών που εξέθρεψαν και συντήρησαν το Γένος μας ανά τους αιώνες χωρίζουν τους ασχολούμενους με την Παιδεία και ειδικότερα την εκπαίδευση σε «προοδευτικούς» και «συντηρητικούς», «φωτεινά πνεύματα» και «σκοταδιστές». Οι ίδιοι, ως «προοδευτικοί» -θα επαναλάβω «της όπισθεν»- διεκδικούν για τον εαυτό τους το αποκλειστικό προνόμιο να ασκούν κριτική και να απονέμουν χαρακτηρισμούς.
Δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω πως υπάρχουμε ως Γένος, γιατί υπήρξε η Ορθόδοξος Καθολική Εκκλησία (και όχι η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία), η οποία έσωσε το λήμμα, τους λιγοστούς ηρωικούς ραγιάδες, πατεράδες και παππούδες μας. Αυτών είμαστε απόγονοι και αυτών τώρα τα κόκαλα τρίζουν με τέτοιου είδους ενέργειές μας. Και αυτό γιατί οι ηρωικοί ραγιάδες πατεράδες και παππούδες μας προτίμησαν να περάσουν τα πάνδεινα και να μην ακολουθήσουν τον εύκολο δρόμο των περισσοτέρων, οι οποίοι, προτιμώντας την άνετη ζωή, εξισλαμίστηκαν(οι αρχαίοι έλληνες, εκ των οποίων ασφαλώς έλκουμε την καταγωγή, είναι οι μακρινοί προππαπούδες μας). Κάποιες δυνάμεις, θέλουν και εμάς, τους απογόνους των ηρωικών ραγιάδων, να μεταλλάξουν.

Μετά από τα παραπάνω, επειδή πολύς λόγος γίνεται για τα «προσωπικά δεδομένα» θα ήθελα να γνωρίζουν όλοι οι Έλληνες και ιδιαίτερα αυτοί που τα επικαλούνται πως στο όνομα των «προσωπικών δεδομένων» επιτρέπεται με βάση ποσόστωση σε Έλληνες μουσουλμάνους, δηλώνοντας το θρήσκευμά τους, να εισάγονται άνευ εξετάσεων στα Πανεπιστήμια. Επίσης, επιτρέπεται σε Έλληνες μουσουλμάνους και πάλι με ποσόστωση, χωρίς ΑΣΕΠ, να διορίζονται ως δημόσιοι υπάλληλοι.
Ο θεολόγος καθηγητής κ. Α. Καρυώτογλου σημειώνει πως το μάθημα των Θρησκευτικών δεν είναι γνωσιολογικό ή ηθικοπλαστικό αλλά βιωματικό, χωρίς να αναλύει τις παραπάνω έννοιες. Προσωπική μου θέση είναι πως το σχολείο πρέπει να προσφέρει στους μαθητές πρωτίστως παιδεία και μάλιστα με την τρισυπόστατη διάστασή της. Μάλιστα διευκρινίζω πως η Παιδεία, προσανατολισμένη πάντοτε προς συγκεκριμένους σκοπούς, νοείται κυρίως μεν ως εκπαίδευση, αλλά παράλληλα ως μόρφωση και ως καλλιέργεια. Η λέξη «μόρφωση» πλάσθηκε από το ρήμα μορφόω-ω, το οποίο σημαίνει παρέχω μορφή στο χάος, το αδιακόσμητο, το άτακτο, το άμορφο σύνολον του βίου. Η ενλόγω προσπάθεια αποτελεί την καλλιέργεια. Ο όρος Παιδεία, υποδηλώνει την παροχή μορφής και στην άψυχο (ξύλο, μέταλλο, μάρμαρο) και στην έμψυχο ύλη, τον Άνθρωπο. Ως προς τον Άνθρωπο σ’ εμάς επιτυγχάνεται δια του εμφύτου πλαστικού ελληνορθόδοξου πνεύματος με την ανάδειξή του σε μορφή αληθείας, ήθους και κάλλους.

Ως Καθηγητής της Παιδαγωγικής στο Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ., εκ θεολόγων προερχόμενος, θεωρώ άχρηστο το σχολείο που απλά καθιστά τους μαθητές «ρεζερβουάρ» πληροφοριών και δεν προσφέρει σ’ αυτούς Παιδεία με την τρισυπόστατη διάστασή της ως εκπαίδευσης, μόρφωσης και ηθικής καλλιέργειας. Σημειώνω επίσης πως δεν υπάρχει ουδέτερη γνώση, ενώ παράλληλα η άχρωμη ηθική οδηγεί το νέο σε καταστάσεις ανασφάλειας, απάθειας και απροσάρμοστης συμπεριφοράς. Στο σημείο αυτό είναι ανάγκη να γνωρίζουν οι αναγνώστες πως η «αποκαθήλωση» της Ορθόδοξα προσανατολισμένης Παιδείας στο ελληνικό σχολείο ξεκίνησε με τη μετάλλαξη άλλων μαθημάτων. Συγκεκριμένα:
Ø Στα βιβλία «Η γλώσσα μου» στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση αποτυπώνεται μια παγκοσμιοποιημένη καθημερινότητα, η οποία όχι μόνο δεν συντελεί στην ηθική καλλιέργεια του μαθητή, αλλά δεν εγγυάται και την εκμάθηση από αυτόν της ελληνικής γλώσσας, αφού απουσιάζουν από τα εν λόγω βιβλία λογοτεχνικά κείμενα.
Ø Από τα βιβλία των Νεοελληνικών του Γυμνασίου και του Λυκείου έχουν αφαιρεθεί τα ποιοτικά κείμενα και μάλιστα όσα πρόσφεραν στους μαθητές Παιδεία. Στη θέση τους τοποθετήθηκαν «ρεαλιστικά», που φαίνεται να μη συντελούν στην πραγματική μόρφωση των νέων. Με λύπη παρατηρούμε να απουσιάζουν απ’ αυτά ο Εθνικός ύμνος και κείμενα του Παλαμά, του Κόντογλου, του Κρυστάλλη κ.λπ.
Ø Τα βιβλία της Ιστορίας δεν περιγράφουν ευκρινώς την ιστορική πραγματικότητα, για να μην «προκαλέσουν». Μετά από κάποια τελευταία δημοσιεύματα ίσως μέσα από τα βιβλία της Ιστορίας μελλοντικά επιδιωχθεί και η παρουσίαση της ελληνικής κοινωνίας ως πολυφυλετικής, αφού λ.χ. ο Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας με άρθρο του στην «Καθημερινή», 10.8.2008, αρνείται την ελληνικότητα ημών των βλαχόφωνων Ελλήνων στους οποίους, μεταξύ των άλλων, ανήκουν οι σύζυγοι του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Παιδείας.

Η συνάδελφος Καθηγήτρια κ. Μ. Ρεπούση, που φαίνεται να έχει πρόσβαση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στα Υπουργεία και στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (σ’ εμάς είναι κλειστές αυτές οι πόρτες) και που φαίνεται να διαφωνεί με την Ελληνορθόδοξα προσαρμοσμένη Παιδεία μας, θα ήθελα δημόσια να τοποθετηθεί στα εξής:
Ø Γιατί να στερούνται οι γονείς του δικαιώματος να δηλώνουν μέσα από ποια νεοελληνικά κείμενα επιθυμούν να μάθουν τα παιδιά τους την ελληνική γλώσσα;
Ø Γιατί να υποχρεώνονται κάποιοι μαθητές που οι ίδιοι και οι γονείς τους δεν συμφωνούν με τα περιεχόμενα του Αναλυτικού Προγράμματος του μαθήματος της Ιστορίας ή με το περιεχόμενο των βιβλίων που η ίδια η συνάδελφος και όσοι ακολουθούν την ίδια ιδεολογική γραμμή έχουν γράψει;
Ø Γιατί να υποχρεώνονται οι μαθητές να παρακολουθούν τα Μαθηματικά τη Φυσική και τη Χημεία, κ.λπ. και μάλιστα όταν αυτά τα μαθήματα δημιουργούν ψυχολογικά προβλήματα στους μαθητές; Πόσοι έχοντας προβλήματα με τα εν λόγω μαθήματα διέκοψαν και διακόπτουν το σχολείο, ενώ θα μπορούσαν να διαπρέψουν ως επιστήμονες σε άλλους επιστημονικούς κλάδους;
Ø Γιατί να διδάσκονται στο σχολείο τα μαθήματα στην ελληνική και όχι σε κάποια άλλη γλώσσα και μάλιστα στην Αγγλική, όπως συμβαίνει με αρκετά μαθήματα Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στα ξενόγλωσσα σχολεία της πατρίδας μας; Τι θα συμβεί αν γονείς δηλώσουν πως επιθυμούν η υποχρεωτική εκπαίδευση των παιδιών τους να γίνεται λ.χ. στην Αγγλική γλώσσα;

Πολλοί αγνοούν ή μάλλον δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι μέσα από το μάθημα των Θρησκευτικών πληροφορούμε τους μαθητές για τη δική μας παράδοση και ζωή, προσφέροντάς τους προς τούτο σχετικές εμπειρίες. Στο σημείο αυτό σημειώνω πως προσωπικά αδυνατώ να κατανοήσω γιατί κάποιοι μαθητές να στερηθούν αυτήν την πληροφόρηση και την προσφορά εμπειριών. Τι θα ενοχλούσε αν όλοι οι μαθητές, παράλληλα με το Φίλιππο και τον Μέγα Αλέξανδρο, γνωρίσουν τον άγιο Δημήτριο, τους αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο κ.λπ., αν παράλληλα με τη Βεργίνα, γνωρίσουν την Αχειροποίητο, την Παναγία Χαλκέων, την Αγία Σοφία Θεσσαλονίκης;
Σε κάθε περίπτωση η παράδοση, η οποία ως έννοια ενέχει τη δυναμική του σήμερα που γεννιέται από το χθες και περικλείει σπερματικά το αύριο, στη διδασκαλία της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας λειτουργεί ως ένα continuum, ως μια ζωντανή δυναμική πορεία προσώπων και κοινωνιών. Εδώ το παλαιό δεν αντιμετωπίζεται ως συντήρηση από την οποία απουσιάζει η ζωή. Η παράδοση αποτελεί ένα από τα υποστασιακά στοιχεία του κάθε ανθρώπου και της κοινωνικής διαφορετικότητας των μελών μια κοινωνικής ομάδας. Τη γνώση και την εμπειρία αυτής της παράδοσης από τους μαθητές φαίνεται πως διάφοροι ζητούν να εξαφανίσουν από το χώρο του σχολείου. Όμως η παράδοση δίδει το δικό της προσανατολισμό στην Παιδεία κάθε κοινωνίας.
Με βάση τα παραπάνω γίνεται φανερό πως εμείς προσφέρουμε ή μάλλον οφείλουμε να προσφέρουμε στους κατοικούντες στον ελλαδικό τόπο μαθητές την Παιδεία εκείνη που είναι προσανατολισμένη και ανταποκρίνεται στη δική μας περιρρέουσα ατμόσφαιρα, τη δική μας παράδοση. Μάλιστα για μας η εν λόγω Παιδεία μπορεί αβίαστα να χαρακτηριστεί ως Οικουμενική Παιδεία. Οι θρησκείες χωρίζουν τον κόσμο, αλλά η ορθοδοξία τον ενώνει. Προσφέροντας στους μαθητές την εν λόγω παράδοση, δεν κάνουμε «πλύση εγκεφάλου». Το αν και πότε αυτή η προσφορά πληροφόρησης και εμπειρίας καρποφορήσει είναι έργο Άλλου, ο οποίος σέβεται την αποδοχή ή απόρριψή της από το υποκείμενο της αγωγής, και ασφαλώς όχι του προσφέροντος στους μαθητές την εν λόγω πληροφόρηση και εμπειρία.

Ο Κοσμήτορας

Ιωάννης Β. Κογκούλης

Καθηγητής Πανεπιστημίου

http://www.larissablogs.gr

ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Α.Π.Θ. ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ 

     «  Η πρόσφατη Εγκύκλιος (91109/Γ2/10-07-2008) του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων κάνει λόγο περί απαλλαγής «των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών» χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης επιλογής». Με δεύτερη εγκύκλιό του (104071/­Γ2/­04.08.2008) το Υπουργείο διευκρίνισε ότι με την απόφασή του αυτή εναρμονίζεται «με τις αποφάσεις του ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ανεξάρτητων αρχών της χώρας μας». Παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις του Υπουργείου, ούτε στη νεότερη εγκύκλιό του (Φ12/977/109744/ Γ1,26.8.2008) δηλώνεται ρητά και κατηγορηματικά ότι το μάθημα παραμένει υποχρεωτικό για τους Ορθόδοξους μαθητές. Είναι επομένως προφανές ότι η απόφαση αυτή ενέχει μια δυναμική ώστε το μάθημα των Θρησκευτικών σταδιακά να καταστεί προαιρετικό. Γι’ αυτό άλλωστε και εμφανίστηκαν απόψεις που συζητούν ακόμη και την κατάργησή του.

    Με αφορμή τις παραπάνω εξελίξεις είδαν το φως της δημοσιότητας ποικίλες απόψεις και αντιδράσεις, με τις οποίες - παρά τη νηφάλια και προσεκτική στάση της επίσημης Εκκλησίας μέχρι σήμερα - αναβίωσε το πολεμικό κλίμα μιας παρωχημένης αντίληψης περί πλήρους απαξίωσης του θρησκευτικού φαινομένου στο δημόσιο βίο, και επομένως και του μαθήματος των Θρησκευτικών στη δημόσια εκπαίδευση. Με ελάχιστα έως και καθόλου πειστικά επιχειρήματα, και σε ατμόσφαιρα συναισθηματικά ή ιδεολογικά φορτισμένη, άνοιξε ένας διάλογος σε καθαρά συγκρουσιακό κλίμα. Από ορισμένους για να προωθήσουν στην ελληνική κοινωνία με μελλοντικές θεσμικές παρεμβάσεις όσο γίνεται περισσότερο έναν επιφανειακό εκσυγχρονισμό, και από άλλους για να διατηρήσουν για όσο γίνεται περισσότερο χρόνο το παραδοσιακό θεσμικό πλαίσιο. Ως υπεύθυνοι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι οφείλουμε να υπογραμμίσουμε, ότι και οι δύο αυτές τακτικές δεν οδηγούν σε λύση του προβλήματος και βλάπτουν μακροπρόθεσμα την πορεία της παιδείας και γενικότερα της ελληνικής κοινωνίας.    

    Οι πρωτοβουλίες των Θεολογικών Σχολών    

    Αρκετά μέλη των Θεολογικών Σχολών, η Θεολογική Σχολή Αθηνών, ο Κοσμήτορας και οι Πρόεδροι των δύο Θεολογικών Τμημάτων της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση των παραπάνω εγκυκλίων τοποθετήθηκαν υπεύθυνα απέναντι στη δημιουργηθείσα κατάσταση στην εκπαίδευση και με παρεμβάσεις τους στα ΜΜΕ και επιστολές στους αρμοδίους εξέφρασαν την ανησυχία τους, αλλά παράλληλα και την ετοιμότητά τους να παρέμβουν δημιουργικά ώστε το μάθημα των Θρησκευτικών να πάρει τη θέση που του αρμόζει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.     

    Συνολική θεώρηση του θέματος
  
    Πρώτα-πρώτα θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η πανεπιστημιακή θεολογία στην εποχή μας, χωρίς να παύει να αναδεικνύει την εκκλησιαστική παράδοση, οφείλει παράλληλα να υπηρετεί και την ευρύτερη κοινωνία. Αυτό άλλωστε μέχρι σήμερα το πράττουν με συνέπεια οι πανεπιστημιακοί καθηγητές. Έως πρόσφατα σε παγκόσμιο επίπεδο η θρησκευτική και θεολογική εκπαίδευση είχε είτε καθαρά ιστορικό είτε καθαρά ομολογιακό χαρακτήρα. Στον ελληνικό χώρο, ευτυχώς, και οι δύο αυτές ακραίες πρακτικές αποφεύχθηκαν σε μεγάλο βαθμό τόσο στην τριτοβάθμια όσο και στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

    Από τη δεκαετία του ’80 το μάθημα των Θρησκευτικών βελτιώθηκε σημαντικά, με αποτέλεσμα να είναι πλέον ένα μάθημα με γνωσιακό, κοινωνικό και παιδαγωγικό χαρακτήρα, ανοικτό και ανεκτικό προς τις άλλες χριστιανικές παραδόσεις και τις άλλες θρησκείες. Στη σημερινή του μορφή το μάθημα των Θρησκευτικών στοχεύει στη γνωριμία με τα μορφωτικά αγαθά, την τέχνη και τον πολιτισμό που διαμόρφωσε ο Χριστιανισμός και η Ορθόδοξη παράδοση, ενώ παράλληλα διδάσκεται και το θρησκευτικό φαινόμενο γενικά και οι άλλες μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις των λαών. 
    
    Το μάθημα των Θρησκευτικών στη σημερινή πραγματικότητα    

    Δεν αγνοούμε ότι οι αλλαγές που έχουν επέλθει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, η διαμόρφωση μιας κατάστασης πολιτιστικού πλουραλισμού στην κοινωνία και τον μαθητικό πληθυσμό, οι μεταναστεύσεις, αλλά και η αυξανόμενη ευαισθησία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα προσωπικά δεδομένα, απαιτούν περαιτέρω ρυθμίσεις, οι οποίες όμως ούτε την πνευματική παράδοση της χώρας μας θα πρέπει να αγνοούν ούτε την ανάγκη της ευρωπαϊκής - αλλά και της παγκόσμιας και οικουμενικής - προοπτικής να υποσκάπτουν. Για το λόγο αυτό πιστεύουμε ότι η Σύσταση 1720/2005, την οποία απηύθυνε προς τις χώρες-μέλη του το Συμβούλιο της Ευρώπης, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την επιλογή των όποιων απαραίτητων ρυθμίσεων. Είναι λυπηρό ότι η σύσταση αυτή συστηματικά αγνοείται από όσους εκπροσωπούν ακραίες ως επί το πλείστον επί του θέματος θέσεις. 
    Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε θέματα κατάχρησης της θρησκευτικότητας των πολιτών, είναι παράλογο οι μαθητές του σύγχρονου σχολείου να μη παρακολουθούν υποχρεωτικά ένα μάθημα που να σχετίζεται με τη θρησκεία. Το μάθημα αυτό συνταγματικά ανήκει στην αρμοδιότητα του κράτους, που φυσικά εκφράζεται μέσω των υπεύθυνων εκπαιδευτικών φορέων του, και οφείλει να ρυθμίζεται με βάση καθαρά εκπαιδευτικά κριτήρια. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι μπορεί να αγνοείται η θρησκευτική και πολιτιστική παράδοση του τόπου, όπως σαφέστατα υποδεικνύει και η σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Άλλωστε, θεολογικά η Ορθοδοξία προβάλλει τη θρησκευτική παράδοση και ιστορικά στο παρελθόν ήρθε σε σύγκρουση με κάθε μορφής τυποποίηση της Εκκλησίας.    

    Ο υποχρεωτικός χαρακτήρας του μαθήματος και τα ζητήματα συνείδησης.    

    Το μάθημα των Θρησκευτικών θα πρέπει να είναι υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές και να διδάσκεται από τους υπηρετούντες στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση θεολόγους, αφού κατά τεκμήριο είναι οι μόνοι ειδικοί για να διδάξουν οτιδήποτε σχετίζεται με τη θρησκεία. Άλλωστε, οι Θεολογικές Σχολές διαθέτουν την απαραίτητη υποδομή για να ανταποκριθούν στην ανάγκη αυτή, δεδομένου ότι στο πρόγραμμά τους περιλαμβάνονται θρησκειολογικά, κοινωνιολογικά, φιλοσοφικά, πολιτιστικά και παιδαγωγικά μαθήματα. 

    Ένα μάθημα, όμως, που στοχεύει στην ειρηνική συνύπαρξη των θρησκειών, στην καλλιέργεια της ανεκτικότητας, στην προώθηση της αλληλογνωριμίας των πολιτισμών, και στην ανάπτυξη της πνευματικής και κοινωνικής συνείδησης των μαθητών, δεν μπορεί, όπως άλλωστε και όλα τα μαθήματα ανθρωπιστικής κατεύθυνσης, να προσλάβει εντελώς ουδέτερο μουσειακό χαρακτήρα παρέχοντας απλώς πολιτιστικές, κοινωνικές κ.λπ. γνώσεις. Για τη βελτίωσή του, ασφαλώς, μπορούν να αναζητηθούν διάφοροι τρόποι, ούτως ώστε να μη τίθενται ζητήματα συνείδησης, που να καθιστούν δυνατή την απαλλαγή των μαθητών. Το ζήτημα, βέβαια, της συνείδησης, στο βαθμό που δεν περιορίζεται μόνο στη θρησκευτική συνείδηση, θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλα μαθήματα, όπως Ιστορία, Βιολογία, Αρχαία και Νεοελληνικά Κείμενα, Πολιτική Οικονομία κλπ., οδηγώντας τελικά το εκπαιδευτικό μας σύστημα σε παράλυση. 
    Ιδιαίτερα στη σημερινή συγκυρία θα ήταν - αν μη τι άλλο - ανεύθυνο η Πολιτεία να αφήσει ανεξέλεγκτα στα χέρια παραγόντων εκτός της ακαδημαϊκής κοινότητας τη θρησκευτική εκπαίδευση».
    

    Ο Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ., Καθηγητής Ιωάννης Β. Κογκούλης.

    Ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ., Καθηγητής Πέτρος Βασιλειάδης.

    Ο Πρόεδρος του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ., Καθηγητής Χρήστος Οικονόμου.

http://www.esos.gr/81/trirovathmia/thriskeftika-3-11-2008.htm

Ακολουθεί το παρακάτω κείμενο του κ. Πέτρου Βασιλειάδη, που περιέχει αρκετές ασαφείς θέσεις με οικουμενιστική απόχρωση.

Γράφει ο/η Romfea.gr    
05.09.08 

Οι αλλαγές που έχουν επέλθει τα τελευταία χρόνια στην ελληνική κοινωνία, η διαμόρφωση μιας κατάστασης πολιτιστικού πλουραλισμού στην κοινωνία 
και το μαθητικό πληθυσμό, οι μεταναστεύσεις, η ευαισθησία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα προσωπικά δεδομένα, αποτελούν βασικούς λόγους για τους οποίους ήρθε πάλι στο προσκήνιο το θέμα του μαθήματος των θρησκευτικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
 
Το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, ευαίσθητο πάντοτε  απέναντι στις κοινωνικές εξελίξεις και τους προβληματισμούς που προκαλούνται από αυτές, θεωρεί ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για να πραγματοποιηθούν ορισμένες παρεμβάσεις που μακροπρόθεσμα θα αντιμετωπίσουν τα σχετικά με το μάθημα των θρησκευτικών προβλήματα.
 
Με το θέμα αυτό άλλωστε έχει ασχοληθεί και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Η Σύσταση 1720/2005, την οποία απηύθυνε προς τις χώρες-μέλη του, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την επιλογή των απαραίτητων ρυθμίσεων.
 
Επί του θέματος λοιπόν αυτού το Διοικητικό Συμβούλιο του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ με την ευκαιρία της έναρξης του σχολικού έτους στην πρώτη του φετινή συνεδρία κατέληξε μετά από διεξοδική συζήτηση στο συμπέρασμα, ότι στο φλέγον αυτό ζήτημα θα πρέπει να ισχύσουν οι εξής 
αρχές:
1.Όλοι οι μαθητές του Σχολείου πρέπει να παρακολουθούν ένα μάθημα που σχετίζεται με τη θρησκεία.
 
2.Το μάθημα θα πρέπει καταρχήν να είναι υποχρεωτικό για όλους τους  
μαθητές και να μην έχει ομολογιακό χαρακτήρα αλλά πολιτιστικό και να αποσκοπεί στην παροχή γνώσεων.
 
Το μάθημα βέβαια των θρησκευτικών, σύμφωνα και με τη σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις τοπικές θρησκευτικές παραδόσεις. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βρεθούν οι κατάλληλοι τρόποι, ούτως ώστε να μη τίθενται ζητήματα συνείδησης.
 
3.Το μάθημα των θρησκευτικών συνταγματικά ανήκει στην αρμοδιότητα του  
κράτους, η οποία εκφράζεται μέσω των υπεύθυνων εκπαιδευτικών φορέων του και ρυθμίζεται με βάση εκπαιδευτικά κριτήρια. Στην υπόθεση μπορούν να έχουν λόγο οι θρησκευτικές κοινότητες μόνο στο βαθμό που προσβάλλονται οι θρησκευτικές τους αντιλήψεις.
 
4.Το ισχύον Σύνταγμα στο άρθρο 16 παρ. 2 προβλέπει την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης, η οποία όμως πρέπει να ερμηνεύεται με βάση τα σύγχρονα πολιτιστικά και κοινωνικά δεδομένα.
 
Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής το Τμήμα Θεολογίας σε πρώτη φάση καταθέτει δύο προτάσεις. Σύμφωνα με την πρώτη πρόταση θα μπορούσε να υπάρχει ένα κοινό μάθημα πολιτιστικού και γνωσιακού χαρακτήρα, το οποίο θα είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν όλοι οι μαθητές, σύμφωνα με την προαναφερθείσα δεύτερη αρχή.
 
Σύμφωνα με τη δεύτερη πρόταση, μπορεί να βελτιωθεί το υπάρχον μάθημα, παίρνοντας έναν περισσότερο οικουμενικό και πολιτιστικό χαρακτήρα, με στόχο να το παρακολουθούν καταρχήν οι Χριστιανοί. Ταυτόχρονα πρέπει να προστεθεί ως εναλλακτική δυνατότητα, για όσους δεν θα ήθελαν να το παρακολουθούν για λόγους συνείδησης, ένα δεύτερο μάθημα διαθρησκειακό ή γνωριμίας με τις θρησκείες του κόσμου.
 
Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να δοθεί η δυνατότητα σε όλους τους μαθητές να επιλέγουν να παρακολουθήσουν όποιο από τα δύο θα ήθελαν, χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να δηλώσουν το λόγο της επιλογής τους. Έτσι, δεν θα είναι απαραίτητο να ζητήσουν εξαίρεση για λόγους συνείδησης, αφού θα έχουν τη δυνατότητα επιλογής.
 
Για την υλοποίηση οποιασδήποτε από τις παραπάνω προτάσεις πρέπει να μετεκπαιδευτούν οι υπηρετούντες θεολόγοι στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, αφού κατά τεκμήριο είναι οι μόνοι ειδικοί για να διδάξουν οτιδήποτε σχετίζεται με τη θρησκεία ή τις θρησκείες.
 
Τα Θεολογικά Τμήματα διαθέτουν την απαραίτητη υποδομή για να ανταποκριθούν στην ανάγκη αυτή, αφού στο πρόγραμμά τους περιλαμβάνονται θρησκειολογικά, κοινωνιολογικά, φιλοσοφικά, πολιτιστικά και παιδαγωγικά μαθήματα.
 
Ταυτόχρονα μια μερική αναμόρφωση του προγράμματος σπουδών τους σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, πράγμα που το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ ήδη μελετά, μπορεί να καταστήσει εμφανέστερη τη δυνατότητά τους αυτή με την καθιέρωση μιας ειδικής κατεύθυνσης για την εκπαίδευση.
 
Είναι αυτονόητο, ότι οι παραπάνω σκέψεις δεν εξαντλούν το θέμα στην ολότητά του. Το Τμήμα Θεολογίας  επιφυλάσσεται να επανέρθει και να αναπτύξει το θέμα λεπτομερέστερα.
 
Ο Πρόεδρος του Τμήματος
Πέτρος Βασιλειάδης 

Σύμφωνα με εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας η οποία έχει σταλθεί στις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας ορίζεται ότι για την απαλλαγή των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών, «απαιτείται υπεύθυνη δήλωση του κηδεμόνα αν είναι ανήλικος, η του ιδίου αν είναι ενήλικος στην οποία θα αναφέρεται η επιθυμία απαλλαγής, χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης επιλογής».
 
Έτσι με άλλα λόγια, οποίοι μαθητές θα επιθυμούν να απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών, θα μπορούν να το τακτοποιούν με μια απλή υπεύθυνη δήλωση, χωρίς τίποτα παραπάνω.
 
Το Υπουργείο Παιδείας -μετά από αλλεπάλληλες παρατηρήσεις του Συνηγόρου του Πολίτη- υιοθέτησε τελικά απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, σύμφωνα με την οποία, η αιτιολόγηση για την εξαίρεση από τα Θρησκευτικά, αποτελεί προσωπικό δεδομένο.
 
Να αναφερθεί πάντως, πως κατά την χθεσινή Συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου Ιεράρχες μόλις διάβασαν την σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας εξέφρασαν την έντονη αντίδραση τους.
 
Τέλος σύμφωνα με πληροφορίες κατά την σημερινή συνεδρία της ΔΙΣ, αναμένεται να συζητηθεί το θέμα, το οποίο έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις αλλά και προβληματισμούς.

Πηγή: www romfea.gr

Κείμενο των καθηγητών, π. Βασιλείου Καλλιακμάνη (τομέας Ηθικής) και κ. Χρήστου Βασιλόπουλου (τομέας Παιδαγωγικών):

http://manitaritoubounou.wordpress.com/apopseis-eniaio-mathr/

Όπως είναι γνωστό, το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων με πρόσφατη Εγκύκλιο (91109/Γ2/10-07-2008), εν μέσω θερινών διακοπών, στις διευθύνσεις Α΄/βάθμιας και Β/βάθμιας Εκπαίδευσης, κάνει γνωστό «ότι για την απαλλαγή των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών απαιτείται υπεύθυνη δήλωση του κηδεμόνα του μαθητή αν είναι ανήλικος ή του ιδίου αν είναι ενήλικος, στην οποία θα αναφέρεται η επιθυμία απαλλαγής χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης επιλογής». Σε μεταγενέστερη εγκύκλιο (104071/­Γ2/­04.08.2008) επισημαίνεται ότι «Η ανωτέρω εγκύκλιος μας εναρμονίζει με τις αποφάσεις του ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ανεξάρτητων αρχών της χώρας μας».

Όπως εύλογα μπορεί κανείς να υποθέσει, παρά τις διαβεβαιώσεις του Υπουρ­γείου ότι το μάθημα παραμένει υποχρεωτικό για τους ορθόδοξους μαθητές και αφορά τους αλλόθρησκους ή ετερόδοξους (Εγκύκλιος Φ12/977/109744/Γ1, 26.8.2008), η απόφαση αυτή ενέχει μια δυναμική ώστε το μάθημα των Θρησκευτικών σταδιακά να καταστεί προαιρετικό. Και σε προγενέστερες εποχές κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί από αρμόδιους και μη αμφισβητήσεις για τη θέση του μαθήματος αυτού στη Δημόσια Εκπαίδευση. Ως κοινή βάση των αμφισβητήσεων αυτών προβάλλεται το επιχείρημα ότι η παρεχόμενη θρησκευτική αγωγή παραβιάζει τη θρησκευτική ελευθερία και την ελευθερία της σκέψης του μαθητή, ενώ ορισμένοι άλλοι υποστηρίζουν ότι λόγω του βιωματικού του χαρακτήρα δεν επιδέχεται αξιολόγησης.

Στις μέρες μας το παραπάνω επιχείρημα επιτείνεται λόγω αφενός μεν της πολυπολιτισμικής σύνθεσης της Ελληνικής κοινωνίας, αφετέρου δε της μονόπλευρης προβολής των αντιλήψεων της Ενωμένης Ευρώπης, στις χώρες μέλη της οποίας ωστόσο το μάθημα διδάσκεται με διάφορες μορφές. Εξάλλου η σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης με αριθμ. 1720/2005 θεωρεί απαραίτητη θρησκευτική αγωγή με έμφαση στην τοπική θρησκευτική παράδοση, χωρίς βέβαια να δημιουργούνται προϋποθέσεις μισαλλοδοξίας και φανατισμού.

Όμως, όσοι αμφισβητούν ή και αρνούνται το γνωσιολογικό περιεχόμενο, τον επιστημονικό χαρακτήρα και τη μορφωτική αξία του μαθήματος, βασίζονται σε εσφαλμένη αντίληψη για το χαρακτήρα, τη φύση και το σκοπό της σχολικής θρησκευτικής αγωγής. Έχουν δηλ. την αντίληψη ότι το μάθημα αποβλέπει κατά κύριο λόγο, αν όχι αποκλειστικά, στη διαμόρφωση χριστιανικής συμπεριφοράς και προσωπικής ευσέβειας. Αγνοούν ότι το μάθημα έχει κατά βάση γνωσιολογικό χαρακτήρα και αποβλέπει στην ενημέρωση των μαθητών για το θρησκευτικό φαινόμενο, γενικότερα και ειδικότερα στην κατανόηση της θρησκευτικής διάστασης των επί μέρους θεμάτων της ζωής, καθώς και στο πώς το θρησκευτικό «πιστεύω» επέδρασε και επιδρά στη διαμόρφωση του πολιτισμού. Όπως η διδασκαλία της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας και των αρχαίων Ελληνικών κειμένων, που διδάσκονται πολλές ώρες εβδομαδιαίως στα σχολεία, δεν υποχρεώνει το μαθητή να ασπασθεί τις απόψεις που αναπτύσσονται εκεί για τα διάφορα ζητήματα, έτσι και η διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών, που διδάσκεται μία ή δύο ώρες εβδομαδιαίως, δεν υποχρεώνει το μαθητή να ασπασθεί άκριτα τις θέσεις που διατυπώνονται στο εν λόγω μάθημα.

Ασφαλώς για να χαρακτηρισθεί το μάθημα των θρησκευτικών στην εποχή μας ως μορφωτικό αγαθό, όπως και πράγματι είναι, χωρίς σοβαρές αμφισβητήσεις, πρέπει να πληροί ορισμένους όρους και από πλευράς περιεχομένου και από πλευράς μεθοδολογίας διδασκαλίας, ώστε να ανταποκρίνεται στα δεδομένα και τις προκλήσεις του σήμερα.
Συγκεκριμένα, κατά τον προσδιορισμό του περιεχομένου (αναλυτικά προγράμματα - διδακτικά εγχειρίδια) λαμβάνονται σοβαρά υπ’ όψιν ορισμένοι παράγοντες, ώστε αυτό να ανταποκρίνεται κατά ένα εξισορροπημένο και συνθετικό τρόπο σε βασικές πτυχές της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Αυτοί είναι:

η ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, όπως αυτή αποτυπώνεται στα μνημεία του πολιτισμού,

οι βασικές αρχές του δημόσιου σχολείου,

η πολυπολιτισμική διάσταση της κοινωνίας και τέλος

τα ψυχοπαιδαγωγικά χαρακτηριστικά του μαθητή.

Μια τέτοια θρησκευτική αγωγή αντιμετωπίζει το μαθητή ως αναπτυσσόμενο πρόσωπο και το προφυλάσσει από εγκλωβισμούς σε θρησκοληψίες, φανατισμούς και μισαλλοδοξίες, με την καλλιέργεια ανοιχτού και οικουμενικού πνεύματος και με τη δημιουργία αισθήματος προσωπικής και κοινωνικής ευθύνης.

Με βάση το σκεπτικό αυτό, ούτε αποκλειστικά ομολογιακό προσανατολισμό μπορεί να έχει ούτε όμως και αποκλειστικά θρησκειολογικό. Και οι δύο προσανατολισμοί πρέπει να υπάρχουν αναλογικά και σε συνδυασμό, ώστε, εκτός των άλλων, από τη μια μεριά να αποφεύγεται ο θρησκευτικός αναλφαβητισμός, ενώ από την άλλη να καλλιεργείται στους μαθητές μια συνείδηση αποδοχής, σεβασμού και ειρηνικής συνύπαρξης με το «διαφορετικό».
Συμπερασματικά υποστηρίζουμε ότι με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η παγίδα απολυτοποίησης και αυτονόμησης ενός μόνο παράγοντα από το σύνολο που συνθέτουν το μάθημα και επιδιώκεται η ολιστική προσέγγιση του θρησκευτικού φαινομένου.

Μακροπρόθεσμος στόχος της σχολικής θρησκευτικής αγωγής είναι ο μαθητής σταδιακά να φθάσει σ’ ένα επίπεδο υπεύθυνης θρησκευτικής τοποθέτησης και να είναι σε θέση να νοηματοδοτεί τη ζωή στο σύνολο και τις επί μέρους πτυχές της και από θρησκευτικής πλευράς. Πιστεύουμε ότι τα σύγχρονα εγχειρίδια του μαθήματος των Θρησκευτικών σε σημαντικό βαθμό υπηρετούν το στόχο αυτό και έχουν την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας και του αρμόδιου φορέα δηλαδή του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

Με αυτή την έννοια και σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι κάθε ενέργεια απαλλαγής του μαθητή από το μάθημα των Θρησκευτικών τον στερεί από ένα σημαντικό μορφωτικό αγαθό, απαραίτητο για τη ζωή του, και παρεμποδίζει την ολόπλευρη μόρφωσή του. Γι' αυτό και θεωρούμε ότι το μάθημα των θρησκευτικών μπορεί να είναι υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές χωρίς να παραβιάζει τη θρησκευτική ελευθερία και να έρχεται σε σύγκρουση με τη συνείδησή τους.